كارگاه آموزشي روش‌ها و فنون تدريس ارائه‌دهنده: دكتر محمد دلاورپور رشته تخصصی: روان‌شناسی تربیتی E-mail: mdelavarpour@gmail.com
مقدمه و مروري بر اهداف دوره آموزشي تدريس يکي از مهم‌ترين رسالت‌هاي اعضاي هيات علمي است. در اين راستا، نياز به کسب مهارت‌هاي لازم جهت تدريس اثر بخش و به روز نگه داشتن دانش در اين زمينه بيش از گذشته احساس مي‌شود. هدف از برگزاري اين دوره آموزشي ارتقاء مهارت‌ها و روش‌هاي تدريس شركت كنندگان است (هدف ما دستیابی به مفهوم تدريس‌کارآمد است). هدف اصلي مدرس به عنوان تسهيل‌گر، تسهيم تجارب ارزشمند شما با يکديگر است و بس...
1. رابطه بين مفاهيم تدريس،آموزش و يادگيري چيست؟ تدريس(Teaching): تعامل يا رفتار متقابل مدرس و فراگير بر اساس طرح منظم و هدفدار مدرس، براي ايجاد تغيير در رفتار فراگير. -آموزش (Instruction): همان تدريس است؛ اما داراي ابعاد مکانيکي. برخلاف تدريس که داراي ابعاد عاطفي، انساني و تعاملي است. - يادگيري(Learning): تغيير نسبتاً پايدار در رفتار فراگير. 1. رابطه بين مفاهيم تدريس،آموزش و يادگيري چيست؟
چهار ویژگی خاص در تعریف تدریس الف- وجود تعامل بین معلم و دانش آموز ب- فعالیت بر اساس اهداف معین و از پیش تعیین شده ج- طراحی منظم با توجه به موقعیت و امکانات د-ایجاد فرصت و تسهیل یاد گیری (تدریس بخشی از یک فرایند است)
هرم يادگيري 10% of what we read 20% of what we hear 30% of what we see خواندن 20% of what we hear شنيدن 30% of what we see نگاه کردن به تصاوير 50% of what we see and hear نگاه کردن به يک فيلم يا نمايش 70% of what we say مشارکت در يک بحث و صحبت کردن 90% of what we say and do ارائه يک مطلب و يا انجام دادن يک مهارت به صورت عملي
پیامدهای یادگیری قصدشده مدل مفهومي يادگيري فعالیت تعامل یادگیرنده(ها) با محیط با حمایت دیگرانف به نتایج طرح‌ریزی‌شده منتهی می‌شود محیط یادگیری ابرازها، منابع، قابلیتها و امکانات محیطی فیزیکی و بصری دیگر افراد همسالان، معلم‌های خصوصی، تسهیل‌گران، مربی‌ها و .... پیامدهای یادگیری قصدشده کسب دانش، مهارت‌ها و توانایی‌های جدید؛ شواهد مبتنی بر این موارد یادگیرنده‌ها ترجیحات، انگیزه‌ها، مهارت‌ها، دانش، توانایی‌های، شیوه‌های مشارکت تعامل بین یادگیرنده‌ها و وجوه محیط یادگیری تأثیر محیط یادگیری روی پیامدهای یادگیری تعامل بین یادگیرنده‌ها و دیگر افراد دخیل در فعالیت یادگیری دیگران در تسهیل پیامدهای یادگیری ایفای نقش می‌کنند
مراحل آموزش وتدريس
