1. Hen phế quản
BS.Lê Thượng Vũ

2. Giải phẫu Sinh lý học Đường hô hấp trên: Đường hô hấp dưới: mũi,
mũi hầu, hầu họng, hầu thanh quản,
tiền đình thanh quản.
Đường hô hấp dưới:
thanh quản,
khí quản,
phế quản gốc phải và trái tương ứng hai phổi phải trái,
các phế quản thuỳ: 3 thuỳ trên, giữa và dưới phải; hai thuỳ trên và dưới trái;
các phế quản phân thuỳ…tiểu phế quản tận.

3. Giải phẫu Sinh lý học
Chức năng: thực hiện quá trình trao đổi khí (oxy và CO2) cho toàn cơ thể.
Qua màng phế nang - mao mạch tại các phế nang, túi phế nang, tiểu phế quản hô hấp.

4. DỊCH TỄ HỌC Hen là một trong những bệnh mãn tính thường gặp nhất.
Khoảng 300 triệu người mắc hen trên toàn cầu
Áp dụng phương pháp chuẩn đo lường tần suất hen và khò khè ở trẻ em và người lớn: 1-18% dân số

5. Hen: tần suất và tử suất Thế giới: 300 triệu - 200 000 tử vong/năm
Hoa Kỳ > 20 triệu và gây chết
5000/năm
400/tháng
100/tuần
15/ngày
Việt Nam: # 4 triệu - # tử vong/năm

6. Hậu quả cơn hen Trong tháng qua: Trong năm qua: 347bn VN
51% triệu chứng ban ngày
44% thức giấc ban đêm
Trong năm qua: 347bn VN
44% BN hen phải khám đột xuất hoặc vô phòng cấp cứu
16% BN hen nằm viện
27 % BN hen phải nghỉ làm
37% trẻ em hen phải nghỉ học
CK Lai. AIRIAP. J Allergy Clin Immunol, February 1, 2003; 111(2):

7. DỊCH TỄ HỌC Tại Việt Nam, tần suất bệnh lưu hành khoảng 2-25%
Hen thường gặp ở trẻ em hơn người lớn.
Hen thường có tính gia đình. Đặc biệt trên các gia đình có cơ địa dị ứng.
Hen không lây

8. ĐỊNH NGHĨA
Hen là viêm mãn tính khí đạo trong đó có sự tham gia của nhiều tế bào và thành tố của tế bào.
Tình trạng viêm mãn tính khí đạo làm khí đạo tăng đáp ứng với các kích thích dẫn đến các cơn khò khè, khó thở, nặng ngực và ho đặc biệt ban đêm hoặc sáng sớm.
Các cơn này thường đi kèm với các mức độ nghẽn tắc phế quản lan tỏa khác nhau mà thường hồi phục tự nhiên hoặc với điều trị.

9. ...cái gì làm đường thở hẹp ở người bệnh hen?
Airways are the passages that carry air to the lungs. As the airways progress through the lungs, they become smaller, like branches of a tree. It is currently thought that asthma produces its effects by leading to airway inflammation and airflow limitation. This inflammation may even be present when a person’s asthma is asymptomatic (that is, when the person does not have any symptoms).
When asthma is under control, as in the diagram on the left, the airways are clear, and air flows easily in and out. When asthma is not under control, the sides of the airways in the lungs become inflamed and swollen, as in the diagram on the right. During an attack, muscles around the airways constrict, and less air passes in and out of the lungs. Excess mucus forms in the airways, clogging them even further. The attack, also called an episode or exacerbation, can include coughing, chest tightness, wheezing, and difficulty breathing.
Asthma can be difficult to diagnose in infants, young children, the elderly, smokers, workers exposed to chemical inhalants, people with seasonal allergies, and people with recurrent acute respiratory infections. Regular physical exams that include measurements of lung function and evaluations of a patient’s allergic status can help ensure a proper diagnosis.
BÌNH THÖÔØNG
HEN
Source: “What You and Your Family Can Do About Asthma” by the Global Initiative For Asthma
Created and funded by NIH/NHLBI

