Warszawa, 12 sierpnia 2016 r. Konsultacje społeczne projektów Planów przeciwdziałania skutkom suszy w regionach wodnych RZGW w Warszawie

Wyniki projektów Planów przeciwdziałania skutkom suszy w regionach wodnych RZGW w Warszawie 2

Katalog działań dla regionów wodnych Środkowej Wisły, Łyny i Węgorapy, Świeżej, Niemna oraz Jarft Materiały wyjściowe: Opracowanie dla regionów wodnych RZGW w Warszawie Katalogów działań służących ograniczeniu skutków suszy na obszarach na suszę narażonych, WIND-HYDRO, 2014 Ochrona przed suszą w planowaniu gospodarowania wodami - Metodyka postępowania, KZGW, Warszawa 2013 Wyniki ankietyzacji gmin przeprowadzonej przez RZGW w Warszawie w lipcu 2015 r. Realizowane/projektowane działania zawarte w istniejących planach i programach z zakresu gospodarki wodnej (mała retencja, nawodnienia rolnicze). działania zawarte w projekcie PZRP, projekcie aPGW wraz z aPWŚK oraz MasterPlanie dla obszaru dorzecza Wisły. 3

Katalog działań dla regionów wodnych Środkowej Wisły, Łyny i Węgorapy, Świeżej, Niemna oraz Jarft Zawartość katalogu: działania akty prawne zawierające przepisy, które w sposób pośredni bądź bezpośredni warunkują realizację wskazanych działań organy odpowiedzialne za przygotowanie dyspozycji/aktu prawnego potencjalne źródła finansowania 4

Katalog działań dla regionów wodnych Środkowej Wisły, Łyny i Węgorapy, Świeżej, Niemna oraz Jarft Organy odpowiedzialne: organy administracji rządowej i samorządowej (w tym organy wydające pozwolenia wodnoprawne) wojewódzkie zarządy melioracji i urządzeń wodnych, Dyrektor RZGW w Warszawie Lasy Państwowe, Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa, nadleśnictwa administratorzy cieków zarządcy dróg 5

Katalog działań dla regionów wodnych Środkowej Wisły, Łyny i Węgorapy, Świeżej, Niemna oraz Jarft Źródła finansowania działań: Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej oraz Wojewódzkie Fundusze Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko Program Rozwoju Obszarów Wiejskich Regionalne Programy Operacyjne 6

Katalog działań dla regionów wodnych Środkowej Wisły, Łyny i Węgorapy, Świeżej, Niemna oraz Jarft Podział działań z uwagi na okres realizacji: bieżące (B) - możliwe do zastosowania w momencie wystąpienia suszy, krótkookresowe (K) - powinny być realizowane w danym cyklu planistycznym tj. do 6 lat, długookresowe (D) - mogą być realizowane w długiej perspektywie. 7

Katalog działań dla regionów wodnych Środkowej Wisły, Łyny i Węgorapy, Świeżej, Niemna oraz Jarft Podział działań ze względu na zasięg: działania bieżące – wskazane do bieżącej realizacji, możliwe do zastosowania w momencie wystąpienia suszy działania ponadregionalne - działania ogólne, zaproponowane do stosowania na obszarze całego regionu wodnego; mają na celu planowanie oraz wdrażanie strategii na rzecz zmniejszenia zapotrzebowania na wodę działania przypisane gminom oraz jednolitym częściom wód powierzchniowych - adekwatne do występujących problemów i potrzeb w danym obszarze 8

Katalog działań dla regionów wodnych Środkowej Wisły, Łyny i Węgorapy, Świeżej, Niemna oraz Jarft Działania bieżące Działania bieżące obejmują fazę reagowania na bieżące wystąpienie zagrożenia suszą oraz polegają na: ocenie zjawiska suszy, ograniczeniu negatywnych skutków suszy przy kryzysowym zarządzaniu zasobami wodnymi 9

Katalog działań dla regionów wodnych Środkowej Wisły, Łyny i Węgorapy, Świeżej, Niemna oraz Jarft Działania bieżące: 10 Kod z kataloguNazwa działaniaPodmiot odpowiedzialny 1B Czasowe ograniczenia w korzystaniu z wód w zakresie poboru wody Dyrektor RZGW 2B Czasowe ograniczenia w korzystaniu z wód w zakresie wprowadzania ścieków do wód albo do ziemi Dyrektor RZGW 3B Zmiany sposobu gospodarowania wodą w zbiornikach retencyjnych Dyrektor RZGW 5B Stosowanie nawodnień rolniczych w czasie suszy rolniczej, w tym: przeprowadzenie oceny potrzeb nawodnień upraw polowych, sadowniczych i roślin przemysłowych podmioty wydające pozwolenia wodnoprawne (na wniosek zainteresowanej strony)

