معاونت بهداشتي دانشگاه علوم پزشكي شيراز به نام خدا استراتژي هاي كشوري در كنترل سرطان دكتر محمد رضا كريمي كارشناس آموزش سلامت معاونت بهداشتي دانشگاه علوم پزشكي شيراز

اهداف آموزشي اختلاف آموزش و اطلاع رساني مشخص شود. استراتژي وزارت متبوع در كنترل وپيشگيري از بروز سرطان مشخص شود. راه هاي دستيابي به هر راهكار مشخص شود. علائم كلي سرطان كه مي بايست شك به بروز اين بيماري را برانگيزد مشخص شود. برنامه غربالگري موجود براي سرطانهاي شايع توضيح داده شود.

سطوح پيشگيري و كنترل سرطان پيشگيري از بروز سرطان تشخيص زودهنگام و در مراحل اوليه سرطان از طريق اجراي برنامه هاي غربالگري باز تواني پس از درمان و پيشگيري از عوارض بعدي

راهكارهاي حركت به سوي سطوح پيشگيري از سرطان اطلاع رساني در خصوص علائم و عوامل خطر ايجاد سرطان آموزش در خصوص علائم و عوامل خطر ايجاد سرطان غربالگري افراد در معرض خطر ابتلا به سرطان

تفاوت اطلاع رساني با آموزش - آموزش با هدف نهائي يادگيري در فرد آموزش گيرنده ارائه مي شود. - يادگيري عبارت است از تغيير نسبتا پايدار در رفتار بالقوه يادگيرنده كه در نتيجه تمرين تقويت شده رخ مي دهد. - آموزش به گروه هدف و افراد در معرض خطر و بطور هدفمند و پس از تحليل مخاطب انجام مي شود. اطلاع رساني صرفا آگاه نمودن افراد بدون توجه به در معرض خطر بودن يا نبودن آنها است. در اطلاع رساني سعي در ترغيب افراد جهت اقدام براي كسب اطلاعات بيشتر و ايجاد احساس نيازدر شخص براي وارد شدن به مراحل آموزش است. با اطلاع رساني تغيير رفتار مي تواند رخ دهد يا ندهد.

علائمي كه مي توانند نشانگر سرطان باشند علائم مورد نظر در بروز سرطان مي توانند در بيماريهائي كه جديت كمتري دارند نيز وجود داشته باشند ولي هميشه بهتر است در مورد اين علائم هوشيار باشيم. علائم مد نظر خصوصا اگر بيش ازدوهفته تداوم داشته باشد مي بايست بررسي شود.

تغيير قابل توجه و ماندگار در عادات روده اي و ادراري كه علت واضح و مشخصي ندارد. يك زخم يا كبودي كه بطور طبيعي بهبود نمي يابد. خونريزي يا ترشحات غير معمول از مقعد،مجراي ادرار يا مجراي تناسلي. يك ضخامت يا توده در پستان ،بيضه يا هرجاي ديگر در بدن. سوءهاضمه پايدار يا هر نوع اشكال در بلع. هر تغيير مشخص در اندازه ،بافت،يا رنگ زگيل يا خال. يك سرفه يا خشونت صداي مداوم و مزاحم. سرفه با ترشحات خوني. استفراغ مداوم و پايدار. كاهش وزن مشخص(بدون علت واضح) .

استراتژي هاي كشوري پيشگيري از سرطان رژيم غذائي سالم و مراقبت در خصوص غذاهائي كه مي خوريم تحرك بدني و حفظ وزن بدن در محدوده سالم كنترل مصرف الكل كاستن از درمعرض بودن در برابر نور آفتاب كنترل دخانيات ارتقاءسلامت جنسي و توليد مثل

اصول كلي پيشگيري از سرطان باتوجه به استراتژي كشوري

Guideline 1: choose a diet rich in a variety of planet-based foods دو سوم يا بيشتر از بشقاب غذاي شما بايد از غذاهاي گياهي باشد. كمتر از يك سوم غذاي شما از منابع حيواني باشد. در موقع غذا خوردن به كارهاي ديگر مشغول نباشيد و بر غذا خوردن خود تمركز داشته باشيد.(در حين راه رفتن و يا تماشاي تلوزيون غذا نخوريد.) برخي اوقات در هفته صرفا از غذاهاي گياهي فصل استفاده كنيد.(مانند عدسي ، انواع آش و پوره ها و ساير غذا هاي پخته شده با دانه ها) از سالاد و سبزيجات تازه و حتي تربچه ،هويج،ويا اسفناج بصورت خام و يا آب پزبه عنوان يك وعده غذائي مي توان استفاده كرد.

