2. Στοιχεία Διαγνωστικής Απεικόνισης Ενότητα 6: Γόνατο - Ώμος Γεωργία Οικονόμου, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Τμήμα Φυσικοθεραπείας Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο ΤΕΙ Αθήνας Το περιεχόμενο του μαθήματος διατίθεται με άδεια Creative Commons εκτός και αν αναφέρεται διαφορετικά Το έργο υλοποιείται στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση» και συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και από εθνικούς πόρους.

3. Οπίσθιος χιαστός σύνδεσμος Αρθρικός χόνδρος Έσω πλάγιος σύνδεσμος Έσω μηνίσκος Κνήμη Μηρός Επιγο- νατίδα Πρόσθιος χιαστός Έξω πλάγιος σύνδεσμος Έξω μηνίσκος Περόνη Η Άρθρωση του Γόνατος 1

4. 2 Τένοντας τετρακέφαλου μυός Υπερεπιγονατιδικός ορογόνος θύλακας Επιγονατίδα Προεπιγονατιδικός ορογόνος θύλακας Αρθρική κοιλότητα Λιπώδες σώμα γόνατος Υποεπιγονατιδικός ορογόνος θύλακος Επιγονατιδικός τένοντας Μηριαίο Οπίσθιος χιαστός σύνδεσμος Πρόσθιος χιαστός σύνδεσμος Κνήμη © 28 Ιουν 2013 OpenStax College. Textbook content produced by OpenStax College is licensed under a Creative Commons Attribution License 3.0 license.Textbook content Creative Commons Attribution License 3.0

5. Επιγονατίδα Σησαμοειδές οστό μέσα στον τένοντα του τετρακεφάλου. 3 “Knee-unfolding-recess-diagram”, από Addingrefs διαθέσιμο με άδεια CC BY-SA 3.0Knee-unfolding-recess-diagramAddingrefsCC BY-SA 3.0

6. Εκτατικός μηχανισμός κνήμης Τετρακέφαλος - Τένοντας 4κεφάλου Επιγονατίδα (μεγαλύτερο σησαμοειδές οστό) Επιγονατιδικός τένοντας 4

7. Υποδέχονται τους μηριαίους κονδύλους Παχύτεροι εξωτερικά λεπτότεροι στο κέντρο Έξω μηνίσκος – κλειστό C Έσω μηνισκος – μεγαλύτερος και πιο ανοικτό C 5 Μηνίσκοι 1/2

8. Ρήξη εάν υποστούν στρεπτικές και συμπιεστικές δυνάμεις κατά τη διάρκεια στροφής ή κατά την κάμψη και έκταση στο τρέξιμο. 6 Μηνίσκοι 2/2

9. Πρόσθιος και οπίσθιος. Μεταξύ μηριαίου και κνλημης περί τη μέση γραμμή. Σημαντικός μηχανισμός πρόσθιας, οπίσθιας και στροφικής σταθερότητας της άρθρωσης. 7 Χιαστοί σύνδεσμοι

10. Ανατομία 8 Πρόσθιος χιαστός σύνδεσμος Αρθρικός χόνδρος στον έσω κνημιαίο κόνδυλο Έσω μηνίσκος Αρθρικός χόνδρος στον έξω κνημιαίο κόνδυλο Έξω μηνίσκος Οπίσθιος χιαστός σύνδεσμος Πρόσθια περιοχή © 28 Ιουν 2013 OpenStax College. Textbook content produced by OpenStax College is licensed under a Creative Commons Attribution License 3.0 license.Textbook content Creative Commons Attribution License 3.0

11. Μια από τις συχνότερες περιοχές σοβαρού τραυματισμού. Εφαρμογή στρεπτικών δυνάμεων, υπερέκταση ή απότομη σύσπαση του τετρακεφάλου που έλκει την κνήμη πρόσθια σε σχέση με το μηρό. 9 Πρόσθιος χιαστός

12. Ρήξη χιαστών συνδέσμων 10 “918 Knee Injury”, από CFCF διαθέσιμο με άδεια CC BY 3.0918 Knee InjuryCFCFCC BY 3.0

