CEP TELEFONLARIMIZIN NOZOKOMİYAL PATOJENLERLE NASIL KONTAMİNE OLDUĞUNUN FARKINDA MIYIZ? Arş. Gör. Dr N. Seval Gündem Danışman: Yrd. Doç. Dr Mehmet Özdemir

Are we aware how contaminated our mobile phones with nosocomial pathogens? Fatma Ülger, Saban Esen, Ahmet Dilek, Keramettin Yanık, Murat Günaydın and Hakan Leblebicioğlu Annals of Clinical Microbiology and Antimicrobials 2009, 8:7 Department of Anesthesiology and Reanimation, Faculty of Medicine, Ondokuz Mayis University, Kurupelit, 55139, Samsun, Turkey, Department of Infectious Diseases and Clinical Microbiology, Faculty of Medicine Ondokuz Mayis University, Kurupelit, 55139, Samsun, Turkey Department of Clinical Microbiology, Faculty of Medicine, Ondokuz Mayis University, Kurupelit, 55139, Samsun, Turkey

GİRİŞ Nozokomiyal infeksiyon, modern hastanelerin tümünde önemli bir problemdir. 1861’den önce, Semmelweis, bakterilerin sağlık çalışanlarının kontamine elleri ile hastalara geçtiğini göstermiştir. Ameliyathaneler ve yoğun bakım üniteleri, en yüksek düzeyde hijyen standartlarının olması gereken çalışma alanlarıdır ayrıca buralarda çalışan personel ve kullandıkları araç gereçler için de aynı gereklilik söz konusudur.

GİRİŞ Bazı epidemiyolojik çalışmalar, çevresel yüzeylerin bakteri yayılmasında etkisi olduğunu göstermiştir. Cep telefonları, yaygın kullanılan non-medikal taşınabilir elektronik araçlardır ve vücutla yakın temas halindedir. Sağlık çalışanları tarafından ameliyathaneler ve yoğun bakım ünitelerini de içeren her yerde iletişim amaçlı kullanılmaktadır.

GİRİŞ Çalışmalar, yüzeylerden ellere bakterilerin doğrudan geçiş oranının karşılaştırılmasını içermemektedir. Hastane standartlarını karşılayan mevcut temizlik prensipleri ortaya konmadığından ameliyathaneler ve yoğun bakım ünitelerinde cep telefonu kullanımı ile ilişkili infeksiyon riski henüz belirlenememiştir. Bununla birlikte, cep telefonları gün boyu rutin olarak kullanılmakta fakat sağlık çalışanları yıkamaları gereken sıklıkta ellerini yıkamadıklarından tam anlamıyla temizlenememektedir.

GİRİŞ Bu çalışmanın amacı, cep telefonlarından sağlık çalışanlarının ellerine bakteri bulaşı ile ilgili olarak cep telefonlarının rolünü değerlendirmektir.

YÖNTEMLER Çalışma, 14 ameliyathane ve 8 yataklı bir yoğun bakım ünitesinde yapılmıştır. Çalışmaya 15 klinik şefi, 79 asistan doktor, 38 hemşire ve 68 hasta bakıcı olmak üzere 200 sağlık personeli katılmıştır. Kültürler aynı anda katılımcıların dominant ellerinden ve cep telefonlarından alınmıştır.

YÖNTEMLER Cinsiyet, Meslek ve süresi, Yüzük kullanımı, Sağlık personelinin dominant eli, Cep telefonlarının rutin temizliği sorgulanıp kaydedilmiştir.

YÖNTEMLER Serum fizyolojiğe batırılan steril bir swab cep telefonlarının her iki kenarının yüzeyinde dolandırılmış, 2. bir swab dominant elin ventral yüzüne sürtülmüştür. (başparmak ve diğer parmakların ventral yüzünü de içerecek şekilde) İkişer adet alınan dominant el ve cep telefonu örnek swabları hemen % 5 defibrine koyun kanlı ve Eosin Metilen Blue agara (EMB) ekilmiştir.

YÖNTEMLER Aerobik ortamda 37°C’ de 48 saat inkübe edilmiştir. İzole edilen mikroorganizmalar, gram boyama, koloni morfolojisi, katalaz ve oksidaz testleriyle identifiye edilmiş, koloni sayımı yapılmıştır. Tüm izolatlar uygun şekilde identifiye edilmiştir. Gram negatif bakterilerin identifikasyonu için VITEK 2 (bioMerieux, France) sistemi kullanılmıştır.