استاندارهای معلمی: معلمان موفق به چه مؤلفه‌هایی توجه می‌کنند؟ استاندارهای معلمی: معلمان موفق به چه مؤلفه‌هایی توجه می‌کنند؟ استاندارد توصیف 1- محتوای آموزش معلم مفاهیم عمده، ابزارهای پژوهش، و ساختار موضوعی را که آموزش می‌دهد می‌فهمد و می‌تواند آن دسته از تجارب یادگیری که این جنبه‌های موضوع درسی را برای یادگیرندگان معنی‌دار می‌سازند ایجاد نمایند. 2- رشد یادگیرندگان معلم می‌داند که افراد چگونه رشد می‌کنند و یاد می‌گیرند، و می‌توانند فرصت‌های یادگیری حمایت کننده رشد عقلانی، اجتماعی و شخصیتی آنان را فراهم آورد. 3- یادگیرندگان متفاوت معلم تفاوت‌های بین یادگیرندگان را در رویکردهایشان نسبت به یادگیری می‌شناسد و فرصت‌های آموزشی متناسب با یادگیرندگان مختلف را فراهم می‌آورد. 4- راهبردهای آموزشی متنوع معلم بر راهبردهای آموزشی گوناگون تسلط دارد و از آنها برای کمک به رشد تفکر انتقادی، حل مسئله، و مهارت‌های عملکرد یادگیرندگان استفاده می‌کند. 5- انگیزش و مدیریت معلم از شناخت انگیزش فردی و گروهی بهره‌مند است و از این شناخت خود برای ایجاد یک محیط یادگیری که تعامل مثبت اجتماعی، مشارکت فعال در یادگیری، و انگیزش شخصی را افزایش می‌دهد سود می‌برند.
استاندارهای معلمی: معلمان موفق به چه مؤلفه‌هایی توجه می‌کنند؟ استاندارهای معلمی: معلمان موفق به چه مؤلفه‌هایی توجه می‌کنند؟ استاندارد توصیف 6- ارتباط و تکنولوژی مدرس از دانش مربوط به فنون مؤثر ارتباط کلامی، غیرکلامی، و رسانه‌ای برای پرورش پژوهشگری فعال، همیاری و تعامل حمایتی در کلاس درس استفاده می‌کند. 7- طراحی مدرس آموزش خود را بر مبنای دانش مربوط به هدفهای موضوع درسی،یادگیرندگان، جامعه، و برنامه درسی طراحی می‌کند. 8- سنجش معلم بر روشهای رسمی و غیررسمی سنجش مسلط است و انها را برای ارزشیابی از یادگیرندگان به کار می‌بندد و از این راه به رشد مستمر عقلی، اجتماعی، و جسمانی یادگیرندگان کمک می‌کند. 9- تمرین اندیشیدن و رشد حرفه‌ای استاد یک فرد حرفه‌ای اندیشمند است که مرتباً آثار انتخاب‌ها و اعمال خود را بر دیگران (یادگیرندگان، پدران و مادران، و سایر حرفه‌ای‌های محیط اجتماعی‌اش) می‌سنجد و به طور فعال به رشد و بالندگی حرفه‌ای خودش کمک می‌کند. 10- همکاری با دانشگاه و جامعه مدرس با همکارانش در محیط یادگیری، خانواده دانشجویان، و سایر نهادهای اجتماعی محل کارش ارتباط برقرار می‌کند تا به یادگیری و سلامت دانشجویان کمک نماید.
اثربخشي روش‌هاي آموزش و تدريس سخنراني 5% خودآموزي 10% كارگاهي 30% يادگيري در كار 75% به كسي ديگر ياد دادن 95%
هدفهای آموزشی در تدریس تا فرد نداند مقصدش کجاست هرگز نمی تواند به گزینش بهترین راه رسیدن به آن اقدام کند. دلیل وجودی هر نظام آموزشی، تحقق هدفهای آن نظام است. اگر اهداف آموزشی تعیین نشوند و یا مبهم باشند، هیچ مبنای معتبری برای طراحی و انتخاب محتوا، مواد، وسایل و روشهای تدریس در دست نخواهد بود.