13. 11

14. Προσθίως αντικαθίσταται από τον τετρακέφαλο. Οπισθίως άνω: προσφύεται στο όριο της αρθρωσης επί των μηριαίων κονδύλων και στο μεσοκονδύλιο βόθρο. Ελλειψη πρόσφυσης πάνω από τον έξω κόνδυλο για τον τένοντα του ιγνυακού μυός. Οπισθίως κάτω: προσφύεται στην κνήμη εκτός από την περιοχή διασταύρωσης των οστών με τον ιγνυακό μυ. 12 Αρθρική κάψα 1/2

15. 13 Αρθρική κάψα 2/2 “Joint”, από Jmarchn διαθέσιμο με άδεια CC BY-SA 3.0JointJmarchnCC BY-SA 3.0

16. Παράγει το υγρό της άρθρωσης. Κάτω από την επιγονατίδα και μεταξύ κνήμης και μηριαίου. Υποεπιγονατιδικό λίπος. o Πίσω και κάτω από τον επιγονατιδικό τένοντα μπορεί να ερεθιστεί από τραυματισμό. 14 Αρθρικός υμένας

17. Θύλακοι γόνατος 1/2 Πάνω από 10 θύλακοι υπάρχουν γύρω από την άρθρωση του γόνατος Μερικοί συνδέονται με την άρθρωση Απορροφούν κραδασμούς Εξομαλύνουν τις τριβές 15

18. 16 Θύλακοι γόνατος 2/2

19. Έξω πλάγιος σύνδεσμος (περονιαίος) o Δεν τραυματίζεται συχνά 17 Έξω πλάγιος σύνδεσμος

20. Διατηρεί τη σταθερότητα του έσω τμήματος του γόνατος. Τραυματίζεται συνήθως από κτύπημα στο έξω τμήμα του γόνατος που προκαλεί διάσταση στο έσω τμήμα της άρθρωσης. 18 Έσω πλάγιος σύνδεσμος

21. Ακτινογραφίες 1/3 Α/α γόνατος: F και P 19

22. Ακτινογραφίες 2/3 Επιτρέπει την ανάδειξη του μεσοκονδύλιου βόθρου Θέση που καταλήγουν τα ενδαρθρικά ξένα σώματα (τμήματα χόνδρου που πίπτουν στην άρθρωση) Α/α γόνατος διακονδύλιος 20

23. Ακτινογραφίες 3/3 Κατ΄εφαπτομένη επιγονατίδας. Δείχνει την επιγονατίδα χωρίς επιπροβολές. Κυρίως την οπίσθια επιφάνεια που πάσχει επί χονδροπάθειας. Ποιά άλλη λήψη δείχνει την επιγονατίδα χωρίς επιπροβολές; 21

24. Κάταγμα επιγονατίδας 22

25. Εξάρθρημα επιγονατίδας 23 en.wikipedia.org

26. Ανάταξη εξαρθρήματος επιγονατίδας Στη ΜΤ φαίνεται οστικό οίδημα (αστέρι) στην επιγονατίδα και στον μηριαίο κόνδυλο Ρήξη του έσω καθεκτικού συνδέσμου (βέλος) Αρθρικό υγρό (μωβ τελεία) Οστική παρασχίδα (βέλος στην α/α) 24

27. Lateralization and Tilt 25

28. Κατάγματα Τα κατάγματα στον ανώριμο σκελετό που περιλαμβάνουν την επίφυση ακολουθούν την κατάταξη κατά Salter – Harris. 26 “SalterHarris”, από Zerodamage διαθέσιμο με άδεια CC BY-SA 3.0SalterHarris ZerodamageCC BY-SA 3.0

29. Απόσπαση κατάφυσης πρόσθιου χιαστού Τα ενδαρθρικά κατάγματα προδιαθέτουν σε πρώιμη εκφυλιστική νόσο 27

30. Λιποαίμαρθρο 28 Η παρουσία λίπους στην άρθρωση σημαίνει κάταγμα, ακόμα και όταν δε φαίνεται. Το λίπος διαφεύγει στην άρθρωση από το μυελό των οστών. Λόγω της διαφοράς ειδικού βάρους αίματος και λίπους απεικονίζεται διαχωριστικό επίπεδο εφόσον η λήψη γίνει με οριζόντια δέσμη, δηλ. κάθετα προς την επίδραση της βαρύτητας. Επί τραύματος η πλάγια α/α γίνεται με οριζόντια δέσμη για το λόγο αυτό. Συχνό εύρημα σε κάταγμα της άνω επιφάνειας της κνήμης.

