Materiały pochodzą z Platformy Edukacyjnej Portalu Wszelkie treści i zasoby edukacyjne publikowane na łamach Portalu mogą być wykorzystywane przez jego Użytkowników wyłącznie w zakresie własnego użytku osobistego oraz do użytku w szkołach podczas zajęć dydaktycznych. Kopiowanie, wprowadzanie zmian, przesyłanie, publiczne odtwarzanie i wszelkie wykorzystywanie tych treści do celów komercyjnych jest niedozwolone. Plik można dowolnie modernizować na potrzeby własne oraz do wykorzystania w szkołach podczas zajęć dydaktycznych.

WIEDZA O SPOŁECZEŃSTWIE Temat: Funkcje i formy państwa

Funkcje państwa Funkcja państwa to całokształt działalności państwa w określonych dziedzinach życia społecznego. Każde państwo realizuje dwie funkcje – wewnętrzną i zewnętrzną. Funkcje państwa wewnętrzna - prawodawcza - porządkowa - administracyjna - gospodarczo – organizacyjna - socjalna - kulturalno – wychowawcza zewnętrzna - utrzymywanie stosunków z innymi państwami i organizacjami międzynarodowymi - ochrona interesów państwa - zapewnienie bezpieczeństwa i pokoju

Funkcje państwa Biorąc pod uwagę zasięg przestrzenny działalności państwa, można wyróżnić dwie jego funkcje: Funkcja zewnętrzna obejmuje aktywność międzynarodową państwa, stosunki między państwami, działalność w organizacjach międzynarodowych, co ma na celu ochronę suwerenności zewnętrznej państwa. Organami, które realizują tę funkcję, są m.in. służby dyplomatyczne i wojsko. Funkcja wewnętrzna obejmuje działania, które mają zagwarantować bezpieczeństwo i ład w kraju. Do tego celu są powołane odpowiednie organy administracji, policja, prokuratura, sądy oraz służby więzienne. W ramach realizacji tej funkcji można wyróżnić działalność: prawodawczą, porządkową, administracyjną, gospodarczo – organizatorską, socjalną oraz kulturalną.

Forma państwa Formę państwa charakteryzuje się ze względu na: Formę rządówReżim polityczny Ustrój terytorialny państwa Forma państwa to sposób sprawowania władzy oraz organizowania życia politycznego i społecznego w państwie.

Podział państw ze względu na formę rządów Republika ArystokratycznaDemokratyczna Monarchia ElekcyjnaDziedziczenia

Formy monarchii Ludwik XIV, król Francji w latach 1643 – Przypisuje mu się słynne stwierdzenie „Państwo to ja” despotyczna – król sprawował pełnię władzy (np. Egipt pod panowaniem faraonów) patrymonialna – monarcha miał silną pozycję polityczną i ekonomiczną (wczesnośredniowieczna Europa) stanowa – powstała w związku ze wzrostem politycznego i ekonomicznego znaczenia stanów (przełom XIII i XIV w. w Anglii i we Francji) absolutna – monarcha ma całkowitą i niepodzielną władzę (początek XVII w. we Francji i w Anglii) konstytucyjna – kompetencje monarchy są ograniczone przez konstytucję (np. Monako i Maroko) parlamentarna – kompetencje monarchy są ograniczone, pełni on funkcję reprezentacyjną (np. Wielka Brytania, Hiszpania, Belgia i Norwegia).

Współczesne monarchie absolutne Abd Allah bin Abd al - Aziz Al Saud Arabia Saudyjska Od chwili powstania w 1932 roku rządzi nią dynastia Saudów. Król sprawuje najwyższą władzę ustawodawczą, wykonawczą (pełni funkcję premiera) i sądowniczą, a także jest przywódcą religijnym. Państwo nie ma pisanej konstytucji, nie istnieje parlament, a działalność partii politycznych jest zakazana.

Współczesne monarchie absolutne Benedykt XVI, papież Watykan Watykan jest elekcyjną monarchią absolutną. Najwyższa władza ustawodawcza, wykonawcza i sądownicza należy do papieża wybieranego przez Kolegium Kardynałów. Członków Kolegium mianuje papież. Oprócz papieża ważną rolę w państwie odgrywa sekretarz stanu, który pełni funkcję premiera.

Podział państw ze względu na reżim polityczny Np. w Polsce po 1926, Rumunii, Hiszpanii Obecnie w krajach Afryki, Azji i Ameryki Łacińskiej Obecnie w większości państw europejskich i Ameryce Północnej Np. faszystowskie Niemcy i Włochy. Obecnie Korea Północna

Podział państw ze względu na ustrój terytorialny Państwa unitarne - Jednostki podziału terytorialnego nie mają samodzielności politycznej i są podporządkowane organom ogólnopaństwowym - Na terenie państwa obowiązuje jednolity system prawa - Państwami unitarnymi są: Polska, Węgry, Szwecja, Dania, Holandia Państwa scentralizowane - Władze centralne mają szeroki zakres kompetencji, podejmują decyzje w sprawach lokalnych - Organy lokalne mają wąski zakres uprawnień (np. Francja) Państwa zdecentralizowane - Władze centralne nie mają uprawnień, aby wpływać na sprawy przekazane do kompetencji organów lokalnych - Wąski zakres kompetencji pozostawiony organom ogólnopaństwowym (np. Wielka Brytania)

Podział państw ze względu na ustrój terytorialny Państwa złożone - Części składowe państwa mają duży stopień samodzielności, m.in. posiadają własne organy prawodawcze, wykonawcze i sądownicze - Ogólnopaństwowe instytucje zajmują się jedynie wybranymi dziedzinami wspólnego funkcjonowania państwa, np. polityką obronną, monetarną, ustawodawstwem karnym Federacje - np. Stany Zjednoczone, Szwajcaria i Niemcy Konfederacje - np. Wspólnota Niepodległych Państw Unie państw - Unia personalna, wspólny władca - Unia realna, związek państw - np. Unia Lubelska, unia polsko – litewska z 1569 r.

Podział państw ze względu na formę rządu monarchie republiki sposób sprawowania władzy - absolutna - konstytucyjna - parlamentarna sposób sprawowania władzy - absolutna - konstytucyjna - parlamentarna sposób powoływania władzy - dziedziczna - elekcyjna sposób powoływania władzy - dziedziczna - elekcyjna prezydenckie parlamentarne

Podział państw ze względu na relację między organami władzy (systemy państwowe) system parlamentarny parlamentarno – gabinetowy gabinetowo – parlamentarny system prezydencki system mieszany system parlamentarno – komitetowy

Podział państw ze względu na strukturę terytorialno - administracyjną unitarne federalne zdecentralizowane scentralizowane scentralizowane konfederacja federacja

Podział państw ze względu na reżim polityczny demokratyczne liberalne socjalne autorytarne totalitarne