واحد اسلامشهر TPS دکتر نیلوفر میرسپاسی زهرا رضائی پاییز 1393

سیستم پردازش تراکنش ها (Transaction Processing System) مقدمه مدل جهانی پردازش داده ها تعریف TPS انواع اهداف مثال ارتباط سیستم هاي اطلاعاتی با یکدیگر ارتباط MIS و TPS منابع سیستم پردازش تراکنش ها (Transaction Processing System)

مقدمه مدیران عملیاتی، میانی و ارشد در یک سازمان، هر کدام از سیستم های معینی در تصمیم گیری های خود و اداره ی سازمان کمک می گیرند. مدیران اجرایی و عملیاتی به سیستم هایی نیاز دارند که فعالیت ها و تراکنش اطلاعات را در سازمان ردیابی و ثبت کند، مانند ارقام فروش، برگه های رسید، سپرده های بانکی، پرداخت حقوق کارکنان، اعتبارات و یا گردش مواد در یک کارخانه.

یک سیستم پردازش تراکنش ها, TPS این نوع اطلاعات را فراهم می کند

سیستم پردازش تبادل اطلاعات " TPS " معمولا برای اجرای عملیات روزانه مانندپرداخت حقوق،حسابداری،سفارشات و ... تهیه می شوند.  همچنین از قدیمی ترین سیستم های اطلاعاتی هستند که از آنها در سطح گسترده ای استفاده می شود. در سطح عملیاتی، وظایف، منابع و اهداف قبلاً مشخص شده اند و ساختاریافته هستند. مثلاً برای اختصاص وام به یک مشتری، یکی از کارشناسان سازمان بر اساس معیارهای از پیش تعیین شده تصمیم می گیرد. او تنها باید تشخیص دهد که آیا شرایط مشتری با آن معیارها مطابقت دارد یا خیر

سيستم پردازش مکانيزه , TPS سامانه های پردازش تعاملات( (TPS سیستمهای پردازشی تعاملی يا transaction processing system از اولین سیستمهایی هستند کـه با ورود رایانه هــا به سازمان ها شکل گرفتند. ایـن سیستمها،جایگزین روش دستی می شوند و امور ساخت یــــافته ای مانند: نگهداری سوابق، کنترل انـــبار، محاسبه حقوق و دستمزد و غیره را انجـــام می دهند. تاکید این سیستم بر پردازش حجم عظیمی از داده ها است و از ایـــن طریق کاهش هزینه های عملیات را در سازمان به همراه دارند .

در قلب هر سازماني سيستمهايي وجود دارند که وظيفه اصلي آنها ثبت اطلاعات تراکنشي روزانه، ايجاد اطلاعات جديد بر اساس اطلاعات تراکنشي، ذخيره اطلاعات تراکنشي و اطلاعات منتج شده از آن و ارائه اطلاعات به کاربران مورد نظر است. سيستمهاي پردازش تراکنش نيز از همين نوع هستند. سيستمهاي مالي، انبارداري، حضور غياب، منابع انساني و ... از مثالهايي از سيستمهاي پردازش تراکنش مي باشند. سيستمهاي پردازش تراکنش سيستمهايي هستند که عمليات روزمره درون سازمان را پردازش مي کنند. يک سيستم تراکنش داراي نقاط واسطي براي ورود داده است و همچنين داراي يک پايگاه داده است که اطلاعات سازماني در آن ثبت مي شوند.

انواع امـــور عملیاتی سازمان کــــه غالبا ماهیتی تکراری و مستمر دارند و به دلیل حـــجم بالا،نیروی انسانی زیادی را نیز به خود اختصاص می دهند را می توان از طریق بــه کـــارگیری سیستمهای پردازشی تعاملی مکانیزه کــرد و از تعداد نیروی انسانی مورد نیاز کاست. در کل، دو نوع سیستم پردازشی تعاملات(TPS)وجوددارد:

۱- سیستمهای پردازشی بهنگام: در این نوع سیستمها،ارتبــاط مستقیمی بین کاربر و برنامه های کاربردی وجود دارد. کاربر، داده های مربوط به یک عـــمل یا معامله را وارد سیستم می کند و برنامه در مورد آن معامله به کاربرپاسخ می دهد. در این نوع پردازش، بین ورود داده ها، پردازش، به هنگام نمودن داده های ذخیره شـده و ارائه گزارش بر اساس آن، فاصله زمانی وجود ندارد. ۲- سیستمهای پردازش دسته ای: در ایـن سیستمها، داده هـای وارده به یـک سیستم، در یک عملیات با فایل تشکیل گروه مـــی دهند و یکجا پردازش مــی شوند. بــعنـــوان مثــال،در یک سیستم پردازش انبار، تمـام کالاهای وارده و صادره دریک چارچـــوب زمــــانی مشخص، فرضا در یک روز معین،در یک گروه قرار گرفته، سپـــس بــر حسب شماره کـــالا مرتب شده و یکجا پردازش می شوند

