I wella’r byd ac i addysgu Genesis 1:26 – ‘Gadewch i nhw arglwyddi dros bysgod y mor…’ Genesis 1:28 – ‘Byddwch ffrwythlon ac amlhewch.’ Caru’r ddynoliaeth Tosturi dros eraill Caredigrwydd I eraill  I wasanaethu Duw ac i gael arglwyddiaeth dros y byd I wella’r byd ac i addysgu Deallusrwydd = Y gallu i feddwl a chymhwyso gwybodaeth Moesoldeb = Gwerthoedd, yr hyn sy’n da neu ddrwg Iaith = Y gallu i gyfathrebu gwybodaeth drwy ddefnyddio iaith Mudiad Cristnogol: Target Earth Mudiad Iddewig Noah Project I fod yn stiwardiaid da I atgenhedlu DEFNYDDIO TALENTAU/DONIAU I HELPU ERAILL Pam ydym yma? Pobl sydd wedi defnyddio’u doniau: Diane Louise Jordan – ei galwedigaeth oedd i fabwysiadu merch ei chwaer; hefydd defnyddio’u talent i gyflwyno rhaglenni fel SONGS OF PRAISE a THE SUNDAY HOUR Steve Chalke – wedi codi dros 2 filiwn yn rhedeg 2 marathon er mwyn helpu’r llai ffodus; ei gwmni OASIS yn helpu’r llai ffodus fel yn Mumbai.  Elie Wiesel – defnyddio’i ddoniau i ysgrifennu am erchylltra’r Holocaust Chico Mendes Beth sy’n gwneud ni’n ddynol? Mae pob crefydd yn dysgu fod yn ddynoliaeth yn arbennig, yn bwysig ac yn unigryw. UNED 1 – EIN BYD Crewyd y ddynoliaeth yn nelw Duw ac mae pob un ohonynt yn gallu ymddwyn yn grefyddol, mae gennym gydwybod ac enaid. “Mae gwyddoniaeth heb grefydd yn gloff tra fod crefydd heb wyddoniaeth yn ddall.” (Albert Einstein) CREFYDD _ PAM CREWYD Y BYD GWYDDONIAETH _ SUT CREWYD Y BYD Y rhan sydd yn goroesi marwolaeth; y rhan sy’n gadael i ni gael berthynas gyda Duw. Y Creu Stiwardiaeth Genesis I ofalu am y byd Dyletswydd a rhoddir gan Dduw i arglwyddii’r ddaear I warchod dros rywbeth i’r perchennog Gofalu am rywbeth yn ofalus nad ydych yn perchen mohono Beth mae bod yn llythrenolwr yn golygu? Digwyddodd y stori yn llythrennol gywir fel adroddiad Genesis o’r creu. Symudodd ysbryd Duw dros y dŵr. Roedd yna 6 diwrnod o 24 awr y cafodd y byd ei greu. Ffurfiwyd Adda allan o lwch y ddaear. Ffurfiwyd Efa allan o asen Adda. YR EFENGYLWYR SY’N CREDU HYN An-llythrenolwyr [Non-literalists] Beth mae bod yn an-llythrenolwr yn golygu? Nid yw’r manylion yn bwysig, yr hyn sy’n bwysig yw pŵer Duw A’r ffaith mai Ef oedd yn gyfrifol am y greadigaeth. Nid yw’r stori yn llythrennol gywir, eto mae yna wirioneddau pwysig yn gynwysedig. Duw oedd yn gyfrifol am y creu. Mae yna adegau penodol o greu, nid efallai 6 x 24 awr. Mae pob diwrnod yn cynrychioli miloedd o flynyddoedd. Mae rhai yn credu bod y stori ond yn farddol [poetic] a chwedlonol [mythical] Mae’n cynnwys credoau’r awduron y cyfnod. ANGLICANWYR YN CREDU HYN HAWLIAU ANIFEILIAID: Nifer o Gristnogion yn credu mai dyletswydd y ddynoliaeth yw i ofalu am anifeiliaid a’u trin a pharch a charedigrwydd. Eto, mae rhai Cristnogion yn credu does ganddyn nhw ddim enaid, felly allwn wneud fel y dymunwn gyda nhw.  Iddewon yn ceisio eu trin a pharch a dilyn un o reolau COD NOAHIDE [7 rheol am fywyd]. Defnyddio dull SHCECHITA i’w llad. GWYDDONIAET: DAMCANIAETH Y GLEC FAWR AC ESBLYGIAD – Charles Darwin – Origins of Species – Detholiad Naturiol - Survival of the fittest.