31. Λιποαίμαρθρο επίπεδο διαχωρισμού (βέλος) gentili.net 29

32. Κάταγμα άνω επιφάνειας της κνήμης tibial plateau mypacs.net Α/ες ΑΤ Στεφανιαία ανασύνθεση 30

33. Κάταγμα tibial plateau Η αξονική τομογραφία: o Αναδεικνύει το κάταγμα. o Επιτρέπει μέτρηση της βύθισης, για καθορισμό της θεραπείας (συντηρητική, χειρουργική). ΑΤ γόνατος, στεφανιαία ανασύνθεση. Βύθιση αρθρικής επιφάνειας (γραμμή) Α/α γόνατος. Μετά από χειρουργική ανάταξη 31

34. Κατάγματα Αποκόληση κνημιαίου ογκώματος Φυσιολογικό 32

35. Α/α γόνατος. Πρόσθιο εξάρθρημα Α/α γόνατος. Οπίσθιο εξάρθρημα 33 Εξάρθρημα γόνατος wikiradiography.net

36. Μείζων σύνδεσμος του γόνατος. Σημαντικός για τη σταθερότητα της άρθρωσης. Συνήθης αθλητική κάκωση. Συνδυάζεται με κάκωση έσω μηνίσκου και έσω πλαγίου συνδέσμου (terrible triad). Κλινική εξέταση πρόσθιου χιαστού Αρθροσκόπηση genou.com * 34 Πρόσθιος χιαστός - ACL

37. 35

38. ΜΤ η μόνη κατάλληλη απεικονιστική μέθοδος για απεικόνιση μαλακών μορίων 3 ασθενείς με διαφορετικό βαθμό ρήξης φυσιολογικός 36 Ρήξη προσθίου χιαστού συνδέσμου ajronline.org

39. Χειρουργική αποκατάσταση προσθίου χιαστού συνδέσμου 37 “LCA-RX2”, από Biopresto διαθέσιμο ως κοινό κτήμαLCA-RX2Biopresto

40. Ο ισχυρότερος σύνδεσμος του γόνατος. Ελέγχει την οπίσθια μετατόπιση της κνήμης. Λιγότερο συχνή κάκωση. Συνδυάζεται με άλλες κακώσεις. Κλινική εξέταση οπίσθιου χιαστού Αρθροσκόπηση wheelessonline.com * 38 Οπίσθιος χιαστός PCL 1/2

41. Φυσιολογικός Ρήξη (βέλη) AJR 2008; 191:W155-W159 emedicine.medscape.com 39 Οπίσθιος χιαστός PCL 2/2

42. Πλάγιοι σύνδεσμοι (έσω) emedicine.medscape.com φυσιολογικός Ρήξεις 40

43. Απόσπαση της κατάφυσης του έσω πλαγίου συνδέσμου (χρόνια) Pellegrini - Stieda emedicine.medscape.com 41

44. mskcases.com φυσιολογικό ρήξη Πλάγιοι σύνδεσμοι (έξω) 42

45. Απόσπαση κατάφυσης έξω πλαγίου συνδέσμου (λευκό βέλος). Απόσπαση κνημιαίας άκανθας (πρόσθιος χιαστός, μαύρο βέλος). emedicine.medscape.com 43

46. Μηνίσκοι Χόνδροι που απορροφούν κραδασμούς. Συμμετέχουν επίσης στη σταθερότητα της άρθρωσης και την ομότιμη κατανομή φόρτισης. 44 “Meniscus tear types”, από Mikael Häggström διαθέσιμο με άδεια CC BY 3.0Meniscus tear typesMikael HäggströmCC BY 3.0

47. Κατατάξη ρήξεων MRI  I: γενικές αλλοιώσεις.  II: γραμμοειδείς αλλοιώσεις που δε φθάνουν στη επιφάνεια.  III: γραμμοειδείς που φθάνουν στο ανώτερο ακι κατώτερο όριο.  V: σύμπλοκες γραμμοσειδείς αλλοιώσεις complex linear changes.  Μόνο οι ρήξεις βαθμών III & IV φαίνονται στην ασθροσκόπηση. 45

