ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ Β ΜΕΡΟΣ Ο ΚΛΗΡΟΣ

Παραδοσιακές και νέες κοινωνικές ομάδες Προεστοί, μεγαλογαιοκτήμονες Μικροκαλλιεργητές Κλήρος Λόγιοι (διαφωτιστές) Έμποροι

Παραδοσιακές ηγετικές ομάδες Ο ανώτερος κλήρος παρέμενε σημαντική άρχουσα τάξη Εγκλωβισμένη στην παράδοση του Βυζαντίου Μη εθνικό κράτος Πατριάρχης ταυτόχρονα και Γενάρχης

Ο Γενάρχης προσπαθεί να διατηρήσει και να συνεχίσει την οικουμενική παράδοση του βυζαντινού κράτους Το κράτος είναι πολύ-εθνικό οικουμενικό και όχι εθνικό

Ανώτερος κλήρος και Φαναριώτες αποβλέπουν στη βαθμιαία υποκατάσταση της οθωμανικής εξουσίας από Έλληνες ανώτατους λειτουργούς Ανώτερος κλήρος και κάποιοι Φαναριώτες αποβλέπουν στη διατήρηση του status quo προκειμένου να διατηρήσουν την εξουσία τους

Ο ελληνικός διαφωτισμός προσβλέποντας στη δημιουργία εθνικού κράτους είναι εκ των πραγμάτων αντίθετος στο πολιτικό όραμα του ανώτερου κλήρου στην μία ή στην άλλη εκδοχή

Το παράδειγμα του Ανθρακίτη

Μεθόδιος Ανθρακίτης

Ο Μεθόδιος Ανθρακίτης ήταν κληρικός, παιδαγωγός και μαθηματικός. Κατέχει διαπρεπή θέση στον πρώιμο Νεοελληνικό Διαφωτισμό και είναι ο πρώτος που αντικατέστησε την αρχαΐζουσα, ως γλώσσα διδασκαλίας, με τη δημώδη και από τους πρώτους που δίδαξε νεότερα μαθηματικά. Θεωρείται προδρομική φυσιογνωμία. Ενάντιος στο μυστικισμό, στην μισαλλοδοξία και την θρησκευτική πρόληψη υφίσταται και υπομένει την απεριόριστη και αυθαίρετη εξουσία, το καταθλιπτικό βάρος του σκοταδισμού και της υποδούλωσης στην παράδοση παιδαγωγόςμαθηματικόςΝεοελληνικό Διαφωτισμό

Οδός Μαθηματικής 1723

Διατάσσεται από την Ιερά Σύνοδο του Οικουμενικού Πατριαρχείου να παρουσιαστεί μπροστά της για να απολογηθεί επειδή «τρίγωνα και τετράγωνα διδάσκει τους μαθητάς του και την άλλην πολυάσχολον ματαιοπονίαν της Μαθηματικής» (Περ. «Ρωμανός ο Μελωδός», τ. Α', 1932, σ. 277).

Η πατριαρχική Σύνοδος καταλήγει να κάψει μπροστά στον Ανθρακίτη τα τετράδια των παραδόσεών του με γνωμικά των φιλοσόφων και την ευκλείδεια γεωμετρία, ενώ ο ίδιος ποχρεώθηκε να εκφωνήσει ομολογία πίστεως μπροστά στην πυρά. Την επόμενη Κυριακή η διαδικασία επαναλήφθηκε στο προαύλιο του πατριαρχείου, με σημειώσεις λογικής, φυσικής και μαθηματικών παρουσία κοινού από «γεμιτζήδες, παπουτσήδες, ραφτάδες» (Α. Αγγέλου «Η δίκη του Μεθόδιου…», 1956),

όπως γράφει ο ίδιος υποχρεώθηκε να τα αποκηρύξει και να υποσχεθεί πως δεν θα διδάξει ξανά μαθηματικά. Με επιστολή του στους πρόκριτους των Ιωαννίνων εκφράζει το παράπονό του: «Δεν είναι εντροπή τους να ακούεται πως έκαυσαν λογικήν, φυσικήν, Ευκλείδην και αριθμητικήν;».

«Γενομένης συνόδου παρεστάθηκα έμπροσθέν τους. Πόσοι ήσαν δεν δύναμαι να μετρήσω. Μου παρουσίασαν τα τετράδια διδασκαλίας μου με γνώμες από αρχαίους φιλοσόφους και την Γεωμετρίαν του Ευκλείδου. «Είναι δικά σου;»… «Δεν είναι δικές μου γνώμες, είναι γνώμες των φιλοσόφων.»

