عادله حكيم زاده ومهشيد كارگران پارادايم ها و مكاتب مديريت استراتژيك استاد محترم: جناب آقاي دكتر ذبيحي گرداورندگان: عادله حكيم زاده ومهشيد كارگران بهار 90
مقدمه تفكرات ٬تصورات و فرضيات مختلفي در حوزه برنامه ريزي ومديريت استراتژيك از سوي صاحبنظران اين رشته در قالب پارادايم هاي شكل گيري استراتژي و برنامه ريزي استراتژيك مطرح شده و موافقان و مخالفان بسياري در اين ضمينه به اظهار نظر پرداخته اند .بررسي اين نظرات حاكي از اين است كه دركي روشن و تصوري واحد از موضوع شكل گيري استراتژي و فرايند برنامه ريزي استراتژيك وجود ندارد.با اين حال ميتوان نگرش هاي مختلف را از هم متمايز كرد.اين نگرش ها حاكي از ان است كه گروهي شكل گيري استراتژي را فرايندي مشخص قابل پيش بيني و توام با تدابير تحليلي ميدانندو گروهي معتقد به تدابير غيررسمي واقتضايي وگروهي هردو را توجيه ميكنند.به منظور دستيابي به درك روشني از نظرات مطروحه به بررسي پارادايمها و مكاتب شكل گيري استراتژي خواهيم پرداخت.
استراتژي الگویی بنیادی از اهداف فعلی و برنامه ریزی شده، بهره برداری و تخصیص منابع و تعاملات یک سازمان با بازارها، رقبا و دیگر عوامل محیطی است. طبق این تعریف یک استراتژی باید سه چیز را مشخص کند: الف) چه اهدافی باید محقق گردد. ب) روی کدام صنایع، بازارها و محصول ها باید تمرکز کرد. ج) چگونه برای بهره برداری از فرصت های محیطی و مواجهه با تهدید های محیطی به منظور کسب یک مزیت رقابتی منابع تخصیص یابد و چه فعالیت هایی انجام گیرد.
مديريت استراتژيك مدیریت استراتژیک فعالیت های مربوط به بررسی، ارزشیابی و انتخاب استراتژی ها، اتخاذ هر گونه تدابیر درون و بیرون سازمانی برای اجرای این استراتژی ها و در نهایت کنترل فعالیت های انجام شده را در بر می گیرد. استونر: مدیریت استراتژیک مسیری سازمان یافته (دارای نظام ) به مدیران ارائه می کند . تا بتوانند محیط مورد فعالیت را درک نمایند و سپس وارد عمل شوند
فرآیند مدیریت استراتژیک را می توان به چهار مرحله تقسیم کرد: الف) تحلیل وضعیت ب) تدوین استراتژی ج) اجرای استراتژی د) ارزیابی استراتژی
فرايند چهار مرحله اي مديريت استراتژيك
مفهوم پارادايم پارادايم مجموعه اي از تفكرات٬تصورات و ارزشهايي است كه يك بينش از واقعيت را شكل ميدهد.بينشي كه اساس راهي قرار ميگيرد كه يك جامعه خودرا بر اساس آن سازماندهي مي كند. پارادايم ها مجموعه اي از تصورات ومفروضات هستندكه به نحوي حقيقت را توضيح ميدهند حقيقتي كه نميتواند به طور كامل بيان شود وما به احساسي از آن دسترسي داريم . پارادايم ها راهنمايي براي حل مسايل انسانند.انسان در چارچوب پارادايم مي انديشد و قضاوت مي كند. از كاركردهاي مهم پارادايم ايجاد ساختاري براي پيش فرض ها و برداشت هاي مشترك است.هر پارادايم محدوده اي را تعريف ميكند كه در آن قواعدي حاكم است و توجه به اين قواعد بسيار مهم بوده و تنها با درك عميق انها و بهره گيري از آنها موفقيت حاصل مي شود.
انتقال پارادايم ازانجايي كه پارادايم ها كامل نبوده وتنها قادرند سطحي از حقيقت را نشان دهند ٬تنها در دوران حاكميت خود پاسخ قانع كننده اي براي بشر دارند و معمولا پديده اي ظهور ميكند كه عدم كفايت اين پاسخها را روشن مي كند. با ظهور پارادايم جديد ٬پارادايم قبلي منسوخ شده يا به شرايطي خاص محدود مي شودو د ر واقع قوانين حاكم بر پارادايم قبلي بمرور از بين مي رود.بدين ترتيب سازمان هايي كه تا ان زمان گمنام بوده اند فرصت به ظهور رساندن و تثبيت موقعيت خود را در پارادايم جديد پيدا مي كنند. اين دور گذار را دوره انتقال يا شيفت پارادايم و به فرايند ان تغيير پارادايم مي گويند.
