СТАТИСТИКИЙН МЭДЭЭЛЛИЙГ АШИГЛАЖ ТАНИЛЦУУЛГА БЭЛТГЭХ, АНХААРАХ АСУУДАЛ Баг, хорооны засаг дарга, сумдын статистикийн асуудал хариуцсан ажилтнуудад зориулав. СТАТИСТИКИЙН МЭДЭЭЛЛИЙГ АШИГЛАЖ ТАНИЛЦУУЛГА БЭЛТГЭХ, АНХААРАХ АСУУДАЛ 2017 оны 3-5 дугаар сар.

АГУУЛГА СТАТИСТИК ГЭЖ ЮУ ВЭ? ТАНИЛЦУУЛГЫН БҮТЭЦ, АГУУЛГА ТОО МЭДЭЭЛЛИЙГ ХҮСНЭГТЭЭР ИЛЭРХИЙЛЭХ ГРАФИКИЙН ТОХИРОМЖТОЙ ТӨРЛИЙГ СОНГОХ АНХААРАХ АСУУДЛУУД

СТАТИСТИК ГЭЖ ЮУ ВЭ? Статистик бол үр ашигтай шийдвэр гаргахад шаардлагатай тоон мэдээллийг цуглуулах; боловсруулах; нэгтгэн дүгнэх; дүн шинжилгээ хийх; тайлбарлах; танилцуулах арга зүйн тухай шинжлэх ухаан юм.

СТАТИСТИК ГЭЖ ЮУ ВЭ? Статистик бол тоог мэдээлэл болгон хувиргаж байгаа арга зам юм. СТАТИСТИК ТОО МЭДЭЭЛЭЛ Тоо: Баримт, ялангуяа тоон баримт бөгөөд лавлагаа болон мэдээллийг хамтад цуглуулсан байна. Мэдээлэл: Зарим тодорхой тоо баримттай холбоотой мэдэгдэж байгаа мэдлэг. Нөгөөтэйгүүр, статистик бол тодорхой багц тоог бий болгох болон түүнийг ойлгох арга хэрэгсэл юм.

СТАТИСТИК ГЭЖ ЮУ ВЭ? СТАТИСТИК ТОО МЭДЭЭЛЭЛ Нэг ангийн оюутнуудын сүүлчийн шалгалтын дүн Ангийн статистик нь бидэнд шинэ мэдээлэл өгнө. Дундаж дүн А дүн авсан оюутнуудын тоо, хувийн жин Хамгийн олон давталттай дүн Дүнгийн тархалт г.м 95 89 70 65 78 57 ....

ТАНИЛЦУУЛГЫН БҮТЭЦ, АГУУЛГА Танилцуулга, шинжилгээ судалгааны ажил нь тухайн судалж байгаа үзэгдлийн өөрчлөлтийн зүй тогтлыг түүнд нөлөөлөх хүчин зүйлсээр илэрхийлж, чиг хандлагыг тодорхойлж, дүгнэлт, зөвлөмж гаргах зорилго бүхий үйл ажиллагаа юм. Танилцуулга, шинжилгээ судалгааны ажил нь: Нарийн дэс дараалалтай Шинжлэх ухааны үндэслэлтэй Зохих шалгууртай байх ёстой

ТАНИЛЦУУЛГЫН БҮТЭЦ, АГУУЛГА Танилцуулга, шинжилгээ судалгааны ажил нь өмнөх хэсэг, үндсэн хэсэг, төгсгөл хэсэг гэсэн 3 үндсэн хэсгээс бүрдэнэ. 1. Өмнөх хэсэг - Үндсэн гарчиг - Өмнөх үг буюу талархал - Хураангуй - Агуулга - Графикийн жагсаалт - Хүснэгтийн жагсаалт - Товчилсон үг, тэмдгийн жагсаалт 2.Үндсэн хэсэг - Удиртгал/танилцуулга - Тухайн сэдэвтэй холбогдох шинжилгээ судалгааны ажлын тойм - Онол, арга зүй болон тоо мэдээлэл - Үр дүн - Дүгнэлт/ бодлогын санал, зөвлөмж 3.Төгсгөл хэсэг - Ашигласан материал, номын жагсаалт - Хавсралт - Нэр томъёоны тайлбар

ТАНИЛЦУУЛГЫН БҮТЭЦ, АГУУЛГА Сэдэв сонгох: Тухайн сэдэв, чиглэлийн талаар ямар нэгэн ойлголт, мэдлэгтэй байх; Тухайн цаг үеийн болон цаашдын хэрэгцээ, нийгэм, эдийн засгийн ач холбогдолыг харгалзан үзэх; Хэвлэл, мэдээллээр нийтлэгдсэн байдлыг сонирхож үзэх; Тодорхой нэг асуудалд хариу өгөх сэдвийг сонгох; Олон нийт, нийгмийн талархал хүлээхүйц сэдвийг сонгох; Зорилгыг тодорхойлох: Юуг нээн илрүүлэх, эсвэл тодорхойлохыг тусгах; Хэрхэн тодорхойлох арга замыг тусгах; Сэдвийн ач холбогдлыг тайлбарлах; Тухайн чиглэлээр өмнө нь хийгдсэн ажлуудын уялдааг тайлбарлах; Цаашид шаардлагатай арга хэмжээ, хэрэгцээг тодорхойлох;

