1. Tambaqos moxmarebis kontroli – daavadebaTa integraluri prevenciis komponenti I ეროვნული სამეცნიერო - პრაქტიკული კონფერენცია " თამბაქო ან ჯანმრთელობა “, 19-20 თებერვალი 2010 წელი, თბილისი, საქართველო Mmomxsenebeli: revaz TaTaraZe; Tanaavtorebi: l.baramiZe, l.sturua, n.metreveli. T.fanqvelaSvili

2. foni janmrTelobis msoflio organizaciis evropis regionis sxva qveynebis msgavsad saqarTveloSi gsd, simsivneebi, qronikuli respiraciuli daavadebebi da diabeti avadobisa da sikvdilobis wamyvani mizezia; janmrTelobis msoflio organizaciis evropis regionis sxva qveynebis msgavsad saqarTveloSi gsd, simsivneebi, qronikuli respiraciuli daavadebebi da diabeti avadobisa da sikvdilobis wamyvani mizezia; garda amisa, centralur da aRmosavleT Eevropis qveynebis msgavsad, saqarTveloSi sikvdilobis maCvenebeli gaizarda 20-e saukunis 70-iani wlebidan da Seiqmna mniSvnelovani naprali sicocxlis xangrZlivobaSi dasavleT evropis qveynebTan mimarTebaSi. garda amisa, centralur da aRmosavleT Eevropis qveynebis msgavsad, saqarTveloSi sikvdilobis maCvenebeli gaizarda 20-e saukunis 70-iani wlebidan da Seiqmna mniSvnelovani naprali sicocxlis xangrZlivobaSi dasavleT evropis qveynebTan mimarTebaSi. Mmiuxedavad imisa, rom saqarTveloSi sicocxlis xangrZlivoba iyo da rCeba erT- erTi maRali yofil sabWoTa da aRmosavleT evropis qveynebis analogiur maCveneblebis mimarT, aragadamdebi daavadebani (agd) saqarTveloSi warmoadgens sazogadoebrivi janmrTelobis urTules problemas dReisaTvis da uaxloes momavalSic Mmiuxedavad imisa, rom saqarTveloSi sicocxlis xangrZlivoba iyo da rCeba erT- erTi maRali yofil sabWoTa da aRmosavleT evropis qveynebis analogiur maCveneblebis mimarT, aragadamdebi daavadebani (agd) saqarTveloSi warmoadgens sazogadoebrivi janmrTelobis urTules problemas dReisaTvis da uaxloes momavalSic

3. risk-faqtorebi saqarTveloSi agd-is tvirTis gazrdis fonze aseve gazrdilia gadamdebi daavadebebis safrTxec, rac aormagebs mTlian tvirTs; saqarTveloSi agd-is tvirTis gazrdis fonze aseve gazrdilia gadamdebi daavadebebis safrTxec, rac aormagebs mTlian tvirTs; agd-is maRali gavrceleba asaxulia maTi ZiriTadi biologiuri da qceviTi risk-faqtorebis: სისხლის maRali წნევა, სისხლში მაღალი ქოლესტერინი, smi, თამბაქო s moweva, dabali fizikuri aqtivoba, arajanmrTeli kveba, maRal gavrcelebaSi. agd-is maRali gavrceleba asaxulia maTi ZiriTadi biologiuri da qceviTi risk-faqtorebis: სისხლის maRali წნევა, სისხლში მაღალი ქოლესტერინი, smi, თამბაქო s moweva, dabali fizikuri aqtivoba, arajanmrTeli kveba, maRal gavrcelebaSi. janmo-is gamoTvliT ( DALY -is mixedviT) daavadebaTa tvirTis 73.7% ganpirobebulia 7 ZiriTadi risk-faqtoriT: სისხლის მაღალი წნევა (23.5%), სისხლში მაღალი ქოლესტერინი (11.9%), Warbi wona (11.9%), თამბაქო (9.2%), სიმსუქნე, xilisa da bostyneulis dabali moxmareba (5.8%), alkoholi (5.8%) da adinamia (5.6%). janmo-is gamoTvliT ( DALY -is mixedviT) daavadebaTa tvirTis 73.7% ganpirobebulia 7 ZiriTadi risk-faqtoriT: სისხლის მაღალი წნევა (23.5%), სისხლში მაღალი ქოლესტერინი (11.9%), Warbi wona (11.9%), თამბაქო (9.2%), სიმსუქნე, xilisa da bostyneulis dabali moxmareba (5.8%), alkoholi (5.8%) da adinamia (5.6%).

