2. Health System Research Workshop
دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی تبریز
دانشکده بهداشت و تغذیه
کارگاه آموزشی روش پژوهش در سیستم سلامت
بخش سوم
Health System Research Workshop
دانشگاه علوم پزشکی تبریز، دانشکده بهداشت و تغذیه ،گروه مدیریت خدمات بهداشتی درمانی – دکتر علی جنتی

3. 1-نحوه نوشتن اهمیت پژوهش را را توضیح دهند.
در پایان این جلسه از فراگیران انتظار میرود :
1-نحوه نوشتن اهمیت پژوهش را را توضیح دهند.
2- اهداف را تعریف کرده و نحوه تدوین آنها را یاد بگیرند .
3- با نحوه تدوین سئوالات پژوهشی و فرضیات آشنا شوند .
4- انواع متغیرها و ارتباط آنها با سئوالات و فرضیات را شرح دهند .
5- با نحوه نوشتن مفاهیم و واژه ها در یک پؤوهش آشنا شوند .
6- با نحوه نگارش امکانات پژوهش ،محدودیتهای پژوهش و دامنه پژوهش آشنا شوند .
دانشگاه علوم پزشکی تبریز، دانشکده بهداشت و تغذیه ،گروه مدیریت خدمات بهداشتی درمانی – دکتر علی جنتی

4. اهميت و ارزش پژوهش
بايستي مشخص شود: نتايج حاصله از انجام اين پژوهش:
اولا: تا چه حد براي خود محقق و ديگران مفيد و موثر است،
دوما: چه اطلاعات جديدي بدست خواهد آمد
دانشگاه علوم پزشکی تبریز، دانشکده بهداشت و تغذیه ،گروه مدیریت خدمات بهداشتی درمانی – دکتر علی جنتی

5. اهمیت پژوهش
به بیان اهمیت انجام طرح پژوهشی و ضرورتی که باعث شده انجام طرح مذکور در اولویت قرار گیرد اشاره می کند . و باید به مستندات علمی و آماری و مطالعات گذشته اشاره کند .
دانشگاه علوم پزشکی تبریز، دانشکده بهداشت و تغذیه ،گروه مدیریت خدمات بهداشتی درمانی – دکتر علی جنتی

6. اهداف ، فرضیات
دانشگاه علوم پزشکی تبریز، دانشکده بهداشت و تغذیه ،گروه مدیریت خدمات بهداشتی درمانی – دکتر علی جنتی

7. هدف پژوهش
Ali Janati

8. اهداف پژوهش و اهداف اختصاصي (Objectives) صورت مي گيرد.
هدف گذاري و بيان اهداف ركن مهم در هرپژوهش می باشد ..
تقسيم بندي اهداف در برنامه ها معمولاً در قالب اهداف كلي (Goals)
و اهداف اختصاصي (Objectives)
صورت مي گيرد.
دانشگاه علوم پزشکی تبریز، دانشکده بهداشت و تغذیه ،گروه مدیریت خدمات بهداشتی درمانی – دکتر علی جنتی

9. اهداف پژوهش اهداف پژوهش بايد : - از بطن مسأله استخراح شده باشند
هدف پژوهش به ما مي گويد به كجا مي خواهيم برسيم
اهداف پژوهش بايد :
- از بطن مسأله استخراح شده باشند
- واقع بينانه باشند
- قابل دسترس باشند
- قابل اندازه گيري يا سنجش باشند

10. انواع اهداف در پژوهش
Ali Janati

11. انواع اهداف اهداف آرمانی اهداف کلی اهداف ویژه اهداف کاربردی
دانشگاه علوم پزشکی تبریز، دانشکده بهداشت و تغذیه ،گروه مدیریت خدمات بهداشتی درمانی – دکتر علی جنتی

12. انواع اهداف
هدف كلي
اهداف ويژه (هدف كلي پژوهش را مي توان به اهداف كوچكتر (ويژه - اختصاصي) تقسيم كرد )
هدف كاربردي( هدف كاربردي به ما مي گويد، فايده حاصل از پژوهش براي چيست؟)
دانشگاه علوم پزشکی تبریز، دانشکده بهداشت و تغذیه ،گروه مدیریت خدمات بهداشتی درمانی – دکتر علی جنتی