ТОО МЭДЭЭЛЛИЙГ ХҮСНЭГТЭЭР ИЛЭРХИЙЛЭХ Анхдагч болон боловсруулсан тоо мэдээлэл: Аливаа тооцооллыг тайлбарлах, тооцоонд ашигласан үзүүлэлтүүд; Ашигласан бодит тоо мэдээлэл, тооны нарийвчлал; Олон үзүүлэлтийн хоорондын харьцуулалтыг харуулна.

Сайн хүснэгтийн жишээ: ТОО МЭДЭЭЛЛИЙГ ХҮСНЭГТЭЭР ИЛЭРХИЙЛЭХ Сайн хүснэгтийн жишээ: Канадын боловсруулах аж үйлдвэрийн борлуулалт, муж, нутаг дэвсгэрээр, 2008 оны 6, 7 сар Улирлын нөлөөллийг арилгасан   2008 оны 6 сарr 2008 оны 7 сарp 2008 оны 6-7 сар сая.доллар Өөрчлөлтийн хувь1 Канад 52 685 54 105 2.7 Ньюфаундленд ба Лабрадор 692 674 -2.5 Принс Эдвардын Арал 123 115 -6.1 Нью-Бра́нсуик 1 914 1 872 -2.2 Квебе́к 13 019 13 280 2.0 Онтарио 23 902 25 015 4.7 Манитоба 1 360 1 445 6.2 Саска́чеван 1 079 1 108 2.8 Альбе́рта 6 298 6 316 0.3 Брита́ний Колу́мб 3 347 3 306 -1.2 Ю́кон 3 4 45.5 Баруун хойд нутаг дэвсгэр болон Нунавут -27.4 r Жинхэнэ гүйцэтгэл p Урьдчилсан гүйцэтгэл 1 Канад долларын мянгачилсан дүнгээс тооцсон өөрчлөлтийн хувь Good table that follows all the guidelines. But not the best way of presenting these data – not easy to identify the patterns.

Хүснэгтийн бүрэлдэхүүн: ТОО МЭДЭЭЛЛИЙГ ХҮСНЭГТЭЭР ИЛЭРХИЙЛЭХ Хүснэгтийн бүрэлдэхүүн: Хүснэгтийн гарчиг Мөрийн толгой Баганын толгой Тоо мэдээлэл Тайлбар Эх үүсвэр The table title should give a clear and accurate description of the data. It should answer the three questions “what”, “where” and “when”. Be short and concise, and avoid using verbs. Column headers, at the top of the table, should identify the data presented in each column of the table and provide any relevant metadata (e.g. unit of measurement, time period or geographic area).  Row stubs, in the first column of the table, should identify the data presented in each row of the table. Footnotes, at the bottom of the table, may provide any additional information needed to understand and use the data correctly (e.g. definitions).  The source line, at the bottom of the table, should provide the source of the data, i.e. the organization that produced the data and the data collection method (e.g. population census or labour force survey).

Энэ хүснэгтэд ямар дутагдал байна вэ? ТОО МЭДЭЭЛЛИЙГ ХҮСНЭГТЭЭР ИЛЭРХИЙЛЭХ Энэ хүснэгтэд ямар дутагдал байна вэ? Ямар нутаг дэвсгэрийн мэдээллийг илтгэж байгаа нь тодорхойгүй; Мэдээллийн эх үүсвэрийг заагаагүй; Хүснэгтийн нүдэнд тоог баруун талд нь бус, голлуулж байрлуулсан; Тоон утгыг таслалын ард хоёр оронгоор илэрхийлэх шаардлагагүй; Дүн буюу "Бүгд" утгыг бусад утгатай ижилхэн оронгоор илэрхийлээгүй; "..." гэсэн тэмдэглэгээг тайлбарлаагүй; Зарим мөрийг саарал өнгөөр ялгаж, нүд болгоныг хар зураасаар хүрээлсэн нь мэдээллийг уншихад төвөгтэй болгосон; Баганын өргөн хэтэрхий их байна.

ТОО МЭДЭЭЛЛИЙГ ХҮСНЭГТЭЭР ИЛЭРХИЙЛЭХ Хэрхэн сайжруулах вэ? Эх үүсвэр: Ирландын Улсын үйлдвэрийн газар

Хүснэгт үү? График уу? Чех улсын хүн амын эдийн засгийн идэвхийн түвшин, хүйсээр, насны бүлгээр, 2008 он Насны бүлэг Эмэгтэй Эрэгтэй   15-19 6.3 8.4 20-24 44.4 60.8 25-29 66.4 90.9 30-34 66.0 96.8 35-39 80.0 97.6 40-44 91.0 96.5 45-49 92.5 94.6 50-54 87.7 91.7 55-59 55.7 84.8 60-64 15.1 40.7 65-69 6.5 13.3 70+ 2.5 5.9 Эх үүсвэр: НҮБ-ын Европын холбооны эдийн засгийн комиссын Статистикийн мэдээллийн сан   Good table that follows all the guidelines. But not the best way of presenting these data – not easy to identify the patterns.

