1. Сүрьеэгийн шинж тэмдэг оношлогоо
“2015 он”

2. СҮРЬЕЭ СУДЛАЛ Ðîáåðò Êîõ (R.Koch, 1843-1910) -îîñ ºìíºõ ¿å
Ñåëüìàí Âàêñìàí (S.Waksman, )-îîñ ºìíºõ ¿å
Àðàòà Êîчè (Arata Kochi, 1949-) -îîñ ºìíºõ ¿å
ÄÎÒÑ-ûí áîäëîãî

3. 8.6 сая (эрэгтэй 5.7 сая, эмэгтэй 2.9 сая)
Сүрьеэгийн тархалтын тооцоо – 2012
Тохиолдол
Нас баралт
1.3 сая (эрэгтэй 890.0, эмэгтэй 410.0)
(100,000 хүнд 27)
8.6 сая (эрэгтэй 5.7 сая, эмэгтэй 2.9 сая)
(100,000 хүнд 128)
Бүх хэлбэр Хамгийн их тохиолдлын тоо нь Азид; нэг хүнд ноогдох хамгийн өндөр түвшин Африкт
ОЭТС
450000
~170,000
This slide that contains all essential numbers
WHO estimates that worldwide in 2007 over 9 million TB cases occurred (and of those, 4 million infectious, sputum-smear (+)).
1.65 million people died of TB, which means 4500 every day.
WHO estimates, based on surveys conducted in over 110 settings in the last decade, that nearly half a million cases are multi-drug resistant, and 130,000 of them lethal
WHO estimates that XDR-TB cases, which are resistant to all most potent first-line and second-line, reserve drugs, were about 50,000, the majority of which are lethal.
Finally, well over 700,000 cases of the 9 million are linked with HIV/AIDS. This is slightly less than 10%. In Africa, this % is much higher, up to50%. In the rest of the world, however, the vast majority of TB cases are not due to HIV.
Маш ОЭТС
~50,000
~30,000
Сүрьеэ, ХДХВ-ийн хавсарсан халдвар
1.4 сая (15%)
320,000
530,000
74,000 HIV-
Хүүхдийн сүрьеэ
WHO REPORT 2013 Global Tuberculosis Control

4. Дэлхий дахины сүрьеэгийн өвчлөл
Сүрьеэгийн шинэ тохиолдол хүн амд
3 хүн тутмын 1 нь сүрьеэгийн халдвар авсан
Жил бүр1,6 сая хүн нас барсан
(4400 хүн/хоногт)
Жил бүр 9 сая шинэ тохиолдол

5. Сүрьеэгийн микобактери 1882 онд P. Кох нээсэн
Бүл: Актиномицет
Гарал: Микобактери
Төрөл: Сүрьеэгийн сүрьеэгийн бус микобактери
Сүрьеэгийн микобактерийн комплекс:
M.tuberculosis
M.bovis
M. Africanum
M.microti 5

6. Микобактери нь амьд организм...
идэх
амьсгалах
унтах
ялгаруулах
олшрох 6

7. Mycobacterium Tuberculosis
1-5 мкм урттай, мкм өргөн, нэг тал нь бага зэрэг махирдуу, таслал хэлбэртэй савханцар
Химийн найрлага: уураг, нүүрс ус, В бүлгийн витаминууд, эрдэс бодис, фосфор, магни, кальци.
Гадаад орчинд тэсвэртэй: тоос-100<, номын хуудас-3 сар, хөрс-6 сар, ус-150 хоног, хатсан цэр сар, -40 хэмд 50 жил
Буцалгахад 10 минут, нарны шууд гэрэл болон хэт ягаан туяанд 1 цагийн дотор устана.