منابع تعیین هدفهای آموزشی از منظر علوم و دیدگاههای مختلف، منابع تعیین اهداف آموزشی متغیر و متفاوت است. روان شناسان تربیتی، کودک و نیازهای او را محور تعیین اهداف آموزشی می دانند. در حالی که جامعه شناسان معتقدند دانشی که از تجزیه و تحلیل مسائل جامعه حاصل می شود. باید منبع اصلی هدفهای آموزشی قرار گیرد. از نظر علمای تربیتی منبع اصلی تعیین هدفهای آموزشی فلسفه آموزش و پرورش است. گروهی نیز بر این عقیده اند که امر تعلیم و تربیت، مستقل از سیاست نمی تواند باشد؛ بنابراین نگرشهای سیاسی- اجتماعی را منبع تعیین هدفهای آموزشی می دانند.
نمایی از شکل گیری اهداف آموزشی
نیازهای روان‌شناختی
2. حيطه هاي سه گانه يادگيري چيست؟ 1.حيطه شناختي ( Cognitive ) 2. حيطه روان حرکتي ( Psychomotor ) 3.حيطه عاطفي ( Affective )
حيطه‌هاي يادگيري و سطوح آن 1.حيطه شناختي ( Cognitive ) شامل: حفظ و بخاطر آوردن دانش واطلاعات جديد در مغزمي شود. 2.حيطه روان حرکتي ( Psychomotor ) تغييري که در پي کسب يک مهارت فيزيکي رخ داده است يادگيري روان حرکتي ناميده مي شود. 3.حيطه عاطفي ( Affective ) تغيير در نگرش‌ها، ارزش‌ها و احساسات در برگيرنده يادگيري عاطفي است.
سطوح مختلف اهداف حيطه یادگیری شناختي ( Cognitive )
سطوح مختلف اهداف حيطه یادگیری عاطفی ( Affective )
سطوح مختلف اهداف حيطه یادگیری روان حرکتی (Psychomotor )
تشبيه حيطه‌هاي يادگيري به اعضا بدن يک انسان 1.حيطه شناختي ( Cognitive ) مغز 2.حيطه روان حرکتي ( Psychomotor ) دست و پا 3.حيطه عاطفي ( Affective ) قلب
هماهنگي بين حيطه‌هاي يادگيري Cognitive Affective Psychomotor
www.tmoallem.ir
طراحی آموزشی هدف طراحی آموزشی: پیش بینی,نظم دادن به فرصتهاو استفاده بهینه از امکانات در فرایند آموزشی. ویژگی های یک طراحی آموزشی مناسب: باید دستیابی به قابلیتها و صلاحیتهای مورد نظر در اهداف را تا حد امکان تضمین کند. این برنامه ها هرگز نمیتوانند ثابت,دائمی و در همه موقعیتها مفید و موثر باشد. طراحی آموزشی: دائماً باید,انعطاف پذیر باشد, به روز شود , متناسب با شرایط تغییر کند.
الگوهای طراحی آموزشی تحلیل و تنظیم هدفهای آموزشی تحلیل و تعیین موقعیت آموزشی تحلیل و تعیین محتوا,روش,وسایل آموزشی تحلیل و تعیین نظام ارزشیابی www.tmoallem.ir
- خود ارزيابي از مبحث مفهوم شناسي 1. به عنوان يک عضو هيات علمي و مدرس تا چه اندازه در جستجوي به کارگيري و بهره‌گيري از روش‌هاي تدريس نو در کلاس بوده‌ام؟ آيا کسب و به روزرساني اين دانش براي من ضرورت دارد؟ ديدگاه شما چيست؟ تسهيم دانش اعضاي هيات علمي در زمينه اين دانش تخصصي در دانشگاه چقدر ضرورت دارد؟ آيا در اين زمينه فرهنگ‌سازي شده است؟ ساختار‌ها شکل گرفته است؟ چند تجربه از کلاس درس.......مورد مطالعه دانشگاه آلبرتا/ کانادا. 2012.
