1. SJELLJA E LIDERSHIPIT DHE PROCESI-kapitulli i II &
java III-të
SJELLJA E LIDERSHIPIT DHE PROCESI-kapitulli i II
&
Përmbledhje e teorive të Lidershipit
© 2006 Prentice Hall
2-1
©Prentice Hall 2006

2. Objektivat e Mesimit
Pas leximit të këtij kapitulli ju do të jeni në gjendje të:
Njohtim me Teorit e sjelljes, Ohajo, Michigen, Iowa
Njohtim me Teorit e Situatës dhe në veçanti teorin Shteg-Qëllim/Path- Goal Theory
Përshkruani modelet e sjelljes që liderët shpesh shfaqin.
Identifikoni efektet e sjelljeve specifike të liderëve në reaksionet psikologjike dhe performansën e vartësve.
Diskutoni ndikimin e situatës dhe karakteristikat e vartësve te efikasiteti i liderëve.
© 2006 Prentice Hall
2-2
©Prentice Hall 2006

3. Objektivat e Mësimit(vazhd.)
Përshkruani burimet e fuqisë dhe taktikat influencuese të përdorura më së shpeshti nga liderët.
Shpjegoni modelin e procesit të Lidershipit për të influencuar në sjelljen e pjesëmarrësve.
© 2006 Prentice Hall
2-3
©Prentice Hall 2006

4. TEORIA E TIPAREVE TE LIDERSHIPIT
Cilësi të brendshme dalluese ose karakteristika të individit, siç janë karakteristika fizike dhe të personalitetit, shkathtësi, aftësi dhe faktorë social
Hulumtuesit e hershëm matnin tiparet e njerëzve e pastaj krijonin grup pa lider për të parë nëse posedimi i ndonjë tipari të veçantë mund të përdorej për të parashikuar se cili do të mund të bëhej lideri. Mirëpo, qasja e tiparit u braktis në vitet 1950a kur u zbulua se asnjë karakteristikë nuk i dallon liderët nga jo-liderët.
Copyright  2005 McGraw-Hill Australia Pty Ltd PPTs t/a Management: A Pacific Rim Focus 4e by Bartol, Tein, Matthews, Martin(Vjollca Visoka Hasani)
12–4 4

5. TEORIT E SJELLJES SË LIDERSHIPIT
Qasja teorike bazuar në idenë se sjellje specifike mund t’i bëjnë disa liderë më efektiv se të tjerët.
Bazuar në premisën se nëse sjelljet efektive universale që shpijnë në lidership të suksesshëm ishin identifikuar, shumë njerëz mund t’i mësoni këto sjellje. Hulumtimi i ka rrënjët e veta në punën e realizuar në Universitetet e Iowa, Michigan dhe Ohio.
12–5 5

6. TEORIT E SJELLJES SË LIDERSHIPIT
Studimet Iowa & Michigan:
Iowa
Shikoi në stilet e lidershipit (autokratik, demokratik, laissez faire)
Punëtorët preferuan stilin demokratik por ky nuk ishte më i miri për performancën
Michigan (1947 Likert)
Liderë të orientuar kah të punësuarit superiorë ndaj liderëve të orientuar kah puna
Zhvillimi i vazhdueshëm nga Tannenbaum & Schmidt e vendosën sjelljen e lidershipit të qendruar në punë në njërin skaj dhe sjelljen e liderit të qendruar rreth punëtorit në skajin tjetër. Ata përfunduan se: Në afat të gjatë menaxherët janë të këshilluar të lëvizin drejt sjelljeve të qenderuara rreth punëtorëve, edhe pse ata njohën se, në afat të shkurtër menaxherët duhet të jenë fleksibil në sjelljen e tyre varësisht nga situata.
12–6 6

7. Stili demokratik: involvimi i vartësve,delegimi i autoritetit si dhe nxitja e e pjesmarrjës
Stili Autokratik : metodat e punës diktatoriale,vendim,arritja e përqendruar, pjesmarrja e kufizuar
Stili laissez faire: ofron lirinë e grupit dhe krijon marrdhënjet në arritjen a qëllimeve të punës
© 2006 Prentice Hall

8. Liderë të preokopuar kah të punësuarit
Liderë të preokopuar kah të punësuarit beson në delegimin e të drejtes së vendimmarrjes te pasuesit
Krijimi i ambientit përkrahës për punë
( ndihmon në kënaqjen e nevojave të punëtorëve)
Përparim ,rritjen dhe sukseset personale të punësuarve

