1. Vigyan Ashram (A center of Indian Institute Of Education) At. Post Pabal Dist. Pune 412403 www.vigyanashram.com www.techshala.com www.renindia.in

2. ibajap`ik`yaa kolyaamauLo ibayaaNyaaMcaI ]gavaNaxamata vaaZto, ipkacaI raoga p`tIkarSa@tI vaaZto ipkacyaa ]%padnaat maaozyaa p`maaNaavar vaaZ haoto. ]%padIt maalaacaI p`tvaarI hI maaozyaa p`maaNaat caaMgalaI Asato. “Sauw ibajaapaoTI fLo rsaaL gaaomaTI” ibayaaNyaaMnaa porNaI puvaI- jaI p`ik`yaa kolaI jaato %yaasa ibajap`ik`yaa Asao mhNatat. mhNauna porNaI puvaI- sava-ca ibayaaMnaa AaOYaQaacaI p`ik`yaa kolaI tr maaozyaa p`maaNaavar ]%padnaat vaaZ hao[la.

3. ibaja p`ik`yaocao p`mauK ]i_YT

4. Gamaola o hatmaaoj ao gaa^gala maask, paNaI AaOY aQa gaao Napa T gauL

5. ibayaaNyaacaI sauPtavasqaa vaatavarNaat yaaogya va Anaukula GaTk Asatanaa AMkurNaxama ibayaa $jat naahI.ASaa ibayaaMcyaa Avasqaolaa sauPtavasqaa mhNatat. vaogavaogaLyaa ibayaMamaQyao sauPtavasqaocaa kalavaQaIcaa vaogavaogaLa Asatao.tao kahI idvasaapasauna kahI mahInyaaMpya-Mt Asau Saktao. sauPtavasqaoc aI karNao 1.kahI ibayaaMcao AavarNa kzINa Asato.%yaamauLo paNaI va Aa^i@sajana Aat iSa$ Sakt naahI. 2.kahI p@va ibayaaMmaQaIla baIjagaBa- puNa- vaaZlaolaa nasatao %yaamauLo %yaaMcao AMkurNa haot naahI. 3.ibaT$T saar#yaa ibayaaMt kahI AMkurNa raoQak rasaayainak d`vya tyaar haotat. %yaamauLo AMkurNa p`ik`yaa haot naahI. ]da.kaOmaairna ho baIjaaMkurNaraoQak d`vya ibayaaMmaQyao AaZLto.

6. ibajap`ik`yaa puZIla vaogavaogaLyaa p`karo krtat : 1.ibayaaNyaacao kvaca GaasaNao : kahI ibayaaMcao kvaca Kup TNak ikMvaa jaaD AsalyaamauLo ibayaaMt paNaI va Aa^i@sajana kahIca iSart naahI AaiNa ibayaaMcao AMkurNa haot naahI ASaa ibayaa KDbaDIt pRzBaagaavar GaasalyaamauLo %yaa izsauL haotat.yaamauLo baI maQyao paNaI SaaoYalao jaato va baIjaaMkurNaalaa madt haoto.]da : krTaolaI,baaor,icaMca. 2. ibayaaNao paNyaat iBajavaNao : baI paNyaat iBajaivalyaamauLo %yaavarIla kvaca narma pDto.tsaoca ibayaaNyaat Asalaolao AMkurNa ivaraoQak rsaayana paNyaat ivarGaLuna baahor pDto %yaamauLo ibayaaMcao AMkurNa lavakrca haoNyaasa madt haoto. ]da. kakDIvagaI-ya Baajyaa. 3. Aamlaacaa vaapr : ibayaaNao tIva` Aamlaat qaaoDa vaoL bauDvauna kaZlyaasa %yaacao kzINa kvaca narma pDuna %yaat paNaI SaaoYaNyaasa madt haoto.yaakrIta itva` salFyaurIk A^isaDcaa ]pyaaoga krtat.yaa Aamlaat ibayaaNao 1 to 2 imanaITo bauDvauna kaZavao yaa p`ik`yaonaMtr ibayaaNao vaah%yaa paNyaat svacC Qauvauna poravao. ibajap`ik`yaa krNao