13. هدف كلي
هدفي كه آنچه را مطالعه بطور كلي به آن دست خواهد يافت , بيان كند.
در قالب يك جمله و بطور رسا و قابل فهم بيان مي گردد.
مثال :
تعيين هزینه اثر بخشی خدمات پاراکلینکی در بيمارستان شفا در سال 1388
دانشگاه علوم پزشکی تبریز، دانشکده بهداشت و تغذیه ،گروه مدیریت و بهداشت عمومی – علی جنتی

14. اهداف جزيي
اهدافي كه از شكستن هدف كلي به اجزا كوچكتر به دست خواهند آمد. هدف اختصاصی قابل اندازه گیری است.
بايد ابعاد گوناگون مسئله و عوامل كليدي متاثر كننده و يا ايجاد كننده آن را پوشش دهند.
بايد از نظر منطقي بهم پيوسته باشند.
مثال :
1- تعيين هزینه تمام شده خدمات آزمایشگاهی به ازای هر بیمار در بیماران تصادفی مراجعه کننده به بيمارستان شفا در سال 1386
2-تعيين هزینه تمام شده خدمات رادیوگرافی به ازای هر بیمار در بیماران تصادفی مراجعه کننده به بيمارستان شفا در سال 1386
3-تعيين اثربخشی خدمات آزمایشگاهی به ازای هر بیمار در بیماران تصادفی مراجعه کننده به بيمارستان شفا در سال 1386
4-تعيين اثربخشی خدمات آزمایشگاهی به ازای هر بیمار در بیماران تصادفی مراجعه کننده به بيمارستان شفا در سال 1386
5-تعيين اثربخشی خدمات رادیوگرافی به ازای هر بیمار در بیماران تصادفی مراجعه کننده به بيمارستان شفا در سال 1386
دانشگاه علوم پزشکی تبریز، دانشکده بهداشت و تغذیه ،گروه مدیریت و بهداشت عمومی – علی جنتی

15. هدف كاربردي
هدفي كه در رابطه با بكارگيري نتايج طرح تنظيم مي شود.
مثال :
گزارش وضعيت بخش سوختگي از نظر عفونت بيمارستاني به مسئولين بيمارستان جهت تصميم گيري هاي مربوطه
افزایش پوشش وازکتومی از طریق آموزش رابطین بهداشتی
دانشگاه علوم پزشکی تبریز، دانشکده بهداشت و تغذیه ،گروه مدیریت و بهداشت عمومی – علی جنتی

16. انواع اهداف- مثال
تعيين فراواني مرگ‌ومير داخل بيمارستاني ناشي از جراحي قلب در بيمارستان شريعتي در سال 1377
1) تعيين توزيع جنسي مرگ‌ومير داخل بيمارستاني ناشي از جراحي قلب در بيمارستان شريعتي در سال 1377
2) تعيين توزيع سني مرگ‌ومير داخل بيمارستاني ناشي از جراحي قلب در بيمارستان شريعتي در سال 1377
3) تعيين توزيع علل مرگ‌ومير داخل بيمارستاني ناشي از جراحي قلب در بيمارستان شريعتي در سال 1377
ارايه رهنمود اجرايي جهت كاهش مرگ‌ومير داخل بيمارستاني ناشي از جراحي قلب در بيمارستان شريعتي
كاهش مرگ‌ومير داخل بيمارستاني ناشي از جراحي قلب در بيمارستان شريعتي
دانشگاه علوم پزشکی تبریز، دانشکده بهداشت و تغذیه ،گروه مدیریت و بهداشت عمومی – علی جنتی