3. مولفه هاي تدريس موثر و کارآمد در محيط‌هاي دانشگاهي چيست؟
مدل مفهومي تدريس کارآمد دانشگاهي
تجارب جهاني در ارتباط با مولفه‌هاي اصلي تدريس کارآمد در محيط هاي آموزش عالي چه مي گويند؟(قابل توجه ما اعضای هیات علمی) 1. مطالعه تجربي يانگ(2006)... 7 مولفه کليدي:
2. مطالعه تجربي دلاني و همکاران(2010)... 9 مولفه کليدي:
از کجا آغاز به تجربه کنيم ... درتوصيه ها و پیشنهادات زير تانل نمائيد از کجا آغاز به تجربه کنيم ... درتوصيه ها و پیشنهادات زير تانل نمائيد 1. احترام قائل شدن به دانشجو و فضای دوستانه کلاسی. 2. حرف بدون عمل استاد بر دل نمی‌نشیند. اگر از ارزش‌های حرفه‌ای صحبت می کنید؛ خودتان حرفه‌ای باشید. اگر از غرور صحبت می‌کنید، خودتان مغرور نباشید. 3. برخی بر این باورند که در تدریس و طرح مطلب قیاسی عمل کنید. 4. روش تدریس را نه در ابتدا ؛ بلکه اساتید باتجربه در طول فرایند یاددهی و یادگیری مرتب تغییر می دهند تا به بلوغ روش برسند. 5. طرح سوال؟؟؟ کلاستان و جلسه درس را با یک سوال خوب آغاز کنید. دانشجویان را به پرسیدن تشویق کنید.
ادامه. 1. از کجا آغاز به تجربه کنيم ادامه.1.از کجا آغاز به تجربه کنيم ... درتوصيه ها و پیشنهادات زير تانل نمائيد 6. به هنگام سوال کردن از دانشجويان همه را درگير کنيد. فقط نگوئيد داوطلبين 7. از لحن سرد استفاده ننمائيد. پر انرژي سوال بپرسيد. 8. اگر از پاورپوينت استفاده مي نمائيد پس از مدتي اسلايد‌هاي آن را به روز نمائيد حتي يک اسلايد. اين موضوع شما را به وجد خواهد آورد. 9. از جنبه‌هاي بصري و تعاملي در اسلايد هاي خود استفاده کنيد. در کنار استفاده از اسلايد ها تجارب خود را ضميمه کنيد. 10. مواظب باشيد کارهاي گروهي دانشجويان تبديل به کار انفرادي بنام کار گروهي نشود!
ادامه. 2. از کجا آغاز به تجربه کنيم ادامه.2.از کجا آغاز به تجربه کنيم ... درتوصيه ها و پیشنهادات زير تانل نمائيد 11. تجارب اعضای هیات علمی دانشگاه شیراز نشان داده است که استراحت بین مباحث بسیار مفید خواهد بود. 12. نقش فیلم، حتی یک عکس و یا انمیشن کوتاه در یادگیری بسیار مفید خواهد بود. 13. مطالبات دانشجو پس از 3 جلسه و خود ارزیابی دریافت کنید. 14. دانشجویان مباحث کاربردی را دوست دارند. 15. http://convert2mp3.net/en/ بهره‌گیری ار ویدئوها و فیلم‌های آموزشی مناسب تدریس.
ادامه. 3. از کجا آغاز به تجربه کنيم ادامه.3.از کجا آغاز به تجربه کنيم ... درتوصيه ها و پیشنهادات زير تانل نمائيد 16. در کنار تدریس کارآمد، بازدید از صنعت بسیار موثر بوده است. 17. جلسات قبل درسی را مرور کنید و در آخر جلسه حتی در حد دو دقیقه خلاصه کنید.....علی رغم بی‌تابی دانشجو. 18. در تدریس از الگوهای موفق نام ببرید(البته در مباحث مرتبط) 19. در تدریس بویژه سطح کارشناسی ارشد و دکتری؛ به دانشجویان ایده بدهید. 20. طرح درس بسیار مهم است. حتی دستنویس یک صفحه‌ای.