7. 4.AtI qaMD jalap`ik`yaa : kahI ibayaaMnaa Aaolasar pNa AtI qaMD tapmaana idlao Asata AMkurNa eksaarKo AaiNa lavakr haoto.yaa pwtIt baI paNyaat 12 to 24 tasa iBajavatat.naMtr Aaolasar rotI ikMvaa SaovaaL yaaMcyaa maaQyamaat baI po$na to 10 M sao.tapmaanaasa zovatat va puNa- saukvalyaanaMtr porNaIsaazI vaaprtat. 5.rsaayanao AaiNa saMjaIvakaMcaa vaapr : ibayaaNyaacaI sauPtavasqaa GaalavaNyaasaazI puZIla rsaayanao saMjaIvakaMcaa vaapr krtat.  paoT^iSayama naayaT/oT : sauPtavasqaotIla baI 0.2 % paoT^iSayama naayaT/oTcyaa d`avaNaat iBajat zovauna naMtr porNaIsaazI vaapravao.  ijabaroilak A^isaD : yaa saMjaIvakacao 100 to 500 pIpIema tIva`tocao d`avaNa tyaar k$na %yaat baI iBajat Gaalauna porNaIsa vaapravao.  qaayaaoyaurIyaacaa vaapr : jao baI Aaolasar qaMD tapmaanaat AMkurNaxama pavato to baI 10 ila.paNyaat 50 to 300 ga`^ma qaayaaoyaurIyaacyaa d`avaNaat 24 tasa iBajat zovaavao va naMtr saaQyaa paNyaanao Qauvaavao va porNaIsa vaapravao.  saaoDIyama hayapao@laaora[-Dcaa vaapr : sava-saaQaarNapNao ek Baaga saaoDIyama hayapao@laaora[-D AaiNa 100 Baaga paNaI yaa p`maaNaat ho d`avaNa k$na %yaat ibayaaNao iBajavaavao.

8.  kaMda yaa ipkasa saazvaNauikt kaoMba yaoNaar naahI va kaMda jaast iTkNyaasa madt hao[-la yaa saazI ma^laIkh^D/aJaIna yaacaa vaapr krtat.  baTaTa ipkacyaa baoNyaasa saazvaNaukIt kaoMba yao} nayao va jaast idvasa iTkNyaasa madt hao[-la mhNauna baoNao 38 to 45 AMSa f^ranaa[-T tapmaanaat zovatat va ma^laIkh^D/aJaIna caI p`ik`yaa krtat.  Taoma^Tao.laoTyausa [ ipkaMcao ibayaaNao saazvaNauikt Kraba hao} nayao mhNauna ToT^saaya@la^saIna cyaa d`avaNaat 16 to 24 tasa iBajat zovatat. ibayaaNao sauPtavasqaot jaaNyaasaazI kravayaacaI p`ik`yaa

9. jyaa baIyaa jaIvaMt Asatat AaiNa vaatavarNaatIla yaaogya GaTk ]plabQa Asalyaasa $jau Saktat,%yaaMnaa AMkurNaxama ibayaa Asao mhNatat.kaoNa%yaahI pirisqatIt jyaa ibayaa $jau Sakt naahIt %yaa ibayaa maRt samajaavyaat. AMkurNaxamatocyaa kalaavaQaInausaar BaajaIpalyaacyaa ibayaaNyaacaI ivaBaagaNaI : 1.kmaI AMkurNaxamata kalaavaQaI : kahI BaajaIpalaa ipkaMcaa ibajaaMkurNaxamata kalaavaQaI ek ikMvaa daona hMgaamaapurtaca mayaa-idt Asatao. ]da.kaMda,maka. 2. maQyama AMkurNaxamata kalaavaQaI : kahI BaajaIpalaa ipkMcaa ibajaaMkurNaxamata kalaavaQaI daona ikMvaa tIna hMgaamaapurtaca Asatao.]da.GaovaDa,vaaTaNaa,kaobaI,BaoMDI. 3. idGa- AMkurNaxamata kalaavaQaI : kahI BaajaIpalaa ipkaMcaa baIjaaMkurNaxamata kalaavaQaI tIna to paca hMgaamapya-Mt Asatao.]da.kakDI,duQaIBaaopLa,klaIMgaD. ]gavaNa xamata vaatavarNaatIla tapmaana AaiNa Aad`-ta vaaZlyaamauLo ibayaaMcaI AMkurNaxamata kmaI haoto.ibayaaNao puNa- saukvaUna,kmaI tapmaanaat,raoga AaiNa ikDIpasauna saurixat zovalyaasa ibayaaNyaacyaa AMkurNaxamatocaa kalaavaQaI vaaZvata yaotao.