CYFRIFOLDEBAU: Dyletswyddau y dylech eu gwneud; Eich rhwymedigaethau; Beth y mae disgwyl i chi ofalu amdano. YMRWYMIAD: Gwneud a chadw addewid; Bod y ffyddlon i rywun neu rywbeth; Bod y deyrngar i rywun neu rywbeth. “Y mae cariad yn amyneddgar (patient); y mae cariad yn gymwynasgar (helpful); nid yw cariad yn cenfigennu (jealous), nid yw’n ymffrostio (to boast), nid yw’n ymchwyddo. Nid yw’n gwneud dim sy’n anweddus (indecent), nid yw’n ceisio ei ddibenion ei hun, nid yw’n gwylltio, nid yw’n cadw cyfrif o gam; nid yw’n cael llawenydd mewn anghyfiawnder (injustice), ond y mae’n cydlawenhau â’r gwirionedd. Y mae’n goddef i’r eithaf, yn credu i’r eithaf, yn gobeithio i’r eithaf, yn dal ati i’r eithaf. Nid yw cariad yn darfod byth”. I Corinthiaid 13 – Cariad ADDUNEDAU : “Ym mhresenoldeb Duw a’r gynulleidfa hon, yr wyf fi yn dy gymryd di i fod yn ŵr/wraig priod, gyfreithlon i mi, ac mewn hawddfyd ac adfyd, mewn tlodi a chyfoeth, mewn iechyd a gwaeledd, yn addo dy garu a’th drysori, o’r awr hon ymlaen, hyd oni wahaner ni gan angau”. Emyn  Esboniad o’r pwrpas / Gofyn am rwystr  Yr Addunedau / Cyfnewid modrwyon  Cyhoeddi undeb / Emyn  Darlleniad o’r Beibl / Pregeth neu araith  Gweddïau / Arwyddo’r gofrestr  Gorymdeithio allan / Lluniau a’r wledd   CARIAD: Agape – Cariad diamod, yn y Testment Newydd Philia – cariad am deulu neu ffrindiau Storge – cariad at bethau [sentimental] Eros – cariad cnawdol/rhywiol Seremoniau Priodasol  Nid yw Catholigion yn cytuno gydag unrhyw ddull heblaw am y ddull rhythm achos bod dal cyfle i feichiogi. Mae Anglicanaidd yn cytuno os fod y ddau yn cydsynion [HEBLAW AM Y BILSEN ARGYFWNG – FFURF CYNNAR O ERTHYLU (ABORTION)] True Love Waits is a potential Christian Sex Education campaign. October 23, 1992 to promote no sex until marriage. True Love Waits presented to Life Way Christian Resources management for consideration as part of the Christian Sex Education plan. UNED 2 - Perthynas CONDOM, Y BILSEN, DULL RHYTHM; Y BILSEN ARGYFWNG Iddewon Uniongred yn anghytuno gyda dulliau atal-cenhedlu oherwydd y gorchymyn Beiblaidd: “Byddwch ffreythlon ac amlhewch” tra bod Iddewon Diwygiedig ar y cyfan yn eu derbyn fel modd synhwyrol o reoli maint teulu. Cysegredig, seciwlar, hunaniaeth, cymuned, sacrament, ymrwymiad, cyfrifoldeb, diweirden. anghydweddogrwydd, amlwreiciaeth  Y fenyw sydd a’r hawl dros ryw. RHYW Mae priodas yn dechrau’r berthynas arbennig rhwng dyn a menyw.  Disgwylir i’r pâr garu ei gilydd pan yn briod, eto mae hwn fod i ddatblygu drwy eu bywydau. Mae priodas yn cynnwys un dyn ac un menyw yn unig.  Ystyrir yn sacrament [arwydd allanol o’r newid mewnol], gyda Duw yn bresennol.  Yn gyffredinol dylsai rhyw ddigwydd o fewn priodas yn unig. Mae rhyw yn rhodd o Dduw ac yn sanctaidd a chysegredig.  