Τα κατεδίκασαν και τα έκαυσαν. Την άλλην Κυριακήν Τα κατεδίκασαν και τα έκαυσαν. Την άλλην Κυριακήν άναψαν φωτιά εις τρία μέρη της αυλής των Πατριαρχείων. Μου ζήτησαν να ομολογήσω, ότι παρεκινήθην από σατανικήν συνεργίαν, εθελοκακίαν και φρενοβλάβειαν και να τα αναθεματίσω ως δυσσεβή και γέμοντα πάσης βλασφημίας και ότι ουδέποτε πλέον θα διδάξω, ειδάλλως θα είμαι υπόδικος τω αιωνίω αναθέματι.»

αφορισμοί ως διδάσκοντα περιττά και άχρηστα μαθήματα, οποία ενόμιζε την αριθμητικήν, γεωμετρίαν..» Έκδοση Οδός Μαθηματικής (1723)

Η αντίδραση της Εκκλησίας, Εγκύκλιος του πατριαρχείου τον Μάρτιο του 1919 Καταγγέλει την «καταφρόνησιν περί τα Γραμματικά μαθήματα …και τη Θεολογία» Την αφοσίωση στα Μαθηματικά και στις Επιστήμες

Νικόδημος Αγιορείτης Αθανάσιος Πάριος Γρηγόριος Ε’ Λογοκρισία Εξουδετέρωση αντιφρονούντων 2 πατριαρχίες: & β Καταδίκη Γαλλικής Επανάστασης Καταδίκη Κοραϊσμού Λογοκρισία αφορισμοί

εκκλησία ο μεγάλος πολέμιος των ιδεών του διαφωτισμού και της απελευθέρωσης του γένους Γενικευμένη λογοκρισία βιβλίων Απαγόρευση ανάγνωσης Αφορισμός Χριστόδουλου Παμπλέκη (1793), Ρήγα Βελεστινλή (1798), κλπ Μάχη των φυλλαδίων ( ) Ανάσχεση του διαφωτιστικού ρεύματος

Εγκύκλιος Πατριαρχείου (1819) Διαπιστώνει καταφρόνηση των θρησκευτικών μαθημάτων και αφοσίωση στα μαθηματικά Αποδοκιμάζει τη συνήθεια να δίνουν στα παιδιά τους αρχαιοελληνικά ονόματα Στόχευση σχολείων με νεωτεριστικό περιεχόμενο μάθησης και τελικά κλείσιμό τους Σμύρνη, Κυδωνιές, Μυτιλήνη, Χίος

1819 Κάηκε δημοσίως στην αυλή του πατριαρχείου το ανώνυμο φυλλάδιο Στοχασμοί του Κρίτωνος 1820 Πατριαρχική προσταγή προς τους βιβλιοπώλες της Κωνσταντινούπολης να μην πωλούν βιβλία πριν υποβληθούν σε εκκλησιαστικό έλεγχο Οι οπαδοί του διαφωτισμού μίλησαν τότε για ιερά εξέταση

1821 Ενώ στην Πόλη γίνονται συλλήψεις και σφαγές χριστιανών, στο πατριαρχείο συνέρχεται σύνοδος «περί καθαιρέσεως των φιλοσοφικών μαθημάτων» και παύσης των προοδευτικών δασκάλων

Ελληνική Νομαρχία Ανώνυμος του 1789 Ο Ρωσοάγγλος

Το παράδειγμα της Σμύρνης Όπως συμβαίνει και με άλλες πόλεις 1 η φάση: το σύνολο της εξουσίας που αναλογεί στους Έλληνες ραγιάδες είναι συγκεντρωμένο στα χέρια της εκκλησίας (δικαιοσύνη, φορολογία, εκπροσώπηση της κοινότητας στις οθωμανικές αρχές) 2 η φάση: οι «αστοί» διεκδικούν από την Εκκλησία την κοινοτική εξουσία

Αρκετά συχνά κατορθώνουν να την μοιραστούν μαζί της Στη Σμύρνη, υπάρχει ισχυρή εμπορική αστική τάξη Επιχειρεί να περιορίσει τις αρμοδιότητες της τοπικής Εκκλησίας και ν’ απαλλαγεί από τη διοικητική και πολιτική της κηδεμονία

1819: εκλογές για την ανάδειξη νέων κοινοτικών αρχόντων Η εκκλησία δεν κατόρθωσε να κερδίσει την πλειοψηφία του τοπικού συμβουλίου