10. BaajaIpalaa ipkacao baI raopvaaTIkot ikMvaa jamaInaIt porlyaanaMtr %yaaMcao Apoixat p`maaNaat AMkurNa haoNyaasaazI vaatavarNaatIla kahI baahyaGaTkaMcaI tsaoca ibayaaNyaacyaa AMtga-t GaTkacaI Anaukulata AsaNao AavaSyak Asato. mah%vaacyaa baahyaGaTkat paNaI,hvaa, tapmaana,AaiNa p`kaSa yaaMcaa samaavaoSa Asatao. 1. paNaI : BaajaIpalaa ipkacao ibayaaNao pirp@va Jaalyaavar %yaat paNyaacao p`maaNa 6 to 8 % [tko Asato.ibayaaNao jamaInaIt porlyaanaMtr ibayaaNyaanao Barpur paNaI SaaoYaUna Gaotlyaavar %yaacao AMkurNa hao} Sakto.%yaasaazI jamaInaIt puroSaI Aaola AsaNao AavaSyak Asato.ibayaaMnaI paNaI SaaoYaUna Gaotlyaavar %yaacao AMkurNaasaazI AavaSyak Asalaolyaa cayaapyaacyaa ik`yaa vaogaanao sau$ haotat.ivaivaQa ivakr enJaa[msa ik`yaaiSala hao}na baIjaatIla Annapdaqaa-var %yaacaI p`ik`yaa hao}na %yaacao d`va$p pdaqaa-t $paMtr haoto.yaa d`va$p Annapdaqaa-var gaBaa-caI vaaZ haoto.baIjaaMkurNa haotanaa Svasanaik`yaa jaladgatInao haoto.%yaamauLo gaBa-vaaZIsaazI laagaNaarI ]jaa- ]plabQa haoto.paNyaamauLo baIjaavarNa ma} haoto va %yaat Aai@sajanacaa sahja iSarkava haotao.baIjap~o AaiNa gaBa- fugatat.ma} pDlaolao baIjaavarNa fuTto AaiNa maulaaMkur sahjapNao baahor pDtao. 2. Aa^i@sajana : baIjaacao AMkurNa haot Asatanaa Svasana AaiNa cayaapyaacyaa ik`yaaMcaI gatI vaaZto.SvasanaasaazI Aa^i@sajana A%yaMt AavaSyak Asatao.Aa^i@sajana AaiNa }jaa- yaaogya p`maaNaat ]plabQa na Jaalyaasa AMkurNa p`ik`yaa maMdavato.

11. 3. tapmaana : AMkurNa p`ik`yaovar tapmaanaacaa pirNaama haotao.p`%yaok p`karcyaa BaajaIpalaa pIkacyaa ibayaaNyaacyaa AMkurNaasaazI tapmaana ivaiSaYT p`maaNaat AsaNao AavaSyak Asato.%yaapoxaa kmaI AiQak tapmaana Asaola tr Annap`ik`yaa maMdavato.saaQaarNa: tapmaana 0 AMSa saoilsaAsa poxaa kmaI va 50 AMSa saoilsaAsa poxaa jaast Asalyaasa ibayaaMcao AMkurNa haot naahI.maQyama tapmaanaat ibayaaMcao AMkurNa ]%tma haoto.p`%yaok BaajaIpalaa ipkacyaa ibajaaMkurNaasaazI [Yttma tapmaana vaogavaogaLo Asato. 4. p`kaSa : kahI BaajIpalaa ipkaMcyaa baIjaaMkurNaavar p`kaSaacaa pirNaama idsauna yaotao.laoTyausa,Taoma^Tao,[.BaajaIpalaa ipkacyaa ibayaaNyaacao maMd p`kaSaat ]%tma AMkurNa haoto.yaa ]laT kaMda,lasauna [ BaajaIpalaa ipkamaQyao p`kaSaamauLo baIjaaMkurNaavar p`tIkula pirNaama haotao.kahI BaajaIpalaa ipkaMcyaa baIjaaMkurNaavar p`kaSaacaa kaoNatahI pirNaama idsauna yaot naahI.AMQaar ikMvaa p`kaSaat %yaaMcao baIjaaMkurNa saar#yaa p`maaNaat AaZLuna yaoto.  ]gavaNaxamata vaaZivaNyaasaazI kravayaacyaa p`ik`yaa : 1.qaMD paNyaacaI ibajap`ik`yaa : kaoqaIMbaIr /Baat / kapusa [.yaa ipkacyaa ibayaaMcaI ]gavaNaxamata vaaZNyaasaazI ho ibayaaNao qaMD paNyaat kahI tasa iBajat zovatat. 2. kaomaT paNyaacaI ibajap`ik`yaa : isatafL,icaMca,baaor [.yaa ipkaMcyaa ibayaaMcaI ]gavaNaxamata vaaZivaNyaasaazI hyaa ipkaMcao ibayaaNao kaomaT paNyaat kahI taasa iBajat zovatat.

