1. An Tionscnamh um Pleanáil Fhorbartha Scoile
Cothú Dea-Iompair
Seimineár Náisiúnta, Márta 2009
An Tionscnamh um Pleanáil Fhorbartha Scoile
Cothú Dea-Iompair

2. An Cód Iompair An gá atá le Cód Iompair Athrú béime Smacht → Iompar
Cothú Dea-Iompair
Seimineár Náisiúnta, Márta 2009
An Cód Iompair
An gá atá le Cód Iompair
Athrú béime
Smacht → Iompar
Athrú cultúir

3. Cothú Iompar Dearfach Rialacha agus Gnáthaimh Struchtúr Intuarthacht
Cothú Dea-Iompair
Seimineár Náisiúnta, Márta 2009
Cothú Iompar Dearfach
Struchtúr
Intuarthacht
Comhsheasmhacht sa chur chuige
Bainistiú teann ach cothrom
Foinse: Mary Keane, SNTI
Rialacha
agus
Gnáthaimh

4. Céard atá i gceist le hIompar?
Cothú Dea-Iompair
Seimineár Náisiúnta, Márta 2009
Céard atá i gceist le hIompar?
Is é a chiallaíonn iompar ná rud ar bith a dhéanann duine atá inbhreathnaithe
Ní mór iompar a fhoghlaim agus mar sin ní mór é a mhúineadh
Is féidir le gach duine iompar nua a fhoghlaim
Tá seans níos mó ann go bhfeicfear iompar a mbíonn luaíocht air an athuair
Ní tharlaíonn iompar i bhfolús, - bíonn sé i gcomhthéacs cúinsí áirithe agus bíonn tionchar ag rudaí a thiteann amach roimhe agus ina dhiaidh air
Foinse: South Eastern Education Library Board 2006

5. Cothú Dea-Iompair
Seimineár Náisiúnta, Márta 2009
Tá gá le straitéis
Tuigtear anois nach féidir ceisteanna iompair a réiteach trí leasú polasaithe smachta amháin
Ni mór díríú ar an iompar mar chuid de straitéis níos leithne i dtreo feabhsú scoile – cur chuige uile-scoile
Mary Keane, SNTI

6. Polasaí i leith iompair
Cothú Dea-Iompair
Seimineár Náisiúnta, Márta 2009
Polasaí i leith iompair
“The discipline policy of a school must have reach beyond the immediate demands of ensuring an orderly environment. It should contribute to the overall development of the young person as a responsible member of a democratic society.”
School Matters, 2006 (Caib. 8)

7. Soláthar lasmuigh den láthair
Cothú Dea-Iompair
Seimineár Náisiúnta, Márta 2009
Misean
Pobal na Scoile
Luachanna
An Bord
Bainistíochta
Ceannaireacht &
Foireann na Scoile
Sainspiorad
Tuismitheoirí
Daltaí
Cód
Iompair
Cultúr agus Éiteas
Creatlach
Reachtach
Soláthar lasmuigh den láthair
Gníomhaíochtaí
Seach-churaclaim
Fís
Cumarsáid
Soláthar
ar an láthair
Éisteacht
School Matters, 2006

8. An ceangal idir litearthacht agus drochiompar
Cothú Dea-Iompair
Seimineár Náisiúnta, Márta 2009
An ceangal idir litearthacht agus drochiompar
Tá fadhbanna litearthachta aitheanta mar eochairthoisc i ndrochiompar daltaí
Léiríonn taighde go bhfuil seans láidir ann go mbeadh éifeacht an-dearfach ag straitéisí a dhíríonn ar an litearthacht go luath i saol an dalta ar iompar agus ar ghnóthachtáil
Ní athraíonn iompar thar oíche. Ní mór na straitéisí a chinntear a leanúint tríd go seasta ar feadh 6 seachtaine ar a laghad

9. Smacht – Fadhbanna & Réitigh
Cothú Dea-Iompair
Seimineár Náisiúnta, Márta 2009
Smacht – Fadhbanna & Réitigh
Tá tosca áirithe ann a bhíonn mar bhonn leis an dísmacht ag 3 leibhéal :
Dalta – easpa tuisceana ag daltaí maidir le céard go díreach atá i gceist le hiompar cuí – Cód Iompair : ról san fhorbairt
Múinteoir – easpa scileanna cuí i leith bainistiú ranga, meanma íseal, fuarchúis – Cód Iompair – luaíochtaí & píonóis
Eagrúchán – easpa straitéisí sa scoil féin ó thaobh déileáil le daltaí trioblóideacha ar bhonn laethúil – Cód Iompair – atmaisféar a spreagann iompar cuí