10. Sự tạo thành cơn hen Yếu tố khởi phát cơn hen BÌNH THƯỜNG HEN: VIÊM
CO THẮT
HẸP: TẮC NGHẼN
CƠN HEN CẤP TÍNH

11. Vai trò của viêm và co thắt phế quản
Người bình thường
Đường kính phế quản = viêm + co thắt phế quản
Người hen
Có cơn hen
Yếu tố khởi phát cơn hen

12. LÂM SÀNG Yếu tố khởi phát Cơn hen Định nghĩa Triệu chứng cơ năng
Triệu chứng thực thể
Diễn tiến

13. Yếu tố khởi phát hen Dị ứng nguyên Chất ô nhiễm không khí
Nhiễm trùng hô hấp
Gắng sức và tăng thông khí
Thay đổi thời tiết
Sulfur dioxide (SO 2)
Thức ăn, gia vị và chất bảo quản, thuốc

14. Các dị ứng nguyên Đường hô hấp trong ¾ Dị ứng nguyên trong không khí
Động vật
Mạt: 30%
Gián
Các mảnh côn trùng
Lông thú nuôi: 15%
Lông vũ
Thực vật
Bụi phấn hoa: 50% lúa, thảo mộc, thân mộc
Sợi thực vật, coton
Các mảnh thức ăn
Bào tử và sợi tơ nấm (nấm mốc)
Các dị ứng nguyên nghề nghiệp hít
Hỗn hợp các dị ứng nguyên

15. Bụi nhà: hỗn hợp các dị ứng nguyên
Mạt
Gián
Thú vật
Côn trùng
Phấn hoa
Nấm mốc
Sợi thực vật
poussière de maison

16. Dermatophagoides pteronyssinus
Der p 1 cystéine protéase
Der p 2 lysozyme (?)
Der p 3 sérine protéase
Der p 4 amylase
Der p 5
Der p 6 sérine protéase
Der p 7
Der p 8 gluthationtransférase
Der p 9 sérine protéase coll
Der p 10 tropomyosine
Der p 11
Acarus siro

17. Cơn hen Khò khè Khó thở Nặng ngực Ho
Thường nửa đêm về sáng hoặc sảy ra sau tiếp xúc một yếu tố gây hen
Một tập hợp của các triệu chứng
Khò khè
Khó thở
Nặng ngực Ho
Thường tái phát
Asthma is a chronic disease of the airways that causes recurrent and distressing episodes of wheezing, breathlessness, chest tightness, and nighttime or early morning coughing. Asthma can be difficult to diagnose and to differentiate from other respiratory illnesses.

18. Triệu chứng cơ năng
Khò khè: tình trạng nghe được tiếng thở; tiếng này có tính liên tục với âm sắc cao.
Ho, khởi đầu ho khan, sau có đàm nhầy, ho khạc được đàm đỡ khó thở.
Khó thở: cảm giác ngộp thở, không đủ không khí để thở, khó thở ra, thở ra khó khăn
Nặng ngực: cảm giác bóp chặt, không thực sự là cảm giác đau ngực, thường kèm khó thở

19. Triệu chứng thực thể Toàn thân Kiểu thở
Bệnh nhân thường lo lắng vật vã.
Vã mồ hôi.
Mạch nhanh. Huyết áp thường tăng.
Tím tái.
Kiểu thở
Thường thở nhanh, đôi khi thở chậm.
Thở co kéo cơ hô hấp phụ: trong thì hít vào co cơ ức đòn chũm, cơ thang, cơ liên sườn; thì thở ra: cơ thẳng bụng, cơ chéo bụng ngoài…Thì thở ra kéo dài.

20. Triệu chứng thực thể Khám phổi
Lồng ngực căng phồng ứ khí, giảm di động, khe liên sườn giãn.
Rung thanh giảm.
Gõ vang.
Giảm phế âm lan tỏa hai phế trường.
Ran rít ran ngáy lan tỏa

21. Diễn tiến Cơn hen Thuận lợi Không thuận lợi
Giảm sau ngưng tiếp xúc tác nhân kích thích
Giảm sau điều trị.
Không thuận lợi
Suy hô hấp cấp
Tràn khí màng phổi
Hen kéo dài
Hen ác tính
Tử vong.

