1. Амилуулах суурь тусламжийн ерөнхий зарчим
Б.Одгэрэл, ЭХЭМҮТ

2. Зүрх-амьсгал зогсох шалтгаанууд
Хөгжингүй орон ба хөгжиж буй орнуудад өөр өөр шалтгаантай байдаг
Хөгжиж буй оронд үжил гол шалтгаан болдог
Хөгжингүй орнуудад ЗСС өвчнүүд зонхилох шалтгаан болдог

3. Зүрх судасны өвчнүүд
Европод 75-с дээш насны хүмүүсийн нас баралтын 40%-г ЗСС өвчнүүд эзэлж байна
Зүрхний шигдээстэй хүмүүсийн 1/3 нь эмнэлэгт очиж тусламж авч чадалгүй нас барж байна
Дээрхи тохиолдлуудын ихэнх нь ховдлын жирвэлзэл(ХЖ) ба ховдлын тахикардитай(ХТ), шокийн байдалтай байдаг
ХЖ/ХТ-с бусад шалтгаанаар эмнэлгийн нөхцөлд зүрх зогсох нь ЗСС бус шалгаанаас үүдэлтэй байдаг

4. Яаралтай тусламж үзүүлэх гинж
UK Resuscitation Council advocates interventions that contribute to a successful outcome after cardiac arrest as a chain

5. Гэхдээ... Хэвийн бус физиологийн нөхцөл байгаа эсэхийг эрт таньж мэдэх
Өвчтөний эрсдлийн байдлыг зүрх-амьсгал зогссон байдлаас ялган оношлох
Зүрх-амьсгал зогсохоос урьдчилан сэргийлэх

6. Урьдчилан сэргийлэлт - гол зорилт
Зүрх-амьсгал зогсох шалтгаанууд
Өвчтөний эрсдлийн байдлыг ялгах
Зүрх-амьсгал зогсохоос у/с нь чухал болох нь
Яаралтай тусламжийн багийн гүйцэтгэх үүрэг
Эрсдэлд байгаа ба Зүрх-амьсгал зогссон өвчтнийг удирдах

7. Хүнд өвчтөнийг оíîвчтой бус эмчлэх нь
Эрчимт эмчилгээний òàñàãò õýâòýãñäèéí áàéäëààñ ¿çâýë
40% нь хэвтүүлэхгүй байж болохоор
37% нь оройтож хэвтүүлсэн
Амьсгалын зам, Амьсгал, ЗСС-д
Анхаарамж муутай хандсан
McQuillan P et al BMJ 1998;316:

8. Оновчтой бус эмчилгээ нь зүрх зогсох ба бусад муу үр дагаварт хүргэнэ
Эмнэлэгт зүрх-амьсгал зогссоны улмаас эмчлэгдэж байсан өвчтөнүүдийн %-д нь урьдчилан физиологийн өөрчлөлтүүд гарч байсан байна

9. ABCDE үнэлгээ A… B… C… D… E…
Амьсгалын зам
Амьсгал
Цусны эргэлт
Ухаан санааны байдал
Орчны нөлөө

10. Зүрх-амьсгал зогсох шалтгаан 1. Амьсгалын замын бөглөрөл
Зүрх-амьсгал зогсох шалтгаан 1. Амьсгалын замын бөглөрөл
ТМС дарангуйлагдах
Цус, бөөлжис, гадны биет орох
Гэмтэл
Халдвар, үрэвсэл үүсэх
Ларингоспазм

11. Амьсгалын замын бөглөрөл
Шинж тэмдэг
Амьсгалахад хүндрэлтэй байх, зогсуулах
Амьсгал авалт гаргалт богиносох
Стридор болох, шуугиантай амьсгалах
“See-saw” амьсгалын хэлбэр
Арга хэмжээ
Хүчилтөрөгч
Соруулах, зөв байрлуулах
Амь аврах үндсэн арга хэмжээ авах
АЗ чөлөөлөх мэргэжлийн тусламж үзүүлэх

12. Зүрх-амьсгал зогсох шалтгаан 2. Амьсгалын дутагдал
Зүрх-амьсгал зогсох шалтгаан 2. Амьсгалын дутагдал
Уушгины өвчнүүд
халдвар
yyшги шалчийх
пневмоторакс
астма
Амьсгалын удирдлага сулрах
ТМС дарангуйлагдах
Амьсгалыг дэмжих ситемүүд сулрах
Булчингийн сулрал
Цээжний хөдөлгөөн хязгаарлагдах