YÖNTEMLER Lam koagülaz testi, Staphylococcus aureus ve koagülaz- negatif stafilokokları ayırt etmek için kullanılmıştır. Stafilokokların oksasilin duyarlılığı ve Gram negatif izolatların seftazidim duyarlılığı Clinical Laboratory Standards Institute (CLSI) kriterlerine göre disk diffüzyon yöntemi kullanılarak araştırılmıştır.

YÖNTEMLER Ondokuz Mayıs Üniversitesi Tıp Fakültesinden etik kurul izni ve katılımcılardan bilgilendirilmiş onam alınmıştır. İstatistiksel analizler: Kategorik değişkenler ki- kare testi ile analiz edilmiştir. Kategorik olmayan bulgular student t test veya Man-Whitney U test ile değerlendirilmiştir. P değeri < 0.05 anlamlı kabul edilmiştir. Bu analizler için SPSS Windows 13.0 software (SPSS Inc, Chicago, USA) kullanılmıştır.

SONUÇLAR Cep telefonlarının bakteriyel kontaminasyon oranı % 94,5’ tir. Cep telefonları ve ellerden izole edilen mikroorganizmalar benzerdir (tablo 1). Bunların bir kısmının nozokomiyal infeksiyonlara sebep olduğu bilinmektedir. Sağlık personelinin ellerinin ve kişisel cep telefonlarının kontaminasyon oranı tablo 2’de gösterilmiştir.

SONUÇLAR Telefonların % 49’da bir bakteri türü, % 34’de 2 farklı tür, % 11,5’da 3 ve daha fazla farklı tür üretilmiştir. Telefonların % 5,5’de ise bakteri üremesi görülmemiştir. Cep telefonlarından izole edilen S. aureus suşlarının %52’si ve ellerden izole edilen S. aureus suşlarının % 37,7’si metisiline dirençlidir. Cep telefonlarından izole edilen gram negatif bakterilerin % 31,3’ü ve ellerden izole edilenlerin % 39,5’i seftazidime dirençlidir.

SONUÇLAR Çalışma periyodu boyunca yoğun bakım ünitelerindeki nozokomial izolatlar: - % 33,3 stafilokok, - % 21,4 non-fermentatif gram negatif, - % 21,4 koliform bakteriler, - % 7,1 enterokok, - % 11,9 maya’ dır.

SONUÇLAR Sağlık çalışanlarının rutin olarak cep telefonlarını temizleme oranı % 10,5’tur. Bu, katılımcıların % 89,5’ unun telefonlarını temizlemediği anlamına gelmektedir. Asistan doktorların telefonlarında daha fazla sayıda koloni olmasına rağmen, tüm grupların telefonlarından izole edilen koloni sayısı ve bakteriyel üremenin spesifik tiplerinin oranında önemli bir farklılık yoktur (Tablo 2).

SONUÇLAR Çalışmaya katılan populasyonun % 25,5’i bir veya daha fazla yüzük kullanmaktadır. Ortalama koloni sayısı yüzük kullananlarda daha fazla olmakla birlikte, kontaminasyon oranı ve koloni sayıları arasında önemli bir farklılık yoktur (Tablo 2) (p > 0.05).

TARTIŞMA Bu çalışmada, ameliyathaneler ve yoğun bakım ünitelerinde çalışan sağlık personelinin cep telefonu kullanımı sadece bakterilerle artmış kontaminasyon oranını göstermekle kalmayıp, aynı zamanda daha önemlisi nozokomiyal patojenlerle kontaminasyonu da göstermiştir. Nozokomiyal patojenlerin elektronik cihazlar, taşınabilir bilgisayarlar ve yatak başı uygulamaları ile olası geçişleri daha önce rapor edilmiştir. Bunların bir kısmı epidemiyolojik olarak önemli, ilaçlara dirençli patojenlerdir.

TARTIŞMA Isaacs ve ark. yaptıkları çalışmada 25 klavyeden alınan örnekte başlıca koagülaz-negatif stafilokok ürediğini göstermişlerdir. 2 klavyeden alınan örnekte ise her ikisi de metisilin/flukloksasiline duyarlı S. aureus üremiştir. Neely ve ark. da yanık üniteleri ve yoğun bakım ünitelerindeki klavyelerde nozokomiyal A. baumannii etkeni identifiye etmişlerdir.

TARTIŞMA Butz ve ark. immobil telefonların da patojenleri taşıyabileceğini ve rotavirus ile kontamine olduklarını belirtmiştir. Rusin ve ark. günlük aktiviteler boyunca kontamine objelere dokunduktan sonra mikroorganizmaların el-ağız transferinin gerçekleştiğini belirtmiş, Singh ve ark. ise immobil telefonların % 47’den fazlasının patojen mikroorganizmalarla kontamine olduğunu rapor etmiştir.