22. Diễn tiến Bệnh hen Biến chứng mãn: Ở trẻ em: suy hô hấp mãn
đa hồng cầu
tâm phế mãn
tử vong
Ở trẻ em:
suy dinh dưỡng
chậm phát triển thể chất

23. CẬN LÂM SÀNG Công thức máu, X quang lồng ngực và Đàm
Dị ứng Miễn dịch học
Chức năng hô hấp
Khí máu động mạch

24. Chức năng hô hấp
Các máy phế dung ký và các máy phế lưu lượng ký cho phép xác định:
FEV1/VC: chỉ số Tiffeneau (có hay không tắc nghẽn?)
FEV1: thể tích thở ra gắng sức trong giây đầu (mức độ tắc nghẽn khí đạo)
VC: dung tích sống
FEV1 có phục hồi: trên 200ml và trên 12% sau dãn PQ
Theo dõi FEV1 cho biết diễn tiến và tiên lượng của bệnh.

25. CẬN LÂM SÀNG Công thức máu Đàm Xquang lồng ngực
Có thể tăng bạch cầu ái toan
Đàm
Có các tế bào viêm, đặc biệt bạch cầu ái toan, các tế bào mast, IgE, tinh thể Charcot Leyden…
không có giá trị chẩn đoán hen.
Xquang lồng ngực
Cho phép loại trừ các bệnh lý khác
Chẩn đoán biến chứng tràn khí màng phổi

26. Có phải hen? Không phải cứ khò khè thì là hen
Bệnh phổi tắc nghẽn mãn
Dị vật đường thở
Hẹp khí phế quản do tổn thương bên trong hoặc từ ngoài ép vào
Phù phổi/Suy tim
Rối loạn chức năng dây thanh

27. Bn “hen” 2 năm

28. Dị ứng Miễn dịch học Hỏi bệnh sử Khám bệnh Xét nghiệm:
Cần lưu ý các yếu tố gây dị ứng
Trong không khí: bụi, mùi, hơi, khói...
Xuất hiện đồng thời với các triệu chứng dị ứng tại
Đường hô hấp trên: hắt hơi, ngứa mũi...
Đường hô hấp dưới: ho, hen...
Khám bệnh
Xét nghiệm:
đo IgE tòan phần và đặc hiệu
prick tests (test da)
test khởi phát hen...v.v.

29. Chức năng hô hấp Lưu lượng đỉnh kế (peak flow meter)
Đơn giản, rẻ tiền, sử dụng tại nhà.
Giúp theo dõi mức độ tắc nghẽn (so với giá trị lý thuyết hay giá trị tối ưu)
80-100%: bình thường
60-80% giảm nhẹ
<60% giảm nặng
Trị số lưu lượng đỉnh lý thuyết theo chiều cao và tuổi. Trị số tối ưu: đo nhiều lần trong điều kiện khoẻ nhất

30. Các lọai lưu lượng đỉnh kế
Ñieän töû
Cô hoïc

31. CÁCH SỬ DỤNG LƯU LƯỢNG ĐỈNH KẾ
Kéo con trỏ xuống số 0.
Đứng thẳng.
Hít một hơi dài.
Ngậm kín đầu LLĐ kế.
Thở ra càng mạnh và nhanh, càng tốt.
Ghi vào sổ con số đo được.
Lập lại như trên tổng cộng 3 lần.
Chọn trị số cao nhất.

32. Khí máu động mạch Đo Thường: Suy hô hấp:
PaO2: áp xuất riêng phần khí oxy trong máu động mạch (bình thường mmHg)
SaO2: độ bảo hoà oxy trong máu động mạch (90-100%)
PaCO2: áp xuất riêng phần khí CO2 trong máu động mạch (35-45mmHg)
pH 7,35-7,45
Thường:
O 2 giảm và CO 2 giảm (tăng giai đoạn cuối)
Suy hô hấp:
Hoặc suy hô hấp giảm oxy khi SaO2 < 90% hoặc PaO2 <60mmHg
Hoặc suy hô hấp tăng CO2 khi pH <7,35 và PaCO2 >50mmHg