9. Liderë të përqëndruar kah puna
Praktikon mbikqyrje të afërt,kryejne punë duke përdorur procedura të veçanta
Frikësim,shpërblim,pushtetin legjitim për të ndjekur efektet e të punësuarve

10. Studimet e shtetit Ohio:
SJELLJA E LIDERSHIPIT
Studimet e shtetit Ohio:
Fleishman-it:sugjeruan se ideali ishte për liderët të kombinojnë qendrimin e punës me aftësi për të ndërtuar besim të ndërsjellë me vartësit

11. Studimet e shtetit Ohio:
SJELLJA E LIDERSHIPIT
Studimet e shtetit Ohio:
Janë të identifikuara dy sjellje kyçe:
Struktura nismëtare(inicuese)
Shkalla deri në të cilën lideri e përkufizon rolin e vet dhe atë të vartësve në arritjen e qëllimeve të njësisë për të maksimizuar rezultatet
Konsiderata
Shkalla deri në të cilën lideri ndërton besim të ndërsjellë me vartësit, respekton idetë e tyre dhe brengoset për ndjenjat e tyre
Nxit komunikimin e dyanshëm,pjesmarrjen e vartësve në vendimarrje
Këto studime distancohen nga ideja e sjelljes së lidershipit si rënëse në ndonjë pikë në vazhdimësi. Ata prezantuan idetë se liderët mund të jenë të qendruar në punë për derisa njëkohësisht tregojnë sjellje të konsiderimit ë punëtorëve, kështu të krijojnë kënaqësi të madhe tek vartësit.

12. TEORIT E SJELLJES SË LIDERSHIPIT
Brengosje për njerëzit
Rrjeti koordinativ i i lidershipit nga Blake & McCanse thekson sjelljet e lidershipit në çështjet e detyrave dhe njerëzve. Varësisht nga brengosja për njerëzit nivelet e prodhimit, menaxheri mund të jetë kudo në rrjet koordinativ.
Brengosje për prodhimin
12–12 12

13. KRIJIMI I TEORISË SITUACIONALE
Teoria e rastisjes e Fiedler-it
Grupet efektive varen nga përputhja ndërmjet stilit të liderit të lidhjes me vartësit & shkallës deri në të cilën situata i jep kontroll liderit.
Stili i liderit:
Lideri i marrëdhënieve të larta të anëtarëve merret me njerëzit
Lideri i strukturës-së-detyrës zvogëlon dykuptimësinë—‘A e di unë se çka duhet të bëj?’
Pushteti i pozitës—sa është i përkrahur lideri nga eprorët e tij/saj?
Kjo teori argumenton se liderët dallojnë në gradë të orientimit kah detyra përballë njerëzve. Kjo i bën liderët efektiv në disa situata por jo në tjera. Teoria identifikon situata ku secili lloj ka gjasa të jetë më i miri.
12–13 13

14. KRIJIMI I TEORISË SITUACIONALE
Teoria e rastisjes e Fiedler-it
Orientimi LPC*
Vlerësimi i situatës
Përputhja e stilit të lidershipit me situatën
*Last prefered coworker (bashkëpunëtori i fundit i preferuar)
12–14 14

15. KRIJIMI I TEORISË SË SITUATES
Modeli i lidershipit situacional
Teori e bazuar në premisën se liderët duhet të ndryshojnë sjelljet e tyre varësisht nga një faktor situacional më i madh—gatishmëria e ithtarëve.
12–15 15

16. KRIJIMI I TEORISË SË LIDERSHIPIT
Teoria shteg-qëllim(path-goal)
,,Teoria e rrugës së marrjes së vendimeve’’
Teori që përpiqet të shpjegojë se si sjellja e liderit mund të ndikojë pozitivisht motivimin dhe kënaqësinë në punë të vartësve
Teoria rrugë qëllim është bazuar në teorinë e pritjes së motivimit, të cilën ajo e shfrytëzon për të gjetur mënyra që lideri mund të bëjë arritjen e punës-qëllimit më të lehtë dhe më atraktive.
12–16 16

17. KRIJIMI I TEORISË SË LIDERSHIPIT
Teoria shteg–qëllim
Sjelljet e liderit
Sjellja udhëzuese e liderit
Sjellja përkrahëse e liderit
Sjellja participative e liderit
Sjellja e liderit e orientuar kah arritja
Faktorët situacional
Karakteristikat nënrenditëse
Karakteristikat e kontekstit
Zgjedhja e sjelljes së liderit t’iu përshtatet të lartëtheksuara
12–17 17