4. % DALYs (Disability-Adjusted Life Years) Tambaqos moxmareba wamyvan risk-faqtorebs Sorisaa da DALY -is mixedviT meoTxe adgilze da pirvel adgilze qceviT risk-faqtorebs Soris qveynisaTvis damaxasiaTebeli riskis Sefaseba. calkeuli risk-fatoris wili sikvdilobisa da DALYs – is mixedviT. The European health report 2005.

5. integraluri midgomis koncefcia თამბაქო s moweva da sxva risk- faqtorebi, rogoricaa სისხლის maRali წნევა, სისხლში მაღალი ქოლესტერინი, dabali fizikuri aqtivoba, arajanmrTeli kveba, alkoholis Warbi moxmareba saerToa ZiriTadi agd-Tvis da maTi Semcireba am daavadebebis Semcirebas iwvevs. თამბაქო s moweva da sxva risk- faqtorebi, rogoricaa სისხლის maRali წნევა, სისხლში მაღალი ქოლესტერინი, dabali fizikuri aqtivoba, arajanmrTeli kveba, alkoholis Warbi moxmareba saerToa ZiriTadi agd-Tvis da maTi Semcireba am daavadebebis Semcirebas iwvevs.

6. integracia moicavs intervenciebs mimarTuls ramodenime risk-faqtorze da momqmeds erovnul programasTan SesabamisobaSi qveynis janmrTelobis sistemis farglebSi; intervenciebs mimarTuls ramodenime risk-faqtorze da momqmeds erovnul programasTan SesabamisobaSi qveynis janmrTelobis sistemis farglebSi; mravalmxriv midgomas intervenciis ganxorcielebis mimarT, sxvadasxva strategiebis kombinaciiT: politikis ganviTareba, infrastruqtura, partnioroba, informaciuli mxardaWera yvela doneze da a.S. mravalmxriv midgomas intervenciis ganxorcielebis mimarT, sxvadasxva strategiebis kombinaciiT: politikis ganviTareba, infrastruqtura, partnioroba, informaciuli mxardaWera yvela doneze da a.S. interseqtorul moqmedebas janmrTelobis politikis ganxorcielebisa da daavadebis janmrTelobis sferos gareT arsebuli determinantis Sesustebaze mimarTvisaTvis; interseqtorul moqmedebas janmrTelobis politikis ganxorcielebisa da daavadebis janmrTelobis sferos gareT arsebuli determinantis Sesustebaze mimarTvisaTvis; mosaxleobisa da maRali riskebis strategiebis kombinacias prevenciuli qmedebebisa da janmrTelobis sitemis sxvadasxva komponentebis dakavSirebisaTvis, rogoricaa janmrTelobis progresi, sazogadoebrivi jandacvis servisebi da pirveladi da hospitaluri mkurnaloba. mosaxleobisa da maRali riskebis strategiebis kombinacias prevenciuli qmedebebisa da janmrTelobis sitemis sxvadasxva komponentebis dakavSirebisaTvis, rogoricaa janmrTelobis progresi, sazogadoebrivi jandacvis servisebi da pirveladi da hospitaluri mkurnaloba.