33. 5 4 3 Phân độ nặng 2 Triệu chứng Cơn cấp Triệu chứng về đêm
FEV1 or PEF (% dự tính)
Dao động PEF or FEV1
Nhẹ từng cơn
< 1 lần/tuần
nhẹ
< 2 lần /tháng
> 80%
<20%
Nhẹ dai dẳng
>1 lần/tuần
< 1 lần /ngày
Có thể ảnh hưởng đến họat động và giấc ngủ
>2 lần /tháng %
Vừa dai dẳng
Hàng ngày %
>30%
Nặng dai dẳng
Thường xuyên
60% 1 2 3 4 5
Các bước điều trị
GINA UPDATE 2005

34. Mục tiêu điều trị hen Đạt và duy trì kiểm soát các triệu chứng
Duy trì mức độ hoạt động bình thường kể cả vận động
Duy trì chức năng phổi càng gần mức bình thường càng tốt
Ngừa đợt hen kịch phát
Tránh tác dụng phụ do thuốc hen
Ngăn ngừa được tử vong do hen

35. Làm sao sống không có cơn hen?
Ngăn ngừa cơn hen đừng khởi phát
Điều trị bệnh hen
Loại bỏ các yếu tố khởi phát
Nhận biết/ điều trị sớm (dự đóan/ ngăn chặn cơn hen sắp sảy ra)

36. Kết quả: Kiểm soát tốt nhất có thể
2. ĐIỀU TRỊ ĐÚNG:
ĐIỀU TRỊ HEN THEO BẬC
Kết quả: Kiểm soát tốt nhất có thể
Kết quả: Kiểm soát hen
Thuốc
kiểm soát
Thuốc
kiểm soát:
ICS dùng hàng ngày
LABA dùng hàng ngày
Thêm (nếu cần):
Giảm liều khi hen đã được kiểm soát
Theo dõi
Thuốc
kiểm soát:
Thuốc
kiểm soát:
ICS dùng
hàng ngày
LABA dùng hàng ngày
ICS dùng
hàng ngày
-Theophylline-SR
- Kháng Leukotriene
-LABA dạng uống
- Corticosteroid
dạng uống
Thuốc cắt cơn:
Đồng vận 2 dạng hít tác dụng nhanh
BẬC 1:
Từng cơn
BẬC 2:
Nhẹ
dai dẳng
BẬC 3:
Vừa
dai dẳng
BẬC 4:
Nặng
dai dẳng
GIẢM BẬC
Có thể xem xét các thuốc cắt cơn và kiểm soát khác
GINA UPDATE 2005

37. Phân loại theo độ kiểm soát hen
Đặc điểm
Đã được kiểm soát
(Tất cả các điểm sau)
Kiểm soát một phần
Không được kiểm soát
Triệu chứng ban ngày
Không
(< 2 lần /tuần)
> 2lần/tuần
Có 3 điểm hoặc hơn trong mục kiểm soát một phần ở bất kỳ tuần nào
Giới hạn hoạt động Có
Triệu chứng ban đêm /thức giấc
Cần thuốc cắt cơn/ điều trị cấp cứu
Chức năng hô hấp PEF, FEV1
Bình thường
< 80% trị số dự đoán
hoặc trị số tốt nhất
của bệnh nhân
Cơn kịch phát
>1 lần/năm
1 lần ở bất kỳ tuần nào

38. Thuốc kiểm soát hen Kháng viêm Phối hợp (kháng viêm và dãn phế quản)
Fluticasone (Flixotide)
Budesonide (Pulmicort)
Beclomethasone (Becotid)
Phối hợp (kháng viêm và dãn phế quản)
Fluticasone + Salmeterol (Seretide)
Budesonide + Formoterol (Symbicort)
Because everyone’s asthma is different, medications to treat it come in many forms: liquids, pills, powders, vapors, and injections. Treating asthma involves managing both the chronic inflammation and recurrent episodes of airflow limitation and bronchoconstriction.