ادامه. 4. از کجا آغاز به تجربه کنيم ادامه.4.از کجا آغاز به تجربه کنيم ... درتوصيه ها و پیشنهادات زير تانل نمائيد 21. در ابتدای مباحث نما و شمای کلی ارائه دهید. 22. چیدمان کلاس را با توجه به مباحث تغییر دهید. 23. بیان فواید یادگیری مطالب درس ارائه شده، به دانشجو انگیزه می‌دهد. 24. به روز بودن مطالب شما؛ در جذب مخاطب(دانشجو) اثر دارد. 25. ارزیابی های دانشجوها را جدی بگیریم؛ حتی میانترم را بازخورد دهیم.
ادامه. 5. از کجا آغاز به تجربه کنيم ادامه.5.از کجا آغاز به تجربه کنيم ... درتوصيه ها و پیشنهادات زير تانل نمائيد 26. در تدریس، من من نکنید. دانشجوها باهوشند. 27. به دانشجویان مسئولیّت دهید. 28. حاشيه‌هاي تدريس علي رغم جاذبه يادگيري را مختل مي‌کنند. 29. از آزمون‌هاي طولاني و خسته کننده استفاده نکنيد. 30. فهميدن يک مطلب براي عضو هيات علمي مهم است؛ امّا فهماندن آن به دانشجو هنر است.
ادامه.6.از کجا آغاز به تجربه کنيم ... درتوصيه هاي زير تانل نمائيد ادامه.6.از کجا آغاز به تجربه کنيم ... درتوصيه هاي زير تانل نمائيد 31. بدون هدف تدريس نکنيد... براي هر جلسه هدف داشته باشيد حتي اگر در ذهن باشد. 32. دقت نمائيد چه ساعتي تدريس داريد. وضعيت فيزيکي دانشجو در اول صبح با زمان پس از نهار متفاوت است. 33. تدريس خود را با آخرين يافته هاي پژوهشي تلفيق کنيد. 34. سعي کنيد بذله گو باشيد. 35. ايستا تدريس نکنيد. پويا باشيد و از زبان بدن بهترين استفاده نمائيد.
ادامه.7.از کجا آغاز به تجربه کنيم ... درتوصيه هاي زير تامل نمائيد ادامه.7.از کجا آغاز به تجربه کنيم ... درتوصيه هاي زير تامل نمائيد 36. از تجارب ديگران و بويژه همکاران در کلاس و مديريت کلاس استفاده کنيد. 37. بخشي از کلاس درس خود را حتي چند دقيقه به توسعه رفتارهاي شهروندي دانشجويان اختصاص دهيد. 38. هر واژه‌اي بار معنايي خاصي دارد در بهره گيري از واژه‌ها دقت کنيد. 39. انتظار نداشته باشيد همه دانشجويان يادبگيرند؛ اما نگراني شما کيفيت باشد و تمام سعي خود را انجام دهيد. 40. از دانشجویان، رفتارهای آنان، منش‌ها یادبگیریم. یادبگیریم که بهترین نیستیم؛ اما اگر اراده کنیم می‌توانیم از بهترین‌ها بهره‌مند شویم.
نتیجه‌گیری یکی از رسالت‌های اصلی اعضای هیات علمی در دانشگاه، تدریس کارآمد است. مهارت‌های تدریس را می توان آموخت و تجربه کرد. تدریس دریا(Sea) است. علم(Science)؛ تجربه(Experience) و هنر(Art) بهترین روش تدریس نداریم؛ مناسب‌ترین روش تدریس داریم. در اتخاذ مناسب‌ترین روش و رویکرد تدریس دقت و کاوش کنیم. اگر یادگیری را تغییر رفتار می‌دانیم؛ تمرکز ما در ظهور و تغییر رفتارمشهود خلاصه نشود. دانشجویان ما بیشتر به بلوغ رفتارهای نامشهود(تفکر و اندیشه در حوزه های مطالعاتی) نیازمندند.
سپاس از توجه شما