17. خصوصیات اهداف : اهداف طرح به صورت منطقی بیان شوند
به صورت عملی و قابل اندازه گیری باشد .
واقع بینانه باشند .
روشن و واضح بیان شوند .
با افعال قابل سنجش بیان شوند
افعال مناسب :تعیین کردن ، اثبات کردن ،محاسبه کردن ،شرح دادن ،برقرار کردن ،مشخص کردن ،مقایسه کردن
افعال نامناسب : اذعان کردن –مطالعه ، درک کردن ،فهمیدن ،اعتقاد داشتن
دانشگاه علوم پزشکی تبریز، دانشکده بهداشت و تغذیه ،گروه مدیریت و بهداشت عمومی – علی جنتی

18. Objectives:
SMART S
pecific: Objectives must use change language – they must describe a specific future condition M
measurable: Objectives , whether quantitative or qualitative, must have measurable indicators, making it possible to assess whether they were achieved or not A
chievable: Objectives must be within the capacity of the UNCT and partners to achieve R
elevant: Objectives must make a contribution to selected priorities of the national development framework T
imebound: Objectives are never open-ended - there is an expected date of accomplishment
دانشگاه علوم پزشکی تبریز، دانشکده بهداشت و تغذیه ،گروه مدیریت خدمات بهداشتی درمانی – دکتر علی جنتی

19. موضوع و گروه هدف مشخص باشد
معيار هاي هدف اختصاصي
Specific
Measurable
Achievable
Realistic
Time Bound
موضوع و گروه هدف مشخص باشد
قابل اندازه گيري باشد
قابل دسترسي باشد
واقع گرايانه باشد
محدود به زمان باشد
دانشگاه علوم پزشکی تبریز، دانشکده بهداشت و تغذیه ،گروه مدیریت خدمات بهداشتی درمانی – دکتر علی جنتی

20. اهميت اهداف ويژه متمركز ساختن مطالعه
برآورد بودجه و زمان لازم براي اجراي طرح
ارزيابي طرح
انتخاب متغيرها و شيوه آناليز داده‌ها
دانشگاه علوم پزشکی تبریز، دانشکده بهداشت و تغذیه ،گروه مدیریت خدمات بهداشتی درمانی – دکتر علی جنتی

21. مشهد نيشابور سبزوار شاهرود دامغان سمنان تهران گرمسار ميامي سرخه
ايوانکي
پاکدشت
سمنان
تهران
گرمسار
دانشگاه علوم پزشکی تبریز، دانشکده بهداشت و تغذیه ،گروه مدیریت خدمات بهداشتی درمانی – دکتر علی جنتی

22. خصوصيات و نگارش اهداف ويژه
صريح، روشن و بدون ابهام
قابل اندازه‌گيري
داراي زبان علمي
استفاده از افعال عملي مانند تعيين،
مقايسه، محاسبه و...
دانشگاه علوم پزشکی تبریز، دانشکده بهداشت و تغذیه ،گروه مدیریت خدمات بهداشتی درمانی – دکتر علی جنتی

23. فرضيه و سئوال به عنوان يك اصل :
براي هر هدف توصيفي يك سئوال و براي هر هدف تحليلي يك فرضيه مطرح مي شود.
دانشگاه علوم پزشکی تبریز، دانشکده بهداشت و تغذیه ،گروه مدیریت خدمات بهداشتی درمانی – دکتر علی جنتی

24. فرضيه
پيش گويي رابطه يك يا چند عامل با مسئله مورد مطالعه مي باشد كه از طريق آزمايش علمي صحت يا سقم آن تعيين مي گردد.
حدس عالمانه اي كه بر اساس تجربه يا بررسي پيشينة موضوع مورد بررسي توسط محقق بيان مي شود.
مثال :
عفونت بيمارستاني در بيماران سالمند دچار سوختگي بيشتر رخ مي دهد.
دانشگاه علوم پزشکی تبریز، دانشکده بهداشت و تغذیه ،گروه مدیریت خدمات بهداشتی درمانی – دکتر علی جنتی

25. ويژگيهاي فرضيه تحقيقي 1- به صورت جمله خبري بيان ميشود.
2- بيانگر ارتباط دو يا چند متغير است .
3- بر اساس مطالعات يا بررسي هاي قبلي بيان ميشود.
4- بايد قابليت آزمون داشته باشد.
5- يك فرضيه خوب بايد كوتاه, رسا و قابل فهم باشد.
6- فرضيات مختلف يك طرح نبايد با يكديگر تناقض داشته باشند.
دانشگاه علوم پزشکی تبریز، دانشکده بهداشت و تغذیه ،گروه مدیریت خدمات بهداشتی درمانی – دکتر علی جنتی

