1. ZEE 202 - ZİHİN ENGELLİLERE BECERİ VE KAVRAM ÖĞRETİMİ 11. HAFTA: İPUCUNUN GİDEREK AZALTILMASIYLA ÖĞRETİM

2. İPUCUNUN GİDEREK AZALTILMASIYLA ÖĞRETİM İpucunun giderek azaltılmasıyla öğretim özellikle otizmli ve ileri derecede yetersizliği bulunan her yaş dönemindeki bireylere davranış ve beceri öğretiminde etkili bir yöntemdir. İpucunun giderek azaltılmasıyla öğretim özellikle otizmli ve ileri derecede yetersizliği bulunan her yaş dönemindeki bireylere davranış ve beceri öğretiminde etkili bir yöntemdir. En yüksek düzeyde ipucu sunma olarak da bilinen bu yöntemde bireyin doğru tepkide bulunmasını sağlayan en yüksek düzeyde ipucu sunulması ile öğretime başlanarak zamanla ipucunun ortadan kaldırılmasıdır. En yüksek düzeyde ipucu sunma olarak da bilinen bu yöntemde bireyin doğru tepkide bulunmasını sağlayan en yüksek düzeyde ipucu sunulması ile öğretime başlanarak zamanla ipucunun ortadan kaldırılmasıdır. ZEE 202-Zihin Engellilere Beceri ve Kavram Öğretimi Arş. Gör. Ahmet FİDAN 2 01.06.2016

3. İPUCUNUN GİDEREK AZALTILMASIYLA ÖĞRETİM (DEVAM) İpucunun giderek azaltılmasıyla öğretimde uygulamalarında uygulamacı ılımlılık ilkesine göre birey üzerinde en fazla kontrol gerektiren ipucundan en az kontrol gerektiren ipucuna doğru bir ipucu hiyerarşisi kullanır. İpucunun giderek azaltılmasıyla öğretimde uygulamalarında uygulamacı ılımlılık ilkesine göre birey üzerinde en fazla kontrol gerektiren ipucundan en az kontrol gerektiren ipucuna doğru bir ipucu hiyerarşisi kullanır. ZEE 202-Zihin Engellilere Beceri ve Kavram Öğretimi Arş. Gör. Ahmet FİDAN 3 01.06.2016

4. İPUCUNUN GİDEREK AZALTILMASIYLA ÖĞRETİM (DEVAM) Başlangıçta en az ılımlı olan ipucu hedef uyaranla birlikte o düzeyde ölçüt karşılanıncaya değin sunulur ve ardından daha ılımlı ipucuna geçilir. Başlangıçta en az ılımlı olan ipucu hedef uyaranla birlikte o düzeyde ölçüt karşılanıncaya değin sunulur ve ardından daha ılımlı ipucuna geçilir. Bu süreç birey bağımsız (ölçüt bu ise) olarak o davranışı sergileyinceye değin devam ettirilir. Bu süreç birey bağımsız (ölçüt bu ise) olarak o davranışı sergileyinceye değin devam ettirilir. ZEE 202-Zihin Engellilere Beceri ve Kavram Öğretimi Arş. Gör. Ahmet FİDAN 4 01.06.2016

5. İPUCUNUN GİDEREK AZALTILMASIYLA ÖĞRETİMDE YÖNTEMSEL ÖZELLİKLER Üç yöntemsel özellik yer almaktadır: Hedef uyaran ve ipuçları belirlenir. En az iki ipucu daha az ılımlıdan daha fazla ılımlıya doğru bir ipucu hiyerarşisi oluşturulur. Kontrol edici ipucu her zaman hiyerarşide yer alan ilk ipucudur. Hiyerarşide bir ipucu düzeyinden diğerine geçiş ölçütü belirlenmelidir. Çocuğun ard arda yaptığı doğru davranış sayısı, o ipucu düzeyine ayrılacak oturum sayısı, vb. geçiş ölçütü olarak benimsenebilir. ZEE 202-Zihin Engellilere Beceri ve Kavram Öğretimi Arş. Gör. Ahmet FİDAN 5 01.06.2016