8. Сүрьеэгийн нянгийн хувирсан хэлбэрүүд
Хувирсан хэлбэр: “L” хэлбэрт сүрьеэгийн шилжих буюу бодисын солилцоо нь зогссон сүрьеэгийн нян унтаа болж хувирна.
Хувирсан хэлбэр: хоруу чанар нь суларсан сүрьеэгийн амьд савханцрыг БЦЖ вакцин болгон хэрэглэнэ.
Хувирсан хэлбэр буюу эмэнд дасалтай сүрьеэгийн нян: сүрьеэгийн эмчилгээ дутуу, буруу хийгдсэн тохиолдолд эмэнд дасалтай сүрьеэгийн нянгийн омог үүснэ.

9. Mycobacterium tuberculosis
1882 îíä Ãåðìàíû ýðäýìòýí Ð. Êîõ íýýñýí
Õ¿чèëä òýñâýðòýé íÿí
Ñ¿ðüåýãèéí ñàâõàíöàð
Êîõûí ñàâõàíöàð

10. Ñ¿ðüåý òàðõàõ çàì Үүсгэгч: Mycobacterium tuberculosis
Тархах зам: Амьсгалын зам
Эх уурхай: Уушгины халдвартай сүрьеэтэй хүн
Тархалт: Нэг халдвартай сүрьеэ жилд хүнд халдварлуулна
Халдвар авсан хүнээс 10% өвдөнө

11. Сүрьеэгийн нянгийн халдвар дамжих зам
Агаар дуслын зам 95%
Хоол боловсруулах зам
Гэмтсэн арьс салст /контакт/
Ихэсээр дамжин халдварлах

12. Агаарт цацагдах бичил дуслууд
Ханиах
Найтаах
Дуулах
Ярих

13. Сүрьеэгийн нянгийн халдвар дамжих боломж
Сүрьеэгийн нянгаар халдварласныг туберкулины сорилд эерэг урвал үзүүлснээр мэдэх боломжтой.
Сүрьеэгийн нянгаар халдварлагдах эгзэг гэр бүлийн гишүүд 100% байдаг.
Сүрьеэгийн нянгаар халдварласан тохиолдлоос тодорхой хүчин зүйл нөлөөлсний улмаас 10% нь өвчилнө.

14. Уушгины сүрьеэтэй хүний хавьтал халдвар авах эрсдэл хамгийн их
Сүрьеэгээр өвчилсөн хүний цэрэн дэх нянгийн тоо
Түрхэц эерэг уушгины сүрьеэтэй өвчтөн оношлогдохгүй, эмчлэгдэхгүй удаан явах
Ханиалгалтын тоо, давтамж
Удаан хугацаанд ихээр ханиалгаж байгаа өвчтөн
Хавьтлын зэрэг
Түрхэц эерэг уушгины сүрьеэтэй өвчтний хавьтлууд
Орчны хүчин зүйл
Битүү, харанхуй, агааржуулалтгүй өрөө тасалгаа
Амьдралын хэв маяг
Ханиахдаа ам хамраа дарж заншаагүй, олон хүнтэй ажилладаг хүмүүс

15. Ñ¿ðüåýãèéí õàëäâàð àâñàí õýñýã ñ¿ðüåýãèéí òîõèîëäëûí ýõ óóðõàé áîëäîã
Халдвар ба өвчлөл
Ñ¿ðüåýãèéí òîõèîëäîë
Ñ¿ðüåýãèéí õàëäâàð àâñàí õýñýã ñ¿ðüåýãèéí òîõèîëäëûí ýõ óóðõàé áîëäîã
Õàëäâàð àâñàí

16. Сүрьеэгийн халдвар тархалтын түвшин (өндөр хөгжилтэй орнууд)

17. Сүрьеэгийн халдвар тархалтын түвшин (хөгжиж буй орнууд)

18. Бүх хэлбэрийн сүрьеэгийн өвчлөл ба нас баралтын түвшин, Монгол улс, 1962-2013 он
Нийгэм, эдийн засгийн хүчин зүйлүүдийг тусгах
2006 оноос хойш сүрьеэгийн өвчлөл жилд 4.3%-иар буурч байна