26. سؤالات و فرضيات هدف توصيفي سؤال هدف تحليلي فرضيه
هدف توصيفي سؤال
هدف تحليلي فرضيه
تعيين ميانگين فشار خون در افراد بالاي 30 سال تهراني
ميانگين فشار خون در افراد بالاي 30 سال تهراني چقدر است؟
تعيين ارتباط پرفشاري خون با ميزان درآمد در افراد بالاي 30 سال تهراني
پرفشاري خون با ميزان درآمد در افراد بالاي 30 سال تهراني ارتباط دارد.
پرفشاري خون در افراد پردرآمد بالاي 30 سال تهراني بيشتر است.
دانشگاه علوم پزشکی تبریز، دانشکده بهداشت و تغذیه ،گروه مدیریت خدمات بهداشتی درمانی – دکتر علی جنتی

27. متغیرها
تعریف :
مشخصه يک فرد ، شيئ، يا پديده که قابل اندازه گيری بوده و بتواند مقادير مختلفی را بپذيرد.
دانشگاه علوم پزشکی تبریز، دانشکده بهداشت و تغذیه ،گروه مدیریت خدمات بهداشتی درمانی – دکتر علی جنتی

28. انواع متغیرها Ordinal Interval Ratio Nominal
دانشگاه علوم پزشکی تبریز، دانشکده بهداشت و تغذیه ،گروه مدیریت و بهداشت عمومی – علی جنتی

29. انواع متغير ها
متغير کمی: و آن متغيری است که با عدد نمايش داده می شود. بديهی است اين متغير همچون تقسيم بندی معمول در اعداد به دو دسته متغير گسسته و پيوسته تقسيم خواهد شد که متغير پيوسته مقادير کسری را هم می پذيرد ولی گسسته اين امکان را ندارد.
متغير کيفی: اين متغيری است که کيفيت صفات با آن معرفی می شود.
دانشگاه علوم پزشکی تبریز، دانشکده بهداشت و تغذیه ،گروه مدیریت و بهداشت عمومی – علی جنتی

30. انواع متغير ها (از لحاظ نقش)
متغیر مستقل: آن متغیری است که محقق تاثیر آن را بر سایر متغیرها مورد سنجش قرار می دهد. به بياني ديگرعوامل احتمالي ايجاد آن را متغير مستقل مي گويند.
 متغیر وابسته: آن متغیری است که متغیر مستقل بر روی آن اثر می کنند. به عبارت ديگر مساله همان متغير وابسته است زيرا بر اثر يك يا چند عامل بوجود آمده است .
دانشگاه علوم پزشکی تبریز، دانشکده بهداشت و تغذیه ،گروه مدیریت خدمات بهداشتی درمانی – دکتر علی جنتی

31. انواع متغير ها
 متغیر زمینه ای (جمعیت شناسی یا دموگرافیک):در مطالعات بر روی جوامع انسانی برخی متغیرهای وابسته به جمعیت حضور دارند که سنجش آنها به نحوی مورد استفاده ما خواهد بود. این متغیرها خصوصیات جامعه مورد مطالعه را به نحوه مطلوبی توصیف می کنند وبه شناخت بهتر موضوع كمك مي كنند
دانشگاه علوم پزشکی تبریز، دانشکده بهداشت و تغذیه ،گروه مدیریت و بهداشت عمومی – علی جنتی

32. انواع متغير ها
 متغیر مداخله گر(مخدوش كننده ) : آن متغییری است که بر روی رابطه علت معلولی بین دو یا چند متغیر تاثیر می گذارد و باعث قوی یا ضعیف شدن رابطه بین متغیرها از حد واقعی آنها می شود.
دانشگاه علوم پزشکی تبریز، دانشکده بهداشت و تغذیه ،گروه مدیریت خدمات بهداشتی درمانی – دکتر علی جنتی