39. Hiệu quả của việc sử dụng thuốc kiểm sóat
Người hen có
điều trị kháng viêm
Đường kính phế quản = viêm + co thắt phế quản
Yếu tố khởi phát cơn hen
Người hen

40. Thuốc kiểm soát Corticoid hít Thuốc kháng leukotrien
Component 4: Asthma Management and Prevention Program
Thuốc kiểm soát
Corticoid hít
Thuốc kháng leukotrien
Đồng vận beta 2 tác dụng dài hít
Corticoid toàn thân (uống, chích)
Theophylline
Cromones
Đồng vận β2 tác dụng dài, uống
Anti-IgE

41. Thuốc kiểm soát hen Kháng viêm Phối hợp (kháng viêm và dãn phế quản)
Fluticasone (Flixotide)
Budesonide (Pulmicort)
Beclomethasone (Becotid)
Phối hợp (kháng viêm và dãn phế quản)
Fluticasone + Salmeterol (Seretide)
Budesonide + Formoterol (Symbicort)
Because everyone’s asthma is different, medications to treat it come in many forms: liquids, pills, powders, vapors, and injections. Treating asthma involves managing both the chronic inflammation and recurrent episodes of airflow limitation and bronchoconstriction.

42. Thuốc kiểm soát hen Kháng leukotrien (kháng viêm)
Montelukast (Singulair, Montiget)
Theophilline (kháng viêm và dãn phế quản)
Because everyone’s asthma is different, medications to treat it come in many forms: liquids, pills, powders, vapors, and injections. Treating asthma involves managing both the chronic inflammation and recurrent episodes of airflow limitation and bronchoconstriction.

43. Corticoid không hít Uống: Chích
Đơn: Dexa, Predni, Methylprednisolone (Medexa, Medrol)
Phối hợp: Asmacort, Asmin
Chích

44. Làm sao sống không có cơn hen?
Ngăn ngừa cơn hen đừng khởi phát
Điều trị bệnh hen
Loại bỏ các yếu tố khởi phát
Các yếu tố khởi phát thông thường?
Làm sao biết tôi dị ứng thứ gì?
Nếu tôi dị ứng, phòng tránh tiếp xúc ra sao?
Nhận biết/ điều trị sớm (dự đóan/ ngăn chặn cơn hen sắp sảy ra)
Điều trị cơn hen cấp

45. Các phương pháp làm giảm tiếp xúc phải được thực thi nếu có thể được
Six-part Asthma Management Program Phần 3: Tránh tiếp xúc với yếu tố gây hen
Nhận biết các yếu tố khởi phát, các chất kích thích trong môi trường sống và làm việc
Các phương pháp làm giảm tiếp xúc phải được thực thi nếu có thể được

46. Yếu tố khởi phát hen Dị ứng nguyên Chất ô nhiễm không khí
Nhiễm trùng hô hấp
Gắng sức và tăng thông khí
Thay đổi thời tiết
Sulfur dioxide (SO 2)
Thức ăn, gia vị và chất bảo quản, thuốc

47. Thuốc cắt cơn Đồng vận β2 hít tác dụng nhanh
Component 4: Asthma Management and Prevention Program
Thuốc cắt cơn
Đồng vận β2 hít tác dụng nhanh
Corticoid toàn thân uống/chích
Anticholinergics
Theophylline
Đồng vận β2 uống tác dụng ngắn

48. Thuốc cắt cơn hít Dãn phế quản tác dụng nhanh Salbutamol- Ventoline
Formoterol- Oxis
Anticholinergics
Đơn: Atrovent
Phối hợp: Combivent, Berodual
Dãn PQ + corticoid hít
Formoterol+ budesonide: Symbicort
Salbutamol+ beclomethasone

49. Thuốc cắt cơn Khí dung Đơn: Salbutamol- Ventoline
Phối hợp: Combivent, Berodual

50. Thuốc cắt cơn hít
Với buồng đệm

51. Corticoid không hít Uống: Chích
Đơn: Dexa, Predni, Methylprednisolone (Medexa, Medrol)
Phối hợp: Asmacort, Asmin
Chích
Methylprednisolone (Medexa, SoluMedrol)

52. Kế hoạch hành động hen? Cá nhân hoá Bệnh nhân và bác sĩ Viết hoặc in
Chi tiết
Đầy đủ
Rõ ràng
Có thể cần chỉnh sửa

53. ---HẾT---