19. Сүрьеэгийн тохиолдол, 2013 Шинэ 4111 Уушгины 2355 Түрхэц (+) 1622
Түрхэц (+) 1622
Түрхэц (-) 733
Уушгины бус эрхтэний
Дахилт 220
Үр дүнгүй 74
Тасалсны дараах 67
Yearly TB report, 2013

20. Бүртгэгдсэн шинэ сүрьеэгийн тоо, Монгол улс, 2013 он
 Аймаг, хот
Нийт
Уушгины сүрьеэ
Түрхэц+
Түрхэц-
УБЭСүрьеэ
2013
Аймаг
1789,8
1708
1060,6
991
813,2
730
259,4
261
729,2
717
УБ хот
2271
2324
1358,6
1305
832,4
854
406,2
451
912,4
1019
Хорих
55,8 79 39 59 31 38 8 21
16,8 20
Монгол улс
4116,6
4111
2458,2
2355
1784,6
1622
673,6
733
1658,4
1756
56.6% нь УБ хотод
41.5% нь аймгуудад

21. Бүх хэлбэрийн сүрьеэгийн бүртгэгдсэн түвшин, Монгол улс, 2013 он

22. 2013 онд бүртгэгдсэн сүрьеэгийн өвчлөл нас, хүйсээр /10 000 хүн амд/
Шинээр бүртгэгдсэн сүрьеэгийн тохиолдлыг насаар нь авч үзвэл насныхан 68,7 õóâèéã эзэж эрэгтэйчүүд 55,4 õóâü , эмэгтэйчүүд 44,6 õóâèéã тус тус эзлэж байна.

23. Сүрьеэгийн өвчлөл (10000 хүн амд) нийгмийн байдлаар
Ажил эрхлэлт
Тоо
Эзлэх хувь
Хүн ам
Тохиолдлын түвшин
Ажилгүй
1695
40.2%
164116
103.3
Ял эдлэгсэд 53
1.3%
6000
88.3
Оюутан
483
11.5%
164773
29.3
Группэд
129
3.1%
55888
23.1
Тэтгэвэрт
314
7.5%
191907
16.4
Ажилтай
814
19.3%
911664
8.9
Сурагч
393
9.3%
522066
7.5
Гэрт (0-15 нас)
156
3.7%
275590
5.7
Малчин
176
4.2%
327200
5.4
Нийт
4213
100.0%

24. Сүрьеэгийн өвчлөл зарим нэг ажил мэргэжлээр
Мэргэжил
Тоо
Эзлэх хувь
Хүн ам
Тохиолдлын түвшин
Эрүүл мэндийн ажилтан нийт 59
7.2%
39608
14.9
 Үүнээс:
Эмч 18
7497
24.0
Сувилагч 13
9179
14.2
Бусад 28
22932
12.2
Багш 50
6.1%
45272
11.0
Цэрэг, цагдаа, хүчний байгууллага 45
5.5% -
Банкны мэргэжилтэн 24
2.9%
Цэцэрлэгт ажиллагсад 19
2.3%
Төмөр замын ажилчин
2.2%
Оёдолчин 15
1.8%
ШШГГ-ын ажилтан 14
1.7%
Уурхайчин
1.6%
557
68.4%
Нийт
814
100.0%  - - 

25. Сүрьеэгийн эдгэрэлтийн түвшин, Монгол улс, 2009-2013 он

26. Эмчилгээ үр дүнгүй болсон, эмчилгээ тасалсан хувь, Монгол улс, 2009-2013 он

27. ОЭТС-ийн өвчлөл (n=1375) ба нас баралт (n=325), бодит тоогоор, Монгол улс, 2003-2013

28. Олон эмэнд тэсвэртэй сүрьеэгийн эмчилгээний үр дүн, Монгол улс, 2006-2010
Дэлхийн зорилт онд эмчилгээний амжилтыг 75%-д хүргэх
2010 онд эмчилгээний амжилт дэлхийд: 48%, НДББ-д 45%

29. ОЭТС-ийн эмчилгээнд орсон хүүхдийн тохиолдлын тоо, насны бүлгээр, Монгол улс, 2009-2013 он

30. Энэрэл эмнэлгийн сүрьеэтэй өвчтөний эмчилгээний үр дүн, 2009-2013 он
Энэрэл эмнэлгийн өвчлөлөөс харахад эмчилгээ тасалсан хувь 2013 онд эрс нэмэгдсэн байна. Мөн нас баралтын хувь 2010 оноос нэмэгдэж байна.