Хүснэгт үү? График уу? График байгуулахад анхаарах зүйлс: Хэрэглэгчдийн анхаарлыг татахуйц байх Мэдээллийг энгийн, ойлгомжтой, цэгцтэй илэрхийлэх Төөрөгдүүлэхгүй байх График, тэнхлэгүүдийн гарчиг оновчтой байх Тухайн үзүүлэлтүүдийн нэр (Legend and data labels) Тодруулга (footnote) Эх үүсвэрийг тодорхой заах Эх үүсвэр: НҮБ-ын Европын холбооны эдийн засгийн комиссын Статистикийн мэдээллийн сан  

ГРАФИКИЙН ТОХИРОМЖТОЙ ТӨРЛИЙГ СОНГОХ Тухайн үзүүлэлтийн ерөнхий хандлага, дүр зургийг тодорхойлхуйц байх; Цөөн үзүүлэлтээр энгийн харьцуулалт хийх; 3D хэмжээст графикаас татгалзах;

ГРАФИКИЙН ТОХИРОМЖТОЙ ТӨРЛИЙГ СОНГОХ Bar charts = most common type of charts - simplest type of charts to draw and read. Good to compare values for different groups, but not always appropriate. In this case, it would be easier to read the years if the bars were horizontally oriented. But it shows time trends so another type of charts is more appropriate…

ГРАФИКИЙН ТОХИРОМЖТОЙ ТӨРЛИЙГ СОНГОХ A line chart is better because it’s less cluttered and people tend to associate trends with lines. This picture is far easier to grasp and remember than the previous one. Use labels instead of legend.

ГРАФИКИЙН ТОХИРОМЖТОЙ ТӨРЛИЙГ СОНГОХ Импортын бүтэц, орноор, Монгол улс, 2010 Импортын бүтэц, орноор, хувиар, Монгол улс, 2010 Pie charts are good to show the share of the total. But too many segments in this pie chart – too much to take in. Эх үүсвэр: ҮСХ, Статистикийн эмхтгэл, 2010 Эх үүсвэр: ҮСХ, Статистикийн эмхтгэл, 2010

ГРАФИКИЙН ТОХИРОМЖТОЙ ТӨРЛИЙГ СОНГОХ Үзүүлэлтийг өөр хооронд нь харьцуулагдахуйц байхаар дүрслэх Not more than 5 or 6 segments should be displayed in a pie chart. But this example shows that there should also be clear differences in size between the segments. In the pie chart, it is quite difficult to compare the different segments – much easier with the bar chart.

Хэрэглэгчдийн анхаарлыг өөр зүйлд татахгүй байх ГРАФИКИЙН ТОХИРОМЖТОЙ ТӨРЛИЙГ СОНГОХ Хэрэглэгчдийн анхаарлыг өөр зүйлд татахгүй байх

АНХААРАХ АСУУДЛУУД Хувь болон пунктийн ялгаатай байдлыг мэдэх. Пункт: НӨАТ 2011 оны 1 сард 17.5% байснаа 20.0% болж, 2.5 пунктээр нэмэгдсэн. Энэ нь 2.5 хувийн өсөлт биш юм. Хувь: Том малын зүй бус хорогдол 2017 оны 1 дүгээр сард улсын хэмжээнд 64.5 мянга болж, өмнөх оны мөн үеэс 53.9 мянга буюу 45.5%-р буурав.

АНХААРАХ АСУУДЛУУД Тухайн сэдвээр туурвигдсан ном, хэвлэл, нийтлэл, шинжилгээ судалгааны ажил, танилцуулга нь: Тухайн сэдэв судлагдаж болохуйц гэдгийг баталгаажуулах хэрэгтэй Сэдвийг улам нарийвчлан судлах боломжийг олгоно Ном, хэвлэл, нийтлэл, шинжилгээ судалгааны ажил танилцуулгын хэлбэр нь: Хэвлэмэл хэлбэр (ном, сурах бичиг, дипломын болон судалгааны ажлууд, сэтгүүлийн нийтлэл) Цахим (CD, интернет) хэлбэр Хүснэгт болон график байгуулахад анхаарах нийтлэг зүйлс: Хүснэгт, графикийн нэрийг оновчтой өгөх; Үзүүлэлтийн хамрах хугацаа, хэмжих нэгжийг заах; Шаардлагатай тохиолдолд үзүүлэлтийг тооцсон аргачлалыг томьёолох; Ашигласан тэмдэглэгээг тайлбарлах; Мэдээллийн эх үүсвэрийг дурдах.