TARTIŞMA Bu sonuçlar göstermektedir ki, kontamine objelerle yakın temas, cep telefonlarından sağlık personeline kolaylıkla geçebilen bakteri rezervuarı vazifesi yapmaktadır. Her telefon kullanımı sırasında, cep telefonları kontamine vücut bölgeleriyle yakın temasa geçmekte, elden ele, elden diğer vücut bölgelerine (ağız, burun, kulak) yayılmaktadır.

TARTIŞMA Cep telefonları, immobil olanlarla karşılaştırıldığında özellikle risklidir ve hasta odalarında veya hastanelerde hastadan hastaya bakteriyel izolatların geçişini kolaylaştırabilir. Bazı çalışmalar, sağlık çalışanlarının cep telefonlarının nozokomiyal patojenlerle kontamine olduğunu göstermiştir.

TARTIŞMA Çalışmamızın sonuçları ise sağlık çalışanlarının elleri ile cep telefonlarının üçte biri arasındaki bakteriyel geçişi ortaya koymuştur. Gram negatif bakteriler çok önemli nozokomiyal patojenlerdir ve sağlık çalışanlarının cep telefonlarından seftazidim dirençli Gram negatif bakteriler izole edilmiştir S. aureus izolatlarının ise yarısı metisiline dirençlidir. Fakat bu çalışma klonal ilişkiyi göstermek için moleküler bir araştırma yapılmadığından sınırlanmıştır.

TARTIŞMA Bu çalışma eller ve telefonlardan izole edilen mikroorganizmaların benzer olduğunu göstermiştir. Elbette ki tek örnekleme tekniğiyle bakteriyel kontaminasyonun düzeyini tahmin etmek mümkün değildir. Borer ve ark. bir kez örnek alınan personelin cep telefonu ve el kontaminasyon oranını %10 olarak gözlemlemişlerdir.

TARTIŞMA Bununla birlikte, bu çalışma benzer bir şekilde planlanmıştır. Bu çalışmada cep telefonlarının kontaminasyon oranı bir örneklemede % 94,5’tur. Hastane standartlarını düzenleyen bir uygulama önerilmediği için, hastanede kullanılan cep telefonlarının hastane dışındaki çevrede kullanımı riskli olabilir.

TARTIŞMA Nozokomiyal geçişi önlemek için bu objelerin kullanımını sınırlandırmak veya sonlandırmak pratik bir strateji değildir. Çünkü cep telefonları personel tarafından hem özel iletişimde hem de yoğun bakım ünitelerindeki acil durumlarda kullanılmaktadır. Böylece ellerden cep telefonlarına çapraz bulaş gerçekleşmektedir. Bu bulguların ışığında, infeksiyonun yayılımında büyük risk taşıdığından, mümkün görünmemesine rağmen cep telefonlarının kullanımı sınırlandırılmalıdır.

TARTIŞMA Bu sonuçlara göre, -İnfeksiyon kontrol prosedürleri hakkında sağlık çalışanlarının eğitimi -El hijyeni -Çevre dezenfeksiyonu -Optimal dezenfeksiyon yöntemlerinin önemli olduğu aşikardır.

TARTIŞMA Aksi takdirde, personel tarafından özel iletişim veya ameliyathaneler ve yoğun bakım ünitelerindeki acil durumlarda cep telefonu kullanımının potansiyel yararı, hastane hijyenine zararlı bir iletişim haline gelecektir. Bu yüzden el hijyeninin yanı sıra bu aygıtların temizlenilmesi de düşünülmelidir. Nozokomiyal patojenlerin ve infeksiyonların neden olduğu kontaminasyon riskinin önlenmesi göz önünde bulundurulması gereken bir problemdir.

TARTIŞMA Dezenfektan maddeler içeren alkol ile cep telefonlarının rutin dekontaminasyonu gibi aktif önleyici stratejiler geliştirmek çapraz infeksiyonları azaltabilir. Cep telefonlarındaki bakteriyel kontaminasyonu azaltacak diğer bir yol ise antimikrobiyal eklenmiş maddelerin kullanımıdır.

TARTIŞMA Çevremizi yeniden düzenleyerek ve temizleyici ajanların düzenli kullanımını sağlayarak bakteriyel infeksiyonların yayılımını kolayca önleyebiliriz. Gelecekte cep telefonları, bakteriyel kontaminasyona karşı koruyucu maddeler kullanılarak üretilecektir.