Guideline 2: Eat plenty of vegetables and fruits حداقل نياز خود را به سبزي و ميوه در روز (به عنوان مكمل غذائي) تامين كنيد. در بالغين دو سهم از ميوه جات و پنج سهم از سبزيجات هر روز يك سهم از سبزيجات كه شامل 75 گرم سبزي خام نيز مي شود معادل مقادير زير نيزمي شود: يك دوم پياله از سبزي پخته شده يك سيب زميني متوسط يك پياله سالاد سبزيجات يك سهم از ميوه جات كه معادل 150 گرم ميوه نيز مي شود معادل مقادير ذيل نيز مي باشد: يك سيب متوسط دو عدد زردآلو يك پياله ميوه خرد شده يا كمپوت شده 125 سي سي آب ميوه يكي و نصفي قاشق سوپ خوري ميوه خشك شده

سهم سبزي جات در تغذيه روزانه كودكان سهم ميوه جات در تغذيه روزانه كودكان سن كودك 2 1 7-4 سال 3 11-8 4 18-12

Guideline 3: Be aware of what you eat سرطانهائي كه با رعايت اين اصل مي توان از آنها جلوگيري كرد عبارتند از: تمام سرطانهاي ناشي از بالا بودن وزن تمام سرطانهاي ناشي از عدم مصرف كافي ميوه و سبزي سرطان كبد ناشي از آلودگي غذائي با كپك

براي اجراي اصل سوم چه بايد كرد؟ جايگزيني نمك با گياهان شور و يا ادويه جايگزيني سرخ كردن با بخار پز كردن،جوشاندن،طبخ كردن،كباب كردن و يا آب پز كردن عدم مصرف غذا هاي كپك زده جايگزيني سس هاي چرب با ماست جايگزيني چيپس و ديگر سرخ كردني ها با مغزها

Guideline 4: Maintain a healthy weight and be physically active با رعايت اين اصول مي توان از سرطانهاي ذيل پيشگيري كرد: سرطان مري سرطان روده بزرگ سرطان كليه سرطان اندومتر رحم سرطان پستان(بعد از يائسگي) سرطان كيسه صفرا،كبد،پانكراس سرطان تخمدان

Guideline 4: Maintain a healthy weight and be physically active دو معيار براي وزن ايده آل و سالم وجود دارد بهترين آن BMI است. BMI شما بايد بين 5/18 تا 25 باشد. دور كمر در خانمها زير 88 سانتي متر و در آقايان زير 102 سانتي متر بايد باشد.

براي رسيدن به اين هدف: هميشه از پله استفاده كنيد خصوصا در بالا رفتن به جاي استفاده از آسانسور يك يا دو ايستگاه را پياده برويد تا به محل سوار شدن به سرويس ،اتوبوس يا تاكسي برسيد. در خانه خود را هميشه مشغول تميز كردن جارو كردن ،باغباني كردن كنيد. با دوستان خود به پياده روي برويد در روزهاي تعطيل به باغ و طبيعت برويد و تفريح و ورزش كنيد

:Guideline 5 DRINK ALCOHOL ONLY IN MODERATION IF AT ALL رعايت اين اصل مي تواند در پيشگيري از سرطانهائي كه ناشي از بالا بودن وزن مي باشند و نيز سرطانهاي ناشي از بيماري كبدي موثر باشد.

Guideline 6: Sexual health promotion سرطانهائي كه با رعايت اين اصل پيشگيري مي شوند عباتند از: سرطانهاي مرتبط با ابتلا فرد به ايدز سرطان كبد ناشي از ابتلا به هپاتيت سرطان دهانه رحم سرطان پستان ناشي از شروع فعاليتهاي جنسي قبل از 11 سالگي

راه هاي اجراي اصل 6 رعايت حريم خانواده در برقراري تماس جنسي عدم برقراري ارتباط جنسي با شركاء جنسي متعدد عدم تماس جنسي با افراد پر خطر جنسي و يا معتادان تزريقي جلوگيري از تماس با خون يا ترشحات جنسي در يك رابطه مشكوك عدم مصرف الكل و مواد مخدر قبل از تماس جنسي شاه كليد رعايت اكثر موارد فوق استفاده از كاندوم در برقراري هر نوع رابطه جنسي خصوصا موارد مشكوك و افراد پرخطر است.

برنامه هاي غربالگري موجود سرطان پستان از طريق اجراي برنامه هاي ماموگرافي و CBE (clinical breast examination)

برنامه غربالگري سرطان پستان بر اساس مصوبات كميته سرطان پستان دانشگاه علوم پزشكي شيراز از طريق CBE در زنان با سن 50 تا 20 سال هر دو سال يكبار بايد CBE انجام دهند. در زنان بالاي 50 سال سالي يكبار بايد CBE انجام دهند. فواصل زماني فوق در زنان با ريسك بالاي سرطان پستان نصف مي شود.

برنامه غربالگري سرطان پستان بر اساس مصوبات كميته سرطان پستان دانشگاه علوم پزشكي از طريق ماموگرافي زنان با سنين 35 تا 50 سال هر دو سال يكبار ماموگرافي شوند. در زنان با سن بيش از 50 سال هر سال يكبار ماموگرافي شوند. فواصل زماني فوق در زنان با ريسك بالاي سرطان پستان نصف مي شود.