12. ijavaaNau KtaMcaI ibajap`ik`yaa puZIla p`maaNao krtat. 1.rayaJaaobaIyama 2.A^JaoTaoba^@Tr 3.A^JaaoisprIlaIyama 4.sPaurd ivarGaLivaNaaro ijavaaNau 5.T/ayakaoDmaa- 2.A^JaoTaoba^@Tr ho ijavaaNau jamaInaImaQyao ipkaMcyaa mauLaBaaovatI rahuna AsahjaIvaI pwtInao kaya- krIt Asatat.to hvaotIla mau@t na~ SaaoYaUna Gaotat va ipkaMnaa ]plabQa k$na dotat.ho ijavaaNau Kt iWdla vagaI-ya ipko vagaLuna [tr sava- ekdla tRNaQaanya ipkaMnaa ]pyaaogaI pDtat.]da.jvaarI,baajarI,gahu,maka,}sa,kapusa,sauya-fula,imarcaI,vaaMgaI,DaLIMba,po$,AaMbaa [. %yaasaazI KalaIla ica~fIt pha. 1.rayaJaaobaIyama : yaa jaIvaaNauMcao kaya- sahjaIvaI pwtInao caalato.ho jaIvaaNau SaoMgavagaI- ya ipkaMcyaa mauLavar gaazI inamaa-Na krtat AaiNa hvaotIla na~vaayau SaaoYauna Gao}na mauMLavaaTo ipkasa ]plabQa k$na %yaamauLo na~yau@t KtaMcaI maa~a saaQaarNa 25 % kmaI p`maaNaat laagato.%yaasaazI KalaIla ica~fIt pha.

13. rayaJaaobaIyama jaIvaaNaUMcaI baIja p`ik`yaa : CLICK ON IT

14. A^JaoTaoba^@TrA^JaoTaoba^@Tr jaIvaaNaUMcaI baIja p`ik`yaa : CLICK ON IT

15. tyaar raopaMsaazIcaI jaIvaaNaU p`ik`yaa : CLICK ON IT

16. 3.A^JaaoisprIlaIyama ho ijavaaNau tRNaQaanya va BaajaIpalaa ipkaMcyaa mauLaMmaQyao va mauLaBaaovatI rahuna na~ isqar krNyaacao kaya- krtat.jvaarI AaiNa maka ipkasaazI ]pyau@t. 4.sfurd ivarGaLivaNaaro ijavaaNau : jamaInaIt ivarGaLNyaasa kzINa Asalaolyaa kahI Annad`vyaamaQyao sfurdcaa k`maaMk pihlaa laagatao.%yaamauLo rasaayainak Kt $panao vaaprlaolao sfurd kaoNa%yaa naa kaoNa%yaa rasaayainak sva$pat maatImaQyao isqar haoto.yaamauLo Kt $panao idlaolyaa sfurdcaa ]pyaaoga vanasptI SaaoYaNaasaazI k$na Gao} Sakt naahI va iSafarSaInausaar idlaolyaa sfurdyau@t Ktacaa ]pyaaoga puNa- pNao hao} Sakt naahI.yaakrIta sfurdyau@t Ktacaa vanasptIMnaa laagaNaa­yaa rasaayainak sva$pat $paMtr haoNao garjaocao Aaho. sfurd ivarGaLivaNaarI ijavaaNau Kto saMvaQa-nao Aivad`avya isqar$pI sfurdcao d`avya rasaayainak sva$pat $paMtr k$na to ipkaMnaa ]plabQa k$na dotat.yaamauLo rasaayainak sfurdyau@t Ktacaa vaapr d`vya sva$pat ipkvaaZIcyaa yaaogya kalaavaQaIt haoNao Sakya haoto. 5.T/ayakaoDmaa- hI praopjaIvaI baurSaI jamaInaIt pdaqaa-var maaozyaa p`maaNaat vaaZto va [tr raoga ijavaaNauMcaI vaaZ inayaMi~t krto.tI [tr raogakark baurSaIvar Qaagao naYT k$na k$na ibajaaNau kmakuvat banavato.%yaamauLo %yaaMcaI ]gavaNaxamata kmaI haoto.yaa jaOva raoga inayaM~kacyaa vaapranao jamaInaIWaro haoNaa­yaa raogaacao p`BaavaI inayaM~Na hao} Sakto.