ddewon yn priodi o dan y chuppah sy’n symbol o’r cartref. Y fam fel arfer yn rhoi’r ferch i ffwrdd. Arwyddo’r ‘get’ sef y ddogfen cyfreithiol. Sefyll ar wydr a r ddiwedd y seremoni i symboleiddio bod priodas gallu bod yn fregus ac i fod yn ymwybodol bod caledi yn gallu wynebu parau ar eu taith. GODINEB: Yn erbyn y 10 Gorchymyn Yn siomi pobl eraill Yn difetha ymddiriedaeth Yn difethay ymddiriedaeth Yn tanseilio priodas Yn rhoi sicrwydd ar sicrwydd y teulu Yn niweidio perthnasau Ni ddylech rannu rhyw FELLY MAE’N TANSEILIO’R SACRAMENT O BRIODAS ac Yn dibrisio’r addunedau priodasol. YSGARIAD: Y mae parau priod sy’n cael anhawsterau’n mynd i siarad a chynghorwyr Iddewig ar briodas yn gyntaf “Judaism has always accepted divorce as a fact of life, albeit an unfortunate one. Judaism generally maintains that it is better for a couple to divorce than to remain together in a state of constant bitterness and strife.” Judaism 101 Rhaid i’r gwr roi “get” i’r wraig er mwyn cydnabod y briodas wedi gorffen yn gyfreithlon. Y “get” yw’r ddogfen cyfreithlon ag ysgrifennir yn beonodol i’r par gan y sofer [scibe] o dan arweiniad Rabbi. Mae cydfyw yn golygu byw gyda’ch gilydd fel pâr priod ond heb fod yn briod

MLK Uned 3 – A yw’n Deg? Elie Wiesel Cyfiawnder - Pan fod gan bobl darpariaeth a chyfleoedd cyfartal CATHOLIG: Pedr –Pab 1af ar y ddaear?; disgyblion yn ddynion; geiriau Paul– NA i ordeinio gwragedd ANGLICANAIDD: – Iesu’n ymdrin a menywod a pharch; ymddangos yn 1af i fenywod wedi’i atgyfodiad; cydraddoldeb. IE i ordeinio gwragedd “Dylai gwragedd gadw'n ddistaw yn y cyfarfodydd. Does ganddyn nhw ddim hawl i siarad. Eu lle nhw ydy derbyn y drefn, fel mae'r Gyfraith yn dweud. . 1 Corinthiaid 14:34-35 1980’au dynion yn unig oedd ficeriaid 1994 – Eglwys Loegr yn ordeinio’r fenyw 1af Sdim ots os ydych chi'n Iddew neu’n perthyn i genedl arall, dych chi i gyd fel un teulu sy’n perthyn i’r Meseia Iesu.” Galatiaid 3:28 Dim ond dynion yn offeiriad mewn gwyliau crefyddol, dim ond dynion all berfformio defodau angladdol; menywod yn perfformio puja yn y cartref Mae pob crefydd yn credu bod ganddynt ddyletswydd gymdeithasol. Mae hyn yn golygu dangos tosturi i’r llai ffodus oherwydd rhesymau megis: Tlodi Ymdriniaeth annheg gan eraill Prinder hawliau dynol. Mae Cristnogion yn credu mewn urddas dynol [human dignity]. Mae’r adroddiad yn Genesis o’r creu yn arddangos pwysigrwydd y ddynoliaeth gan eu bod wedi eu creu yn nelw Duw ac yn arglwyddiaethu dros y byd a gweddill creadigaeth Duw. Ymdrin a phobl yn wahanol oherwydd liw, rhyw, oed a.y.b. Cydraddoldeb rhyw Mae Iddewon yn dweud bod Duw yn ddynol ac yn fenywaidd. Mae rol gwahanol gan ddynion a menywod Iddewig, eto, ystyrir y ddau yn gydradd. Yn ol traddodiad Iddewig y mae fenywod mwy o ‘binah’ sef deallusrwydd, na dynion. Mae yna sawl fenyw pwysig o fewn Iddewiaeth, megis Sara, Ruth, Ester a Miriam. Menywod o fewn Iddewiaeth Uniongred yn cael eu hannog i godi teulu a mae yna oriel i’w gwahanu yn y Synagog. Nid oes Rabbi benywaoith o fewn y traddodiad hwn. Menywod yn Rabbiniaid, o fewn Diwygiedig ac yn cael eistedd yn gymysg. Menywod yn gweithio