1. Sinaunang Gresya

2. kabilang ang maliliit na pulo ng Dagat Aegean
Heograpiya ng Gresya
matatagpuan sa dulong-timog ng Balkan Peninsula na nakatangos sa Dagat Mediterranean
kabilang ang maliliit na pulo ng Dagat Aegean
dagat na hangganan ng Gresya – Aegean sa silangan, Ionian sa kanluran at Mediterranean sa timog

3. bulubundukin at nagsisilbing gulugod ang Bundok ng Pindus
ma-baybayin, golpo at look
rehiyon sa Golpo ng Corinth – Attica at Peloponnesus

4. Kabihasnang Minoa

5. unang nanirahan sa Aegean
unang nakilala ang mga Minoan nang matagpuan ni Arthur Evans, isang arkeyologong Ingles ang guho ng palasyo sa Knossos, Crete

6. pinaniniwalaang palasyo ni Haring Minos
ang palasyo ay nagpapahiwatig na ang mga Minoan o Cretan ay may kaalaman sa paggawa ng daanan ng tubig, pagpipinta sa sariwang plaster (frescoes), kasanayan sa paggawa ng pinong plorera, tela, pabango at pag-ukit ng pigurin

7. ang pinanggalingan ng wikang Griyego
mula sa pangkat ng mga mandarayuhang Aryan na naghahanap ng bagong kabuhayan, na unang namalagi sa Mainland Greece
ang pinanggalingan ng wikang Griyego
dahil sa yari sa bronse ang kanilang mga kagamitan, madali nilang nagapi ang mga mamamayan na nasa panahon pa rin ng bato
nang lumaon, nanirahan sa Timog Gresya at nakipagkalakalan sa Crete – hanggang mapasailalim ng isang pinuno

8. nag-alsa ang mga Achaean sa Mycenae na nagbigay daan sa pagpapalit ng Crete bilang sentro ng kabihasnang Aegean
sa pagsasanib ng kulturang Minoan at Achaean, mababakas ang binhi ng kabihasnang Griyego

9. nabangit din sa epikong Illiad ni Homer
Trojan War
nabangit din sa epikong Illiad ni Homer
naganap sa Troy, lupain sa Asia Minor
digmaan sa pagitan ng mga Achaean at Trojan dahil sa mataas pagpataw ng buwis ng mg Trojan sa mga sasakyang dagat na dumadaan kipot ng Dardanelles

10. malupit na tribong Griyego na nanalanta sa hilagang Gresya
Dorian
malupit na tribong Griyego na nanalanta sa hilagang Gresya
sa loob ng maikling panahon, nagapi nila ang mga Achaean at nasira ang halos lahat ng bakas ng kabihasnang Mycenae
“Panahon ng Karimlan” – 200 taong kaguluhan sa Gresya na dulot ng pananakop ng mga Dorian

11. habang umaahon ang mga Griyego sa pananalanta ng mga Dorian, lumaki ang populasyon ng Gresya at nagkulang ang lupang sakahan – nagbunsod ito ng pandarayuhan at pangangalaka ng karamihang Griyego, marami ang nagtayo at nanatili sa Aegean, ang naging simula ng ugnyan ng Silangan at Gresya

12. Ang Lungsod-Estado ng Gresya

13. polis – isang maliit na lungsod ngunit malaya tulad ng isang estado
may sarili itong depensa at patron
sa simula, pinamumunuan ng isang na nakatira sa moog na nasa burol o mataas na bahagi ng lungsod na tinatawag na acropolis
nahahati ang mga tribong Griyego sa maraming lungsod-estado na sadyang maliit ang karamihan ngunit malaya sa isa’t isa

15. KASAYSAYANG PAMPOLITIKA

16. monarkiya
aristokrasya
demokrasya

17. Panahon ng Monarkiya at Aristokrasya

18. sa simula lamang pinamumunuan ng mga hari
hindi gaya ng ilang matatandang kabihasnan, ang hari sa Gresya ay may limitadong kapangyarihan
ang hari ay sumasangguni sa konseho ng mga maharlika, at mula sa mga maharlika ang magpapahayag ng desisyon

19. nang lumaon, nalipat sa mga maharlika ang kapangyarihan – ARISTOKRASYA = “pamumuno ng pinakamahuhusay”
taun-taon humahalal ang lungsod ng mga kalalakihang nakakaangat sa lipunan