33. جدول متغیرها رديف نام نقش نوع تعريف علمی / عملی نحوه اندازه گيری
واحد اندازه گيری
دانشگاه علوم پزشکی تبریز، دانشکده بهداشت و تغذیه ،گروه مدیریت و بهداشت عمومی – علی جنتی

34. فرضیات وسوالات
تعریف فرضیه : پیش داوری و پیش بینی عالمانه ای که به صورت رابطه میان دو یا چند متغیر بیان می شود و از طریق آزمایش علمی صحت یا سقم آن تعیین می گردد
فرضیه عبارتست از جمله ای که در آن ادعایی وجود دارد
برای مشخص کردن مسیر اجرا و روش آنالیز اطلاعات باید برای هر یک از اهداف یک سوال و یا یک فرضیه نوشته شود .
معمولا برای هدف توصیفی یک سوال و برای هدف تحلیلی یک فرضیه مطرح می شود .
دانشگاه علوم پزشکی تبریز، دانشکده بهداشت و تغذیه ،گروه مدیریت و بهداشت عمومی – علی جنتی

35. فرضيه
فرضيه حدسي است علمي كه محقق براي نتيجه تحقيق خود مي زند. فرضيه نشان مي دهد كه چرا يك يا چند عامل ، عوامل ديگر را تحت تأثير قرار مي دهند.
فرضيه تحقيق را يک حدس علمی يا پيش داوری دانست که بوسيله ی جمع آوری حقايقی که منجر به قبولی يا رد آن فرضيه می شود مورد آزمايش قرار می گيرد
به عبارت ديگر فرضيه را راه حل پيشنهادی محقق برای مسئله تحقيق و يا نتيجه تحقيق دانسته اند.
دانشگاه علوم پزشکی تبریز، دانشکده بهداشت و تغذیه ،گروه مدیریت و بهداشت عمومی – علی جنتی

36. فرضيه ايده ها پذيرفته شده به عنوان حقيقت تحقيق مبتني بر فرضيات است
تئوري ها
افکار
پذيرفته شده به عنوان حقيقت
اثبات نشده
تحقيق مبتني بر فرضيات است
دانشگاه علوم پزشکی تبریز، دانشکده بهداشت و تغذیه ،گروه مدیریت و بهداشت عمومی – علی جنتی

37. فرضيه فرضيات علمي واضح ، شفاف و کلي قابل فهم توانايي پوشش کامل موضوع
دانش ناکافي
تحقيق بدان بيافزايد
تحقيق به شيوه علمي انجام مي شود
يک راه براي رويکرد به مسئله
يک راه براي تفکر
دانشگاه علوم پزشکی تبریز، دانشکده بهداشت و تغذیه ،گروه مدیریت خدمات بهداشتی درمانی – دکتر علی جنتی

38. فرضيه تفکر علمي همه ايده ها قابل آزمايش هستند
اطلاعات جديد مي تواند درايده تغيير ايجاد کند
دانشگاه علوم پزشکی تبریز، دانشکده بهداشت و تغذیه ،گروه مدیریت خدمات بهداشتی درمانی – دکتر علی جنتی

39. بيان فرضيه
گاهی اوقات از يک فرمول برای بيان فرضيه استفاده می شود، بدين شکل که:" اگر چنين و چنان رخ دهد چنين و چنان خواهد شد"
محقق صرفا" قصد آزمايش فرضيه را دارد نه اثبات آن
دانشگاه علوم پزشکی تبریز، دانشکده بهداشت و تغذیه ،گروه مدیریت خدمات بهداشتی درمانی – دکتر علی جنتی

40. بيان فرضيه
در هنگام بيان فرضيه محقق به بررسی روابط بين متغيرها می پردازد. به طور متداول اين بيان به سه شکل صورت خواهد گرفت
 بررسی رابطه علت و معلولی بين دو يا چند متغير
 بررسی همبستگی و شدت آن بين دو يا چند متغير
 بررسی و مقايسه ميزان تفاوت تاثير يک يا چند متغير بر يک يا چند متغير
دانشگاه علوم پزشکی تبریز، دانشکده بهداشت و تغذیه ،گروه مدیریت خدمات بهداشتی درمانی – دکتر علی جنتی