48. Μηνίσκοι Φυσιολογικός Ρήξεις 46

49. ΜΤ στεφανιαία τομή Ρήξη μηνίσκου 47

50. ΜΤ οβελιαία τομή Κατακόρυφη περιφερική ρήξη έξω μηνίσκου, τραύμα americanradiology.com 48

51. Οστεοαρθρίτιδα - ΟΑ 1/7 Τύπος αρθρίτιδας που οδηγεί σε καταστροφή και απώλεια του αρθρικού χόνδρου. Ο αρθρικός χόνδρος απορροφά κραδασμούς παρεμβαλλόμενος μεταξύ των οστών. Προκαλείται με την ηλικία, επηρεάζεται από την κληροομικότητακαι απο τραύμα ή ασθένειες. Συνηθέστερο σύμπτωμα ο πόνος μετά από χρήση. Δεν υπάρχει βιοχημική παθολογία. Σκοπός της θεραπείας είναι να μειωθεί ο πόνος και η φλεγμονή με διατληρηση της κινητικότητας. 49

52. Οστεοαρθρίτιδα - ΟΑ 2/7 50 hwebmd.com

53. Εκφύλιση του αρθρικού χόνδρου μέχρις επαφής οστού με οστό. Συχνότερα στο έσω τμήμα. Διάβρωση αρθρικού χόνδρου οστεόφυτα Εκτεθειμένο οστό Διάβρωση μηνίσκου zimmer.com 51 Οστεοαρθρίτιδα - ΟΑ 3/7

54. Οστεοαρθρίτιδα - ΟΑ 4/7 52 “Osteoarthritis - knee joint with partial destruction of cartilage - shows erosion and chipping of joint bone”, από MyArthritis διαθέσιμο με άδεια CC BY-NC 2.0Osteoarthritis - knee joint with partial destruction of cartilage - shows erosion and chipping of joint boneMyArthritisCC BY-NC 2.0

55. Αίτια ΟΑ Υπέρβαρα άτομα. Ενδοκρινικές νόσοι (ΣΔ). Μετατραυματική. Φλεγμονώδεις νόσοι (ουρική, ρευματοειδής σρθρίτιδα). Μεταβολική (ν. Paget, v. Wilson). Συγγενείς (ανατομικές ανωμαλίες). Γενετική (Ehlers-Danlos). Νευροπάθειες. Μετατραυματική ΟΑ emedicine.medscape.com 53

56. Οστεοαρθρίτιδα - ΟΑ 5/7 Το εύρος του μεσαρθρίων διαστημάτων εξαρτάται κατά κύριο λόγο από το πάχος των αρθρικών χόνδρων. Α/α οστεοαρθρίτιδαΜΤ: απώλεια αρθρικού χόνδρου 54

57. Οστεοαρθρίτιδα - ΟΑ 6/7 55 Οστεοαρθρίτιδα

58. Οστεοαρθρίτιδα - ΟΑ 7/7 glucosamine-arthritis.org Προχωρημένη μορφή έσω τμήματος Επιγονατιδομηριαία οστεοαρθρίτιδα 56

59. ΟΑ θεραπεία 57 Χονδροπλαστική Τριβή Αντικατάσταση του χόνδρου Μεταμόσχευση μηνίσκου Οστεοτομία Μερική Ολική αρθροπλαστική pamf.org

60. 58 sydneyknee.com.au

61. Οστεοτομία Καθυστέρηση της εκφύλισης με διόρθωση της ραιβότητας ή βλαισότητας. 59 sydneyknee.com.au

62. Μερική αρθροπλαστική Αθροπλαστική ενός μόνο διαμερίσματος 60 orthop.washington.edu

63. Ολική Αρθροπλαστική emedicine.medscape.com 61 orthop.washington.edu massdevice.com

64. Οστεομυελίτις Brodie’s abscess Υποξεία οστεομυελίτις. Αιματογενής σε παιδιά. Σταφυλόκοκκος ή άλλα μικρόβια. 62 en.wikidoc.org radiologyassistant.nl