مكاتب اصلي (پارادايم هاي)شكل گيري استراتژي و مديريت استراتژيك مينتزبرگ مكاتب مديريت استراتزيك را به دو دسته تقسيم كرده كه دسته اول رامكاتب تجويزي يا پيش تدبيري و دسته دوم را مكاتب توصيفي يا تجربي- انطباقي مي نامند. مكتب تجويزي معتقد به طراحي رسمي وپيش بيني تدابيرتحليلي براي تحقق هدف هاي بلند مدت و مكتب دوم متكي بر اقدام به موقع و منطبق با شرايط جاري و تقريبا اعمال تدابير غير رسمي و خلق الساعه است. مكاتب اصلي (پارادايم هاي)شكل گيري استراتژي و مديريت استراتژيك
پارادایم تجویزی شامل سه مکتب طراحی ، برنامه‌ریزی و موقعیت‌یابی است. همانطور که گفته شد این مکاتب اعتقاد به طراحی رسمی و پیش‌بینی تدابیر تحلیلی برای تحقق هدف‌های بلندمدت دارند. نمونه‌هایی از تعاریف مدیریت استراتژیک متاثر از پارادایم تجویزی عبارتند از: مدیریت استراتژیک عبارت از طراحی، تنظیم و ارزیابی کلیه اقدامات وعملیاتی است که سازمان را قادر می‌سازد آینده را دقیق‌تر و روشن‌تر ترسیم کند. مدیریت استراتژیک یک فرایند تصمیم‌گیری است که می‌تواند محیط درون سازمان را با فرصتها و تهدیدات محیط برون سازمانی به نحوی به هم ربط دهد که ارزش هر یک از این عوامل در تحقق اهداف به خوبی مشخص شود.
استراتژي با رعايت فرصت ها و تهديدات محيط بيروني و منابع و تواناييهاي سازمان راه رسيدن به اهداف را مشخص مي كند. با توجه به مواردي كه اشاره شد ميتوان گفت رويكرد تجويزي از تعامل چهار عامل قوت(s)٬ ضعف(w)٬ فرصت(O) و تهديد(T) به منظور انتخاب الگوي مناسب استراتژي در راستاي تحقق اهداف استفاده مي كند.
مشخصات پارادايم پيش تدبيري را ميتوان به صورت زير خلاصه كرد: شكل گيري استراتژي بايدفرايندي اگاهانه و كنترل شده باشد مسئوليت اگاهي و كنترل به عهده شخص اول سازمان است. مدل شكل گيري استراتژي بايد ساده و غير رسمي توسعه يابد. استراتژي ها بايد منحصر به فرد و ويژه براي هر سازمان باشد. استراتژي ها به طور كامل از فرايند طراحي تدابير شكل مي گيرند. استراتژي بايد كامل و مشخص ودر صورت امكان به نحوي وارد جزئيات شود كه سادگي ان حفظ شود. در صورتي كه استراتژي با شرايط فوق طراحي شود اجراي آن امكان پذير خواهدبود. طراحي واجرا و ارزيابي در فرايندي تكميلي ولي جدا از هم صورت مي گيرد.
پارادایم توصیفی (تجربی- انطباقی) این مکاتب به دنبال روشن ساختن حیطه یا محدوده استراتژی هستند. استراتژی در چارچوب این مکاتب در قالب برنامه، خط مشی، الگو، موقعیت یا نگرش تعریف می‌شود. مکاتب یادگیری ، قدرت‌گرایی ، ادراکی یا شناختی ، کار آفرینی ، محیط گرایی و فرهنگی مکاتب زیرمجموعه این پارادایم محسوب می‌شوند. نمونه‌هایی از تعاریف مدیریت استراتژیک متأثر از مکاتب توصیفی (تجربی – انطباقی): • تأکید مدیریت استراتژیک برتفکر و اقدام به موقع است ( نه داشتن یک برنامه حجیم) • مدیریت استراتژیک یک فرایند تصمیم‌گیری متکی بر آزمایش وخطا است. • تفکر و اقدام استراتژیک (در مقایسه با اقدام یا تفکر تاکتیکی و عملیاتی) به فعل و انفعال و موفقیت کل مجموعه توجه دارد، نه یک بخش از مجموعه • مدیریت استراتژیک، یک اقدام و یا اعمال یک راه حل اقتضایی و انطباقی کلان است.