13. Зүрх-амьсгал зогсох шалтгаан 3. Зүрхний эмгэгүүд
Зүрх-амьсгал зогсох шалтгаан 3. Зүрхний эмгэгүүд
Анхдагч
Судасны нарийсал
Миокардын шигдээс
АД ихэсгэдэг зүрхний өвчнүүд
Хавхлагийн өвчнүүд
Эмийн бодисууд
Электролитын өөрчлөлтүүд
Хоёрдогч
Асфикси
Гипокси
Цус алдах
Үжлийн шок

14. Цусны эргэлт/ зүрхний тохироо алдагдах
Шинж тэмдэг
Тахикарди
Брадикарди
АД буурах
Цусны эргэлт муудах
Тархины цусны эргэлт муудах
Капиллярийн эргэн дүүрэх хугацаа уртсах
Шээс ялгаралт муудах
Арга хэмжээ
Хүчил төрөгч
Шингэн сэлбэх
Зүрхний инотроп бодисууд хэрэглэх
CRT = капиллярын эргэн дүүрэх хугацаа

15. ТМС-н өөрчлөлтүүд Хоёрдогч Анхдагч Гипокси Гэмтэл
Бодисын солилцооны өөрчлөлт
Анхдагч
Гэмтэл
Халдвар
Хордох

16. AVPU A – сэрүүн байх V – дуу чимээнд хариулах P - өвдөлтөнд хариулах

17. ТМС-н өөрчлөлтүүд
ТМС дарангуйлагдах нь амьсгалын замын, амьсгалын ба цусны эргэлтийн хүнд өөрчлөлтүүд үүсгэх аюултай

18. Эрсдэлтэй өвчтөнүүдийг таних
Түүх, үзлэг, шинжилгээ
Өвчтөнүүдийн 80% зүрх –амьсгал зогсох клиникийн шинж тэмдгүүд эмнэлэгт ирэхээс өмнө илэрсэн байдаг
амьсгалын тоо олшрох
тахикарди
АД буурах
орчны харьцаа буурах

19. Эмнэлгийн яаралтай тусламжийн баг(ЭЯТБ) Критериуд
Эмнэлгийн яаралтай тусламжийн баг(ЭЯТБ) Критериуд
Мэдрэлийн
Глазго комын ангиллаар > 2
Бусад
Амьсгалын замын гаралтай
Амьсгалын
Амьсгал зогсох
АТ < 5 эсвэл АТ >36
Цусны эргэлтийн
Зүрх зогсох
ЗЦТ < 40 or ЗЦТ >140
Систолын даралт < 90
АТ = амьсгалын тоо
ЗЦТ = зүрхний цохилтын тоо

20. Вasic Life Support Ойлголт:
Амилуулах тусламжийн үед аврагчид тохиолдох эрсдэлүүд
Амилуулах тусламжийг хэрхэн гүйцэтгэх
Амилуулах тусламжийн үеийн “layperson” ба “in-hospital” хоёрын ялгаа

21. Аврагчид тохиолдох эрсдлүүд
Эрсдлийг бууруулахыг хичээх
Гараар а/х авах
Хордох жнь: хорт хий, түлэгдэл үүсгэх химийн бодисууд
Халдвар авах: Neisseria meningitidis; ХДХВ, B&C гепатитын вирус, сүрье -с болгоомжилох
Байгаль орчны аюулаас болгоомжлох:
Машин, цахилгаан, хий, ус
Victim exposure to hydrogen cyanide or hydrogen sulphide gas any assisted ventilation with mask with non-return valve
Corrosive chemicals eg strong acids,
alkalis, paraquat
Beware substances easily absorbed through skin or respiratory tract eg organophosphates. Care with handling clothes/ body fluids. Wear protective clothing, gloves etc.
Also eye protection & effective handling & disposal of sharps

22. Яаралтай тусламж үзүүлэх гинж
UK Resuscitation Council advocates interventions that contribute to a successful outcome after cardiac arrest as a chain

23. Сэгсэрнэ, хашгирна

24. Хохирогч хариу урвалтай байна уу? Тийм
Хохирогч хариу урвалтай байна уу? Тийм
Гэмтэл байгаа эсэхийг шалгах
Дахин үзлэг хийх
Тусламж дуудах