6. İPUCUNUN GİDEREK AZALTILMASIYLA ÖĞRETİMDE YÖNTEMSEL ÖZELLİKLER (DEVAM) Bireyin daha ılımlı ipucu düzeyindeki performansını değerlendirmek amacıyla yoklama oturumları düzenlenmeli ve yoklama verisi toplanmalıdır. Bireyin daha ılımlı ipucu düzeyindeki performansını değerlendirmek amacıyla yoklama oturumları düzenlenmeli ve yoklama verisi toplanmalıdır. ZEE 202-Zihin Engellilere Beceri ve Kavram Öğretimi Arş. Gör. Ahmet FİDAN 6 01.06.2016

7. İPUCUNUN GİDEREK AZALTILMASIYLA ÖĞRETİMDE ÖĞRENCİ TEPKİLERİ Beş tür öğrenci tepkisi vardır: İpucundan önce doğru tepkiler İpucundan önce doğru tepkiler İpucundan önce yanlış Tepkiler İpucundan önce yanlış Tepkiler İpucundan sonra doğru tepkiler İpucundan sonra doğru tepkiler İpucundan sonra yanlış tepkiler İpucundan sonra yanlış tepkiler Tepkide bulunmama Tepkide bulunmama ZEE 202-Zihin Engellilere Beceri ve Kavram Öğretimi Arş. Gör. Ahmet FİDAN 7 01.06.2016

8. İPUCUNUN GİDEREK AZALTILMASIYLA ÖĞRETİMİN AŞAMALARI Hedef davranışı belirleme Hedef davranışı belirleme Hedef uyaranı belirleme Hedef uyaranı belirleme İpucu hiyerarşisinde yer alacak düzey sayısını belirleme İpucu hiyerarşisinde yer alacak düzey sayısını belirleme İpucu hiyerarşisinde yer alacak ipucu türlerini belirleme İpucu hiyerarşisinde yer alacak ipucu türlerini belirleme İpucu türlerini ılımlılık ilkesine göre hiyerarşiye koyma İpucu türlerini ılımlılık ilkesine göre hiyerarşiye koyma ZEE 202-Zihin Engellilere Beceri ve Kavram Öğretimi Arş. Gör. Ahmet FİDAN 8 01.06.2016

9. İPUCUNUN GİDEREK AZALTILMASIYLA ÖĞRETİMİN AŞAMALARI (DEVAM) Yanıt aralığı süresini belirleme Yanıt aralığı süresini belirleme Daha ılımlı ipucuna geçiş ölçütünü belirleme Daha ılımlı ipucuna geçiş ölçütünü belirleme Yoklama oturumları düzenleme Yoklama oturumları düzenleme Çocuk tepkilerine sunulacak davranış sonrası uyaranları belirleme Çocuk tepkilerine sunulacak davranış sonrası uyaranları belirleme Veri kayıt yöntemini belirleme Veri kayıt yöntemini belirleme Uygulama, kaydetme ve çocuğun gösterdiği performansa göre uygulamada değişikliklerde bulunma Uygulama, kaydetme ve çocuğun gösterdiği performansa göre uygulamada değişikliklerde bulunma ZEE 202-Zihin Engellilere Beceri ve Kavram Öğretimi Arş. Gör. Ahmet FİDAN 9 01.06.2016

10. HEDEF DAVRANIŞ BELİRLENİR Hedef davranışın ayrıntılı bir tanımı yapılır; tek-basamaklı bir davranış için bir planlamaya gerek yokken zincirleme bir davranış için beceri analizi yapılır. Uygulamacı şu noktalarda karar almalıdır: ZEE 202-Zihin Engellilere Beceri ve Kavram Öğretimi Arş. Gör. Ahmet FİDAN 10 01.06.2016

11. HEDEF DAVRANIŞ BELİRLENİR (DEVAM) Zincirleme davranışın kaç basamaktan oluştuğu belirlenir ve bu basamaklar sıraya konur. Zincirleme davranışın kaç basamaktan oluştuğu belirlenir ve bu basamaklar sıraya konur. Bir seferde yalnızca bir basamağın öğretilip öğretilmeyeceğine karar vermelidir. Bir seferde yalnızca bir basamağın öğretilip öğretilmeyeceğine karar vermelidir. Tüm basamakların bir arada öğretilip öğretilmeyeceğine karar vermelidir. Tüm basamakların bir arada öğretilip öğretilmeyeceğine karar vermelidir. ZEE 202-Zihin Engellilere Beceri ve Kavram Öğretimi Arş. Gör. Ahmet FİDAN 11 01.06.2016