این مکتب سعی در نزدیک کردن و در هم آمیختن مکاتب قبل دارد این مکتب سعی در نزدیک کردن و در هم آمیختن مکاتب قبل دارد. در واقع این پارادایم فصل مشترک دو پارادایم قبل است. در این پارادایم به توسعه تفکر استراتژیک و رابطه آن با برنامه‌ریزی استراتژیک توجه می‌شود. مشخصات پارادایم تلفیقی عبارتند از: • در چهارچوب نگرش این پارادایم ضمن تأکید بر لزوم همخوانی و ایجاد توازن بین قوتها و ضعف‌های سازمان و فرصتها و تهدیدهای محیطی، تغییر عوامل محیطی و شکل‌دهی محیط مطابق اهداف و استراتژی‌های مورد نظر، ضروری است. • ضمن اینکه چشم‌انداز، دیدگاه و ارزش‌های مدیران عالی تعیین کننده هستند، نقش کارکنان و واحدهای سازمانی هم در نقش نوآوران و خلاقانه اندیشدن‌های تغییر دهنده غیر قابل اجتناب است. • در این طرز تفکر تحلیل‌های کلان همراه با تحلیل‌های خرد ملاک تصمیم‌گیری‌ها قرار می‌گیرند. پارادایم تلفیقی
مکاتب مدیریت استراتژیک الف: معرفی مکاتب تجویزی: 1. مکتب طراحی یك فرایند مفهومی ( ( Design School 2. مکتب برنامه‌ریزی یك فرایند رسمی ( ( Planning School 3. مکتب موقعیت‌یابی یك فرایند تحلیلی ( ( Positioning School ب: معرفی مکاتب توصیفی (تجربی – انطباقی): 1. مکتب کارآفرینی یك فرایند آرمان‌گرایانه ( Entrepreneurial School) 2. مکتب شناختی(ادراکی) یك فرایند ذهنی ( Cognitive School) 3. مکتب یادگیری یك فرایند خودجوش Learning School )) 4. مکتب قدرت‌گرایی یك فرایند چانه‌زنی ( Power School) 5. مکتب فرهنگی یك فرایند اجتماعی ( Cultural School) 6 . مکتب محیطی یك فرایند عكس‌العملی ( Environmental School) پ: معرفی مکاتب تلفیقی : 1. مكتب تلفیقی: یك فرایند دگردیستی Configuration School))
مکتب طراحی: تدوين استراتژي به عنوان يك فرآيند مفهوم سازي ( ( Design School منشا این مكتب به سلزنیك باز می‌گردد. كار او توسط چندلر دنبال و سپس توسط آندروز به صورت دقیق‌تری تعریف گردید. براساس این مکتب شکل‌گیری استراتژی حاصل مواجهه نقاط ضعف و قوت و فرصتها و تهدیدهایی است که محیط خارج و داخل مجموعه مورد نظر را احاطه کرده است. طرفداران این مکتب به دنبال خلق استراتژی‌هایی ساده و بی‌نظیر هستند که بر شکار فرصتها و استفاده مناسب از نقاط قوت استوار است. دراین راستا، مدیر ارشد سازمان، استراتژی‌های ساده، شفاف و منحصر به فردی را تبیین می‌كند و ازاین لحاظ به راحتی قابل پیاده شدن است. این مکتب حداقل تا اوایل دهه 1970 بر فضای استراتژیک غالب بوده است .
بدون ترديد مكتب طراحي معتبرترين ديدگاه فرايند استراتژي را ارائه ميدهد. مكتب طراحي در ساده ترين شكل خود يك مدل استراتژي سازي را ارائه ميدهد. اين مدل مي خواهد بين توانايي هاي داخلي و امكانات خارجي تطابق و تناسب ايجاد كند به گفته مشهورترين طرفداران اين مكتب، « استراتژي اقتصادي همان تطابق و تناسب بين استعدادها و توانايي ها و فرصتها يي است كه موقعيت شركت را در محيط آن تعيين مي كند» ايجاد تطابق و تناسب شعار مكتب طراحي است.