31. Хорих байгууллагууд дахь сүрьеэгийн бүртгэгдсэн шинэ тохиолдлын тоо ба эмчилгээний амжилт, он
Глобаль Сангийн дэмжлэгтэй төсөл хэрэгжиж эхэлсэн

32. Сүрьеэгийн халдвар авсан хүн сүрьеэгээр өвчилнө
Сүрьеэгийн халдвар өвчин болох жилийн эгзэг 0.1%
Халдвар авсан хүний өвчлөх эрсдэл 10%
Үүнээс: эхний 2 жилд 5%
Үлдсэн хугацаанд 5%
ХДХВ-ийн халдвартай хүний өвчлөх жилийн эгзэг 1%
ХДХВ-ийн халдвартай хүн өвчлөх эрсдэл 50%

33. Õýí ñ¿ðüåýãýýð ºâчлөх âý?
Стресс
Хîðò çóðøèë
Хоол тэжээлийн дутагдал
Зарим нэг эмчилгээний нөхцөл байдал
Áàãà íàñ 5 äîîø, Øèëæèëòèéí íàñ, ахмад нас 65 дээш
Îëäìîë áîëîí òºðºëõèéí äàðõëàë äóòàë + ++
+++
++++
Ñ¿ðüåýãýýð ºâäºõ ìàãàäëàë
Áèåèéí ýñýðã¿¿öýë
Íÿíãèéí òîî

34. Сүрьеэ өвчин үүсэхэд нөлөөлөх хүчин зүйл
Хүчин зүйл
Эрсдэл
ХДХВ-ийн халдвар
50-100
Фиброзон өөрчлөлтүүд
2-14
Бүдүүн гэдэсний залгаас
27-63
Дархлал дарангуйлах эм
2-12
Хорт хавдрууд
1-36
Цус задрах өвчин 5
Уушги тоосжих өвчин
8-34
Ходоод тайруулах
2-4
Толгой хүзүүний хорт хавдар 16
Биеийн жингээ алдах
Гемодиалезд орох
10-15
Чихрийн шижин
Цусны хорт хавдар
4-15
Архаг тамхидалт 1

35. Сүрьеэ өвчин хэрхэн тархдаг вэ?
Сүрьеэгийн тохиолдол
Сүрьеэгийн нянгаар үүсгэгддэг халдварт өвчин
Уушигны сүрьеэгийн тохиолдол 75-80%
Бусад эрхтэний сүрьеэгийн тохиолдол 20-25%
Хөнгөн, хүнд Уушигны гялтан хальс, тунгалгийн булчирхай, гэдэс, бөөр, бэлэг эрхтэн, мэдрэлийн тогтолцоо, яс
Халдвартай хэлбэрийн уушиг/сүрьеэ 50%
Халдваргүй хэлбэрийн уушиг/сүрьеэ 50%
Нян агаарт цацагдана
Ярих
Ханиах
Найтаах
Дуулах
Нус цэрээ хаях
Амьсгалаараа сүрьеэгийн нян ялгаруулж буй хүн
/1 мл цэрэнд ш савханцар байгаа тохиолдолд Т+/
Халдварын эх уурхай
Бохирлогдсон агаараар амьсгалж хүн халдвар авна
10-15 хүнд халдвар тараадаг

