Andrés Ellert Ólafsson Frumulíffæri Kennaaraháskóli Íslands Fruman Frumulíffæri Andrés Ellert Ólafsson

Orðalisti Hvatberi - Mitochondria Grófa frymisnetið - Rough endoplasmic reticulum Kjarni - Nucleus Kjarnahimnuholur - Nuclear pores Frumuhimna - Plasma membrane Kjarnakorn - Nucleolus Kjarnahimna - Nuclear envelope Umfrymi - Chromatin Ríbósóm - Ribosomes Slétta frymisnetið - Smooth endoplasmic reticulum Bifhár - Cillia Golgikerfið - Golgi apparatus Frymisgrind - Microtubules Deilikorn - Centrioles Oxunarkorn – Peroxisome Leysikorn - Lysosome Örþræðir - Microfilaments

Fruman Hvatberi Örþræðir Leysikorn Grófa frymisnetið Oxunarkorn Kjarni Deilikorn Kjarnaholur Frumuhimna Frymisgrind Kjarnakorn Slétta frymisnetið Kjarnahimna Kjarnafrymi Golgikerfið Grófa frymisnetið Bifhár Slétta frymisnetið Ríbósóm Orðalisti Skoða smásjársýni

Hvatberi Hvatberinn er orkustöð frumunar Þar fer framleiðsla á ATP 300-800 stk eru í hverri frumu Í hverjum hvatbera eru a.m.k 70 ensym (lífhvatar) Hvatberar eru að mestu úr próteini og hafa sitt eigið DNA Hvatberar voru upprunalega bakteríur sem sameinuðust frumunni Innri bygging hvatberans Innri himna Ytri himna Fellingar Matrix Fruman Orðalisti Skoða smásjársýni

Myndun á ATP í hvatbera

Grófa frymisnetið Er hluti af frymisneti frumunnar Himna Er hluti af frymisneti frumunnar Grófa frymisnetið er alsett ríbósómkornum Frymisnetið tekur þátt í smíði og flutningi próteina Ríbósóm Fruman Orðalisti Skoða smásjársýni

Kjarni Kjarni er stjórnstöð frumunar Kjarni hefur að geyma litninga Litningar hafa að geyma erfðaupplýsingar/DNA Kjarni er stærsta frumulíffærið Kjarnakorn Kjarnahimna Kjarnaholur Litningar Kjarnafrymi Fruman Orðalisti Skoða smásjársýni

Frumuhimna Frumuhimna er úr tveimur lögum Bygginarlag frumuhimnu Frumuhimna er úr tveimur lögum Fosfórkeðjur liggja þar á milli Frumuhimnan við heldur lögun frumunnar Frumuhimnan stjórnar hvaða efni fara út og inn í frumuna Glygógenprótein Kolvetniskeðjur Prótein Fosfórkeðjur Fruman Orðalisti Skoða smásjársýni

Fosfórkeðjur Fosfórkeðjur liggja á milli laga frumuhimnunnar Eru úr prótínþráðum Koma að styrkleika frumuhimnunnar Fituefnið fosfórlípið er megin uppistaðan í keðjunum

Flutningur yfir frumuhimnu Dæmi um hvernig efni flytjast yfir frumuhimnu

Flutningur yfir frumuhimnu Dæmi um hvernig efni flytjast yfir frumuhimnu

Andrés Ellert Ólafsson Kjarnakorn Kjarnakorn er staðsett í kjarna Kjarnakorn er gert úr RNA og próteinum Kjarnakornið kemur að smíði próteina í frumunni Fræðimönnum greinir samt á um hlutverk þess Fruman Orðalisti Skoða smásjársýni

Ríbósóm Ríbósóm er á grófa frymisnetinu Ríbósóm eru úr RNA Byggingarlag ríbósóm Ríbósóm er á grófa frymisnetinu Ríbósóm eru úr RNA Í ríbósómum tengjast amínósýrur saman og mynda prótein Sum ríbósóm eru fljótandi um í umfrymi frumunnar Eru sett saman í kjarnakorni Yfir eining Undir eining Mið bunga Fruman Orðalisti Skoða smásjársýni

Slétta frymisnetið Er hluti af frymisneti frumunnar Frymisnetið tekur þátt í nýmyndun og flutningi próteina Í slétta frymisnetinu fer fram nýmyndun á fituefninu lípíð Slétta frymisnetið Fruman Orðalisti Skoða smásjársýni

Bifhár Bifhár koma að efnaupptöku frumunar og fanga efnisagnir í umhverfi hennar og auka umfang hennar til efnaupptöku. Bifhár frumu Fruman Orðalisti