Ευαγγελική Σχολή Φιλολογικό Γυμνάσιο Σμύρνης Κούμας και Στ. & Κ. Οικονόμου)

Με τη χρηματοδότηση και την υποστήριξη των εμπόρων της πόλης εξελίσσεται σε μικρό πανεπιστήμιο, όπου διδάσκονται οι επιστήμες και η φιλοσοφία

Πολέμιοι και οπαδοί του Διαφωτισμού Ευαγγελική ΣχολήΦιλολογικό Γυμνάσιο Σμύρνης Παραδοσιακή & συντηρητική, στενά δεμένη με την Εκκλησία, εστία του αντιφιλοσοφικού πνεύματος, στο κέντρο των επιθέσεων κατά του νεωτεριστικού πνεύματος Με τη χρηματοδότηση και την υποστήριξη των εμπόρων της πόλης εξελίσσεται σε μικρό πανεπιστήμιο, όπου διδάσκονται οι επιστήμες και η φιλοσοφία

Οπαδοί και πολέμιοι του διαφωτισμού Όπως γράφει ο Κ. Οικονόμου Από την αρχή της ίδρυσης του Φιλολογικού Γυμνασίου, η Εκκλησία επιζητεί την εξαφάνιση του Φ.Γ. «διδάσκει την αθεΐαν, φαρμασονίαν και μαγικήν Υποσκάπτοντας τα θεμέλια της πίστης και της οφειλόμενης υποταγής στους κρατούντες

Φιλόσοφοι και αντιφιλόσοφοι 1819 Επίθεση του λαού της Σμύρνης με την καθοδήγηση της Εκκλησίας και κατάλυση του Φ.Γ.

Ακολουθούν τα σχολεία στις Κυδωνιές, στη Μυτιλήνη και στη Χίο

Ο Κοραής όταν μαθεύτηκε ο απαγχονισμός του Γρηγορίου του Ε’ «Ω, τον ηλίθιον τον Σουλτάνον! Τους φίλους του σφάζει, αντί να τους φορέσει καυτάνι»

1819 Κάηκε δημοσίως στην αυλή του πατριαρχείου το ανώνυμο φυλλάδιο Στοχασμοί του Κρίτωνος 1820 Πατριαρχική προσταγή προς τους βιβλιοπώλες της Κωνσταντινούπολης να μην πωλούν βιβλία πριν υποβληθούν σε εκκλησιαστικό έλεγχο Οι οπαδοί του διαφωτισμού μίλησαν τότε για ιερά εξέταση

1821 Ενώ στην Πόλη γίνονται συλλήψεις και σφαγές χριστιανών, στο πατριαρχείο συνέρχεται σύνοδος «περί καθαιρέσεως των φιλοσοφικών μαθημάτων» και παύσης των προοδευτικών δασκάλων

Ελληνική Νομαρχία Ανώνυμος του 1789 Ο Ρωσοάγγλος

Το παράδειγμα της Σμύρνης Όπως συμβαίνει και με άλλες πόλεις 1 η φάση: το σύνολο της εξουσίας που αναλογεί στους Έλληνες ραγιάδες είναι συγκεντρωμένο στα χέρια της εκκλησίας (δικαιοσύνη, φορολογία, εκπροσώπηση της κοινότητας στις οθωμανικές αρχές) 2 η φάση: οι «αστοί» διεκδικούν από την Εκκλησία την κοινοτική εξουσία

Αρκετά συχνά κατορθώνουν να την μοιραστούν μαζί της Στη Σμύρνη, υπάρχει ισχυρή εμπορική αστική τάξη Επιχειρεί να περιορίσει τις αρμοδιότητες της τοπικής Εκκλησίας και ν’ απαλλαγεί από τη διοικητική και πολιτική της κηδεμονία

1819: εκλογές για την ανάδειξη νέων κοινοτικών αρχόντων Η εκκλησία δεν κατόρθωσε να κερδίσει την πλειοψηφία του τοπικού συμβουλίου

Ευαγγελική Σχολή Φιλολογικό Γυμνάσιο Σμύρνης Κούμας και Στ. & Κ. Οικονόμου)

Με τη χρηματοδότηση και την υποστήριξη των εμπόρων της πόλης εξελίσσεται σε μικρό πανεπιστήμιο, όπου διδάσκονται οι επιστήμες και η φιλοσοφία