41. فرضیات
در مطالعات تحلیلی ما فرضیه داریم:
فرضیه عبارتی است که ارتباط دو متغیر را بیان می کند و ممکن است به یکی از صورت های زیر بیان شود:
فرضیه دوطرفه (nondirectional): در صورتی که ما جهت ارتباط دو متغیر را نمی دانیم یا نمی توانیم آن را حدس بزنیم.
فرضیه یک طرفه (directional): جهت ارتباط دو متغیر را بیان می کنیم.
فرضیه صفر (null): معمولاً در آزمون فرضیه در آمار این فرض را استفاده می کنیم. در طرح پژوهشی ما معمولاً وقتی فرضیه ای را مطرح می کنیم منظورمان این است که دو متغیر با هم ارتباط دارند نه اینکه هیچ ارتباطی با هم ندارند.
دانشگاه علوم پزشکی تبریز، دانشکده بهداشت و تغذیه ،گروه مدیریت خدمات بهداشتی درمانی – دکتر علی جنتی

42. روابط بین متغیرها در تدوین یک فرضیه
الف : بررسی تفاوت و مقایسه ”Comparative“
مثال :مقایسه امید به زندگی در سیاه پوستان و سفید پوستان
ب: بررسی همبستگی و شدت آن در بین متغیرها ”Correlation ”
بررسی ارتباط رشته تحصیلی مدیران بیمارستان و شاخصهای عملکرد
ج : بررسی رابطه علت و معلولی ”Cause and Effect ”
بررسی تاثیر دوره های آموزشی مدیران در کارآیی بیمارستان
دانشگاه علوم پزشکی تبریز، دانشکده بهداشت و تغذیه ،گروه مدیریت خدمات بهداشتی درمانی – دکتر علی جنتی

43. سوالات راهنما
در تحقيقات توصيفي كه صرفا“ به بيان آنچه در جامعه مي گذرد پرداخته مي شود نيازي به ارائه فرضيات نیست و از سؤالات مهم براي رسيدن به اهداف استفاده مي شود.
معمولاً می خواهیم خصوصیت (یا خصوصیاتی) را در گروه مورد مطالعه وصف کنیم، مثل اینکه آنها چقدر آگاهی دارند؟ چگونه فکر یا عمل می کنند؟
ممکن است فقط یک و یا چند متغیر داشته باشیم.
اطلاعات ما به حدی نیست که بتوانیم آزمون فرضیه انجام دهیم و در مورد ارتباط دو متغیر اظهار نظر کنیم.
دانشگاه علوم پزشکی تبریز، دانشکده بهداشت و تغذیه ،گروه مدیریت خدمات بهداشتی درمانی – دکتر علی جنتی

44. انواع سوالات پژوهشی
1- سوال های توصیفی : معمولا از کلمات ”چه می باشد ” ،چیست ” و“چگونه است ” استفاده می شود
2- سئوال های رابطه ای : چگونگی رابطه بین دو یا چند متغیر را مورد نظر قرار می دهد .
3- سئوالهای قضاوتی : این سئوالها با قضاوت مطرح متغیرها سروکار دارد .
دانشگاه علوم پزشکی تبریز، دانشکده بهداشت و تغذیه ،گروه مدیریت خدمات بهداشتی درمانی – دکتر علی جنتی

45. تعریف مفاهیم و واژه ها
برای این که بین پژوهشگر و افرادی که احتمال دارد طرح پژوهشی را مطالعه نمایند زبان مشترک ایجاد شود پژوهشگر در بخش تعریف مفاهیم و واژه ها برخی از مفاهیم مهم را که در عنوان و اهداف اختصاصی تعریف می کند .
معمولا“ در تعریف مفاهیم و واژه ها سعی می شود دونوع تعریف عملی و نظری از مفاهیم ارایه شودومحقق واژه ها و اصطلاحات تحقيق خود را هم از لحاظ نظري و هم از لحاظ عملي تعريف مي كند
تعریف نظری : به بیان تعریف واژه و مفهوم مورد نظر براساس متون و منابع علمی معتبر می پردازد .
تعریف عملی :به بیان تعریف واژه و مفهوم مورد نظر به صورت کاربردی و عملی و بیان هدف پژوهشگر از بکار بردن واژه در طرح مذکور می پردازد .
دانشگاه علوم پزشکی تبریز، دانشکده بهداشت و تغذیه ،گروه مدیریت خدمات بهداشتی درمانی – دکتر علی جنتی