65. Προσεκβολή του αρθρικού θυλάκου στον ιγνυακό βόθρο. Σε ρήξη δημιουργεί εικόνα όπως και η φλεβική θρόμβωση. Διάγνωση με υπερηχογραφία, ΜΤ. Σε ρευματοπάθειες, εκφυλιστική νόσο. e-radiography.net Αρθρογραφία: ρήξη κύστης * * * 63 Ιγνυακή κύστη - Baker’s 1/2 “Valvular mechanism of Baker cyst”, από Intermedichbo διαθέσιμο με άδεια CC BY-SA 3.0Valvular mechanism of Baker cystIntermedichboCC BY-SA 3.0

66. Ιγνυακή κύστη - Baker’s 2/2 Ρήξη Κύστη - κεφαλή βέλους Ρήξη - βέλη Υπερηχογράφημα Μαγνητική τομογραφία AJR 2001; 176:373-380 64

67. Ιγνυακή και άλλες κύστεις 65

68. Πάθηση των επιφύσεων που αφορά στον αρθρικό χόνδρο και το υποκείμενο οστό: o Εκφύλιση τμήματος του αρθρικού χόνδρου o Άσηπτη νέκρωση o Επανασβέστωση Αιτία των ένδαρθρικών ξένων σωμάτων Ασαφής πολυπαραγοντική αιτιολογία Εφηβεία emedicine.medscape.com 66 Οστεοχονδρίτιδα

69. emedicine.medscape.com 67

70. emedicine.medscape.com 68

71. emedicine.medscape.com 69

72. 70

73. Οστεοχονδρίτις 71

74. Οστεοχονδρίτιδα του κνημιαίου ογκώματος Κλινική διάγνωση Οίδημα μαλακών μορίων 72 Osgood-Slatter disease

75. Οστεονέκρωση Ιδιοπαθής Δευτεροπαθής Συνήθως έσω κόνδυλος emedicine.medscape.com 73

76. Δευτεροπαθής οστεονέκρωση Αλκοολισμός. Μεταμόσχευση οργάνου. Νόσοι του συνδετικού ιστού (ερυθηματώδης λύκος, ρευματοειδής αρθρίτιδα). Θαλασσαιμία, δρεπανοκυτταρική αναιμία. Λευχαιμία, μεταμόσχευση μυελού. Συστηματική χρήση στεροειδών. Rheumatology (2000) 39 (9): 982-989. 74

77. Όγκοι Όγκοι κάτω από το γόνατο συνήθως πρωτοπαθείς uwmsk.org Γιγαντικυτταρικός όγκος 95% καλοήθης 75

78. Αγγειοσάρκωμα Αγγειοσάρκωμα: κακοήθης όγκος Ασαφή όρια στην α/α Δείτε τη διάσπαση του φλοιού και τη μάζα μαλακών μορίων στην αξονική τομογραφία * * bonetumor.org 76

79. ΩΜΟΣ 77

80. Ώμος – Ανατομία 1/3 78 en.wikipedia.org

81. Ώμος – Ανατομία 2/3 79 en.wikipedia.org

82. Ώμος – Ανατομία 3/3 80 en.wikipedia.org

83. Ώμος – ακτινολογικές λήψεις Μετωπιαία ακτινογραφία με το βραχίονα σε ουδέτερη θέση 81 flickr.com Αστέρι –ακρομιωκλειδική αρθρωση Κύκλος – κορακοειδής απόφυση Ρόμβος – ωμογλήνη Κεφαλές βέλους - ωμοπλάτη Βέλος- μείζον βραχιόνιο όγκωμα

84. 82 wikiradiography.net

85. Συνεχής κυρτή γραμμή ενώνει την ωμογλήνη με το κάτω όριο του βραχιονίου 83 en.wikipedia.org

86. Στον έλεγχο για περιαρθρίτιδα χρησιμοποιούνται λήψεις με το βραχίνονα σε έξω και έσω στροφή Μπλέ κουκίδα – μείζον βραχιόνιο όγκωμα Κόκκινη κουκίδα – έλασσον βραχιόνιο όγκωμα 84 eorif.com ΕΞΩ ΣΤΡΟΦΗΕΣΩ ΣΤΡΟΦΗ