12. HEDEF UYARAN BELİRLENİR Hedef uyaran belirlenir. Üç biçimde sunulabilir: Hedef uyaran belirlenir. Üç biçimde sunulabilir: Beceri yönergesi: “Ali, odayı süpür” Beceri yönergesi: “Ali, odayı süpür” Çevre düzenlemesi: Odanın süpürülmesine ilişkin resimli bir kitabın verilmesi Çevre düzenlemesi: Odanın süpürülmesine ilişkin resimli bir kitabın verilmesi Doğal olarak oluşan olaylar: Odanın kirlenmesi Doğal olarak oluşan olaylar: Odanın kirlenmesi ZEE 202-Zihin Engellilere Beceri ve Kavram Öğretimi Arş. Gör. Ahmet FİDAN 12 01.06.2016

13. İPUCU HİYERARŞİSİNDE YER ALACAK DÜZEY SAYISINI BELİRLEME Hedef uyaran ve kontrol edici ipucunun birlikte sunulması Hedef uyaran ve kontrol edici ipucunun birlikte sunulması Herhangi bir ipucu (orta düzey) ile hedef uyaranın birlikte sunulması Herhangi bir ipucu (orta düzey) ile hedef uyaranın birlikte sunulması Hedef uyaranın tek başına sunulması olmak üzere bir hiyerarşi belirlenir Hedef uyaranın tek başına sunulması olmak üzere bir hiyerarşi belirlenir Ancak, ipucu düzey sayısı arttıkça ipuçlarının silikleştirilmesi daha uzun süre gerektirir. Dolayısıyla, iyi planlama yapmak önemlidir. Ancak, ipucu düzey sayısı arttıkça ipuçlarının silikleştirilmesi daha uzun süre gerektirir. Dolayısıyla, iyi planlama yapmak önemlidir. ZEE 202-Zihin Engellilere Beceri ve Kavram Öğretimi Arş. Gör. Ahmet FİDAN 13 01.06.2016

14. İPUCU HİYERARŞİSİNDE YER ALACAK İPUCU TÜRLERİNİ BELİRLEME Öncelikle kontrol edici ipucu belirlenmelidir. Bunun için uygulamacı çeşitli ipuçları sunar ve çocuk ve beceri için en ılımlı olan kontrol edici ipucunu belirler. Öncelikle kontrol edici ipucu belirlenmelidir. Bunun için uygulamacı çeşitli ipuçları sunar ve çocuk ve beceri için en ılımlı olan kontrol edici ipucunu belirler. Geriye kalan ipucu tür ve sayısı bireyin ve öğretilen becerinin özelliklerine göre belirlenir. Geriye kalan ipucu tür ve sayısı bireyin ve öğretilen becerinin özelliklerine göre belirlenir. ZEE 202-Zihin Engellilere Beceri ve Kavram Öğretimi Arş. Gör. Ahmet FİDAN 14 01.06.2016

15. İPUÇLARINI ILIMLILIK İLKESİNE GÖRE SIRALAMA İpuçları en az ılımlıdan en fazla ılımlı ipucuna doğru sıralanır. İpuçları en az ılımlıdan en fazla ılımlı ipucuna doğru sıralanır. 1. Kontrol edici ipucu ile başlanır, 2. Orta düzey ipucuna geçilir, 3. Hedef uyaran tek başına sunulur. ZEE 202-Zihin Engellilere Beceri ve Kavram Öğretimi Arş. Gör. Ahmet FİDAN 15 01.06.2016

16. YANIT ARALIĞI SÜRESİNİ BELİRLEME Çocuğa tepkide bulunması için ipucu sunulduktan sonra her defasında yanıt vermesi için bir süre tanınır. Çocuğa tepkide bulunması için ipucu sunulduktan sonra her defasında yanıt vermesi için bir süre tanınır. Yanıt aralığı tüm öğretim süresince aynı olmalıdır. Yanıt aralığı tüm öğretim süresince aynı olmalıdır. ZEE 202-Zihin Engellilere Beceri ve Kavram Öğretimi Arş. Gör. Ahmet FİDAN 16 01.06.2016