20. Panahon ng Pananakop

21. naging malupit ang pamamahala ng mga maharlika
hndi naging kasiya-siya an gang kalagayan ng lipunan na humantong sa paglobo ng populasyon hanggang sa di na kayang tustusan ng mga lupang sakahan, na naging dahilan nang pagpapadala sa ibang lungsod na mga mandarayuhan, hanggang sa makapagtatag ng mga kolonya sa; timog Italya, Sicily, Timog France, baybaying dagat ng Africa sa gawing kanluran ng Ehipto, sa mga kipot patungong Black Sea

22. Pagkatatag ng Imperyong Griyego

23. nagsimula bilang pakikipagkalakalan sa mga lungsod-estado hanggang sa humantong sa pananakop o kolonisasyon
Lydia – isang bansa na lumikha ng salapi na ginamit ng mga Griyego sa pakikipagkalakalan

24. Athens: Pinakademokratikong Lungsod – Estado ng Gresya

26. isa sa mga maraming lungsod ng Attica
unang pinamunuan ng hari hanggang sa hawakan ng mga maharlika

27. archon – pamalahan ng isang konseho ng mga aristokratiko na pinamumunuan ng siyam na opisyal
assembly – sangay ng pamahalaan na bukas sa lahat ng mamamayan na may ari-arian

28. Draco – archon na naatasang bumuo ng kodigo ng mga batas ng Athens para mabasa ng lahat, ito ay sagot sa pag-aaklas ng taong bayan

29. pinawalang bisa niya ang mga may utang
Solon – nabibilang sa maharlika, hinirang upang panumbalikin ang mga suliraning panlipunan sa kanyang panahon
pinawalang bisa niya ang mga may utang
nagtalaga ng limitadong sukat ng lupa na maaaring ariin ng mamamayan
bumuo ng bagong saligang batas na nagbibigay kapangyarihan sa assembly na gumawa ng batas at maghalal ng mga pinuno ng pamahalaan sa halip na konseho ng aristokrata
sa ilalim ng saligang batas na ito, lahat ng mamamayan ay may karapatang ipahayag ang kanilang saloobin sa pamahalaan
sa pagkamatay ni Solon, nauwi sa digmaang sibil an gang tungkulin ng mga partido politikal

30. humalili kay Solon at at nagpanumbalik ng kapanatagang politikal
Pisistratus
humalili kay Solon at at nagpanumbalik ng kapanatagang politikal
tyrant – sinumang tao na humawak na humawak ng tungkulin ng pamahalaan sa paraang hindi naaayon sa batas o kaugalian kahit na siya ay mapagkawang-gawa
ipinagpatuloy niya ang palakad ni Solon
itinaguyod ang alyansang komersyal sa ibang lungsod-estado

31. nagtatag ng demokrasya sa Athens
Cleisthenes
nagtatag ng demokrasya sa Athens
binuksan niya ang assembly sa lahat ng kalalakihang malaya, mayari-arian man o wala
Council of Five Hundreds – may karapatang magmungkahi ng batas sa assembly

32. Sparta: Ang Estadong Militar

33. naiiba sa pamahalaan at paraan ng pamumuhay sa ibang lungsod-estado
isang lungsod sa Laconia, timog Greece na siyang napiling tirahan ng mga Griyego mula sa lahi ng mga Dorian
kasanayang militar ang mithiin ng isang Spartan kaya itinuon ng estado ang lakas at kakayahan ng lahat ng mamamayan sa layuning ito

34. taon pito (7) hanggang animnapu (60) sa ay sumasailalim ang mga kalalakihan sa mahigpit na pamamahala ng estado at inaasahang kikilalanin ang layunin ng estado bilang pansariling kapakanan
upanag mapangalagaan ang mga Spartan, pinagabwalang makipagkalakan sa ibang lungsod estado at pinagamit ng sariling salapi na walang halaga sa ibang estado

35. tinataboy taun-taon ang mga dayuhan palayu sa lungsod ng estado
hindi kailangang maghanapbuhay ang mga Spartan sapagkat sagot ng mga mahaharlikang angkan ang kanilang ikabubuhay
helot – malaking bilang ng mga Spartan na mga aliping nagsasaka sa mga panginoong may-lupa