7. integraluri midgomis principebi agd prioritetia agd prioritetia - ZiriTadi agd: gsd, simsivne, filtvis qronikuli obstruqciuli - ZiriTadi agd: gsd, simsivne, filtvis qronikuli obstruqciuli d-ebi da diabeti d-ebi da diabeti saerTo რისკ - ფაქტორ ebi: saerTo რისკ - ფაქტორ ebi: - თამბაქო, arajansaRi kveba, fizikuri adinamia და ალკოჰოლის ჭარბი მოხმარება - თამბაქო, arajansaRi kveba, fizikuri adinamia და ალკოჰოლის ჭარბი მოხმარება umTavresia prevencia umTavresia prevencia midgoma populaciuri midgoma populaciuri agd integruli prevencia agd integruli prevencia

8. CINDI integruli midgomis danergva ganxxorcielda janmrTelobis msoflio organizaciis mier Seqmnili programa – CINDI xelSewyobiT integruli midgomis danergva ganxxorcielda janmrTelobis msoflio organizaciis mier Seqmnili programa – CINDI xelSewyobiT CINDI strategiis Sesabamisad saqarTveloSi ganxorcielda rigi aqtivobebi. CINDI strategiis Sesabamisad saqarTveloSi ganxorcielda rigi aqtivobebi. https://apps.who.int/infobase/reportviewer.aspx?rptcode=ALL&uncode=268&dm=8&surveycode=101707a1

9. CINDI Georgia monawileoba prevenciuli moqmedebebisaTvis politikisa da strategiis CarCos SemuSaveba; politikisa da strategiis CarCos SemuSaveba; programis ganviTareba da ganxorcieleba; programis ganviTareba da ganxorcieleba; informacia/masalebis mopoveba/distribucia; informacia/masalebis mopoveba/distribucia; teqnikuri daxmarebis, prevenciis, advokaciis, klinikuri prevenciuli gaidlainebis uzrunvelyofa teqnikuri daxmarebis, prevenciis, advokaciis, klinikuri prevenciuli gaidlainebis uzrunvelyofa

10. monitoringi, kvleva da monacemTa Segroveba 1999 wlidan xorcieldeba kvlevebi, maT Soris: 1999 wlidan xorcieldeba kvlevebi, maT Soris: 2000-2001 janmrTelobis qcevis piloturi kvleva; 2000-2001 janmrTelobis qcevis piloturi kvleva; 2002-2003 agd prevenciis politikis Sefaseba 2002-2003 agd prevenciis politikis Sefaseba ; 2004 janmrTelobis qcevis kvleva sademonstracio areSi 2004 janmrTelobis qcevis kvleva sademonstracio areSi ; 2007 janmrTelobis qcevis kvleva 2007 janmrTelobis qcevis kvleva evroprevis kvleva evroprevis kvleva

11. ZiriTadi daskvnebi Tambaqos moxmarebis gavrcelebis tendenciebi saqarTveloSi SesabamisobaSia yofil sabWoTa kavSiris qveynebSi analogiur tendenciebTan, mamakacebSi 53.3 (47.7-59.0) Tambaqos moxmarebis gavrcelebis tendenciebi saqarTveloSi SesabamisobaSia yofil sabWoTa kavSiris qveynebSi analogiur tendenciebTan, mamakacebSi 53.3 (47.7-59.0) TbilisSi Catarebuli kvlevebiT 2000-2002 gamovlinda qalebSi Tambaqos moxmarebis Tanxvedra 70-iani wlebidan aRiarebul zogad tendenciebTan (emansipaciis niSnad Tambaqos moxmarebis gazrda qalebis socialur-ekonomikuri poziciebis cvlilebebTan erTad): 1985 - 4.1%; 1998 -14.7%; 2001 – 16-22% TbilisSi Catarebuli kvlevebiT 2000-2002 gamovlinda qalebSi Tambaqos moxmarebis Tanxvedra 70-iani wlebidan aRiarebul zogad tendenciebTan (emansipaciis niSnad Tambaqos moxmarebis gazrda qalebis socialur-ekonomikuri poziciebis cvlilebebTan erTad): 1985 - 4.1%; 1998 -14.7%; 2001 – 16-22% qalebis mniSvnelovani nawili saqarTveloSi intensiurad da permanentulad imyofeba Tambaqos kvamlis moqmedebis qveS qalebis mniSvnelovani nawili saqarTveloSi intensiurad da permanentulad imyofeba Tambaqos kvamlis moqmedebis qveS Tambaqosgan gamowveuli zianis Taobaze informirebulobis Mmiuxedavad, saqarTvelos urbanuli mosaxleobis did nawilSi Tambaqos moxmarebis maRali gavrcelebaa Tambaqosgan gamowveuli zianis Taobaze informirebulobis Mmiuxedavad, saqarTvelos urbanuli mosaxleobis did nawilSi Tambaqos moxmarebis maRali gavrcelebaa Zlier mcire nawili iRebs Tambaqos sawinaaRmdego rekomendaciebs samedicino personalidan Zlier mcire nawili iRebs Tambaqos sawinaaRmdego rekomendaciebs samedicino personalidan Tambaqos sawinaaRmdego qmedebebis ararsebobis pirobebSi mosalodnelia janmrTelobis indikatorebis mkveTri gauareseba Tambaqos sawinaaRmdego qmedebebis ararsebobis pirobebSi mosalodnelia janmrTelobis indikatorebis mkveTri gauareseba