Katalog działań dla regionów wodnych Środkowej Wisły, Łyny i Węgorapy, Świeżej, Niemna oraz Jarft Działania bieżące: 11 Kod z katalogu Nazwa działaniaPodmiot odpowiedzialny 36B Czasowe ograniczenie wstępu na tereny leśne nadleśniczy 37B Czasowy zakaz wykorzystywania wody z sieci wodociągowej do celów innych niż socjalno-bytowe – w tym działania z aPWŚK wójt, burmistrz, prezydent miasta 43B Koordynowanie działań związanych z ochroną przed suszą w regionie wodnym RZGW 44B Przesunięcie terminu realizacji prac utrzymaniowych polegających na wykoszeniu roślinności występującej w korycie rzeki RZGW, WZMIUW 46B Koordynowanie działań związanych z ochroną przed suszą w województwie Wojewoda

Katalog działań dla regionów wodnych Środkowej Wisły, Łyny i Węgorapy, Świeżej, Niemna oraz Jarft Działania ponadregionalne Działania ponadregionalne - ukierunkowane na zaplanowanie i wdrożenie strategii zmierzających do: zmniejszenia zapotrzebowania na wodę, ograniczenia negatywnych skutków suszy, opracowania aktów prawnych oraz zasad finasowania, jak również sposobów gromadzenia danych o zasięgu i wielkości szkód spowodowanych suszą, prowadzenie monitoringu, prognozowania i ostrzegania przed zjawiskiem suszy, opracowania taryfikatora cen wody w okresie występowania suszy, opracowania planu awaryjnego lub alternatywnego zaopatrzenia ludności w wodę. 12

Katalog działań dla regionów wodnych Środkowej Wisły, Łyny i Węgorapy, Świeżej, Niemna oraz Jarft Działania o charakterze ponadregionalnym: 13 Typ działa nia Kod z katalogu Nazwa działaniaPodmiot odpowiedzialny Krótkookresowe 4K Przygotowanie procedury wprowadzenia stanu klęski suszy w celu ograniczenia jej skutków Dyrektor RZGW 7K Opracowanie taryfikatora cen wody w okresie występowania suszy samorządy gminne 10K Opracowanie oraz wdrożenie planu awaryjnego/alternatywnego sposobu zaopatrywania ludności w wodę (awaryjne źródła zasilania, tymczasowe rurociągi, beczkowozy itp.) samorządy gminne 39K Analiza możliwości zwiększenia retencji na terenach leśnych, rolniczych i zurbanizowanych na obszarze ZP… w ramach utrzymania oraz zwiększenia istniejącej zdolności retencyjnej w Regionie Wodnym ……… RZGW w Warszawie (w zależności od zakresu analizy - przy udziale: PGL Lasy Państwowe, administracja samorządowa)

Katalog działań dla regionów wodnych Środkowej Wisły, Łyny i Węgorapy, Świeżej, Niemna oraz Jarft Działania o charakterze ponadregionalnym: 7K 7K Opracowanie taryfikatora cen wody w okresie występowania suszy realizacja wymogu RDW pokrywania kosztów wszystkich usług wodnych – przez użytkowników wód uzależnienie ceny wody od jej dostępności i od przebiegu i głębokości suszy ograniczenia proporcjonalnie do ilości zużycia, priorytet korzystania dla celów komunalnych, produkcji farmaceutyków czy żywności. 14

Katalog działań dla regionów wodnych Środkowej Wisły, Łyny i Węgorapy, Świeżej, Niemna oraz Jarft Działania o charakterze ponadregionalnym: 10K 10K Opracowanie oraz wdrożenie planu awaryjnego/alternatywnego sposobu zaopatrywania ludności w wodę (awaryjne źródła zasilania, tymczasowe rurociągi, beczkowozy itp.) możliwość redukcji kosztów dostarczenia wody w przypadku wystąpienia suszy zapewnienie ciągłości dostaw wody budowa nowych ujęć/rurociągów, zakup wody, dowóz beczkowozami 15