17. DAHA ILIMLI İPUCUNA GEÇİŞ ÖLÇÜTÜNÜ BELİRLEME Düzenlenen oturum sayısı Düzenlenen oturum sayısı Düzenlenen deneme sayısı Düzenlenen deneme sayısı Çocuğun gösterdiği performans (%50 doğru) dikkate alınarak uygulamaya başlamadan karar alınmalıdır. Çocuğun gösterdiği performans (%50 doğru) dikkate alınarak uygulamaya başlamadan karar alınmalıdır. ZEE 202-Zihin Engellilere Beceri ve Kavram Öğretimi Arş. Gör. Ahmet FİDAN 17 01.06.2016

18. YOKLAMA OTURUMLARı DÜZENLEME Daha ılımlı ipucuna geçebilmek üzere yoklama oturumları düzenlenir. Daha ılımlı ipucuna geçebilmek üzere yoklama oturumları düzenlenir. Yoklama oturumları haftada bir, her iki oturumda bir ya da belli sayıda denemeden sonra düzenlenebilir. Yoklama oturumları haftada bir, her iki oturumda bir ya da belli sayıda denemeden sonra düzenlenebilir. ZEE 202-Zihin Engellilere Beceri ve Kavram Öğretimi Arş. Gör. Ahmet FİDAN 18 01.06.2016

19. ÇOCUK TEPKİLERİNE SUNULACAK DAVRANIŞ SONRASI UYARANLARI BELİRLEME Üç tür tepki vardır: Doğru tepki Doğru tepki Yanlış tepki Yanlış tepki Tepkide bulunmama Tepkide bulunmama ZEE 202-Zihin Engellilere Beceri ve Kavram Öğretimi Arş. Gör. Ahmet FİDAN 19 01.06.2016

20. ÇOCUK TEPKİLERİNE SUNULACAK DAVRANIŞ SONRASI UYARANLARI BELİRLEME (DEVAM) Doğru tepkiler pekiştirilmelidir. (Öğretim sırasında ipucundan önceki ve sonraki doğru tepkiler için ayrımlı pekiştirme uygulanır. Doğru tepkiler pekiştirilmelidir. (Öğretim sırasında ipucundan önceki ve sonraki doğru tepkiler için ayrımlı pekiştirme uygulanır. Yanlış tepkilerde ise; Yanlış tepkilerde ise; Görmezden gelme Görmezden gelme Hata düzeltmesi Hata düzeltmesi Daha fazla kontrol gerektiren ipucu sunma Daha fazla kontrol gerektiren ipucu sunma İpucu hiyerarşisine yeni bir ipucu düzeyi ekleme İpucu hiyerarşisine yeni bir ipucu düzeyi ekleme ZEE 202-Zihin Engellilere Beceri ve Kavram Öğretimi Arş. Gör. Ahmet FİDAN 20 01.06.2016

21. VERİ KAYIT YÖNTEMİNİ BELİRLEME Uygulamacı veri toplama formu geliştirerek uygulama sırasında sürekli veri toplar Uygulamacı veri toplama formu geliştirerek uygulama sırasında sürekli veri toplar ZEE 202-Zihin Engellilere Beceri ve Kavram Öğretimi Arş. Gör. Ahmet FİDAN 21 01.06.2016

22. UYGULAMA, KAYDETME VE ÇOCUĞUN GÖSTERDİĞİ PERFORMANSA GÖRE UYGULAMADA DEĞİŞİKLİKLERDE BULUNMA Uygulamacı öğretim sırasında sürekli veri toplamalı, bu verileri grafiğe işlemeli ve çocuğun performansına göre uygulamada bir değişiklik gerekli ise bu değişikliği gerçekleştirmelidir. Uygulamacı öğretim sırasında sürekli veri toplamalı, bu verileri grafiğe işlemeli ve çocuğun performansına göre uygulamada bir değişiklik gerekli ise bu değişikliği gerçekleştirmelidir. ZEE 202-Zihin Engellilere Beceri ve Kavram Öğretimi Arş. Gör. Ahmet FİDAN 22 01.06.2016