12. “saqarTvelos janmrTelobis profesionalTa aliansi Tambaqos kontrolisaTvis” NHPA wevri organizaciebi: wevri organizaciebi: saqarTvelos eqimTa asociacia saqarTvelos eqimTa asociacia saqarTvelos TerapevtTa asociacia saqarTvelos TerapevtTa asociacia saqarTvelos eqTnebis asociacia saqarTvelos eqTnebis asociacia saqarTvelos farmakologTa asociacia saqarTvelos farmakologTa asociacia saqarTvelos aTerosklerozis sazogadoeba saqarTvelos aTerosklerozis sazogadoeba saqarTvelos eqim qalTa asociacia saqarTvelos eqim qalTa asociacia saqarTvelos saojaxo medicinis asociacia saqarTvelos saojaxo medicinis asociacia saqarTvelos stomatologTa asociacia saqarTvelos stomatologTa asociacia

13. aliansis miznebi da saqmianoba ZiriTadi miznebi: Tambaqos kontrolze profesiuli asociaciebis mcdelobebis koordinacia; ZiriTadi miznebi: Tambaqos kontrolze profesiuli asociaciebis mcdelobebis koordinacia; saxelosuflebo doneze sazogadoebriv dRis wesrigSi Tambaqos kontrolis miwodeba; saxelosuflebo doneze sazogadoebriv dRis wesrigSi Tambaqos kontrolis miwodeba; xelisuflebis xelSewyoba FCTC ratifikaciasa da ganxorcielebaSi; xelisuflebis xelSewyoba FCTC ratifikaciasa da ganxorcielebaSi; Tambaqos kontrolis sakiTxis saswavlo programebSi CarTvis mizniT moqmedeba saganmanaTleblo dawesebulebebze; Tambaqos kontrolis sakiTxis saswavlo programebSi CarTvis mizniT moqmedeba saganmanaTleblo dawesebulebebze; evropuli politikis iniciativebisa da sqarTveloSi Tambaqos kontrolisprocesis koordinacia; evropuli politikis iniciativebisa da sqarTveloSi Tambaqos kontrolisprocesis koordinacia; WHO -is Tambaqos kontrolis xelSewyoba. WHO -is Tambaqos kontrolis xelSewyoba. Tambaqos kontrolze saqarTvelos kanonis Sesrulebis monitoringi samedicino instituciebsa da samedicino saganmanaTleblo instituciebSi; Tambaqos kontrolze saqarTvelos kanonis Sesrulebis monitoringi samedicino instituciebsa da samedicino saganmanaTleblo instituciebSi; "Doctors and Tobacco" Targmna da prezentacia; "Doctors and Tobacco" Targmna da prezentacia; Tambaqos lifleti; Tambaqos lifleti; axali Temebi Tambaqos kontrolze; axali Temebi Tambaqos kontrolze; Tavisufali sunTqvis prezentacia. Tavisufali sunTqvis prezentacia.