25. Хохирогч хариу урвалтай байна уу? Үгүй
Хохирогч хариу урвалтай байна уу? Үгүй
Тусламж дууд
Амьсгалын замыг чөлөөл
Амьсгалыг 10 сек. илүүгүй хар, сонс, мэдэр

26. Амьсгалын замыг чөлөөлөх
Толгойг гэдийлгэнэ
Доод эрүүг өргөнө
Хэрэв хүзүүний гэмтэлтэй гэж үзвэл áîëãîîìæòîé áàéõ L

27. Амьсгалыг үнэлэх Цээжний хөдөлгөөнийг харах Амьсгалын дууг сонсох
Гарч байгаа агаарыг мэдрэх
Амьсгалгүй гэж үнэлэхээс өмнө 10сек. хүлээ

28. Хохирогч амьсгалж байна уу? Тийм
Хохирогч амьсгалж байна уу? Тийм
Аюулгүй бол сэрээх байрлалд оруулна
Утсаар тусламж дуудна
Үе үе дахин үзлэг хийх

29. Сэрээх байрлал 1-р шат

30. Сэрээх байрлал 2-р шат

31. Сэрээх байрлал 3-р шат

32. Сэрээх байрлал 4-р шат

33. Хохирогч амьсгалж байна уу? Үгүй
Хохирогч амьсгалж байна уу? Үгүй
Утсаар тусламж дууд
Аврагч удаанаар амьсгалуулна

34. Аврагч амьсгал хийх Хохирогчийн хамрыг чимхэнэ Доод эрүүг өргөнө
Гүнзгий амьсгаа авна
Ам амаар завсаргүй байх
Цээж 2 см өргөгдөж байх

35. Цээж эргэж буухыг хүлээ
Give 2 effective rescue breaths
Check in mouth if run into problems/ reposition airway
Цээж эргэж буухыг хүлээ

36. Цусны эргэлтийн үнэлгээ
Гүрээний судсыг тэмтэрч шалга
10сек.-с илүү хүлээхгүй

37. Цусны эргэлт байна уу? ТИЙМ
Цусны эргэлт байна уу? ТИЙМ
Амьсгалыг үргэлжлүүлэн өгнө
Минут тутам цусны эргэлтийг шалгана

38. Цусны эргэлт байна уу? ҮГҮЙ
Цусны эргэлт байна уу? ҮГҮЙ
Цээжний шахалтыг эхлэх
Амьсгалыг үргэлжлүүлэн өгнө

39. Хавирга хоорондын зайг ялгах

40. Өвчүүний оройг
олох

41. Гараа өвчүүн дээр
байрлуулна

42. Цээж шахах:
Өвчүүг 4-5 см дотогш
шахна
Тоо: 1 мин-д100 удаа

43. Цээж шахах

44. Нэг хүн СААХ
үзүүлэх
30 шахалт : 2 амьсгал

45. Тусламж хэзээ дуудах вэ?
Тусламжийг цаг алдалгүй дуудах:
Нэгээс дээш аврагч байгаа үед
Нэг аврагч байгаа үед:
Амьсгалгүй байгаа зүрхний эмгэгтэй том хүн
Эхлээд 1мин орчим СААХ авах:
Гэмтэл
Живсэн
Хар тамхи ба архины хордлого
Нялхас ба хүүхэд

46. СААХ-г хэдий болтол үргэлжлүүлэх вэ:
Мэргэжлийн тусламж ирж авч явтал
Хохирогч амьд байгаа ш/т ºãòºë
ßäàðòàë ¿ðãýëæë¿¿ëíý

47. Ам - хамраар амьсгалуулах
Ам-амаар амьсгалуулах нь техникийн хувьд хэцүү үед
Амны хүнд гэмтэлтэй үед
Уснаас аварсан үед
СААХ-г хүүхэд хийж байгаа үед
Гоо зүйн шалтгааны улмаас

48. Зөвхөн цээжний шахалтаар СААХ авах
Àì-àìààð àìüñãàë õèéõ äóðã¿é áàéâàë
Ямар ч арга хэмжээ авахгүй байснаас цээжний шахалт хийсэн нь дээр
Боломжтой бол толгойг гэдийлгэж өгөх
Óòàñíû ÑÀÀÕ –ã àâ÷ áîëíî