o fewn y traddodiad hwn. I farnu person heb dystiolaeth neu reswm ddigonol Rhagfarn a gwahaniaethiad Crefydd a Chyfiawnder Elie Wiesel Uned 3 – A yw’n Deg? CYMORTH CRISTNOGOL http://www.christianaid.org.uk/cymru/about-us/amdanom-ni.aspx Hiliaeth Rhagfarn at berson oherwydd lliw, hil neu grefydd Agwedaau at gyfoeth Elusennau sy’n helpu sefydlu cyfiawnder Mae pob crefydd yn honni bod cyfoeth materol - arian, eiddo, statws - yn methu bod o unrhyw werth parhaol. Maent yn bethau sydd allu cael eu colli, dwyn, cymryd i ffwrdd neu golli gwerth. * Eiddo Duw yw popeth. * Mae llawer o Iddewon yn rhoi arian i elusennau ond ni ddylent ymffrostio (boast about it). * Mae’n un o reolau’r grefydd Iddewig i gefnogi a gofalu am eraill. * Mae’n dweud yn y Beibl Iddewig: ‘Don’t wear yourself out trying to get rich. Be wise enough to control yourself. Wealth can vanish in the wink of an eye.’ Tzedek – “Jewish Action for a Just World” http://www.tzedek.org.uk/about_us/ Dywed Iesu: “Casglwch eich trysorau i’ch chi’ch hunan yn y nefoedd.”Mathew 6 MLK Mae Cristnogion yn credu bod dangos consyrn dros eraill yn ddyletswydd sylfaenol. Dysgodd Iesu hyn a dangosodd dosturi dros yr anghenus yn ei fywyd dyddiol ac felly disgwylir i’w ddilynwyr ei efelychu. . Mae Cristnogion yn credu mewn urddas dynol [human dignity]. Mae’r adroddiad yn Genesis o’r creu yn arddangos pwysigrwydd y ddynoliaeth gan eu bod wedi eu creu yn nelw Duw ac yn arglwyddiaethu dros y byd a gweddill creadigaeth Duw. Genesis 1:27-28 “Felly creodd Duw ddyn ar ei ddelw ei hun.....Bendithiodd Duw hwy a dweud, “Byddwch ffrwythlon ac amlhewch.”  DUW YW’R CREAWDWR O BOPETH FELLY MAE PAWB YN GYDRADD YN EI LYGAID “Rhaid i wraig, wrth gael ei dysgu, fod yn dawel a dangos ei bod yn barod i ymostwng yn llwyr. 1 Timotheus 2 Cydraddoldeb – Pawb yn cael eu trin yn gyfartal HAWLIAU – yr hyn disgwylir i’w cael Ioan 13:34 ““Yr wyf yn rhoi i chi orchymyn newydd: carwch eich gilydd. Fel y cerais i chwi, felly yr ydych chwithau i garu eich gilydd.”

Sut mae pobl yn ymateb i Dduw trwy alwedigaeth? AGNOSTIG: Mae agnostic yn teimlo ei fod yn amhosib gwybod os fod Duw yn bodoli neu beidio gan nad oes unrhyw brawf y naill ffordd. THEISTIAID: Credu ym modolaeth Duw Addoliad – gweithred o foli, dangos parch a diolch i Dduw. ‘In Christianity, worship is the central act of Christian identity, the purpose of which is to ascribe honor or worth to God.’ Mae pobl yn ymateb i Dduw drwy: Syniadau Cristnogion am Dduw Creawdwr hollalluog a hollwybodus. Maent yn credu mewn UN Duw ond ei fod yn cael ei adnabod neu ei brofi trwy 3 person gwahanol sef y Tad, y Mab a’r Ysbryd Glân. Dyma’r DRINDOD. Credent mai’r ffordd orau o ddod i adnabod Duw yw trwy’r Mab, sef Iesu Grist. Maent yn credu mai ef yw Mab Duw ac eto yn fod dynol - Duw yn ddyn. Dyma sut y gallai ddatguddio rhywbeth i bobl am wir natur Duw. Mae Cristnogion yn credu mai marwolaeth Iesu ar y groes oedd y weithred fwyaf o gariad