36. Digmaang Persiano

37. sinundan ito ng pag-aalsa ng mga Ionian (499 BC)
Cyrus the Great
pinunong Persiano na kilala sa lawak ng kanyang nasasakupan – mula sa Ilog Indus hanggang sa Silangang baybaying-dagat ng Mediterenean
unang sinakop ng mga Persiano ang lungsod-estado ng mga Griyego sa Asia Minor (500 BC)
sinundan ito ng pag-aalsa ng mga Ionian (499 BC)

38. Unang Pagtatangkang Pagsakop (492 BC)
sinakop ng Persia an gang Thrace at Macedonia ngunit lubos na nawasaka ang kanilang plota habang iniikot ang lungos ng Bundok Athos patungo sa tangway ng Greece sa ilalim ni Haring Darius

39. Ikalawang Pagtatangkang Pagsakop (490 BC)
matapos mabihag ang lungsod ng Eritrea at maalipin ang mga mamamaya, naglayag sila patungong kapatagan ng Marathon, sa baybay-dagat ng Attica may 38 km sa timog ng Athens
humingi ng tulong ang Athens sa Sparta ngunit nagdiriwang noon ng isang banal na kapistahan ang Sparta kung kaya’t nahuli ito sa pagpapadala ng mga kawal

40. Sa harap ng higit na nakararaming sundalong Persiano, buo ang loob ng mga Athenian na magkaisa at bumuo ng isang matatag na lupon na tinatawag na phalanx (lupon ng mga kawal na naisinsin) laban sa mga Persiano.

41. Walang nagawa ang mga Persiano sa kagitingan ng mga Griyego at nagkakagulo silang tumakas patungo sa kanilang sasakyang-pandagat.
namatay si Darius habang naghahanda para sa isa pang paglusob sa Gresya. Gayunpaman ang kanayang anak na si Xerxes ang nagpatuloy sa pagbuo ng higit na malaking puwersa

42. sa panig ng Athens – Themistocles
humimok sa mga Athenian na palakasin ang hukbong pandagat nang higit pa sa puwersang panlupa sapagkat nauunawaan niya na kailanman mapapantayan ng Gresya ang higit na malaking hukbo ng Persia
hindi nagtagumpay ang pagsisikap na masanib ang lahat ng lungsod-estado ng Gresya laban sa Persia, ngunit nagpasya ang Sparta at ang ibang pamayanan na makiisa sa Athens

43. Pamumuno sa Puwersang Pandagat at Panlupa

44. Noong 480 BC, tinawid ng hukbo ni Xerxes ang Hellespont (Dardanelles) sa pamamagitan ng mga bangkang nagsisilbing tulay, kasunod ang plota ng mga sasakyang-pandagat dala ang malaking bahagi ng panustos sa hukbo. Hinarangan ni Haring Leonidas at ng 300 Spartan ang makitid na daan ng Thermopylae sa nasa pagitan ng matatarik na bundok at baybay-dagat at tinalo ang mga Persiano sa loob ng tatlong araw.

45. Ngunit ang traydor na Griyego, si Ephrates, ang nagturo sa mga Persiano ng isang lihim na lagusan sa kabundukan na siyang nagbigay ng pagkakataon sa mga kaaway na lusubin ang mga Spartan sa likod nito. Nanlaban ang 300 Spartan hanggang wala ni isa sa kanila ang naiwang buhay.

46. Tumuloy ang mga Persiano sa gitnang Gresya patungong Athens
Tumuloy ang mga Persiano sa gitnang Gresya patungong Athens. Hinikayat ni Themistocles na iwanan ang lungsod at tumuloy sa karatig-pulo ng Salamis at Aegina para sa kanilang kaligtasan dahil alam niyang walang magagawa ang kanyang maliliit na hukbo sa malaking puwersa ng Persia. Sa halip, sinalubong niya ang kaaway sa isang labanan sa karagatan. Sapagkat walang humadlang sa mga Persiano, dinambong nila ang Athens, habang ang plota ng mga Griyego na binubuo ng mga triremes (mga maliliit, magagaan, ngunit medaling imaneobrang sasakyang-dagat) ang tumungo sa makitid at mababaw na look ng mga Salamis at naubos ng lahat ng mga Griyego ang plota ng mga Persiano.