Πολέμιοι και οπαδοί του Διαφωτισμού Ευαγγελική ΣχολήΦιλολογικό Γυμνάσιο Σμύρνης Παραδοσιακή & συντηρητική, στενά δεμένη με την Εκκλησία, εστία του αντιφιλοσοφικού πνεύματος, στο κέντρο των επιθέσεων κατά του νεωτεριστικού πνεύματος Με τη χρηματοδότηση και την υποστήριξη των εμπόρων της πόλης εξελίσσεται σε μικρό πανεπιστήμιο, όπου διδάσκονται οι επιστήμες και η φιλοσοφία

Οπαδοί και πολέμιοι του διαφωτισμού Όπως γράφει ο Κ. Οικονόμου Από την αρχή της ίδρυσης του Φιλολογικού Γυμνασίου, η Εκκλησία επιζητεί την εξαφάνιση του Φ.Γ. «διδάσκει την αθεΐαν, φαρμασονίαν και μαγικήν Υποσκάπτοντας τα θεμέλια της πίστης και της οφειλόμενης υποταγής στους κρατούντες

Φιλόσοφοι και αντιφιλόσοφοι 1819 Επίθεση του λαού της Σμύρνης με την καθοδήγηση της Εκκλησίας και κατάλυση του Φ.Γ.

Ακολουθούν τα σχολεία στις Κυδωνιές, στη Μυτιλήνη και στη Χίο

Νεοτερη και Συγχρονη Ελληνικη Ιςτορια 18 Ος -20 Ος αιωνας Μαρια Ρεπουςη Ο ρόλος των κοινωνικών ομάδων Μ’ είχεν η χώρα προεστό, μ’ είχεν η χώρα πρώτον κι αντάρριχνα το δόσιμο και το βαρύ τεφτέρι δέκα στους πλούσιους έριχνα, στις χήρες δεκαπέντε στη δόλια τη φτωχολογιά έριχνα τριανταπέντε.”,

Παραδοσιακές ηγετικές ομάδες Κοτζαμπάσηδες ΠρούχοντεςΟι τοπικές ηγετικές ελίτ Προεστοί Κοινοτικοί Άρχοντες Δεν αποτελούσαν κλειστές ηγετικές ομάδες Δεν αναπαράγονταν με βάση το κληρονομικό δικαίωμα Υπόκεινται στον κανόνα της κινητικότητας

Ηγετικές ομάδες με τοπική εμβέλεια δύναμης και θεσμικό ρόλο αναγνωρισμένο από το κυρίαρχο οθωμανικό σύστημα Αντλούσαν τη δύναμή τους από τη διαμεσολάβηση στις κυρίως φορολογικές απαιτήσεις της Πύλης προς τον πληθυσμό Εξασφάλιζαν την τήρηση των υποχρεώσεων του πληθυσμού προς το οθωμανικό κράτος Παραδοσιακές ηγετικές ομάδες

Ο πλούτος τους προερχόταν από την υπενοικίαση των φόρων και το δανεισμό των χωρικών Στην Πελοπόννησο ιδιαίτερα ισχυροί Ήταν οι κεφαλές του τοπικού χριστιανικού πληθυσμού, εγγυητές της επιβολής των όρων της υποταγής Παραδοσιακές ηγετικές ομάδες

Υπόλογοι στους Οθωμανούς Πολεμούσαν για τη διατήρηση της θέσης τους Χρήμα, συμμαχίες, δολοπλοκίες Υπόκεινται στην απαγόρευση της οπλοφορίας Για την προσωπική τους προστασία προσλάμβαναν μισθωμένους οπλοφόρους, τους κάπους που είχαν το προνόμιο να φέρουν όπλα Παραδοσιακές ηγετικές ομάδες

Σε αντίθεση με τους εμπόρους δεν διεύρυναν με τις δραστηριότητές τους την οικονομία Αποσπούσαν ένα τμήμα του πλεονάσματος με τη μορφή φόρων και τόκων Το μετέτρεπαν σε ιδιωτικό πλούτο και όχι σε κεφάλαιο που επένδυαν Παραδοσιακές ηγετικές ομάδες

Ο πλούτος τους επενδύονταν για την αναπαραγωγή της εξουσίας τους Ένας τυπικός κοτζαμπάσης ήταν ο επικεφαλής μιας ισχυρής οικογένειας με πολλά κεφάλια ήταν επικεφαλής μικρότερων προυχόντων που με τη σειρά τους έλεγχαν μικρότερους πληθυσμούς ενός δυο χωριών που το καθένα είχε τη δημογεροντία του Παραδοσιακές ηγετικές ομάδες