NEDEN AOYB EĞİTİMİNDEYİZ?

DÜNYA ÜZERİNDE 1 DAKİKADA 380 kadın gebe kalmakta, 190 kadın plansız ve istenmeyen gebelikle yüz yüze kalıyor, 110 kadın gebelikle ilgili komplikasyon yaşıyor, 40 kadın güvensiz düşük yapıyor ve 1 KADIN ÖLÜYOR

ANNE ÖLÜMLERİ FIGO (Uluslararası Kadın Doğum Federasyonu) ve Dünya Sağlık Örgütünün (2000) tanımına göre, ANNE ÖLÜMÜ: Gebeliğin süresine bakılmaksızın, kadının gebe iken ya da gebeliğin sona ermesini izleyen 42 gün içerisinde, kazadan kaynaklanmayan, gebelik veya gebeliğin idaresiyle ilgili olan veya bunların ağırlaştırdığı herhangi bir nedenle ölmesidir. ANNE ÖLÜM ORANI:Bir yıl içinde meydana gelen her canlı doğum başına düşen anne ölümüdür. ANNE ÖLÜMLERİNİN KAPSAMI: *DOĞRUDAN OBSTETRİK NEDENLER;Kanama,enfeksiyon,,gebelikte hipertansif bozukluklar,uterus rüptürü ile sonuçlanan engellenmiş eylem, düşük komplikasyonları. *DOLAYLI OBSTETRİK NEDENLER; Daha önceden gebede var olan veya gebelik sırasında meydana gelen; gebeliğe bağlı olmayan ancak gebeliğin fizyolojik etkisi ile artan nedenlerden meydana gelen ölümlerdir. Sıtma,hepatit…

DÜNYA’DA ANNE ÖLÜMLERİNİN; %21’i kanama, %8’i enfeksiyon(doğum ve puerperal dönem), %14’ü düşük komplikasyonları, %13’ü eklampsi ve hipertansif bozukluklar, %8’i engellenmiş doğum eylemi, %11’i diğer doğrudan obstetrik nedenler, %25’i ise dolaylı nedenlerle ortaya çıkmaktadır.

Yılda gebelik 2000’LERİN TÜRKİYE’SİNDE CANLI DOĞUM düşük ve ölü doğum Kendiliğinden Düşük İsteyerek Düşük ölü doğum KAYNAK:TNSA

ANNE ÖLÜMLERİ Gebelik ve lohusalık toksemileri, Kanamalar Enfeksiyonlardan kaynaklanır ve riskli ve istenmeyen gebeliklerin önlenmesi, özenli bir doğum öncesi/sonrası bakım sağlanması ile büyük ölçüde engellenebilir.

YILLARA GÖRE ANNE ÖLÜM ORANI YÜZBİN CANLI DOĞUMDA Kaynak: 1974,1981 DİE Anne ölüm oranı kentlerde 20.7, kırsal alanlarda ise 40.3 tür

YÜZDE ANNE ÖLÜM ORANLARININ YAŞ GRUPLARINA GÖRE DAĞILIMI

YÜZDE ANNE ÖLÜMLERİNİN GERÇEKLEŞTİĞİ YER

DÜNYA’DA HER 4 SAATTE BİR; BİR UÇAK KALKIYOR BU UÇAKLARIN HER BİRİNDE 250 TANE GEBE/LOĞUSA VAR BU UÇAKLARIN TÜMÜ DÜŞÜYOR İÇİNDEKİLERİN TÜMÜ ÖLÜYOR

ANNE BEBEK ÖLÜMLERİYLE İLGİLİ TÜRKİYE’DE Kİ DURUM: Doğum öncesi bakım;DOB(KAN BASINCI,İDRAR VE KANTAHLİLİ,USG) DOB YOK(TNSA 2003) %18,6 DOB YOK(UAOÇ SON GEBELİK 2006) %21,2 DOB YOK (UAOÇ BİR ÖNCEKİ GEBELİK 2006) %26.4 Doğumun gerçekleştiği yer Emzirme Yenidoğan ölümleri

YENİDOĞAN ÖLÜMLERİ: 1000 canlı doğan bebekten 29’u bir yaşından önce ölmektedir ve her 5 bebek ölümünden 2 si doğumdan sonraki ilk hafta içerisinde meydana gelmektedir.