ويژگي هاي مكتب طراحي مبتي بر فرايند است استراتژي يكتا و منحصر به فرد است از مواجهه قوتها وضعفهاو فرصتها و تهديدات به خلق استراتژي ميپردازد تمركز بر اعتقادات و ارزشهاي كليدي و مسئوليت اجتماعي و معيارهاي مورد توجه مديران دارد تاكيد بر سادگي و سهولت كاربرد استراتژي دارد شكل گيري استراتژي فرايند مستمرو قابل كنترل است ومديران اجرايي طراحان استراتژي اند استراتژي ها محدودو كم تنوع وبا تكيه به مزيت رقابتي شان توسعه مي يابند به دليل نااطميناني در عوامل SWOTبا عدم قطعيت همراه است ومفاهيم اصلي با تغيير مديران تغيير ميابد تفكربراي عمل از تنظيم استراتژي جداست
مدل پايه مكتب طراحي پياده سازي استراتژي عوامل محيطي عوامل دروني نقاط تهديد و فرصت عوامل موفقيت عوامل دروني نقاط قوت و ضعف محورهاي رقابتي ايجاد استراتژي ارزيابي و انتخاب پياده سازي استراتژي ارزشهاي مديريتي مسئوليت هاي اجتماعي
مکتب برنامه‌ریزی :تدوين استراتژي به عنوان يك فرايند رسمي ( ( Planning School در این مکتب یک اصل پایه حاکی از قابلیت تقسیم و اجرای گام به گام توالی منطقی از اقدامات است که طی مکتب طراحی در قالب یک فرایند یکپارچه رواج یافته بود. براساس این مکتب، برنامه‌ریزی یک فرایند رسمی و قابل مدل‌سازی است که بر مبنای آن می‌توان اهداف، برنامه‌ها، طرح‌های عملیاتی و بودجه را در قالب برنامه‌های راهبردی, برنامه‌های عملیاتی و برنامه‌ریزی بودجه , تدوین و در دوره‌ها و سطوح مختلف زمانی و سازمانی به مرحله اجرا گذاشت. در این مکتب نقش اصلی بر عهده پرسنل برنامه‌ریزی به جای مدیران عالی است.
ويژگي هاي مكتب برنامه ريزي عبارتند از: مبتني بر توالي منطقي اقدامات و در قالب يك برنامه مشخص است. نقش اصلي را پرسنل برنامه ريز به جاي مديران عالي دارند. تدوين استراتژي حاصل يك فرايند مستمر برنامه ريزي است. در سازمانهاي با بروكراسي ماشيني و محيط ايستا كاربرد دارد. نتايج برنامه ريزي قابل كنترل اند. در اين مكتب سعي در ايجاد هماهنگي در برنامه هاست. برنامه ريز به طور امرانه جهت تنظيم برنامه ها عمل نميكند بلكه افراد را در جهت انجام اعمال استراتژيك درون سازمان تشويق مي كند.
مدل مفهومي مكتب برنامه ريزي اهداف اقتصادي / اجتماعي سازمان ارزشهاي مديريت ارشد ارزيابي فرصتهاي داخلي و خارجي و نقاط ضعف و تهديد طرح ريزي استراتژيك برنامه ريزي ميان مدت برنامه ريزي كوتاه مدت پياده سازي طرح ارزیابی طرح آزمون امكان سنجي مطالعه طرح ريزي مقدمه طرح ريزي اجرا و ارزيابي
مکتب موقعیت‌یابی تدوين استراتژي به عنوان يك فرايند تحليلي (( Positioning School بر اساس این مکتب، راهبردها ناشی از نتایج تجزیه و تحلیل موقعیت‌های استراتژیک هستند که بیشتر بر اهمیت فرصت و موقعیت استراتژی، نسبت به فرایند تنظیم استراتژی تأکید دارند. عمده توجه این مکتب به خلق ایده‌‌هایی ساده اما دگرگون کننده است که در یک موقعیت خاص می‌تواند، تجویز شود. براساس این مکتب در هر یک از شرایط خاص تنها یک یا چند استراتژی بخصوص امکان و قابلیت طرح و بکارگیری را دارا هستند. این مکتب زمینه‌ای مناسب برای تنظیم و تطبیق استراتژی با شرایط موجود بکار می‌گیرد و استراتژی را نیز بعنوان موقعیتی عام، مشترک و بخصوص قابل شناسایی در بازارهای تجاری تعریف می‌کند.