47. Imperyong Athens

48. Bagama’t naitaboy sa Gresya ang mga puwersa ng mga Persiano, nsa kapangyarihan pa rin ni Xerxes ang mga lungsod sa Asia Minor. Nang humingi ng tulong ang mga lungsod na ito, pinagsanib ng mga Athenian ang maraming lungsod-estado sa punong lupain sa isang alyansa o liga na nakilala sa tawag na Delian League mula sa distritong Delos.

49. ginawang imperyong Athenian ang dating hukbong pandagat
ginamit ng Athens ang pondo upang muling itayo at pagandahin ang lungsod
tinaboy ang mga pirata sa paligid
pinasigla ang kalakalan sa Dagat Aegean
Pericles – estadisatang pnamuno sa pagpapanumbalik ng Gresya at dinala ito sa kanyang “Ginintuang Panahon”

50. Pagbagsak ng Athens

51. Digmaang Peloponnesian

52. kinilala bilang pinuno ng mga lungsod-estado sa Gresya
naging sentro ng politika at kultura ang Athens sa silangang Mediterranean
kinilala bilang pinuno ng mga lungsod-estado sa Gresya

53. ang mga lungsod-estado na hindi kabilang sa imperyo ng Athens ay nainggit dito – una ang Sparta
itinatag ng Sparta ang Ligang Peloponnesian (Peloponnesian League) – mula sa distrito ng Peloponnesus

54. tumagal ito ng halos 27 taon
nilalayon ng Sparta na ibagsak ang Athens hanggang sumiklab ang Digmaang Peloponesian na kinapapalooban ng Athens at Sparta kasama ang mag kaalyadong lungsod-estado
tumagal ito ng halos 27 taon

55. nagkaroon ng disabilisasyon sa estado
dinapuan ng salot ang Athens na halos lumipon sa ikaapat na bahagi ng populasyon nito na kung saan kabilang si Pericles – naiwan niya ang Athens ng walang pinunong mapagkakatiwalaaan
nagkaroon ng disabilisasyon sa estado

56. humirap lalo ang imperyo dahil sa walang katapusang digmaan at palusob sa Syracuse at pulo ng Sicily
nawalan ng kontrol ang mga Athenian sa karagatan, mula sa kanilang kuta sa Attica, sinakop ito ng mga Spartan

57. sa loob ng 60 taon, sa pagbagsak ng Athens, hindi natapos ang mga lungsod estado sa pakikipaglaban sa isa’t isa
humina ang mga lungsod-estado na naging dahilan ng madaliang pagsakop ng mga Macedonian mula sa hilaga sa pamumuno ni Haring Philip

58. Pagkakatatag ng Imperyo ni Alexander the Great

59. Macedonia – hilaga ng Gresya, bagamat ng Griyego ang wika dito, kakaunting kaugalian lamang ang kanilang sinusunod at nahuhuli sila sa kabihasnan

60. Haring Philip ng Macedonia

61. noong namumuno ang Thebes sa Athens, nabihag siya ng mga ito at humanga sa kagalingan ng Athens
pinangarap niyang masakop ang Athens upang magamit ito laban sa mga Persiano

62. hinayaan niyang pamunuan ng kani-kaniyang pinuno ang mga estado
Labanan sa Charonea – nagtapat ang Athens kasama ang Thebes laban sa Macedonia, nagapi ang Athens
hinayaan niyang pamunuan ng kani-kaniyang pinuno ang mga estado
naisakatuparan niyang patalsikin ang mga Persiano
pataksil siyang pinatay noong 336 BC

63. Alexander the Great anak ni Philip at humalili sa kanya
minana niya ang kaharian mula sa kanayang ama maging ang mga digmaan
una niyang winakasan ang pag-aaklas sa sariling bayan
tinungo niya ang Gresya at dinurog ang Thebes
mula sa ginawa niyang ito, napigilan ang mga nagbabanta sa kanyang pamunuan

64. itnituring siya na pinakamaniingning na pinuno sa kasaysayan
kasama niya sa kanayang paglalakbay at pananakop ang mga inyenyero upang magtayo ng mga moog at tulay
itnituring siya na pinakamaniingning na pinuno sa kasaysayan