2005 DÜNTA SAĞLIK RAPORU’NA GÖRE 5 yaş altındaki hemen hemen 11 milyon çocuk önlenebilir hastalıklar nedeniyle ölmekte, Bunların 4 milyonu yaşamlarının ilk bir ayı içinde ölen bebekler, Yeni doğan ölümlerinin 3.4 milyonu ise yaşamlarının ilk bir haftasında olmakta,

28.9 ANNE ÖLÜMÜ HER YIL MEYDANA GELEN CANLI DOĞUMDA ~ 400 ANNE GEBELİK DOĞUM VE DOĞUM SONRASI KOMPLİKASYONLAR NEDENİYLE YAŞAMINI YİTİRMEKTEDİR CANLI DOĞUM

TÜRKİYE’DE SON DURUM Doğum Öncesi Bakım=%92 Doğumun Gerçekleştiği Yer=%89.7 Doğum Sonu Bakım=%84.8 TNSA 2008 ÖN RAPORU

ANNE ÖLÜMLERİNİN ÖNLENEBİLİRLİK DURUMU 1998

YÜZDE ÖNLENEBİLİRLİK DURUMUNA GÖRE ANNE ÖLÜMLERİ 18

ANNE ÖLÜMLERİNİN ÖNLENEBİLİRLİK DURUMU %61,2!!! ÖLEN HER 10 ANNEDEN 6’SI ŞU AN YAŞIYOR OLABİLİRDİ! UAÖÇ 2005 Ulusal anne ölümleri çalışması 2005

ANNE ÖLÜMÜNÜN GERÇEKLEŞTİĞİ DÖNEM %37.0 Antepartum Dönem %8.9 İntrapartum Dönem %54.1 Postpartum Dönem

ANNE BEBEK SAĞLIĞINI ETKİLEYEN DURUMLAR 1.DOĞUM ÖNCESİ BAKIM; İlk kontrolün gebeliğin ilk üç ayı içinde gerçekleşmesi Bakımın sağlık personelinden alınmış olması En az 4 veya daha fazla kaliteli izlem yapılması 2.DOĞUMUN GERÇEKLEŞTİĞİ YER;Doğumların%78 bir sağlık kuruluşunda ve batı bölgesine yaklaştıkça oran artmakta. 3.DOĞUMU YAPTIRAN KİŞİ;Doğumlar doğu bölgesi hariç diğer bölgelerin çoğunda sağlık kuruluşlarında sağlık personeli tarafından yaptırılmaktadır. 4.EMZİRME;

Emzirme Sadece anne sütü Ek gıda 0-2 ay%44 ? 2-3 ay%16% ay~%100 Bebeklere erken yaşta ek gıdaların verilmeye başlanması Türkiye’de bebek ölümlerine yol açan nedenlerden biri olan bağırsak enfeksiyonlarının riskini arttırmaktadır.

TÜRKİYE VE DÜNYA’DAKİ BU VERİLER BİZE AOYB SÜRECİNİN DOĞRU VE ETKİN YÖNETİLMESİ GEREKTİĞİNİ GÖSTERMİŞTİR. BURADAN YOLA ÇIKARAK;

AOYB SÜRECİ HİZMET ALICININ; Acil Olarak Kuruluşa Gelişini/Getirilişi, Değerlendirilmesini, Stabilize Edilmesini, Kesin Tedavi ya da gerekiyorsa Sevkini, İyileşmesini, Taburcu Edilmesini KAPSAR

Kurumun hızlı ve etkin biçimde acil hizmetleri sunmaya hazır ve istekli olabilmesi için AOYB personelinin birbirleriyle uyumlu bir ekip çalışması içinde olması gerekir.