ويژگي هاي مكتب موقعيت يابي عبارتند از: استراتژي هاي توسعه يافته توسط اين مكتب عمومي و بر مبناي موقعيتي خاص است براهميت استراتژي تاكيد دارد تا فرايند تنظيم استراتژي وبه انتخاب موقعيت استراتژيك توجه ميشود تحليلگر در اين فرايند نقش كليدي داردو تنظيم استراتژي توسط تحليل گران در پايين ترين سطح سازمان صورت مي گيرد قائل به توسعه تعداد محدودي استراتژي است عمده تمركز ان بر گرايشات اقتصادي و اجتماعي است اين مكتب فرايندي است كه بر پويايي گرايش دارد و ميتواند در تركيب با مكتب برنامه ريزي ظاهر شودو تاكيد زيادي به مديريت استراتژيك ندارد
مکتب کارآفرینی: تدوين استراتژي به عنوان يك فرايند رويارويي مکتب کارآفرینی: تدوين استراتژي به عنوان يك فرايند رويارويي این مکتب ریشه در درک شهودی، قضاوت و تجربه دارد و بر همین اساس نوع خاصی از استراتژی را مورد توجه قرار می‌دهد که مبتنی بر شخصیت‌گرایی و عناصر رهبری بوده و و چشم‌انداز و نگرش سازمان در آینده را روشن می‌سازد. این مکتب در بستر تئوری‌های نئوکلاسیک بعنوان راه حلی برای اجتناب از شکست‌های اقتصادی توسعه یافت. پدیده رایج در این مکتب رهبری است و بر این اساس کلید موفقیت و قدرت سازمان بدست رهبران اجرایی قرار دارد. ویژگی این رهبران توانایی خلاقیت، نوآوری و شکار فرصتها است. در این مکتب تمرکز بر فرصت‌های پیش رو است تا مسائل و مشکلات. آغاز استراتژی در این مکتب دارای خصوصیاتی است که بر ابهام و عدم اطمینان محیطی استوار است.
ويژگي هاي مكتب كارآفريني استراتژي در ذهن رهبر به عنوان چشم انداز تدوين مي شود. فرآيند تدوين استراتژي در بهترين حالت نيمه آگاهانه است. رهبر بينش ذهني را ارتقاء داده و در صدد اجراي آن است. بينش استراتژيك قابل انعطاف بوده و به طور آزادانه شكل مي گيرد. سازمان داراي ساختار ساده اي است كه به رهنمودهاي رهبر حساس است.
مکتب شناختی(ادراکی) : تدوين استراتژي به عنوان يك فرايند ذهني ( Cognitive School) در این مکتب استراتژی بعنوان یک نگرش مطرح شده و چگونگی ارتباط استراتژیست با اطلاعات محیطی را نشان می‌دهد. برمبنای این مکتب تنظیم استراتژی فرایندی اقتضایی است. با استناد به این مکتب می‌توان آنچه را که در ذهن افراد می‌گذرد را همانگونه که ایشان می‌اندیشند، مطرح ساخت. براساس این مکتب، شناخت یک فرایند ذهنی به منظور ساخت و توسعه استراتژی، همانند تفسیرهای خلاق، جهت به تصویرکشیدن واقع بینانه واقعیت‌ها صورت می‌گیرد.
براساس این مکتب، راهبرد در ذهن استراتژیست شکل می‌گیرد و لذا راهبردها بعنوان چشم‌اندازها، شکل‌ها، مفاهیم، نقشه‌ها و چهارچوب‌هایی پدید می‌آیند که چگونگی برخورد مدیران با دروندادهای محیطی خود را شکل می‌دهند.
ویژگی های مکتب شناختی 1- تدوين استراتژي يك فرايند شناختي است كه در ذهن فرد استراتژيست شكل مي گيرد. 2- استراتژي به شكل ديدگاه ها ( يعني به شكل مفاهيم، نقشه ها، طرح ها و چارچوب ها) ظاهر مي شود كه تعيين مي كنند افراد چگونه از منابع ورودي از محيط استفاده كنند.
بنابراين، ايده اساسي مكتب شناختي اين است كه تدوين استراتژي اساساً يك عملي شناختي و ادراكي است و مديريت استراتژيك در صحنه عمل به خاطر اين ويژگي مي تواند از روانشناسي شناختي بهره فراوان ببرد. مكتب شناختي به ما مي‌گويد در صورتي مي توانيم تدوين استراتژي را بهتر درك كنيم كه ذهن بشر و فرايندهاي شناختي وي را بهتر بشناسيم .