36. Илрүүлэлтийн арга Идэвхтэй арга - Зориудын урьдчилан сэргийлэх үзлэг
Идэвхтэй арга - Зориудын урьдчилан сэргийлэх үзлэг
Хагас идэвхтэй - Хавьтал, өвчлөх эгзэг өндөртэй бүлэг / хоригдол, гэр оронгүй хүмүүс, архичин /
Идэвхигүй арга - зөвхөн хүлээх биш, харин илрүүлэх үйлчилгээний тогтолцоог бий болгох
Эмчилгээгүй илрүүлэлт нь юу ч хийгээгүйгээс дор юм

37. Сүрьеэг илрүүлэх идэвхтэй үзлэг
World Health Organization
Regional Office for Europe

38. Èäýâõã¿é èëð¿¿ëýëò World Health Organization
Regional Office for Europe

39. Шинж тэмдэг Хордлогын хам шинж:
Уушиг, гуурсан хоолой, гялтангийн хам шинж:
Шалтгаан тодорхойгүйгээр удаан хугацаагаар халуурах
Шөнө хөлрөх
Хоолны дуршил буурах
Ядрах, сульдах
Турах
Архаг ханиалгах
(14 хоногоос дээш хугацаа)
Цэртэй ханиах
Цустай ханиах
Цээжээр өвдөх

40. Сүрьеэгийн нян нь олон эрхтэнг гэмтээдэг....

41. Уушгины бус эрхтэний сүрьеэгийн шинж тэмдэг
Булчирхайн сүрьеэ: булчирхай томорч, тэмтрэхэд хүйтэн. Эхний үедээ хатуу, сүүлдээ зөөлөрч цоорч болно.
Яс, үений сүрьеэ: хөдөлгөөн хязгаарлагдсан, өвчинтэй хавдана. Хожуу үед цоорч болно.
Сүрьеэгийн менингит: толгойн өвдөлт аажим эхэлнэ. Халуурна, хүзүү хөшнө, ухаан балартана, татна. Өвчтөн унтаа, сул байдалтай байна.
Хэвлийн сүрьеэ: Хэвлий томорно, хөндүүртэй, халуурна, өтгөн хатна, хэвлийд хатуу зүйл тэмтрэгдэнэ.

42. Уушгины бус эрхтэний сүрьеэгийн шинж тэмдэг
Тархмал сүрьеэ: халуурах, ядрах, турна, элэг дэлүү томрох
Залгиур хоолойн сүрьеэ: хоолой сөөх, хөндүүрлэх.
Шээс боловсруулах, бэлэг, эрхтэний сүрьеэ: ойр ойрхон шээх, шээс цустай гарах, бүсэлхийгээр өвдөх

43. Эмнэлзүйгээс хамааран шинжлэгдэхүүнийг авах
Эмнэлзүйгээс хамааран шинжлэгдэхүүнийг авах
Сорьц
Сорьц цуглуулалт
Эмгэг
Цэр
Уушгины эмгэг
Шээс
Шээс бөөрний эмгэг
Өтгөн
Гэдэсний эмгэг
Тархи нугасны шингэн
менингит
Мэс заслын материал
Янз бүрийн эмгэг
Биеийн шингэн
Абñцесс, хэвлийн гялтан хальсны үрэвсэл
Идээ/ хатгаш
Лимфийн булчирхайн үрэвсэл

44. Ñ¿ðüåýã îíîøëîõ ëàáîðàòîðèéí øèíæèëãýý
Түрхэцийн шинжилгээ (ЦН/ФХ)
Уламжлалт өсгөвөр(өндөгтэй хатуу тэжээлт орчин)
Хурдавчилсан өсгөвөр (шингэн тэжээлт орчин
Bactec; MGIT 960
Молекулбиологийн шинжилгээ
ДНХ, ПГУ амплификаци
Иммунологийн шинжилгээ
- иммунохроматограф- антител илрүүлэх
- АДА идэвхжил, интерферрон
гамма
Гистолог, цитолог шинжилгээ

45. Сүрьеэ өвчний тавилан

46. Анхаарал тавьсанд баярлалаа