AOYB’DE EKİP 1-KURUMSAL EKİP; Kapı Görevlisi, Danışma Memuru, Kayıt Memuru, Laboratuvar Teknisyeni, Temizlik Personeli, Şoför, Hemşire, Ebe, Doktor’dan Oluşan Klinik Ve Destek Personelden Oluşan Ekiptir.

2-ACİL HİZMET EKİBİ; Şöför, Hemşire, Ebe, Doktor, Sağlık Memuru, Anestezi Uzmanı/Teknisyeni, Laboratuvar Teknisyeni, Ve İlgili Diğer Kişilerden Oluşan Obstetri Ve Yenidoğan İle İlgili ACİL DURUM Olduğu Zaman Harekete Geçen Ekiptir.

AOYB (ACİL OBSTETRİK YENİDOĞAN BAKIMI) NEDİR???? Hem yeni doğan hem de annenin iyilik halinin devamı için doğum öncesi, doğum ve doğum sonrası dönemde ortaya çıkan ve acil müdahale gerektiren durumda verilen hizmetler bütünü ;Acil Obstetrik Yenidoğan Bakımıdır.

AOYB’NİN AMAÇLARI; Gebeliğe bağlı gelişen komplikasyonlarda annenin ve bebeğin yaşamını kurtarmak, zarar görmesini önlemek.

BU AMAÇLA AOYB; Gebelerin sağlık kuruluşlarında; *HIZLA DEĞERLENDİRİLMELERİ *Hayatlarını tehdit eden semptom ve işaretlerin varlığında ACİL TEDAVİLERİ *O sağlık kuruluşunda mümkün ise TEDAVİLERİ *Eğer gerekiyorsa durumları stabilize edildikten sonra ÜST DÜZEY SAĞLIK KURULUŞUNA SEVK VE GÜVENLİ KAN NAKLİNİ kapsamaktadır.

AOYB SİSTEMİNİN BİLEŞENLERİ 1-AOYB hizmeti veren kuruluşlar 2-Sevk Mekanizması 3-Güvenli kan nakli 4-AOYB’de Veri Toplama ve kayıt

1-AOYB Hizmeti Veren Kuruluşlar *İLK YARDIM /SEVK KURULUŞLARI; Ayaktan ilk yardım ve sevk hizmetlerinin verildiği ilk basamak sağlık kuruluşlarıdır. TANIMIPERSONELVERİLEN HİZMETLER -Sağlık Ocağı -Sağlık Evi -Pratisyen hekim -Ebe/Hemşire -Lab. Tek. -Sağlık Tek. -İdari görevli -Hizmetli -Doğum öncesi ve sonrası bakım -Bazen doğum -Aile Planlaması -Acil hizmet -Bağışıklama

* TEMEL AOYB KURULUŞLARI; 1. Parenteral (iv veya im) ilaç uygulaması 2. Plasentanın elle çıkarılması (elle halas) Düşük materyallerinin çıkarılması Vakum veya forseps yardımı ile vajinal doğum 3. Yenidoğan resussitasyonu Düşük Doğum Ağırlıklı(DDA) yenidoğan bakımı Yenidoğana parenteral antibiyotik ilaç verilmesi uygulamalarının yapıldığı kuruluşlardır. 4.Kadın Hastalıkları ve Doğum Uzmanı,Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları VE Anestezi Teknisyenin olduğu,7/24 AOYB Hizmeti verebilen,ilk yardımı sağlayabilen ve gerekliğinde kapsamlı bir AOYB kuruluşuna sevk edebilen kuruluşlardır. TANIMIPERSONELVERİLEN HİZMETLER -İl Hastanesi -İlçe Hastanesi -Kadın Doğum Uzmanı -Genel Cerrahi Uzm -Pediatrist -Anestezi Uzm/teknis -Aile hekimi -Halk Sağlığı Uzm -Pratisyen hekimler -Ebe/Hemşireler -Lab/diğer teknisyenler -İdari görevliler -Hizmetliler -Doğum öncesi ve sonrası bakım -Normal doğum -Elle halas -Forseps -Oksitosik -Antibiyotik -Antikonvülzan -Yeni doğan bakımı