مدل مكتب شناختی فعاليت تصميم خروجي فردي سطح فرد پذيرش رمزگذاري اطلاعات استراتژيك تصميم خروجي فردي سطح فرد پذيرش رمزگذاري ذخيره و بازيابي سطح سازمان ذخيره و بازبابي مشاركت مفهومي جامعه پذيري چهارچوب ساختار نقش ها [Mintzberg, 1998: 154 ]
مکتب یاد گیری : تدوین استراتژی به عنوان فرایند ظهور این مكتب با مكاتب قبلی كاملاً متفاوت است و درآن استراتژی پدیده خودجوشی دانسته می‌شود كه در سراسر سازمان ممكن است پدیدار گردد و در بسیاری از موارد درحین اجرا رفته‌رفته تكامل می‌یابد. فرایند تنظیم استراتژی فرایندی توام با یادگیری عمومی است و لذا نیازی به اعمال قدرت و یا تحمیل استراتژی در کل سازمان نیست. در این مکتب، اینکه چه کسی به تنظیم استراتژی می‌پردازد، مهم نیست بلکه این موضوع که آنها چگونه این کار را انجام می‌دهند مهم است. این مکتب واقعیت‌هایی را که سازمانها در شرایط پیچیده و پویا با آن مواجه هستند را دنبال می‌کند.
ويژگي هاي مکتب یادگیری ماهيت پيچيده و غير قابل پيش بيني محيط سازمان مانع كنترل ميشود. در حالي كه رهبر يادگيرنده است ولي در واقع اين مجموع سيستم است كه ياد مي گيرد. فرآيند يادگيري در حالات غيره منتظره دنبال شده و ابتكار استراتژيك به دست كسي است كه ظرفيت و منابع يادگيري را داشته باشد. نقش رهبر تدوين استراتژي نيست بلكه او بايد فرآيند استراتژيك را اداره كند. استراتژي ها در ابتدا به عنوان الگوهاي گذشته و در مراحل بعدي به عنوان چشم اندازهائي براي هدايت رفتار كلي مطرح مي شوند.
مکتب قدرت : تدوین استراتژی به عنوان فرایند مذاکره براساس این مکتب شکل‌دهی استراتژی در قالب فرایند نقد و بررسی حاصل می‌شود. فرایند شکل‌دهی استراتژی از دیدگاه این مکتب، مدیریت، کنترل و جهت‌دهی مناسب قدرت‌های اعمال شده از جانب عوامل داخلی و خارجی است، به نحوی که منجر به تحقق اهداف سازمان شود. هدف از کاربرد کلمه قدرت در این مکتب توضیح و تشریح مراتب تأثیر و نفوذ می‌باشد که از دو حوزه داخلی و خارجی نشأت می‌گیرد. قدرت خرد ناشی از قدرت‌های درون سازمان که به طرق مختلف مانند مقاومت در برابر تغییر، عدم توجه به قانون، تعارض و ... ظاهر می‌شود. قدرت کلان ناشی از اعمال قدرت عوامل خارجی و محیطی از جمله شرکت‌ها و سازمان‌های هم هدف (رقیب)، ذینفعان و....می‌باشد.
ويژگي هاي مكتب قدرت گرايي شكل گيري استراتژي به وسيله قدرت و سياست صورت مي گيرد. قدرت خرد سياسي، استراتژي را به عنوان رابطه متقابل افراد تلقي كرده و به نقش متقاعد سازي، چانه زني و بازي هاي سياسي اشاره دارد. قدرت كلان، سازمان را به گونه‌اي تلقي مي كند كه در تلاش براي افزايش رفاه خود توسط كنترل كردن ديگر سازمانها و يا مشاركت با آنها است.
مکتب فرهنگی :تشکیل استراتژی به عنوان فرایند جمعی براساس این مکتب، ساخت استراتژی به مثابه یک فرایند که ریشه در نیروهای اجتماعی و فرهنگی دارد، معرفی می‌شود. در این مکتب، شکل‌گیری استراتژی حاصل توافق گروهی و آرمان مشترک سازمانی است. به عبارت دیگر ساخت استراتژی حاصل فرایند تعاملات اجتماعی است که بر پایه عقاید و درک مشترک اعضا سازمان بنا شده است.