17. A. na ipkaca o naava ibajap`ik`yaocao AaOYaQa,p`maaNa va ik`yaa 1vaaMg aI 1 ik.ga`^ma ibayaaNyaasa 3 ga`^ma qaayarma caaoLavao 2Taoma ^Tao 1 ik.ga`^ma ibayaaNyaasa 3 ga`^ma qaayarma caaoLavao 3imarcaI1 ik.ga`^ma ibayaaNyaasa 3 ga`^ma qaayarma caaoLavao 4maoqa I 1 ik.ga`^ma ibayaaNyaasa 3 ga`^ma k^PTna caaoLavao 5Gaova Da 10 to 15 ik.ga`^ma ibayaaNyaasa 10 to 15 ga`^ma rayaJaaoibayama` caaoLavao 6palak1 ik.ga`^ma ibayaaNyaasa 3 ga`^ma k^PTna caaoLavao

18. A.n a ipkac ao naava ibajap`ik`yaocao AaOYaQa,p`maaNa va ik`yaa 7gavaa r 10 to 15 ik.ga`^ma ibayaaNyaasa 250 ga`^ma rayaJaaoibayama` caaoLavao 8daoD ka 1 ik.ga`^ma ibayaaNyaasa 3 ga`^ma k^PTna ikMvaa kabao-nDIJama caaoLavao 9mauL a 1 ik.ga`^ma ibayaaNyaasa 3 ga`^ma k^PTna caaoLavao 10vaaTa Naa 1 ik.ga`^ma ibayaaNyaasa 3 ga`^ma k^PTna ikMvaa kabao-nDIJama caaoLavao 11duQaI Baao pLa 1 ik.ga`^ma ibayaaNyaasa 2.5 ga`^ma k^PTna ikMvaa kabao-nDIJama caaoLavao 12baTaT a 1.laagavaDIsaazI baTaTyaacaI faoDI krtovaoLI kaoyata blaayaTa^@sa cyaa 0.3 yaa AaOYaQaacyaa d`avaNaat bauDvaUna Gyaavaa. 2.laagavaDIpuvaI- k^PTna 30 ga`^ma va kabao- nDIJama 10 ga`^ma 10 ilaTr paNyaat imasaLuna tyaar kolaolyaa d`avaNaat bauDvauna laagavaD kravaI.

19. A. na ipkaca o naava ibajap`ik`yaocao AaOYaQa,p`maaNa va ik`yaa 13jvaarIkajaLI kaNaI yaa raogaapasauna inayaM~NaasaazI gaMQakacaI p`ik`yaa kravaI.1 ik.ga`^ma ibayaaNyaasa 3 ga`^ma gaMQak caaoLavao. 14baajarI 20 % maIzacyaa d`avanaat ibayaaNao bauDvauna naMtr porNaIsaazI vaapravao %yaamauLo ArgaT,gaaosaavaI raogaavar inayaM~Na krta yaoto. 15gahu1 ik.ga`^ma ibayaaNyaasa 3 ga`^ma qaayarma caaoLavao 16Baat1 ik.ga`^ma ibayaaNyaasa 2.5ga`^ma qaayarma ikMvaa k^Ptna caaoLavao.

20. A. na ipkac ao naav a ibajap`ik`yaocao AaOYaQa,p`maaNa va ik`yaa 17Bau[- maug a 1 ik.ga`^.ibayaaNyaasa 5 ga`^ma qaayarma ikMvaa 2 ga`^ma kaba-onD^iJama ikMvaa 3ga`^ma T/ayakaoDmaa- jaOivak baurSaInaaSak caaoLavao.va naMtr 1 ik.ga`^ma ibayaaNyaasa 25 ga`^ma rayaJaaoibayama AiQak 25 ga`^ma sfurd ivarGaLivaNaaro jaIvaaNau saMvaQa-na caaoLavao va baI saavalaIt saukvauna poravao. 18krD[-baurSaI janya raogaacyaa inayaM~aNaasaazI 2.5 ga`^ma qaayarama ikMvaa baavaIsTIna,ikMvaa k^PTna caaoLavao. tsaoca hvaotIla na~acyaa isqarIkrNaasaazI A^JaoTaoba^@Tr Aqavaa A^JaaoisprIlaIyama AiQak pI.esa.baI.250 ga`^ma 10 to 15 ik.ga`^ma ibayaaNyaasa caaoLavao. 19saaoy aabaI na baurSaI janya raogaacyaa inayaM~aNaasaazI 2.5 ga`^ma kabao-nDiJama ikMvaa 5 ga`^ma T/ayakaoDmaa- caaoLavao. 20sauya -fula mar raogaacyaa inayaM~NaasaazI 2 to 2.5 ga`^ma qaayarma va kovaDa raogacyaa inayaM~NaasaazI 6 ga`^ma A^p`a^na 35 esa.DI p`it ik.ga`^ma ibayaaNyaasa caaoLavao. 21tILbaurSaI janya raogaacyaa inayaM~aNaasaazI 2.5 ga`^ma qaayarama caaoLavao. ibajap`ik`yaosaazI gaLIt Qaanya ipko va AaOYaQao