65. nagapi niya si Haring Darius ng Persia
Labanan sa Granicus –
nagapi niya si Haring Darius ng Persia

66. sa Ehipto – ipinahayag niya sa pamamagitan ng isang orakulo na anak siya ng Diyos at itinatag niya sa bukana ng Nile ang lungsod ng Alexandria

67. sa loob ng 13 taon, napalawak na niya ang kanyang mga nasasakupan
naisagawa niya ang pananakop sa Persia at hanggang makarating sa Malayong Silangan sa lamabak ng Indus
sa loob ng 13 taon, napalawak na niya ang kanyang mga nasasakupan
324 BC, nagkasakit dahil sa pagkahapo at pagkalasing hanggang sa namatay siya noong 322 BC

68. nang siya ay namatay, nahati sa kanyang mga heneral ang kanyang nasasakupan, Antigonus sa Europa, Seleucus sa Asya at Ptolemy sa Ehipto

69. pagkalipas na lang 200 taon, bago nabuong muli ang imperyo ni Alexander sa panahon ng mga Romano

70. Pagyabong ng Kulturang Helenistiko

71. Hellenic – purong kulturang Griyego
Hellenistic – kulturang pinaghalong Silangan at Griyego

72. sa loob ng isang isiglo, naging unibersal ang wika sa lahat ng sakop ni Alexander the Great

73. Alexandria ng Ehipto

74. Pergamum malapit sa dating Troy

75. Antioch sa Syria

76. Rhodes sa Mediterranean

77. sa pamamagitan ng kalakalan, nagkaroon ng palitan ng kultura
ang unang salin-wika ng bibliya na nasa wikang Hebreo ay nasalin sa Griyego na naging dahilan ng paglaganap ng Kristiyanismo

78. Kaisipang Pampolitika: Pamanang Griyego

79. aristokrasya – pamamahala ng kakaunting namumuno
tyranny – pamamahala ng malupit na pamumuno
Demokrasya – demos (tangong bayan) at kratos (kapangyarihan) – ang kapangyarihan ay mula sa taong bayan

80. ilan sa pinaniniwalaan ng mga Griyego;
unang tungkulin ng tao ay sa kanyang sarili
ang maaaring tawaging “buong taoay may kakayahang pagyamanin ang kanyang katawang pisikal at kaisipan

81. tinaguriang “Unang Mamayan” ng Athens
Pericles
pinakadakilang estadista na ang panagalan ay katumbas ng Ginintuang Panahon ng Gresya
tinaguriang “Unang Mamayan” ng Athens
pinagsanib niya ang katalinuhan ng isang estadista, mananalumpati at pilosopo
pinagsumikapan niyang mabigyan ng sweldo ang mga naglilingkod sa pamahalaan

82. Pilosopiya: Pinamulan ng Karunungan

83. pilosopiya – philos at sophia – na ang ibig sabihin ay pagmamahal sa karunungan o katalinuhan

84. socratic method o dialectic – question and answer
Socrates
unang pilosopo ba tumalakay sa suliranin ng tao kaugnay sa ibang tao sa sansinukob
naniniwala siya na tulad ng pagkakaroon ng mga prinsipyo na nagpapaliwanag ukol sa sansinukob, mayroon ding mga prinsipyo ukol sa katotohann, kabutihan at katarungan na dapat gawing gabay ng mga tao sa kanilang buhay
socratic method o dialectic – question and answer
kilala siya sa paniniwalang “kilalanin ang sarili” o know yourself
siniraan at inakusahang naninira ng kaisipan ng mga mag-aaral, dinakip, kinulong at hinatulan ng kamatayan s apamamagitan ng pag-inom

85. may-akda ng Dialogues at ng The Republic
Plato
mag-aaral ni Socrates na nagtipon ng lahat ng tala tungkol sa kanyang guro
may-akda ng Dialogues at ng The Republic
nagtatag ng paaralan sa Academy

86. pinakamatalinong tao ng maraming manunulat ng kasaysayan
Aristotle
mag-aaral ni Plato
pinakamatalinong tao ng maraming manunulat ng kasaysayan
sumasaklaw sa kanyang katalinuhan ang astronomiya, biyolohiya, matematika, pisika, panulaan, politika at etika at ang pinakadakilang pamana niya ay ang lohika at agham ng pangangatwiran