ويژگي هاي مكتب فرهنگي شكل گيري استراتژي به عنوان يك فرآيند تعامل اجتماعي، بر اساس عقايد و برداشت هاي مشترك اعضاي يك سازمان. يك فرد از طريق فرايند فرهنگ پذيري يا اجتماعي شدن، اين عقايد را به دست مي آورد. فرآيند فرهنگ پذيري يا اجتماعي شدن عمدتاً ضمني و غير شفاهي است. اعضاي يك سازمان مي توانند تنها عقايدي را كه از فرهنگ آنها حمايت مي كند تا اندازه اي شرح دهند، در حالي كه ممكن است منشأ و توضيحات آن عقايد، مبهم باقي بماند.
تفاوت مکتب فرهنگی و مکتب قدرت مكتب قدرت به تأثير سياست داخلي بر پيشبرد تغيير استراتژيك مي پردازد، حال آنكه مكتب فرهنگي عمدتاً به تأثير فرهنگ بر حفظ ثبات استراتژيك يا در واقع گاهي اوقات مخالفت جدي با تغيير استراتژيك مي پردازد.
مکتب محیطی: تشکیل استراتژی به عنوان فرایند کنشی اين مكتب با قرار دادن محيط به عنوان يكي از سه نيروي اصلي در فرايند استراتژي سازي ، در كنار رهبري و سازمان، ديدگاه كلي شكل گيري استراتژي را به حال تعادل در مي آورد. تمرکز این مکتب بر نیروهایی است که در بیرون سازمان مجموعه را تحت تأثیر قرار می‌دهند. برخلاف مکاتب دیگر که از این نیروها بعنوان عوامل تأثیرگذار یاد می‌کنند، در این مکتب، عوامل خارجی بازیگران و نقش آفرینان اصلی صحنه هستند. بر مبنای این مکتب تغییرات و تحولات محیطی هستند که شکل‌گیری استراتژی را امکان‌پذیر ساخته و سازمانها را مجبور به اتخاذ استراتژی صحیح می‌کند. سازمانها آن کاری را انجام می‌دهند که محیط به ایشان دیکته می‌کند و این در حالی است که نتوانند بر محیط تأثیر گذار باشند.
مكتب تلفیقی: شكل گيري استراتژي به عنوان فرايند تغيير و دگرگوني Configuration School)) این مكتب از یك سو توصیفی است و سازمانها را به صورت گروه‌هایی از رقبا می‌نگرد، و از سوی دیگر تمام مكاتب را درجای خود معتبر دانسته و آنها را یكپارچه تصور می‌كند. مكتب تركيب داراي دو جنبه است: از يك طرف حالات سازمان و محيط پيرامون را به عنوان “ تبديل” و از طرف ديگر فرايند ايجاد استراتژي را به عنوان “انتقال” تشريح ميكند. در اين مكتب، سازمان از حالت انسجام به حالت تغيير و بر عكس در نوسان است و در هر وضعيت ، حالت مناسب را انتخاب مي كند.
ويژگي هاي مكتب تركيب بندي اكثر اوقات مي توان سازمان را در چارچوب ويژگي‌هاي تبديل ايستاي آن توصيف كرد. دوره ثبات به ندرت به وسيله برخي فرآيندهاي انتقال قطع مي شود. حالات پياپي تبديل و انتقال به نظم‌دهي سازمان كمك مي كند. نكته كليدي در اين مكتب دسترسي به ثبات است. استراتژي هاي حاصله شكل طرح ها، الگوها، موقعيت و يا چشم انداز به خود مي گيرند.
مدل رويكرد تلفيقي Mintzberg,1998:371 ] مكتب محيطي مكتب فرهنگي مكتب جايگاه مكتب معرفتي مكتب برنامه ريزي طراحي كارآفريني مكتب يادگيري مكتب قدرت مكتب پيكربندي Mintzberg,1998:371 ]
منابع: غفاریان وفا، كیانی غلامرضا، پنج فرمان برای تفكر استراتژیك (1384)، نشر فرا علی احمدی علیرضا، فتح الله مهدی، تاج الدین ایرج، نگرش جامع بر مدیریت استراتژیك(1386)، نشر تولید دانش جیمزبران كوئین، هنری مینتزبرگ و رابرت م جیمز، مترجم صائبی هنري مينتزبرگ، بروس آلستراند، ژوزف لمپل ،مترجم احمدپور دارياني
با تشکر از توجه شما