87. Πλάγια Λήψη - Υ Σε ασθενείς που δεν μπορούν να μετακινήσουν το βραχιόνιο 85 wikiradiography.net/

88. Κάταγμα ωμοπλάτης Κάταγμα κεφαλής βραχιονίου 86 wikiradiography.net

89. Διαμασχαλιαία λήψη 87 en.wikipedia.org wheelessonline.com

90. Υπερηχογράφημα ώμου Πολύ χρήσιμη εξέταση για την ανάδειξη του τενοντίου πετάλου των στροφέων Απαιτεί υψηλή εξειδίκευση 88 en.wikipedia.org

91. ΜΤ ώμου Η πιό κατάλληλη για την απεικόνιση των μαλακών μορίων Μπορεί να συνδυασθεί και με αρθρογραφία σε ειδικές περιπτώσεις 89 en.wikipedia.org Κόκκινο βέλος – υποπλάτιος μυς Πράσινο βέλος – τένοντας υπερακανθίου flickr.com

92. Πρόσθιο εξάρθρημα του ώμου Η πιό συνηθισμένη μορφή 95% Η κεφαλή φέρεται μπροστά κάτω από την κορακοειδή απόφυση Τραυματίζεται η κεφαλή (έλλειμμα Hill-Sacks) Τραυματίζεται ο επιχείλιος χόνδρος της ωμογλήνης (αλλοίωση Bankart) 90 en.wikipedia.org

93. ΜΤ μετά από πρόσθιο εξάρθρημα του ώμου Hill -Sacks defect Bankart's lesion 91 en.wikipedia.org

94. Οπίσθιο εξάρθρημα ώμου Εικόνα ¨λαμπτήρα¨ Φυσιολογικό 92 en.wikipedia.org Αποτέλεσμα έντονης μυϊκής σύσπασης (επιληψία, ηλεκτρικού σοκ)

95. Αρθροπλαστική ώμου 93 en.wikipedia.orgen.wikipedia.org/

96. Τενοντίτιδα – περιαρθρίτιδα ώμου Σύνδρομο υπακρωμιακής προστριβής. Πόνος στον ώμο που επεκτείνεται στο άνω 1/3 του βραχίονα, Πόνος κατά τη διάρκεια του ύπνου, Περιορισμός εύρους κίνησης: o απαγωγή - ο ασθενής δυσκολεύεται να σηκώσει το χέρι, o έσω στροφή - ο ασθενής δεν μπορεί να ακουμπήσει το χέρι του στη πλάτη του ( οι κυρίες δεν μπορούν να φτάσουν το κούμπωμα του στηθόδεσμου) 94 iatroi-varis.gr

97. Ρήξη τένοντα υπερακανθίου ΜΤ Φυσιολογικός τένοντας Ρήξη του τένοντα 95 en.wikipedia.org

98. Ρήξη υπερακανθίου στο Υπερηχογράφημα Κόκκινα βέλη ρήξη Φυσιολογική εικόνα 96 ultrasoundcases.info

99. Ασβεστοποιός περιαρθρίτιδα 97 commons.wikimedia.org

100. Κάταγμα κλείδας 98 flickr.com

101. Εξάρθρημα ακρωμιοκλειδικής άρθρωσης Σύγκριση με το φυσιολογικό 99 Flickr.com

102. Τέλος Ενότητας

103. Σημειώματα

104. Σημείωμα Αναφοράς Copyright Τεχνολογικό Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Αθήνας, Γεωργία Οικονόμου 2014. Γεωργία Οικονόμου. «Στοιχεία Διαγνωστικής Απεικόνισης. Ενότητα 6: Γόνατο - Ώμος». Έκδοση: 1.0. Αθήνα 2014. Διαθέσιμο από τη δικτυακή διεύθυνση: ocp.teiath.gr.ocp.teiath.gr