Katalog działań dla regionów wodnych Środkowej Wisły, Łyny i Węgorapy, Świeżej, Niemna oraz Jarft Działania o charakterze ponadregionalnym: 16 Typ działania Kod z katalogu Nazwa działania Podmiot odpowiedzialny Długookresowe 24D Prowadzenie systemów monitoringu, prognozowania i ostrzegania przed zjawiskiem suszy IMGW-PIB, IUNG, PIG, DGLP, RZGW 25D Wypracowanie jednolitych zasad gromadzenia danych i informacji o zasięgu i wielkości szkód spowodowanych suszą - w tym działania z aPWŚK IMiGW-PIB, IUNG, PIG, RZGW 26D Edukacja i zwiększanie świadomości społeczeństwa administracja rządowa, administracja samorządowa 27D Opracowywanie aktów prawnych, krajowych i lokalnych, umożliwiających stosowanie działań ograniczających skutki suszy - w tym działania z aPWŚK -

Katalog działań dla regionów wodnych Środkowej Wisły, Łyny i Węgorapy, Świeżej, Niemna oraz Jarft Działania o charakterze ponadregionalnym: 17 Typ działania Kod z katalogu Nazwa działania Podmiot odpowiedzialny Długookresowe 28D Opracowanie zasad finansowania wspomagających ekonomicznie programy wdrażające działania z zakresu ograniczania skutków suszy i racjonalizacji zużycia wody - 30D Ponowne wykorzystanie wód, w tym wód po oczyszczeniu ścieków oraz wód opadowych wszyscy użytkownicy wód 34D Uwzględnienie w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego wymagań związanych z ograniczeniem skutków suszy wójt, burmistrz, prezydent miasta 45D Monitorowanie postępów we wdrażaniu działań wynikających z Planu przeciwdziałania skutkom suszy dla potrzeb aktualizacji PPSS RZGW

Katalog działań dla regionów wodnych Środkowej Wisły, Łyny i Węgorapy, Świeżej, Niemna oraz Jarft Działania przypisane gminom oraz JCWP: 18 Typ działania Kod z katalogu Nazwa działaniaPodmiot odpowiedzialny Krótkookresowe 8K Weryfikacja pozwoleń wodnoprawnych na pobór wód - w tym działania z aPWŚK podmioty wydające pozwolenia wodnoprawne 9K Zmiana reguł sterowania urządzeniami wodnymi retencjonującymi wodę w sposób umożliwiający wykorzystanie wody do nawodnień właściciele lub zarządcy urządzeń wodnych 12K Budowa ujęć wód podziemnych dla nawadniania użytków rolnych - 38K Inwentaryzacja ujęć wód podziemnych wykorzystywanych do nawodnień rolniczych (dot. studni wykonanych w ramach zwykłego korzystania z wód), kontrola poboru wody z tych ujęć (działanie wskazane dla JCWPd) - działanie z aPWŚK prezydent miasta/starosta

Katalog działań dla regionów wodnych Środkowej Wisły, Łyny i Węgorapy, Świeżej, Niemna oraz Jarft Działania przypisane gminom oraz JCWP: 19 Typ działania Kod z katalogu Nazwa działaniaPodmiot odpowiedzialny Krótkookresowe 40K Analiza możliwości odtworzenia retencji dolinowej rzeki… administrator cieku 41K Analiza stanu technicznego istniejących systemów melioracji na obszarze ONNP … w Zlewni Planistycznej … administrator urządzenia melioracyjnego 47K Opracowanie i wdrożenie rozwiązań hydrotechnicznych zabezpieczających elektrownie systemowe przed brakiem dostępności zasobów wodnych w przypadku niżówek Właściciel/użytkownik elektrowni systemowej

Katalog działań dla regionów wodnych Środkowej Wisły, Łyny i Węgorapy, Świeżej, Niemna oraz Jarft Działania przypisane gminom oraz JCWP: 20 Typ działania Kod z katalogu Nazwa działaniaPodmiot odpowiedzialny Długookresowe 13D Odbudowa/przebudowa systemów melioracyjnych z odwadniających na nawadniająco-odwadniające i budowa systemów melioracyjnych (nawadniająco-odwadniających) WZMiUW, właściciele gruntów, spółki wodne 14DBudowa obiektów tzw. dużej retencjiWZMiUW, Dyrektor RZGW 15D Budowa obiektów małej retencji (na podstawie programów małej retencji) – w tym działania z aPWŚK samorządy wojewódzkie, nadleśnictwa