erioed. Rhoddodd Iesu ei hun i fawr dros bawb. Roedd ei atgyfodiad ar Sul y Pasg yn arwydd o goncro pechod a marwolaeth, gan ddod â bywyd a gobaith newydd i’r byd. Am y rheswm hwn, mae Cristnogion yn galw Iesu yn Arglwydd a Gwaredwr. Sut mae pobl yn ymateb i Dduw trwy alwedigaeth? Croes  Seren Dafydd  Mae ei wisgo yn dangos i eraill mai Cristion ydynt ac yn medru rhoi cysur i berson pan yn drist neu’n ddigalon, ac yn ffordd o gofio bod Duw gyda nhw ar bob adeg. Gellir ei wisgo o gwmpas y gwddf neu fel bathodyn. Mae’n atgoffa Cristnogion o’r hyn a wnaeth Iesu drostynt. Nid symbol traddodiadol yw hwn. Mae’n cofio am y Brenin enwog o fewn Iddewiaeth, Dafydd. Mae’r 6 phwynt yn cynrychioli pwer Duw dros yr holl fyd ymhob cyfeiriad. Mae hefydd yn pwyntio lan i ddangos Duw a lawr at ddyn. gweddïo personol gweddïo torfol pregethu dysgu eraill pererindod astudio neu encilio cadw at reolau’r grefydd swydd neu yrfa arbennig dysgu eraill rhoi eich ffydd ar waith newid ffordd o fyw gwasanaethu eraill dangos caredigrwydd at eraill ymgysegru’n llwyr i Dduw Dadleuon dros werth crefydd mewn cymdeithas gyfoes: Mae crefydd yn darparu sefydlogrwydd i’r gymdeithas. Mae nifer o grefyddau’r byd wedi bodoli dros ganrifoedd. Uned 4– Chwilio am Ystyr Gwerth crefydd mewn cymdeithas seciwlar? Mae’n rhoi cysur a gobaith i bobl ETO mae’r cyfryngau’n ei ddangos yn negyddol [COFIWCH AM Y DADLEUON] Creawdwr byw sy’n cynnal y ddaear a phopeth sydd ynddo. Maent yn credu mewn UN Duw ac mae hyn i’w weld yn glir yn ei gweddi bwysicaf sef y SHEMA: ‘Gwrando, O Israel: Y mae’r Arglwydd ein Duw yn un Arglwydd’. PARCHEDIG OFN DATGUDDIAD PROFIAD CREFYDDOL = Nwmenaidd, gwyrth, gweddi, troedigaeth ANFFYDDIWR: Mae’r anffyddiwr yn gwrthod unrhyw gysyniad o Dduw. Iesu fel Arglwydd: * mae’n gyfartal â Duw, ei dad * Ef yw rheolwr y byd a’r nefoedd * Yr un sy’n arwain bywyd credinwyr heddiw Mae Cristnogion yn credu mai nad y diwedd yw marwolaeth. Pan fydd Cristion yn marw, fe fydd yr enaid (soul) yn parhau ac yn cael ei farnu gan Dduw ac yna naill ai’n mynd i’r nefoedd neu uffern. Mae’r lleoliad yn dibynnu ar sut wnaeth y person fyw ei fywyd a sut wnaeth ymateb i Iesu a’i ddysgeidiaeth. Duw sy’n penderfynu pryd mae’r person yn marw. Fe fydd y corff yn cael ei gladdu neu ei amlosgi (cremate). DEFODAU ANGLADD - TROWCH AT EICH LLYFRYN ADOLYGU! Mae Iddewon yn credu mewn angladd syml, arch wyn, dillad gwyn i ddangos cydraddoldeb. Trefnir yr angladd yn fuan oherwydd urddas a pharch. 3 chyfnod o alaru, sef yr wythnos cyntaf SHIVA, y mis cyntaf sef SHEOLSHIM a’r flwyddyn gyntaf. Cofier penblwydd marwolaeth rhywun yn flynyddol YAHRZEIT. Iesu fel Gwaredwr yr Un sy’n talu’n ddrud er mwyn rhyddhau eraill (marw ar y groes dros bechodau’r byd) * yr Un sy’n cynnig maddeuant * yr Un sy’n rhoi bywyd tragwyddol Galwedigaeth – ffordd maent yn gwneud pethau yn eu bywydau bob dydd – yr ymdeimlad o ‘alwad’ sydd ganddynt i fyw eu bywydau mewn ffordd arbennig.