شکل زیر یک سیستم پردازش تراکنش ها جهت پرداخت حقوق را نشان می دهد شکل زیر یک سیستم پردازش تراکنش ها جهت پرداخت حقوق را نشان می دهد. این سیستم وجوه پرداختی به کارکنان را پیگیری می کند. کارت حضور و غیاب هر یک از کارکنان حاوی نام، شماره ی بیمه ی اجتماعی، و شمار ساعات کار در هفته، یک تراکنش برای این سیستم محسوب می شود. وقتی این تراکنش وارد سیستم می شود، فایل ها و بانک اطلاعاتی سیستم به روز می شوند. این بانک اطلاعاتی داده های کارکنان را نگهداری می کند. داده های این سیستم به اشکال گوناگون با هم ترکیب شده تا گزارش های مورد نظر مدیریت شرکت و یا اطلاعات درخواست شده توسط ادارات دولتی را تولید کند و همچنین فیش های حقوقی کارکنان را صادر نماید.

مدیران به سیستم های پردازش تراکنش ها نیاز دارند تا وضعیت عملیات داخلی سازمان و تبادلات سازمان با محیط خارجی را زیر نظر داشته باشند. همچنین این سیستم ها تولید کننده ی اطلاعات برای دیگر سیستم ها هستند. به عنوان مثال، سیستم پرداخت حقوق که در بالا اشاره شد، به همراه دیگر سیستم های حسابدای، داده های مورد نیاز سیستم دفتر کل مربوط به حسابداری سازمان را تأمین می کند که مسؤول ثبت و نگهداری دریافتی ها و پرداختی های سازمان است و گزارش هایی نظیر ترازنامه و صورت سود و زیان را تولید می کند. همچنین پیشینه ی دستمزدهای پرداختی را تأمین می کند که جهت بیمه، بازنشستگی و استفاده های دیگر در سیستم های مربوط به بخش نیروی انسانی سازمان مورد احتیاج هستند. سیستم های پردازش تراکنش ها معمولاً چنان جایگاه مرکزی ای در یک کسب و کار دارند که گاهی از کار افتادن چند ساعته ی آنها خسارت بزرگی به شرکت و دیگر شرکت ها که متصل به آنها هستند وارد می سازد. کافی است تصور کنیم که اگر سیستم ردگیری محموله ها در یک شرکت پستی از کار بیفتد، چه اتفاقی خواهد افتاد؟ خطوط هوایی بدون سیستم های رزرو بلیط چه خواهند کرد؟

اهداف TPS : هدف اصلی TPS فرهم آوردن تمام اطلاعات مورد نیاز به وسیله قانون یا قاعده خاص و یا به وسیله خط مشی های سازمانی برای اجرای شایسته و کارآمد فعالیت های سازمان می باشد. تعدادی از این اهداف عبارتند از: انجام عملیات سازمانی موثر و کارآمد فراهم آوردن اسناد و گزارشات به هنگام افزایش مزایای رقابتی سازمان فراهم آوردن داده های مورد نیاز برای سیستم های تاکتیکی و استراتژیک

انواع TPS سیستم اطلاعاتی حسابداری " AIS " سیستم اطلاعاتی مالی " FIS "  سیستم اطلاعاتی تولید " OIS " سیستم اطلاعاتی بازاریابی سیستم اطلاعاتی مدیریت منابع انسانی " HIS " 

جدول زیر ویژگی های 6 نوع از سیستم های اطلاعاتی را خلاصه نموده است جدول زیر ویژگی های 6 نوع از سیستم های اطلاعاتی را خلاصه نموده است. شایان ذکر است که هریک از این سیستم های اطلاعاتی  میتوانند توسط سطوح مختلف سازمانی مورد استفاده قرار گیرند تا آنکه تنها توسط سطح و قلمرو خود بکار آیند. یک منشی ممکن است اطلاعاتی را در MIS برای خود مفید یابد و  یک مدیر میانی نیز امکان دارد داده هایی را از TPSاستخراج کند

(Six Major Types of Information Systems) 6 نوع اصلی سیستم هاي اطلاعاتی در سطح مدیریت، سیستم هاي کاري دانشDSS و سیستم هاي پشتیبان تصمیم MISدر سطح ستراتژیک، سیستم هاي اطلاعاتی مدیریت ESS شکل زیر انواع سیستمهاي اطلاعاتی را که به سطوح مختلف سازمانی مرتبط هستند، نشان می دهد. سیستم هاي پشتیبان اجرایی در سطح عملیاتی قرار دارند. TPS در سطح دانش، و سیستم هاي پردازش تعامل Office Systemsو سیستم هاي دفتري

جدول زیر ویژگی هاي 6 نوع از سیستم هاي اطلاعاتی را خلاصه نموده است جدول زیر ویژگی هاي 6 نوع از سیستم هاي اطلاعاتی را خلاصه نموده است. شایان ذکر است که هریک از این سیستم هاي اطلاعاتی می توانند توسط سطوح مختلف سازمانی مورد استفاده قرار گیرند تا آنکه تنها توسط سطح و قلمرو خود بکار آیند. یک منشی ممکن است اطلاعاتی را از MIS براي خود مفید یابد و یک مدیر میانی نیز امکان دارد داده هایی را از TPS را در استخراج کند.