21. A.n a ipkacao naava ibajap`ik`yaocao AaOYaQa,p`maaNa va ik`yaa 22}sabaoNao laagavaDIpuvaI- 100 ila.paNaI + 300 ima.laI.ma^laoiqaAa^na + 100 ga`^ma baavaIisTnacaI 10 imanaITasaazI baoNao p`ik`yaa kravaI %yaamauLo baurSaIjanya raoga va Kvalao kIDIcaa baMdaobast haotao.tsaoca A^JaoTaoba^@Tr AaiNa sfurd ivarGaLivaNaaro ijavaaNau p`maaNa Anauk`mao 10 iklaao AaiNa 1.25 iklaao p`it 100 ila.paNyaata imasaLuna kolaolyaa d`avaNaat }saacyaa iTp¹yaa 30 imanaITo bauDvauna laagavaD kravaI.yaamauLo na~amaQyao 50 % tr sfurdcyaa maa~ot 25 % bacat haoto. 23kapusa1.mar va krpa raogaacyaa inayaM~NaasaazI 1 ik.ga`^ma ibayaaNyaasa 3 ga`^ma qaayarma caaoLavao 2.hvaotIla na~acyaa isqarIkrNaasaazI 1 ik.ga`^ma ibayaaNyaasa 25 ga`^ma A^JaoTaoba^@Tr ikMvaa A^JaaoisprIlaIyama caI p`ik`yaa kravaI. 3.kapsaacyaa ipkacaI porNaI saulaBa haoNyaasaazI SaoNagaara k$na %yaamaQyao kapsaacao ibayaaNao bauDvauna Gyaavao va saavalaIt saukvauna Gyaavao va naMtr porNaI kravaI %yaamauLo baI ekmaokaMnaa icakTuna basat naahI va porNaI krNao saaopo jaato. 24hLdi@vanaa^lafa^sa 25 [-.saI.³20 ima.laI. ´ + kabao-nDIJama 50 Dblau pI. 10 ga`^ma. ´ + 10 ila.paNaI ikMvaa DayamaoqaaoeT 30 [-.saI. ³10 ima.laI. ´ + ma^nkaoJaoba 75 Dblau pI. ³30 ga`^ma. ´ + 10 ilaTr paNyaacao d`avaNa 100 to 120 iklaao ibayaaNyaasa

22. jyaa ibayaaMcao Aakar lahana Asatat %yaa ibayaaMcaI porNaI saulaBa haoNyaasaazI %yaamaQyao lahana AakaracaI vaaLu ikMvaa maatI ima@sa k$na porNaI kolaI jaato ]da.raLo,maaohrI,tMbaaKu [. [tr mah%vaacyaa ibajap`ik`yaa

23. ijavaaNau KtacaI ibajap`ik`yaa kolyaanaMtr %yaa ibayaaMvar rasaayainak AaOYaQaaMcaI ibajap`ik`yaa k$ nayao. rasaayainak AaOYaQaaMcaI ibajap`ik`yaa krtanaa puZIla kaLjaI GyaavaI. 1. hatamaQyao hatmaaojao Gaalaavaot. 2.taoMDavar $maala baaMQaavaa. 3.DaoLyaavar caYmaa vaapravaa. 4.ibajap`ik`yaa krtanaa kaoNa%yaahI p`karcyaa Annaacao saovana k$ nayao. ibajap`ik`yaa kolyaanaMtr ibayaaNao saavalaIt saukNyaasa zovaavao. ibajap`ik`yaa kolaolao ibayaaNao manauYya ikMvaa p`aNyaaMsaazI Anna mhNauna vaap$ nayao.

24. 24 | Vigyan Ashram | INDUSA PTI |