Golgikerfið Golgikerfið pakkar þeim afurðum inn sem fruman ætlar til útflutnings í Seytibólur Golgikerfið pakkar einnig inn afurðum sem fruman ætlar að geyma til seinni tíma Framleiðir frumuhluti eins og frumuhimnur Himnuhol Seytibólur Fruman Orðalisti Skoða smásjársýni

Afurðum pakkað inn í seytibólur sem færast síðan út yfir frumuhimnu Golgikerfið Golgikerfi í vinnslu Afurðum pakkað inn í seytibólur sem færast síðan út yfir frumuhimnu

Byggingarlag frymisgrindar Frymisgrind er beinagrind frumunnar Frymisgrindin er mynduð af mismunandi þráðum próteina Frymisgrindin tekur þátt í hreyfingum og lögun frumunar Kemur að flutningi efna með próteinum Heldur líffærum frumunnar á sínum stað Fruman Orðalisti Skoða smásjársýni

Deilikorn Deilikorn tekur þátt í skiptingu frumunnar Kemur að framleiðslu frymisgrindar Viðheldur byggingarlagi frumunnar Byggingarlag deilikorna Fruman Orðalisti Skoða smásjársýni

Oxunarkorn Oxunarkorn innihalda ensym sem tengjast efnaskiptum fitusýra Sérhæft líffæri til oxunar þar sem súrefni er notað beint: (RH2+O2>R+H2O2) Losar frumu við súrefni Oxunar kristallar Himnulag Fruman Orðalisti Skoða smásjársýni

Byggingarlag leysikorna Leysikorn eru mynduð af golgikerfinu. Þau innihalda ensym sem sundra fæðuefnum og eyða frumuhlutum sem ekki eru lengur notaðir. Byggingarlag leysikorna Leysikorn að störfum Himnulag Ensym Fruman Orðalisti Skoða smásjársýni

Örþræðir Örþræðir eru hluti af stoðkerfi frumunnar. Þessir þræðir taka þátt í hreyfingum umfrymisins og móta lögun frumunnar. Myndaðir af tveimur keðjum próteina (g og f) Eru hluti af stoðkerfi frumunnar F- Actin G-Actin Fruman Orðalisti

Verkefni Kennslusíða Fruman-Glærur Fruman-Spurningar Frumulíffæri Prófspurningar

Heimildaskrá 1994 – Ólafur Guðmundsson. Sérkenni efna. Námsgagnastofnun. Reykjavík 1994. 1995 – Peter H. Raven/George B. Johnson. Understanding bioogy. Wm. C. Brown Communiaction, Ins. USA 1995. 1996 – D. Hurd, S. Johnson, G. Matthias, C. McLaughlin, E. Snyder, J. Wright. Einkenni lífvera. Námsgagnastofnun. Reykjavík 1996. 1997 - Thomas M. Terry. http://www.sp.uconn.edu/~terry/images/anim/ATPmito.html. University of Connecticut. USA 1997. 1991 – Russel Kightley. http://www.rkm.com.au/index.html. Russel Kightley Media. Australia. Canberra 1991. 2002 – Terry Frey. http://www.sci.sdsu.edu/TFrey/TFrey.html. San Diego State University. USA 1991. 2002 – Sverrir Harðarson. http://www.hi.is/~sverrirh/inngangur.html. Almenn vefjafræði. Háskóli Íslands 2002. 2001 – Jhon A. McNulty. http://www.lumen.luc.edu/lumen/MedEd/Histo/frames/histo_frames.html. Loyola University Chicago Stritch School of Medicine. USA 2001. 2004 - The Biology ProjectDepartment of Biochemistry and Molecular BiophysicsUniversity of Arizona. http://www.biology.arizona.edu. USA 2004.

Andrés Ellert Ólafsson Smásjársýni Hvatberi Oxunarkorn Frumuhimna Slétta frymisnetið Golgikerfið Frymisgrind Grófa frymisnetið Deilikorn Leysikorn Kjarnakorn Ríbósóm Til baka Kjarnahimna Kjarnahimnuholur

Hvatberi Til baka

Kjarnahimna Kjarnahimnuholur Til baka

Kjarnakorn Til baka

Leysikorn Til baka

Oxunarkorn Til baka

Ríbósóm Til baka

Slétta frymisnetið Til baka

Deilikorn Til baka

Frumuhimna Til baka

Frymisgrind Til baka

Golgikerfið Til baka

Grófa frymisnetið Til baka