*KAPSAMLI ACİL OBSTETRİK VE YENİDOĞAN BAKIM KURULUŞLARI; Temel AOYB kuruluşlarının fonksiyonlarına ek olarak; 1.Sezaryen dahil obstetrik ameliyatları ve24 saat güvenli kan naklini gerçekleştirebilen sağlık kuruluşlarıdır. 2. Yeterli sayıda kadın doğum uzmanı,çocuk sağlığı ve hastalıkları, anestezi uzmanı/teknisyenin olduğu, Sezaryen ve diğer acil cerrahi müdahaleler gerçekleştirmeli,Küvöz ile donatılmış yenidoğan servisi bulunan ve 7 gün 24 saat hizmet verebilen kuruluşlardır. TANIMIPERSONELVERİLEN HİZMETLER -Doğumevi -Yoğun Bakım Ünitesi olan İl hastanesi -Üniversite hastanesi -KDU -Genel Cerrahi Uzm -Pediatrist -Anestezi Uzm/teknisyen -Aile hekimi -Halk Sağlığı Uzm -Pratisyen hekimler -Ebe/Hemşireler -Lab/diğer teknisyenleri -İdari görevliler -Hizmetliler -Tüm komplikasyonlu doğumlar -Sezaryen -Güvnli Kan nakli -Yenidoğan Yoğun Bakımı

2-Sevk Mekanizması Sevk; *Bir sağlık kuruluşundan daha üst düzeyde sağlık hizmeti verilen diğer bir sağlık kuruluşuna; gerektiğinde ambulansla, refakatçi ve bir sağlık personeli eşliğinde hastanın gönderilmesidir.

SEVK SİSTEMİNİN KAPSAMI 112 acil hizmetleri, Sevk mekanizması: Sevk Formları Sevk Protokolleri

SEVK SİSTEMİNİN OLUŞTURULMASI 1.Halkın,sağlık personelininAOYB’ye ilişkin tehlike işaretleri ve belirtileri konusunda eğitimleri ve farkındalığın arttırırlması, Yerel ve bölgesel sağlık kuruluşları ile il ve ilçe sağlık yöneticileri arasında işbirliğinin güçlendirilmesi, Kuruluşlar arasında işirbirliği geliştirilerek güç birliğinin sağlanması. 2. Daima müdahaleye hazır sağlık ekibinin bulundurulması, gecikmenin önlenebilmesi için, her düzeyde sağlık sektörünün diğer kamu sektörleri ile işbirliği yapması,Güvenli sevk ve nakil için araçların hazır bulundurulması,Sevk formu doldurularak sevklerin gerçekleştirilmesi.

AOYB’DE SEVK GEREKTİREN DURUMLAR Annenin zaman geçirilmeden sağlık kuruluşuna götürülmesi gereken durumlar; *Vajinal Kanama, *Konvülsiyon, *Başağrısı İle Beraber Görmede Bozukluk, *Ateş ve Ciddi Güçsüzlük, *Ciddi Karın Ağrısı, *Solunum Güçlüğü veya Sık Solunum, *Sularının Gelmesi,

ACİL MÜDAHALE GEREKİR !!!!! Palpe Edilebilen Kontraksiyonlarla Birlikte Gelen Kanlı Mukus Membran Rüptürü Solukluk Zayıflık/ Halsizlik Bayılma Şiddetli Baş Ağrısı Görmede Bulanıklık Kusma Ateş Solunum Sıkıntısı

AOYB’DE SEVK GEREKTİREN DURUMLAR En kısa sürede sağlık kuruluşuna götürülmesi gereken durumlar Yüksek Ateş, Karın Ağrısı, Yüz, Parmak ve Bacaklarda Şişme, Kendini Kötü Hissetme, Fetal Hareketleri Hissetmeme.

Her basamakta, haklara dayalı, ekip yaklaşımı anlayışının hakim olması,AOYB vakanın tanısına göre temel ya da kapsamlı sağlık kuruluşunun hangisine gideceğinin belirlenmesi,Sevk/nakil araçlarında tıbbi araç gereç malzeme durumunun periyodik kontrolunün yapılması, Sağlık personeli sevk mekanizmasının tüm ayrıntıları ile ilgili bilgilendirilmesi.