18. Kapitulli i dytë java II-të
SJELLJA E LIDERSHIPIT DHE PROCESI
© 2006 Prentice Hall
2-1
©Prentice Hall 2006 18

19. Sjelljet kyçe të modeleve të lidershipit
DIREKTIVE
Cakton
pasuesve detyra të veçanta,
shpjegon metodat, kjartëson
pritjet, përcakton objektivat,
dhe percakton procedurat.
Mbështetës
Tregon
konsiderate, pranim dhe
shqetesim per nevojat dhe
ndjenjat e vartësve.
Pjesmarrës/ Participativ
Pêrfshijn
vartësit në marrje të vendimeve
duke u konsultuar me ta për të
marrë sygjerimet dhe idetë
Modelet e
sjelljeve
të Lidereve
Karizmatikë
Shfaq
shpresa të medha, besim
dhe kompetencë. Komunikon
vizionin me qëllime ideologjike
të cilat reflektojn nevojat e vartësve
Shpërblyes/Dënues
Siguron-jep
Përfitime materiale dhe jo
materiale. Ndeshkon për sjellje të
pa-dëshirushme të vartësit .
© 2006 Prentice Hall
2-4
©Prentice Hall 2006

20. Sjellja Mbështetës e lidershipit
Ky model i sjelljes ka të bëjë me rolin e liderit që tregon shqetësim për komoditetin dhe mirëqenien e vartësve, duke demonstruar vëmendje, mirësjellje, dhe të kuptuarit e qëndrimit kur merren me pasuesit, miqësor dhe informative, inkurajon komunikimin e hapur dhe zhvillimin e vartësve . Konceptet që lidhen me udhëheqjen mbështetëse janë, konsideratë, orientim në marrëdhëniet njërzore, ose shqetësim për njerëzit.
© 2006 Prentice Hall
2-5
©Prentice Hall 2006

21. Sjellja Direktive e lidershipit
Ky model i referohet sjelljeve të liderit në përcaktimin e detyrave të veçanta për vartësit, shpjegimin e metodave që do të përdorën në kompletimin e detyrave, qartësimin lidhur me pritjet për kualitetin dhe kuantitetin e kompletimit të detyrave, vendosjen e qëllimeve për vartësit, planifikimin dhe koordinimin e punës së vartësve, duke specifiku rregullat dhe procedurat që duhet ndjekur. Ky model i sjelljes ka qen gjithashtu i njohur si apo është ngushtë i lidhur me inicimin e strukturës – lidershipi i orientuar nga puna.
© 2006 Prentice Hall
2-6
©Prentice Hall 2006

22. Sjellja Pjesëmarrëse e lidershipit
Lideri që përdor këtë qasje përfshin vartësit në vendimarrje duke mbajtë takime një me një ose takime grupore për të mbledhë informatat lidhur me vendimarrjen: kjo mund të përfshin vendimarrje grupore e inicuar nga lideri; ose mund të përfshin caktimin e një problemi të veçant vartësve për ta zgjedhur. Lidershipi Pjesëmarrës nga njëherë është i njohur si lidershipi konsultativ, demokratik ose delegues.
© 2006 Prentice Hall
2-7
©Prentice Hall 2006

23. Sjellja Shpërblim/Dënim e Lidershipit
Me kete sjellje, kur vartësit/punetoret ofrojn sherbime ne organizate,lideri i shperblen ata me benificione/shperblime te prekshme dhe jo te prekshme. Shperblimet mund te jen monetare apo lëvdata. Denimet mund te jene ne forme te ndalesave ne page apo me verejtje ndaj punetorit,se puna duhet te permiresohet. Shperblimet dhe denimet mund te ofrohen duke u bazuar ne performansen e punetorit (të kushtëzuara) ose ne baze te tekave te liderit (tëpakushtëzuara). Shperblimet dhe denime te bazuara ne performanse jane zakonisht me efektive.
© 2006 Prentice Hall
2-8
©Prentice Hall 2006

24. SJELLJA KARIZMATIKE E LIDERSHIPIT
Ky model i sjelljes përfshin liderin i cili komunikon vizionin e së ardhmës i cili ka rëndësi ideologjike te vartësit-punëtoret (shpesh me përdorimin e imagjinatës së fuqishme dhe metaforës), duke ngjallur nevojat e vartësve të cilat ndërlidhen me përmbushjen e qëllimit, shërben si model, shfaq pritje të mëdha dhe besueshmëri në aftësit e pjesëmarrësit,dhe projekton shakalle të lartë të vetëbesimit.
© 2006 Prentice Hall
2-9
©Prentice Hall 2006

