1. ujeri naxSirwyalbadebi,
საქართველოს ტექნკური უნივერსიტეტი
ქიმიური ტექნოლოგიისა და მეტალურგიის ფაკულტეტი
ორგანული ქიმიის მიმართულება
ორგანული ქიმია
ujeri naxSirwyalbadebi,
alkinebi
ლექცია 4
პროფ. ელიზბარ ელიზბარაშვილი
ტელ: (91)
ელ–ფოსტა:

2. შესავალი
ალკინები ეწოდება უჯერ ნახშირწყალბადებს, რომელთა ჰომოლოგიური რიგის ფორმულაა CnH2n-2, მოიცავენ მხოლოდ ერთ სამმაგ ბმას (sp-ჰიბრიდულ ნახშირბადატომებს).
დავალება სემინარისთვის!
დაწერეთ ალკინების ჰომოლოგიური რიგის პირველი ათი წევრის ბრუტო–ფორმულა
პროფ. ელიზბარ საავტორო უფლებები დაცულია

3. გამოყენება პროფ. ელიზბარ ელიზბარაშვილი @ საავტორო უფლებები დაცულია

4. ნომენკლატურა
ალკინების ჰომოლოგიური რიგის უმარტივესი წარმომადგენელი არის ეთინი C2H2, რომლის ტრივიალური დასახელებაა აცეტილენი.
ოთხი და მეტი ნახშირბადშემცველი ალკინების დასახელებისას IUPAC–ის პრინციპების მიხედვით ანალოგიურია ალკენების დასახელების. დასახელებისას ფუძედ აღებულია სამმაგი ბმის შემცველი ყველაზე გრძელი ნახშირბადოვანი ჩონჩხის ალკანის დასახელება, რომელშიც „ან“ დაბოლოვება შეცვლილია „ინ“ დაბოლოვებით. ჩონჩხის ნუმერაცია წარმოებს იმ ბოლოდან, საიდანაც ახლოა სამმაგი ბმა
პენტ–1–ინი
პენტ–2–ინი
4–მეთილპენტ–2–ინი
პროფ. ელიზბარ საავტორო უფლებები დაცულია

5. ნომენკლატურა – IUPAC-ის მიხედვით
მოიძებნოს ყველაზე გრძელი ნახშირდაბოვანი ჩონჩხი, რომელიც მოიცავს ორმაგ ბმას და შესაბამისი ალკანის დასახელებაში „ან“ სუფიქსი შეიცვალოს „ინ“ სუფიქსით.
მაგალითად: ბუტანი  ბუტინი, პროპანი  პროპინი.
პროფ. ელიზბარ საავტორო უფლებები დაცულია

6. ნომენკლატურა – IUPAC-ის მიხედვით
2. თუ ორმაგი ბმა სამმაგ ბმაზე უფრო ახლოსაა ჩოჩხის დაბოლოვებასთან, მაშინ ნუმერაცია იწყება ორმაგი ბმის მდებარეობის გათვალისწინებით:
პენტ–1–ენ–3–ინი
(არასწორია პენტ–4–ენ–2–ინი)
5–მეთილჰექს–1–ენ–3–ინი
(არასწორია 2–მეთილჰექს–5–ენ–3–ინი)
პროფ. ელიზბარ საავტორო უფლებები დაცულია

7. ნომენკლატურა – IUPAC-ის მიხედვით
3. თუ ორმაგი და სამმაგი ბმა ერთიდაიგივე მანძილზეა დაშორებული, მაშინ ძირითადი ჩოჩნხის ნუმერაცია იწყება ორმაგი ბმის მხრიდან:
პენტ–1–ენ–4–ინი
(არასწორია პენტ–4–ენ–1–ინი)
4–მეთილჰექს–1–ენ–5–ინი
(არასწორია 3–მეთილჰექს–5–ენ–1–ინი)
პროფ. ელიზბარ საავტორო უფლებები დაცულია

8. ნომენკლატურა
4. თუ სამმაგი ბმა ორმაგ ბმაზე უფრო ახლოსაა ჩოჩხის დაბოლოვებასთან, მაშინ ნუმერაცია იწყება სამმაგი ბმის მდებარეობის გათვალისწინებით:
პენტ–3–ენ–1–ინი
(არასწორია პენტ–4–ენ–1–ინი)
3–მეთილჰექს–4–ენ–1–ინი
(არასწორია 4–მეთილჰექს–2–ენ–5–ინი)
მიუხედავად იმისა, რომ ნუმერაცია ზოგჯერ ორმაგი ბმის მხრიდან იწყება სამმაგი ბმის რანგი უფრო მაღალია ვიდრე ორმაგი ბმის. ამიტომ სამმაგი ბმის შემცველი ნაერთების ბოლო სუფიქსი იქნება ყოველთვის „ინ“
პროფ. ელიზბარ საავტორო უფლებები დაცულია