105. Σημείωμα Αδειοδότησης Το παρόν υλικό διατίθεται με τους όρους της άδειας χρήσης Creative Commons Αναφορά, Μη Εμπορική Χρήση Παρόμοια Διανομή 4.0 [1] ή μεταγενέστερη, Διεθνής Έκδοση. Εξαιρούνται τα αυτοτελή έργα τρίτων π.χ. φωτογραφίες, διαγράμματα κ.λ.π., τα οποία εμπεριέχονται σε αυτό. Οι όροι χρήσης των έργων τρίτων επεξηγούνται στη διαφάνεια «Επεξήγηση όρων χρήσης έργων τρίτων». Τα έργα για τα οποία έχει ζητηθεί και δοθεί άδεια αναφέρονται στο «Σημείωμα Χρήσης Έργων Τρίτων». [1] http://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/4.0/ Ως Μη Εμπορική ορίζεται η χρήση: που δεν περιλαμβάνει άμεσο ή έμμεσο οικονομικό όφελος από την χρήση του έργου, για το διανομέα του έργου και αδειοδόχο που δεν περιλαμβάνει οικονομική συναλλαγή ως προϋπόθεση για τη χρήση ή πρόσβαση στο έργο που δεν προσπορίζει στο διανομέα του έργου και αδειοδόχο έμμεσο οικονομικό όφελος (π.χ. διαφημίσεις) από την προβολή του έργου σε διαδικτυακό τόπο Ο δικαιούχος μπορεί να παρέχει στον αδειοδόχο ξεχωριστή άδεια να χρησιμοποιεί το έργο για εμπορική χρήση, εφόσον αυτό του ζητηθεί.

106. Επεξήγηση όρων χρήσης έργων τρίτων Δεν επιτρέπεται η επαναχρησιμοποίηση του έργου, παρά μόνο εάν ζητηθεί εκ νέου άδεια από το δημιουργό. © διαθέσιμο με άδεια CC-BY διαθέσιμο με άδεια CC-BY-SA διαθέσιμο με άδεια CC-BY-NC-SA διαθέσιμο με άδεια CC-BY-NC Επιτρέπεται η επαναχρησιμοποίηση του έργου και η δημιουργία παραγώγων αυτού με απλή αναφορά του δημιουργού. Επιτρέπεται η επαναχρησιμοποίηση του έργου με αναφορά του δημιουργού, και διάθεση του έργου ή του παράγωγου αυτού με την ίδια άδεια. Επιτρέπεται η επαναχρησιμοποίηση του έργου με αναφορά του δημιουργού. Δεν επιτρέπεται η εμπορική χρήση του έργου. Επιτρέπεται η επαναχρησιμοποίηση του έργου με αναφορά του δημιουργού. και διάθεση του έργου ή του παράγωγου αυτού με την ίδια άδεια Δεν επιτρέπεται η εμπορική χρήση του έργου. διαθέσιμο με άδεια CC-BY-ND Επιτρέπεται η επαναχρησιμοποίηση του έργου με αναφορά του δημιουργού. Δεν επιτρέπεται η δημιουργία παραγώγων του έργου. διαθέσιμο με άδεια CC-BY-NC-ND Επιτρέπεται η επαναχρησιμοποίηση του έργου με αναφορά του δημιουργού. Δεν επιτρέπεται η εμπορική χρήση του έργου και η δημιουργία παραγώγων του. διαθέσιμο με άδεια CC0 Public Domain διαθέσιμο ως κοινό κτήμα Επιτρέπεται η επαναχρησιμοποίηση του έργου, η δημιουργία παραγώγων αυτού και η εμπορική του χρήση, χωρίς αναφορά του δημιουργού. χωρίς σήμανσηΣυνήθως δεν επιτρέπεται η επαναχρησιμοποίηση του έργου.

107. Διατήρηση Σημειωμάτων Οποιαδήποτε αναπαραγωγή ή διασκευή του υλικού θα πρέπει να συμπεριλαμβάνει:  το Σημείωμα Αναφοράς  το Σημείωμα Αδειοδότησης  τη δήλωση Διατήρησης Σημειωμάτων  το Σημείωμα Χρήσης Έργων Τρίτων (εφόσον υπάρχει) μαζί με τους συνοδευόμενους υπερσυνδέσμους.

108. Χρηματοδότηση Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό έχει αναπτυχθεί στo πλαίσιo του εκπαιδευτικού έργου του διδάσκοντα. Το έργο «Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο ΤΕΙ Αθηνών» έχει χρηματοδοτήσει μόνο την αναδιαμόρφωση του εκπαιδευτικού υλικού. Το έργο υλοποιείται στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση» και συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και από εθνικούς πόρους.