14. Ppartnioroba

15. gulsisxlZarRvTa daavadebebis fataluri riskis Sefasebis “SCORE” sqema aramwevelebi mwevelebi

16. axali evropuli strategiis mxardaWera 2006 wlis seqtemberSi janmo-s evropis regionuli komitetis 56-e sesiaze rezoluciiT “aragadamdeb daavadebaTa prevencia da kontroli janmo-s evropul regionSi” wevrma qveynebma mxari dauWires axal evropul strategias; 2006 wlis seqtemberSi janmo-s evropis regionuli komitetis 56-e sesiaze rezoluciiT “aragadamdeb daavadebaTa prevencia da kontroli janmo-s evropul regionSi” wevrma qveynebma mxari dauWires axal evropul strategias;

17. gaidlainebi

18. ojaxis eqimebis mier risk-faqtorebze mimarTuli da relevanturi profilaqtikuri RonisZiebebis sixSire

19. arajanmrTeli Cvevebis winaaRmdeg

20. Tambaqos industria da `Tavisufleba da dasavluri cxovreba” L&M:"American Blend" - Newspaper insert. "American" models & a pink cowgirl hat - Revaz Tataradze, Georgian Medical Association (2001) L&M:"American Blend" - Newspaper insert. "American" models & a pink cowgirl hat - Revaz Tataradze, Georgian Medical Association (2001) L&M:"American Blend" L&M:"American Blend"

21. dedaTa da axalSobilTa janmproblemebis gadawyvetisaTvis janmrTelobis sitemis gaZliereba agd-is prevenciis gaZliereba daavadebaTa tvirTis Semcireba ZiriTadi problemebis targetirebiT: neonetaluri mdgomareobebi Diarea, Mmwv, respire. infeqciebi/pnevmonia socialur-ekonomikuri garemos gaumjobeseba MNH socialuri determinantebis kontroliT: siRaribe ganaTleba dasaqmeba ZiriTadi strategiebi politika da infrastruqtura zedamxedvloba diseminacia integruli strateg-iuli midgomebi: populaciuri da individualuti riskis Semcireba pirveladi j/s gaZlie-reba referaluri sistemis mxardaWera qmedebaTa fokusireba cxovrebis wesTan dakavSirebul faqto- rebze:mzrunvelo-bis gaweva da qcevaze mzrunveloba kveba ZuZuTi kvebis CaTvliTsanitaria da higiena; pasiuri Tambaqos weva Semcireba: janmrTelobis prova- iderTan gadadebuli referali kvebiTi deficitebiT gamowveuli darR-vevebi gadamdeb daavadebaTa riski saqarTveloSi, dedaTa da axalSobilTa janmrTelobis strategiaze mimarTuli saqmianoba (sademonstarcio saiti: qvemo qarTlis regioni, imereTi)

22. mowodebuli aqtivobebi axali aliansebis Seqmna agd-is integruli prevenciisa da kontrolisaTvis da sinergiis maqsimizacia arsebul aliansebs Soris axali aliansebis Seqmna agd-is integruli prevenciisa da kontrolisaTvis da sinergiis maqsimizacia arsebul aliansebs Soris sakomunikacio masalebis SemuSaveba da maTi diseminaciisTvis instrumentebis SerCeva sakomunikacio masalebis SemuSaveba da maTi diseminaciisTvis instrumentebis SerCeva agd risk-faqtorTa zedamxedvloba da agd-is komponenti janmrTelobis sainformacio sistemaSi agd risk-faqtorTa zedamxedvloba da agd-is komponenti janmrTelobis sainformacio sistemaSi

23. 2008-2013 agd prevenciisa da kontrolis globaluri strategiis samoqmedi gegma

24. NCD Prevention: Priorities for Action

25. Healthy Stadia

26. Health Themes

27. Healthy Stadia Audit Designed audit q’naire Circulated – Associate/collaborative partners (Networks – UEFA) November 2007 – November 2008 88 Responses England, Ireland, Spain, Sweden, Finland, Italy, Georgia, Latvia, Poland, Greece