سیستم هاي سازمانی بنیانی هستند که در سطح عملیاتی سازمان انجام وظیفه می کنند. یک سیستم پردازش تعامل، سیستمی است مبتنی بر کامپیوتر که تعاملات روزمره و روتین ضروري سازمان را انجام و ثبت می کند. بعنوان مثال، ثبت سفارش : سیستم هاي پردازش خرید، سیستم رزرو هتل، لیست حقوق، و ثبت فعالیت هاي کارمندان. این سیستم ها معمولا نقشی اساسی و مرکزي را براي سازمان دارند زیرا کاستی عملکرد آنان حتی براي چند ساعت می تواند براي سازمان بسیار سنگین باشد. مثلا شرکتی پستی را درنظر بگیرید که سیستم رهگیري بسته هاي پستی آن براي مدتی کوتاه از کار بیافتد و یا یک خط هوایی بدون سیستم رزرو کامپیوتري.

در سطح عملیاتی، وظایف، منابع، و اهداف از پیش تعریف شده اند و شدیدا ساختاریافته هستند. بعنوان مثال، تصمیم گیري براي دادن اعتبار به یک مشتري توسط سرپرستان براساس ضوابط از پیش تعیین شده لحاظ می گردد. معمول حسابداري است و در بیشتر سازمان ها مورد استفاده قرار می گیرد. TPS حقوق و دستمزد است که یک TPS شکل زیر نمونه اي از این سیستم ها نیازمندي هاي اطلاعاتی سازمان در سطح دانش را بعهده دارند. سیستم هاي کاري دانش به کارکنان دانشیاري می رساند درحالیکه سیستم هاي دفتري کارکنان داده را یاري می دهد. :

در تعریف، سیستم هاي اطلاعاتی مدیریت مطالعه اي است از سیستم هاي اطلاعاتی در مدیریت و کسب و کار. عبارت سیستم هاي اطلاعاتی مدیریت همچنین نوعی از سیستم هاي اطلاعاتی است که وظایف سطح مدیریت را برعهده دارد. این :(MIS) 3. سیستم هاي اطلاعاتی مدیریت سیستم ها گزارش ها را به مدیران سازمان ارائه می نماید و متمرکز بر رویدادهایی هستند که در داخل سازمان رخ می دهد و نه آنان که در محیط خارجی سازمان اتفاق می افتد. این سیستم ها معمولا وظیفه برنامه ریزي، کنترل، و تصمیم گیري در سطح مدیریت را برعهده دارند. این گزارش هاي دوره اي تهیه می نمایند. TPS ها دارند و بر اساس داده هاي دریافتی از TPS سیستم ها براي داده هاي خود وابستگی بالایی به تبدیل می نماید که براي ارائه گزارش به مدیران مورد استفاده قرار می گیرد.

ارتباط سیستم هاي اطلاعاتی با یکدیگر شکل زیر نشان می دهد که سیستم هاي اطلاعاتی متعلق به سطوح مختلف سازمان چگونه با یکدیگر در ارتباط هستند TPS ها معمولا منبع داده براي سایر سیستم هاي اطلاعاتی هستند درحالیکه ESS ها دریافت کننده اصلی داده از سطوح پایینتر خود می باشند. سایر سیستم هاي اطلاعاتی نیز با یکدیگر داده را مبادله می کنند. همچنین داده بین سیستم هاي اطلاعاتی که در سطوح کارکردي مختلف فعالیت می کنند نیز داده مبادله می شود. بعنوان مثال امکان دارد سفارشی که توسط واحد فروش دریافت می شود به سیستم اطلاعاتی تولید منتقل گردد تا تولید وتحویل آن محصول سفارش داده شده انجام پذیرد یا به سیستم اطلاعاتی مدیریت براي تهیه گزارش مالی منتقل گردد.

منابع گرد آوري شده توسط دپارتمان فناوري اطلاعات گروه صنعتی پاکمن www.wikipg.com Management Information Systems نوشته ی Ken Laudon

گفتم شبی به خویش کاین آسمان پیر بحریست بی کرانه ولی چشم من مدام دنبال ناخداست! پس ناخدا کجاست؟! در گوش من چکید صدایی و نرم گفت: دریاست آسمان و در آن ناخدا خداست...! مهدی سهیلی ممنون از نگاهتون