1. Fundur Starfsgreinanefndar 3. mars 2011 Málefni starfsmenntunar og stefnumörkun Jón Torfi Jónasson jtj@hi.ishttp://www.hi.is/~jtj/ Menntavísindasvið HÍ

2. Til umræðu Set fram nokkrar spurningar um starfsmenntun, en ég tel að við þeim öllum verði að gefa svör í umræðum um mótun stefnu um starfsmenntun. Og sennilega ýmsum fleiri spurningum. Jón Torfi Jónasson - Málfundur Starfsgreinanefndar 2011 2

3. Nokkrar tölur Tölurnar eiga aðeins að draga fram hve aldursdreifingin í framhaldsskóla er mikil. Jón Torfi Jónasson - Málfundur Starfsgreinanefndar 2011 3

4. Skólasókn í framhaldsskóla Jón Torfi Jónasson - Málfundur Starfsgreinanefndar 2011 4

5. Skólasókn í framhaldsskóla eftir aldri, hlutfall aldurshóps Jón Torfi Jónasson - Málfundur Starfsgreinanefndar 2011 5

6. Skólasókn í framhaldsskóla eftir aldri, hlutfall aldurshóps Jón Torfi Jónasson - Málfundur Starfsgreinanefndar 2011 6

7. Skólasókn í framhaldsskóla eftir aldri, hlutfall aldurshóps Jón Torfi Jónasson - Málfundur Starfsgreinanefndar 2011 7

8. Aldur brautskráðra með burtfarar- og sveinspróf Jón Torfi Jónasson - Málfundur Starfsgreinanefndar 2011 8

9. Til umræðu Fyrir hverja er starfsmenntun? Atvinnugreinar, atvinnulíf, þjóðfélagið, nemendur? Hvað er átt við með orðinu starfsnám, starfsmenntun? Kemur munurinn á verkmenntun og starfsmenntun þessu máli við? Hvaða sjónarmið eiga að ráða ferðinni við uppbyggingu náms til starfs? Almenn menntun, sérhæfð menntun, hvað á að koma fyrst, hvað síðar? Hvar á starfsmenntun heima í skólakerfinu? Á framhaldsskólastigi, á háskólastigi, á millistigi? Hve mikið á að dreifa henni um landið? Að hvaða marki á starfsmenntun heima í skóla og að hvaða marki á vettvangi vinnunnar? Í hvaða hlutföllum, hvenær hvort? Jón Torfi Jónasson - Málfundur Starfsgreinanefndar 2011 9

10. Til umræðu Að hvaða marki eiga sjónarmið óháð starfsgrein, t.d. tengd brottfalli, eða færanleika í skólakerfinu, að ráða einhverju um skipan námsins? Hver á að ráða uppbyggingu námsins? Atvinnugreinin sjálf, ráðuneyti, kennarar? Hvers kyns fagmennska og vitneskja er gagnleg til þess? Hver á að bera kostnaðinn af náminu, hvort heldur er í skóla eða á vinnustað? T.d. af búnaði í skóla, vinnustaðahlutanum, eða námsefninu? Hvaða kraftar utan skólans stýra ferðinni, beint eða óbeint hvað varðar þróun og vinsældir einstakra greina? Hagsmunir skóla, fagfélaga, atvinnurekenda; hugmyndir um virðingarstöðu náms, aðrir valkostir, afstaða atvinnurekenda, staða á vinnumarkaði, kostnaðarrök? Hverju á atvinnugreinin að stýra? Hver ofangreindra atriða eru viðkvæm í umræðu? Jón Torfi Jónasson - Málfundur Starfsgreinanefndar 2011 10

11. Til umræðu um stefnumörkun Hvaða ofangreindum atriðum ætti einkum að taka mið af í mótun stefnu um starfsmenntun? Hver þessara atriða eru þess eðlis að það ætti að hugsa þau alveg upp á nýtt? Jón Torfi Jónasson - Málfundur Starfsgreinanefndar 2011 11

12. Fyrir hverja er starfsmenntun? Atvinnugreinar, atvinnulíf, þjóðfélagið, nemendur? Að hvaða marki skal tekið mið af þörfum atvinnulífs? Hvað með úreldingu hugmynda, eða breyttar aðstæður? Að hvaða marki skal hafa í huga það gagn sem ekki er farið að hugsa fyrir? Að hvaða marki má ungt fólk taka áhættu með framtíð sína? Oft talið að núverandi atvinnulíf muni halda áfram, tiltölulega lítið breytt og núverandi kröfur þess eigi að ráða ferðinni. Jón Torfi Jónasson - Málfundur Starfsgreinanefndar 2011 12

13. Hvað er átt við með orðinu starfsnám, starfsmenntun? Kemur munurinn á verkmenntun og starfsmenntun þessu máli við? Að hvaða marki getur verklegt nám átt rétt á sér, skipt miklu máli, á öllum skólastigum án þess að miða við tiltekin störf; sbr. aldagamlar hugmyndir Jóns Þórarinssonar um handiðn um þarsíðustu aldamót. Hvernær er verið að blanda saman umræðu um starfsnám og verklegt nám? Jón Torfi Jónasson - Málfundur Starfsgreinanefndar 2011 13