46. تعريف نظری
تعریف نظری : به بیان تعریف واژه و مفهوم مورد نظر براساس متون و منابع علمی معتبر می پردازد
پژوهشگر يك مفهوم و واژه را بوسيله مفاهيم ديگر تعريف مي كند. اين تعريف يك استنباط ذهني و تجريدي از واژه هاست و بايستي ريشه در نوشته ها و نظريه هاي موجود داشته باشد و بطور علمي بيان شود .
دانشگاه علوم پزشکی تبریز، دانشکده بهداشت و تغذیه ،گروه مدیریت خدمات بهداشتی درمانی – دکتر علی جنتی

47. تعريف عملياتي
محقق در اين تعريف به مشخص ساختن حدود يك متغير و تعيين حوزه عملياتي آن، تعيين معيارها وملاك تجربي و عملي جهت اندازه گيري و سنجش آن متغير بطريقي كه در پژوهش مورد نظر ، مورد توجه محقق مي باشد، مبادرت مي كند .
بصورت دقيق و با كلمات ساده و واضح بيان كنيد، بطوريكه براي همه خوانندگان معني يكساني داشته باشد و ازبرداشتهاي متفاوت خوانندگان جلوگيري شود
دانشگاه علوم پزشکی تبریز، دانشکده بهداشت و تغذیه ،گروه مدیریت خدمات بهداشتی درمانی – دکتر علی جنتی

48. دامنه پژوهش
به بیان اینکه طرح مذکور چه سطح و محدود ه ای از موضوع مورد نظر،از نظر مفاهیم علمی، از بعد جغرافیایی،از بعد زمانی و... را در بر خواهد گرفت و چه محدوده ای را شامل نخواهد شد می پردازد .در واقع با شرح این بخش محدوده و دامنه طرح و چارچوبی که طرح به آن خواهد پرداخت به طور شفاف و مشخص ترسیم می شود .
دانشگاه علوم پزشکی تبریز، دانشکده بهداشت و تغذیه ،گروه مدیریت خدمات بهداشتی درمانی – دکتر علی جنتی

49. امکانات پژوهش
بیشتر به بیان امکاناتی که به طور ویژه در اختیار پژوهشگر جهت انجام این طرح تحقیقاتی وجود دارد اشاره می نماید .
امکاناتی که پژوهشگربه دلیل شرایط شغلی ،دسترسی به افراد صاحب نفوذ ،دسترسی به اطلاعات خاص ، دسترسی به امکانات خاص و ... می تواند به بهترین نحو طرح مذکور را هدایت و اجرا کند . این در حالی است که دیگران به چنین امکاناتی دسترسی ندارند.
دانشگاه علوم پزشکی تبریز، دانشکده بهداشت و تغذیه ،گروه مدیریت خدمات بهداشتی درمانی – دکتر علی جنتی

50. محدودیت های پژوهش
این موضوع به بیان مشکلات ومحدودیت های احتمالی که در انجام طرح ممکن است پیش آید اشاره می کند .
دانشگاه علوم پزشکی تبریز، دانشکده بهداشت و تغذیه ،گروه مدیریت خدمات بهداشتی درمانی – دکتر علی جنتی

51. به افکار بزرگ فکر کن، اما از شادی های کوچک لذت ببر
اچ. جکسون براون
با تشکر از حسن توجه شما
دانشگاه علوم پزشکی تبریز، دانشکده بهداشت و تغذیه ،گروه مدیریت خدمات بهداشتی درمانی – دکتر علی جنتی