49. Хүзүүний гэмтэлтэй юү?
Õýðýâ áîëîìæòîé áîë õ¿ç¿¿, òîëãîé,öýýæèéã íýã ò¿âøèíä áàéëãàõ
Толгойг аль болох бага гэдийлгэх
Эрүүг өргөх
Туслах хүн шаардагдана

50. Хүүхдийн цээж шахах

51. 2 аврагч СААХ авах

52. Амьсгал дутмагшлын аюултай шинж
Цээж хотолзох
Амьсгал авалт гаргалт саадтай, шуугиантай болох
Хөхрөх
Амьсгалын тоо цөөрөх эсвэл олшрох

53. Амбу

54. Амьсгал чөлөөтэй болгох байрлал

55. Амьсгал чөлөөтэй болгох байрлал

56. Толгойн байрлал ба маск барих

57. Амбу маскаар амьсгалуулах

58. Амбу маскаар амьсгалуулах

59. Эмнэлэгт Basic Life Support Өвчтөн ухаан алдсан
Тусламж дуудах ба хариу урвал байгаа эсэхийг шалгах
Хариу урвалгүй
Хариу
урвалтай
Зүрхний тусламжийн баг дуудах/ Дефибриллятор олох
Дефибриллятор ойр байхгүй бол BLS хэрэгжүүлнэ
Эмнэлэгийн тусламж дуудна
Судасны цохилт ба амьсгал байна уу?
Монитороо залгана
Дефибриллятор
Хүчил төрөгчтэй амьсгал удирдана
Цээжний шахалт
Зүрхний сэхээн амьдруулах багтай
Мэргэжлийн тусламж үзүүлнэ
Амьсгалын зам чөлөөлнө
Хүчил төрөгч, монитор г.м.
Тэмдэглэл хөтлөнө
Үгүй
Тийм

60. Амьсгалын зам чөлөөлөх ба амьсгал удирдах
Үндсэн техникийн тусламжтайгаар амьсгалын замыг чөлөөлж болно
Хүчилтөрөгч
Төвөнхийн хошуувч, хэл дарагч,төвөнхийн гуурс зэрэг нь СААХ-ын үед амьсгалын зам чөлөөлөхөд чухал үүрэгтэй
СААХ-ын үед амьсгал удирдах

61. Дефибриллятор-монитор
Зүрх зогсох
Öýýæèí äýýð öîõèíî
BLS алгоритм
Дефибриллятор-монитор
холбох
Зүрхний хэм үнэлэх
Пульс хянах +/-
ХЖ/ХТ
ХЖ/ХТ-үгүй
Дефибриллятор
X 1удаа (200,360J)
СААХ 2 мин
30:2
СААХ үед
Эерэг хариу урвалтай
Хэрэв үгүй бол:
Электрод, холболтуудаа шалгана
Орлдлого/амьсгалын зам шалгах О2 өгөх, судсанд гуурс тавих
Эпинефрин 1мг с/д 3 мин тутам хийнэ
Мөн: амиодарон, атропин, пэйс
Нөлөөлөх хүчин зүйлүүд
Гипокси
Гиповолеми
Гипо/гиперкалеми & бодисын солилцооны өөрчлөлтүүд
Биеийн дулаан буурах
Пневмоторакс
Тампонада
Хордлого ба дотрын өвчнүүд
Тромбоэмболи/ механик бөглөрөл
Advanced Life
Support
Алгоритм
NB Special Circumstances – modification
Hypothermia
Immersion and Submersion
Poisoning
Pregnancy
Electrocution
Anaphylaxis
Acute severe asthma
Trauma

62. СААХ-ий дараахи эмчилгээ
Цусны эргэлт сэргэх нь СААХ-ий төгсгөл гэсэн үг биш
СААХ-ий дараах эмчилгээ нь эдгэрэлтэнд нөлөөлнө
Тохирсон хяналт, аюулгүй тээвэрлэлт ба эрхтэн системийг үргэлжлүүлэн дэмжих
Тавилан төвөгтэй

63. Асуулт байна уу?

64. Дүгнэлт Эрсдэлийн байдлыг зүрх-амьсгал зогссон байдлаас ялгах
Зүрх-амьсгал зогссон байдлыг оношлох
Аюулгүй ба үр дүнтэй basic life support
Advanced life support
СААХ-ий дараахи эмчилгээ
Сургалт, хүний нөөц, тоног төхөөрөмж.