25. MODELI I LIDERDSHIPIT PËR TË NDIKUAR TE PJESËMARRËSIT
SJELLJET E LIDERIT
VARTËSIT ose GRUPI
REAGIMET PSIKOLOGJIKE
Përceptimet, Sjelljet
Ndjenjat, Motivimet,Pritjet
Reagimet psikologjike te varteseve mund te rezultojn ne knaqesi apo jo kenaqesi ne pune mvarsisht nga trajtimi
REZULTATET E SJELLJES SE
VARTËSVE
Përformansa
Shmangie/abstenim
Largimi nga puna
© 2006 Prentice Hall
2-10
©Prentice Hall 2006

26. Faktorët që influencojnë efikasitetin e Liderit
KARAKTERISTIKAT E
LIDERIT
sjelljet
Tiparet dhe aftësit
burimet e fuqisë
KARAKTERISTIKAT E
SITUATËS
detyrat
grupi
organizata
KARAKTERISTIKAT
E PJËSEMARRËSVE
mundësit dhe aftësit
sjelljet dhe vlerat
nevojat dhe motivimet
© 2006 Prentice Hall
2-12
©Prentice Hall 2006

27. Faktorët e situatës që e rrisin rolin e liderishipit efektiv
Fuqizuesit e rolit të lidershipit janë karakteristikat e situatave dhe vartësve që rrisin ndikim e liderëve tek vartësit
Grupet punuese të bashkuara me normativa të forta për të bashkpunuar me lidere fuqizojn lidershipin Pjesëmarrës.
Punët stresuse, të rrezikshme dhe detyrat e mërzitshme fuqizojn lidershipin përkrahës.
Një numër i madhe i vartësve fuqizon lidershipin direktiv.
© 2006 Prentice Hall
2-13
©Prentice Hall 2006

28. Fatktorët e situatës që e neutralizojn rolin e Lidershipit efektiv
Neutralizuesit janë karakteristikat e situatave dhe vartësve që mund të zvoglojn efikasitetin e liderit në ndikimin e vartësve
Një distancë e madhe hapësinore / gjeografike në mes të liderëve dhe vartësve i pengon liderët në drejtimin efektive te pasuesve.
Sistemi i shpërblimit i bazuar në vjetërsinë në punë, kontratat e sindikatave, apo politikat e shërbimit civil i pengojnë liderët për të shpërblyer si duhet përformerët më të mirë.
© 2006 Prentice Hall
2-14

29. Faktoret e situates qe zëvendësojnë sjelljet e lidershipit
Disa karakteristika të vartësve, detyrat e tyre të punës, apo organizata japin udhëzime dhe stimuj ne një masë te tille sa që zëvëndsojnë sjellje te caktuar te liderit
Trajnimi dhe provoja e vartësve mundë te zëvendësoj lidershipin Direktive –udhëzues.
Punët që në thelb ju japin kënaqësi punëtorëve mund të zëvendësojnë lidershipin Përkrahës.
Sistemet e integruara kompjuterike të prodhimit mund të zëvendësojnë për lidershipin Direktiv.
© 2006 Prentice Hall
2-15
©Prentice Hall 2006

30. Procesi i Modelit të Lidershipit për të Influencuar te Sjellja e Pjesemarrësit
SJELLJA E LIDERIT
FAKTORET E SITUATES
QË E NGRISIN EFIKASITETIN
E LIDERIT
FAKTORET E SITUATES
QE E ULIN EFIKASITETIN
E LIDERIT
PJESEMARRESIT/GRUPI
REAGIMET PSIKOLOGJIKE
Përceptimet
Qëndrimet
Ndjenjat
Motivimet
Synimet
Zmadhuesit e sjelljes
se Liderit
Karakteristikat e pasuesit &
Karakteristikat e situatës
të cilat ngrisin
ndikimin e drejtpërdrejtë të liderit
Neutralizuesit e
Sjelljeve të Liderit
Karaktersitikat e pasuesit&
Karakteristikat e situatës
që ulin ndikimin e
drejtpërdrejt të liderit
Faktorët që zëvendsojn
Lidershipin
Karaktersitikat e pasuesit&
Karakteristikat e situatës
që zëvendesojnë nevojën e
lidershipit duke influencuar
reagimet psikologjike
dhe të arritur e sjelljeve
Arritjet e sjelljeve të vartësve
Performansa
Abstenimet
Dalja nga puna
© 2006 Prentice Hall
2-18
©Prentice Hall 2006 30