AOYB DE HIZLI DEĞERLENDİRME İlk Değerlendirmede; Hava yolu /solunum Dolaşım (şok belirtisi) Vaginal kanama (erken/geç/doğum sonrası) Bilinç durumu ve konvülsiyonlar Yüksek ateş Abdominal ağrı DEĞERLENDİRİLİR VE KAYDEDİLİR.

SEVK YAPILIRKEN!!!! Vaka stabilize edilmeli, Hasta ve yakınına durumu hakkında bilgi verilmeli, Nereye ve neden sevk edildiği açıklanmalı, Sevk edilecek kuruluş telefonla aranarak bilgi verilmeli, Sevk formu eksiksiz doldurulmalı, 112 ile sevk ediliyorsa sağlık personeli eşliğinde gönderilmelidir.

SEVK FORMU İl: Kuruluş: Hasta Adı: Yaşı: Tanı: Sevk Edildiği Yer: Sevk Nedeni: Sevk sırasındaki bulgular: Nabız: Kan Basıncı: Vücut Isısı: Solunum Hızı: İdrar Miktarı: Uygulanan tedavi ve verilen ilaçlar: Doktorun (Ebe/Hemşire) Adı: Tarih: İmzası: Saat: Geribildirim Notu Hastanın kabulü sırasındaki bulgular: Nabız: Kan Basıncı: Vücut Isısı: Solunum Hızı: İdrar Miktarı: Tanı: Uygulanan tedavi ve verilen ilaçlar: Doktorun (Ebe/Hemşire) Adı: Tarih: İmza: Epikrizin örneği eklenmelidir.

112 ACİL AMBULANS HİZMETLERİ Üç Katagoride Faaliyetlerini Sürdürür; A tipi 112 Sağlık Müdürlüğüne bağlı çalışır, B tipi 112 Hastaneye bağlı çalışır, C tipi 112 Büyük illerde toplumsal olaylar için kullanılır. Aynı zamanda;bazı resmi ve özel kuruluşlar da hasta nakil aracı ve ambulans bulundurmaktadır.

3-Güvenli Kan Nakli Obstetrik Bakımda ; Kan, Kan Ürünleri,ve Replasman Sıvılarının Uygun Kullanımı, Kanın Alınması, Saklanması, Transfüzyonu Sırasındaki Koşulların Güvenliği, Ne Zaman Kan Nakli Yapılacağına Dair Karar Verilmesi Amacıyla Sağlık Çalışanlarına Yol Gösterecek Protokoller Kullanılmalıdır.

GÜVENLİ KAN NAKLİNİN HEDEFİ  Kan nakli ile kanamaya bağlı hastalıkların ve ölümlerin azaltılması  Kan nakli komplikasyonlarına bağlı anne hastalıklarının hatta anne ölümlerinin azaltılmasıdır.

 Güvenli donör seçimi  Donör grubun kan yoluyla geçen hastalıklar açısından taranması(HIV,HEPATİT B/C,vb.)  Yüksek kalitede kan gruplaması, uygunluk testi, bileşenlerin ayrılması,kan ürünlerinin saklanması ve taşınması  Kan ve kan ürünlerinin uygun klinik kullanımının sağlanması ile KAN NAKLİNE BAĞLI RİSKLER/KOMPLİKASYONLAR AZALTILABİLİR. ANA AMAÇ yeterli miktarda kan ve kan ürünlerinin elde bulunması ve kanı alanlar için risk taşımayacak şekilde naklinin yapılmasının sağlanmasıdır BU “BİR ÜNİTE” BİLE OLSA !!!!!

GÜVENLİ KAN VE DESTEK PERSONEL  Sağlık personelinin; Halkın kan bağışı konusunda bilgilendirilmesi, duyarlandırılması ve kan bağışlarının arttırılması  Laboratuar personelinin; Güvenli kan alımı, saklanması ve miadı geçen kanın imhası konusunda bilgilendirilmesi hakkında sorumlulukları vardır.