Katalog działań dla regionów wodnych Środkowej Wisły, Łyny i Węgorapy, Świeżej, Niemna oraz Jarft Działania przypisane gminom oraz JCWP: 21 Typ działania Kod z katalogu Nazwa działaniaPodmiot odpowiedzialny Długookresowe 16DZwiększanie retencji leśnej Lasy Państwowe, samorządy, właściciele terenu 17D Budowa i rozbudowa systemów sieci wodociągowej oraz usprawnienie istniejących systemów wodociągowych zakłady wodociągowe, samorządy gminne 18D Zwiększanie retencji na obszarach rolniczych ARiMR, właściciele gospodarstw rolnych 19D Propagowanie zmiany struktury upraw rolniczych na gatunki i odmiany roślin uprawnych bardziej odpornych na suszę rolniczą oraz odpowiednie nawożenie gleb ARiMR, wojewódzkie ośrodki doradztwa rolniczego (w zakresie doradztwa)

Katalog działań dla regionów wodnych Środkowej Wisły, Łyny i Węgorapy, Świeżej, Niemna oraz Jarft Działania przypisane gminom oraz JCWP: 22 Typ działania Kod z katalogu Nazwa działaniaPodmiot odpowiedzialny Długookresowe 20D Zwiększenie retencji obszarów zurbanizowanych administracja samorządowa 21D Racjonalizacja wykorzystania zasobów wodnych w przemyśle, w tym wprowadzenie rozwiązań związanych z wprowadzaniem zamkniętych obiegów wody i wodooszczędnych technologii produkcji organ wydający pozwolenie wodnoprawne 22D Renaturyzacja koryt cieków i ich brzegów, przywracanie naturalnych meandrów oraz funkcji retencyjnych cieków - w tym działania z aPWŚK administrator (właściciel) cieku, samorządy 23D Odtwarzanie starorzeczy i obszarów bagiennych administrator (właściciel) cieku, administracja samorządowa, administracja rządowa

Katalog działań dla regionów wodnych Środkowej Wisły, Łyny i Węgorapy, Świeżej, Niemna oraz Jarft Działania przypisane gminom oraz JCWP: 23 Typ działania Kod z katalogu Nazwa działaniaPodmiot odpowiedzialny Długookresowe 31D Prowadzenie uprawowych zabiegów agrotechnicznych w sposób zapobiegający przesuszaniu gleby właściciele gospodarstw rolnych 32DTworzenie zadrzewień przydrożnych wójt, burmistrz, prezydent miasta, zarządca drogi 33D Tworzenie i ochrona roślinnych pasów ochronnych właściciele gospodarstw rolnych 35D Budowa nowych urządzeń wodnych (innych niż zbiorniki retencyjne) i odbudowa/przebudowa istniejących urządzeń wodnych RZGW, WZMIUW

Katalog działań dla regionów wodnych Środkowej Wisły, Łyny i Węgorapy, Świeżej, Niemna oraz Jarft Działania realizowane w ramach Planu utrzymania wód: 29K - Konserwacja istniejących urządzeń wodnych (krótkookresowe) Działania przypisane obszarom chronionym: 42D - Realizacja działań zawartych w Planach Zadań Ochronnych oraz Planach Ochrony (długookresowe) 24

Program działań przeciwdziałający wystąpieniu skutków suszy w regionach wodnych Środkowej Wisły, Łyny i Węgorapy, Świeżej, Niemna oraz Jarft Podstawa doboru działań - poziom narażenia na skutki suszy: gminy narażone na występowanie skutków suszy w stopniu niskim, gminy narażone na występowanie skutków suszy w stopniu umiarkowanym, gminy narażone na występowanie skutków suszy w stopniu wysokim, gminy narażone na występowanie skutków suszy w stopniu najwyższym. 25

Program działań przeciwdziałający wystąpieniu skutków suszy w regionach wodnych Środkowej Wisły, Łyny i Węgorapy, Świeżej, Niemna oraz Jarft Podstawa doboru działań – pozostałe aspekty: specyfika obszarów, w szczególności rodzaj występującej suszy, hierarchizacja obszarów narażonych na skutki występowania suszy, grupy użytkowników wód, dla których susza stanowi największą przeszkodę w prowadzeniu działalności, obszary i ekosystemy od wód zależne, wstępna ocena możliwości powiększenia dyspozycyjnych zasobów wodnych, wskazania wynikające z ankietyzacji gmin przeprowadzonej przez RZGW w Warszawie w lipcu 2015 r. 26