9. ალკინების აღნაგობა ნახაზი . sp–ჰიბრიდული ნახშირბადატომი
პროფ. ელიზბარ საავტორო უფლებები დაცულია

10. ალკენების აღნაგობა
ნახაზი. ორი sp-ჰიბრიდული ნახშირბადატომისა და ორი წყალბატომის მონაწილეობით ეთინში შემაკავშირებელი ორბიტალების წარმოქმნა. დიაგრამაზე სიმარტივისათვის არ არის ნაჩვენები არაშემაკავშირებელი ორბიტალების წარმოქმნა.
პროფ. ელიზბარ საავტორო უფლებები დაცულია

11. gavlili masalis Sesajameblad
ნახაზი. ბმის სიგრძეები და ბმებს შორის კუთხეები ეთანში, ეთენში და ეთინში
პროფ. ელიზბარ საავტორო უფლებები დაცულია

12. alkinebis fizikuri Tvisebebi
პროფ. ელიზბარ საავტორო უფლებები დაცულია

13. alkinebis mJavianoba
პროფ. ელიზბარ საავტორო უფლებები დაცულია

14. აცეტილენი არ არის მჟავა, მას აქვს მჟავა თვისება!
alkinebis mJavianoba
აცეტილენი არ არის მჟავა, მას აქვს მჟავა თვისება!
პროფ. ელიზბარ საავტორო უფლებები დაცულია

15. alkinebis qimiuri Tvisebebi
alkinebis hidrirebis reaqciebi 2
პროფ. ელიზბარ საავტორო უფლებები დაცულია

16. alkinebis qimiuri Tvisebebi
alkinebis nawilobrivi hidrirebis reaqciebi
ზოგადი რეაქცია:
კონკრეტული რეაქციები:
პროფ. ელიზბარ საავტორო უფლებები დაცულია

17. alkinebis qimiuri Tvisebebi
alkinebis urTierTqmedeba halogenebTan
+ Br2
[CCl4]
პროფ. ელიზბარ საავტორო უფლებები დაცულია

18. alkinebis qimiuri Tvisebebi
alkinebis urTierTqmedeba halogenwyalbadebTan
პროფ. ელიზბარ საავტორო უფლებები დაცულია

19. alkinebis qimiuri Tvisebebi
alkinebis urTierTqmedeba wyalTan (kuCerovis reaqcia)
იხილეთ გაგრძელება 
პროფ. ელიზბარ საავტორო უფლებები დაცულია

20. alkinebis qimiuri Tvisebebi
alkinebis urTierTqmedeba wyalTan (kuCerovis reaqcia) meqanizmi (gagrZeleba)
 იხილეთ დასაწყისი
პროფ. ელიზბარ საავტორო უფლებები დაცულია

21. alkinebis qimiuri Tvisebebi
alkinebis daJangva
პროფ. ელიზბარ საავტორო უფლებები დაცულია

22. alkinebis qimiuri Tvisebebi
acetilenuri wyalbadatomis Canacvlebis reaqciebi
პროფ. ელიზბარ საავტორო უფლებები დაცულია

23. alkinebis qimiuri Tvisebebi
alkinebis polimerizacia
cikluri polimerizacia
miRebuli polimerebi eleqtro dens atarebs jer ukeT, vidre Au da Pt
wrfivi polimerizacia
პროფ. ელიზბარ საავტორო უფლებები დაცულია

24. alkinebis sinTezi acetilenis miReba karbiduli meTodiT
პროფ. ელიზბარ საავტორო უფლებები დაცულია

25. alkinebis sinTezi acetilenis miReba meTanidan
პროფ. ელიზბარ საავტორო უფლებები დაცულია

26. alkinebis sinTezi alkinebis sinTezi acetilenidebidan
პროფ. ელიზბარ საავტორო უფლებები დაცულია

27. alkinebis sinTezi alkinebis sinTezi vic-dihalogenalkanebidan
EtOH
EtOH
პროფ. ელიზბარ საავტორო უფლებები დაცულია

28. დეჰიდრირება ზოგადი რეაქცია: ზოგადი რეაქცია:
პროფ. ელიზბარ საავტორო უფლებები დაცულია