KAN NAKLİNDE TEMEL İLKELER: 1. Kan nakli için hasta onayı alınır, bilinci kapalı olan hastalarda ise hasta yakınından onay alınır. 2. Kan ve kan ürünleri nakli öncesine kadar belirlenen koşullarda saklanır. - Kan ürünü üzerinde: donörün kan grubu ve donör numarası, - Serolojik test sonucu, - Alındığı ve son kullanma tarihi yazılı olmalıdır. 3. Kan/Kan ürünleri; - Etiket üzerindeki bilgilerin eksik olması, - Mikroskopik cross-match sonucunda aglutinasyon olması durumunda kullanılmaz 4. Hastanın kan grubu uygulanacak kan/kan ürünü grubuyla karşılaştırılır. 5. Kan/kan ürünlerinin nakli standart filtre (170 mikrometre) ile yapılır 6. Kan/kan ürünlerinin nakli sırasında % 0.9 NaCl dışında aynı damardan ilaç ve sıvı verilmez. 7. Kan ve kan ürünlerine ilaç ilave edilmez. 8.Olası reaksiyonlar için antihistaminik, hidrokortizon, adrenalin, kalsiyum, antipiretik, atropin, bikarbonat, 02 tüpü hazır bulundurulur.

9. Eritrosit içeren kan ürünleri sadece; - Ürünün 30’dan daha hızlı verileceği masif kanamalar - Soğuk aglutininli hastalar - Kan değişimi (exchange) durumlarında ısıtılır (37°C) 10. Kan ve kan ürünleri ısıtılmak üzere radyatör ve direk güneş ışığı alan yerlere konulmaz, ısıyı kontrol eden cihaz kullanılır 11. Taze donmuş plazma eritildikten sonra dondurulmaz 12. Liyafilize olmuş kan ürünleri eritilirken çalkalanmaz, dairesel hareketlerle eritilir 13. Total dozu oluşturan immunoglobulinlerin hepsi aynı anda sulandırılmaz ve birbiri ile karıştırılmaz, her bir flakon yeni bir ürün gibi uygulanır 14. Nakil öncesi ve sonrası yaşam bulguları protokole uygun olarak alınır 15. Kan/kan ürünlerinin uygulama süresi hastanın durumuna göre belirlenir ve uygulama süresince reaksiyonlar açısından hasta gözlenir. 16. Hastanın kan basıncı 180/100 mmHg, vücut ısısı 37,5°C üzerinde ise kan nakli ertelenir.

4-AOYB’da Veri Toplama ve Kayıt Sağlıklı Ve Güvenilir Veriler; Hizmetin izlenebilmesi, Yapılacak çalışmalar, Üretilecek politikalar açısından çok önemlidir. AOYB’ DE KALİTE

KALİTE İlk defasında, her defasında ve zamanında uygun personel ile hizmet sunmaktır. SAĞLIK HİZMETLERİNDE KALİTE; Uluslararası geçerliliği olan göstergelerdeki standartlara uygun, tanı - tedavi - bakım hizmetlerinin tam olarak karşılanmasıdır.

EKİP YAKLAŞIMI AOYB hizmet alan hakları ve hizmet sunan gereksinimleri, kaliteli AOYB hizmet sunumunun standartlarını oluşturmaktadır. Böyle bir hizmet ancak EKİP ÇALIŞMASIYLA olasıdır.

KENDİMİZE SORALIM!!! Acil bir durumda personel ekip olarak çalışabiliyor mu? Ekip doğru ve yeterli müdahalade bulunabiliyor mu? Ekip üyelerinden biri acil durumda açıkça sorumluluk yüklenip etkin bir şekilde liderlik yapabiliyor mu? Ekip acil durumda hızlı düşünme ve çabuk harekete geçme konusunda verimli çalışıyor mu? Görevler doğru olarak öncelik sırasına göre diziliyor mu? En kritik konular ilk olarak ele alınıyor mu? Acil vakalarda gecikmeler olduğunu düşünüyor musunuz?

TEŞEKKÜR EDERİM