31. Pushteti, Ndikimi dhe Autoriteti
Pushteti – aftësia e një personi për të shtyrë personin tjetër të bëj diqka.
Influenca(ndikimi) – përdorimi i fuqisë apo fuqia nëveprim.
Autoriteti – Autoriteti është lloj specifik i fuqisë.Një individ ka autoritet nëse ai/ajo ka të drejtë legjitime ti kërkoj personit tjetër të bën diqka,zakonisht sepse individi me autoritet mban një pozitë të caktuar.
© 2006 Prentice Hall
2-16
©Prentice Hall 2006

32. Llojet e Fuqisë/pushtetit:
Fuqia e bazuar në Person:
Pushteti i ekspertit—lideri ka njohuri te veçanta.
Pushteti referent—admirimi i vartësve apo identifikimi me liderin.
Fuqia e bazuar në Pozitë:
Pushteti legjitim—Lideri ka te drejt te beje kerkesa.
Fuqia e bazuar në Pozitë dhe/ose Person :
Pushteti shpërblyes— vartësit binden për të fituar shpërblime.
Pushteti ndëshkues— vartësit binden për të shmang dënimet.
Pushteti i lidhjeve/resurseve— lideri ofron resurset e nevojshme dhe ka lidhjet me personat me ndikim.
© 2006 Prentice Hall
2-17

33. Burimet e pushtetit të lidershipit
Pushteti legjitim
Pushteti që buron nga vendosja e pozicionit në hierarkinë menaxheriale
Pushteti shpërblyes
Pushtet i bazuar në kapacitetin e dhënies së shpërblimeve të vlefshme tjerëve
Pushteti i forcës/ndëshkues
Pushtet i bazuar në kompetencën e ndëshkimit të të tjerëve
Pushteti është zotësia për të ndikuar sjelljet e tjerëve dhe liderët e organizatave mund të mbështeten në disa ose të gjithë këto burime të pushtetit.
12–33 33

34. Burimet e pushtetit të lidershipit (vazhdim):
Pushteti i ekspertit
Pushteti bazuar në posedimin e ekspertizës së vlerësuar nga tjerët
Pushteti i resurseve/lidhjeve
lideri ofron resurset e nevojshme dhe ka lidhjet me personat me ndikim
Pushteti referent
Pushtet që rezulton nga të qënit i pëlqyer, i admiruar ose me të cilin identifikohen
12–34 34

35. SI NDIKOJNË LIDERËT MBI TË TJERËT
Pushteti legjitim/
autoriteti formal
Pushteti
shpërblyes
Pushteti
ndëshkues
Pushteti
i ekspertit
Pushteti i
Resurseve/
Lidhjeve
Pushteti
referent
12–35 35

36. SI NDIKOJNË LIDERËT MBI TË TJERËT
Reaksione të mundshme ndaj përdorimit të pushtetit:
= Rezistencë
= Bindje
= Përkushtim
Ndeshkimi
Legjitim
informacion
shpërblim
Edhe pse gjithë llojet e pushtetit janë ndikuese, ato shpijnë në nivele të ndryshme të motivimit të vartësve, d.t.th. vartësit mund të reagojnë me përkushtim, bindje ose rezistencë. Prandaj, liderët efektiv shumë pak shfrytëzojnë pushtet shtrëngues.
Referent
Ekspert
Copyright  2005 McGraw-Hill Australia Pty Ltd PPTs t/a Management: A Pacific Rim Focus 4e by Bartol, Tein, Matthews, Martin(Vjollca Visoka Hasani)
12–36 36

37. SI NDIKOJNË LIDERËT MBI TË TJERËT
Autorizimi/delegimi mbështet lidershipin:
Rrit mundësinë e menaxherit për të marrë mbështetje nga vartësit
Rritje e motivimit & angazhimit të punëtorëve
Zvogëlim i përpjekjes mbikëqyrëse
Rritje e kohës së shpenzuar në aktivitete menaxheriale jo-mbikëqyrëse
Shumë menaxherë integrojnë aspekt të rëndësishëm të përdorimit të pushtetit në stilet e tyre të lidershipit: autorizimi i vartësve. Në këtë, vartësit supozojnë disa përgjegjësi dhe autoritet të lidershipit. Vartësve të autorizuar iu është dhënë pushteti të marrin vendime të cilat liderët apo mbikëqyrësit i kanë bërë më parë. Kjo mbështet lidershipin në disa mënyra.
12–37 37

38. Ju faleminderit për vemendje
Sokol Krasniqi PhD C