14. Hvaða sjónarmið eiga að ráða ferðinni við uppbyggingu náms til starfs? Almenn menntun, sérhæfð menntun, hvað á að koma fyrst, hvað síðar? Hvernig verður fagmaður til? Hve mikið skal koma í grunnmenntun og hve mikið í þróun í starfinu sjálfu? og hvernig þá? Hvaða rök eru fyrir því að almenna námið komi fyrst? Hvaða rök eru fyrir því að sérhæfða, hlutbundna námið komi á undan? Hve mikið bóklegt nám skal vera í menntun til verklegra starfa og hvenær skal því stillt inn í námi? Jón Torfi Jónasson - Málfundur Starfsgreinanefndar 2011 14

15. Hvar á starfsmenntun heima í skólakerfinu? Á framhaldsskólastigi, á háskólastigi, á millistigi? Hve mikið á að dreifa henni um landið? Hvers vegna skal nám til starfs vera á framhaldsskólastigi? Hvers vegna skal nám til starfs vera á milliskólastigi? Hvers vegna skal nám til starfs vera á háskólastigi? Hver ákveður þetta? Hvernig breytist þetta? Bera saman iðnám og nám heilbrigðis- og uppeldisstétta. Jón Torfi Jónasson - Málfundur Starfsgreinanefndar 2011 15

16. Að hvaða marki á starfsmenntun heima í skóla og að hvaða marki á vettvangi vinnunnar Í hvaða hlutföllum, hvenær hvort? – Ætti sennilega oftar að koma fyrr, en er oft sett síðast; kemur þá í stað starfsþjálfunar sem ætti að fara fram á vinnustað Athuga hvernig nám til starfs færist sífellt meira inn í skólana Hvaða rök eru með því? Opnari aðgangur, fagleg rök, kostnaðarrök, … Hvaða rök eru gegn því? Fagleg rög, þróun fagmennsku, hlutbundið nám, nám við aðstæður á vinnustað, … Jón Torfi Jónasson - Málfundur Starfsgreinanefndar 2011 16

17. Að hvaða marki eiga sjónarmið óháð starfsgrein, t.d. tengd brottfalli, eða færanleika í skólakerfinu, að ráða einhverju um skipan námsins? Í hvaða hlutföllum, hvenær hvort? Hefur skipulag námsins ráðist of mikið af færanleika rökum? Þ.e. af þeim rökum að nemendur þurfi að geta flutt sig og þurfi þá að fá sem mest metið? Hefur umræðu um brottfall og starfsmenntun á framhaldsskólastigi verið blandað of mikið saman? Sjá líka umfjöllun fyrr um verknám og starfsnám. Jón Torfi Jónasson - Málfundur Starfsgreinanefndar 2011 17

18. Hver á að ráða uppbyggingu námsins? Atvinnugreinin sjálf, ráðuneyti, kennarar? Hvers kyns fagmennska og vitneskja er gagnleg til þess? Hvaða þekking á að ráða ferðinni? – Á starfinu, hvernig? – Á þörfum vinnumarkaðar? – Á breytingum á vinnumarkaðaði? – Á námskrá og breytt viðhorf til hennar? – Á allri “new skills” umræðunni? – Á breytingu á skólakerfinu? Jón Torfi Jónasson - Málfundur Starfsgreinanefndar 2011 18

19. Hver á að bera kostnaðinn af náminu, hvort heldur er í skóla eða á vinnustað? T.d. af búnaði í skóla, vinnustaðahlutanum, eða námsefninu? Hvaða skyldur hefur hver aðili, t.d. atvinnugreinin, menntakerfið? Jón Torfi Jónasson - Málfundur Starfsgreinanefndar 2011 19

20. Hvaða kraftar utan skólans stýra ferðinni? Beint eða óbeint hvað varðar þróun og vinsældir einstakra greina? Hagsmunir skóla, fagfélaga, atvinnurekenda; hugmyndir um virðingarstöðu náms, aðrir valkostir, afstaða atvinnurekenda, staða á vinnumarkaði, kostnaðarrök? Hverju á atvinnugreinin að stýra? Skoðum sérstaklega virðingarrökin, þau hafa einhverra hluta vegna reynst erfiðust síðastliðin 60-70 ár Hver er raunveruleg afstaða vinnuveitenda? Hvernig sveiflast hún til? Hvaða áhrif hefur hún? Hvaða aðrir hagsmunir koma við sögu? Hve miklu ráða þeir? Jón Torfi Jónasson - Málfundur Starfsgreinanefndar 2011 20

21. Til umræðu um stefnumörkun Hver ofangreindra atriða eru viðkvæm í umræðu og verða fyrir vikið heldur útundan? Hvaða ofangreindum atriðum ætti einkum að taka mið af í mótun stefnu um starfsmenntun? Hver þessara atriða eru þess eðlis að það ætti að hugsa þau alveg upp á nýtt? Jón Torfi Jónasson - Málfundur Starfsgreinanefndar 2011 21

22. Til umræðu um stefnumörkun Jón Torfi Jónasson - Málfundur Starfsgreinanefndar 2011 22

23. Kærar þakkir Jón Torfi Jónasson - Málfundur Starfsgreinanefndar 2011 23