Program działań przeciwdziałający wystąpieniu skutków suszy w regionach wodnych Środkowej Wisły, Łyny i Węgorapy, Świeżej, Niemna oraz Jarft Zawartość programu: nazwa działania kod działania w katalogu działań, kod teryt gminy, nazwa gminy, nazwa powiatu, JCW zlokalizowane na obszarze gminy. 27

Analiza kosztów i korzyści 28 Dla każdego działania: Wariant 0 Wariant 0 – koszty bez podjęcia działania Wariant 1 Wariant 1 – koszty ponoszone w przypadku wdrożenia

Analiza kosztów i korzyści 29 Jednostkowy wskaźnik utraconych korzyści = dochód brutto (w zł) / zużycie wody (w m3) x wskaźnik produktywności Szacunkowy koszt utraconych korzyści: dla rolnictwa - 1,58 zł/m 3 dla przetwórstwa przemysłowego – 13,51 zł/m 3 Rzeczywisty rachunek kosztów i korzyści: Koszty – indywidualne kosztorysy na etapie projektowania Korzyści – rachunek ex-post

13D – Odbudowa/przebudowa systemów melioracyjnych z odwadniających na nawadniająco-odwadniające i budowa systemów melioracyjnych (nawadniająco-odwadniających) 30 Analiza kosztów i korzyści Wariant 0 – niepodjęcie działania: Straty w produkcji rolniczej – 1,58 zł za m 3 deficytu wody Wariant 1 – realizacja działania: Powierzchnia systemów melioracyjnych do przebudowy – 22 mln ha Koszt – max 100 tys. PLN/ha koszt wzrostu potencjalnej retencji glebowej - 98 zł/m 3

31 Wskaźniki służące ocenie zjawiska suszy gdzie:  stan ostrzegawczy - wstępne stadium rozwijania się suszy,  stan alarmowy - duża podatność wystąpienia zjawiska suszy,  stan klęski - wystąpienie skutków suszy, stan wprowadzający do stanu klęski żywiołowej. I – stan ostrzegawczy II – stan alarmowy III – stan klęski Wskaźniki dla suszy: atmosferycznej rolniczej (glebowej) hydrologicznej hydrogeologicznej

Możliwości powiększenia dyspozycyjnych zasobów wodnych 32 Analiza danych dotyczących: Obecnej retencji w regionie wodnym Planowanej retencji w regionie wodnym Analizowane dokumenty/materiały: MasterPlan dla obszaru dorzecza Wisły (MP), Projekty aktualizacji Planów gospodarowania wodami na obszarach dorzeczy (aPGW) Projekty Planów Zarządzania Ryzykiem Powodziowym (PZRP) ankietyzacja w urzędach gmin

Możliwości powiększenia dyspozycyjnych zasobów wodnych 33 Wnioski możliwe i celowe jest zwiększanie dyspozycyjnych zasobów wodnych w regionach wodnych Środkowej Wisły, Łyny i Węgorapy, Świeżej, Niemna oraz Jarft rekomendowane jest powiększanie dyspozycyjnych zasobów wodnych zwłaszcza w północnej i północno-wschodniej części obszaru działania RZGW Warszawa powiększanie aktualnych dyspozycyjnych zasobów wodnych jest celowe z uwagi na prognozowane wydłużanie i pogłębianie się okresów suszy atmosferycznej, glebowej, a w konsekwencji hydrologicznej Przykład: zlewnia Pilicy – aktualna retencja wraz z zaplanowanymi zbiornikami umożliwią z dużym prawdopodobieństwem zaspokojenie potrzeb wodnych

naturalne sposoby retencjonowania wód - zwiększanie lesistości, odtwarzanie terenów wodno-błotnych, przywracanie naturalnego charakteru cieków, sztuczne sposoby zwiększania retencji - budowy zbiorników retencyjnych wraz z budowlami hydrotechnicznymi oraz wszelkie projekty zwiększenia zielonej oraz niebieskiej infrastruktury na obszarach zurbanizowanych. 34 Wskazania w zakresie ograniczania skutków suszy

działania związane z ochroną przyrody i renaturyzacją rzek działania na obszarach zurbanizowanych dobre praktyki w rolnictwie 35 Wskazania w zakresie ograniczania skutków suszy

Dziękujemy za uwagę 36