10. Smacht Dearfach - Teoiric
Cothú Dea-Iompair
Seimineár Náisiúnta, Márta 2009
Smacht Dearfach - Teoiric
An dóigh lena spreagadh:
Féinmheas – ról OSPS, córas tréadchúraim, gníomhaíocht seach-churaclaim srl.
Iompar a athrú – spreag daltaí le freagracht a ghlacadh, bíodh an curaclam ag teacht le cumas an dalta, béim ar chur chuige dearfach
Plé agus aontú - ról Chomhairle na nDaltaí i gCód Iompair na Scoile
Luaíochtaí & píonóis – aitheantas a thabhairt d’athrú i dtreo iompar dearfach
Iompar cuí a chinntiú sa seomra ranga – cóid aontaithe a bheith ann, an cur chuige céanna ag gach duine i leith cur i bhfeidhm
Ról an Mhúinteora – ullmhú ceachtanna, modheolaíochtaí, cinnteacht ó thaobh chur i bhfeidhm na gcód aontaithe
Ról na bainistíochta – atmaisféar ordúil foghlama a chruthú, agus tacaíocht i gcomhthéacs na gcód aontaithe

11. Smacht Dearfach - Mórcheisteanna
Cothú Dea-Iompair
Seimineár Náisiúnta, Márta 2009
Smacht Dearfach - Mórcheisteanna
Mórcheisteanna a bhaineann le Smacht Dearfach:
Misean, fís, aidhmeanna na scoile, & polasaithe eile - naisc
Páirtithe – cé a bheadh páirteach agus cathain
Ionchais – tábhacht le soiléire
Forbairt foirne – modheolaíocht teagaisc, obair foirne, eile?
Forbairt daltaí – féinmheas, brú piarghrúpa, eile?
Rialacha – iad a bheith scríofa ar dhóigh dhearfach
Éide – ról do dhaltaí?
Tinreamh – rannpháirtíocht agus poncúlacht san áireamh

12. Smacht – Teoiric - 1 Feidhmeanna
Cothú Dea-Iompair
Seimineár Náisiúnta, Márta 2009
Smacht – Teoiric - 1
Feidhmeanna
Cuimsíonn sé seo raon feidhme leathan ó ghnáthbhainistiú seomra ranga in atmaisféar ordúil cuí go múnlú agus forbairt carachtair na ndaltaí i leith luachanna ó thaobh measa, macántachta, cúirtéise, freagrachta, spioradáltachta…
Ní mór a aontú cé air a bhfuil an cúram i leith smachta
Na múinteoirí mar phroifisiúnaithe uathrialacha
Cur chuige uile-scoile a bhfuil sé mar aidhm aige atmaisféar ordúil a chruthú i scoileanna
An dá cheann?
Eile?

13. Cothú Dea-Iompair
Seimineár Náisiúnta, Márta 2009
Smacht – Teoiric - 2
Na saghsanna dísmachta is coitianta – cur isteach leanúnach/rialta ar an rang – dalta ag labhairt as ord, ag cur amú ama, ag cur isteach ar an rang/ar dhalta eile, ag iarraidh aird a tharraingt air féin, easpa cúraim, easpa poncúlachta, gan na leabhair/na hábhair chuí, srl.
Cuireann a leithéid seo d’iompar am amú. Cuireann sé strus ar mhúinteoirí agus traochann sé iad
Tá gá le cur chuige comhoibritheach i leith smachta sa scoil le béim ar chomhsheasmhacht, iompar dearfach agus luaíocht ar dhea-iompar

14. Treoirlínte an BNLO: Impleachtaí do Mhúinteoirí
Cothú Dea-Iompair
Seimineár Náisiúnta, Márta 2009
Treoirlínte an BNLO: Impleachtaí do Mhúinteoirí
‘Seo é an nós imeachta a bhí againn riamh’ – imithe
Ní féidir iad seo a dhéanamh
Dalta a chur taobh amuigh den doras
An seomra ranga a fhágáil gan duine cuí i bhfeighil an ranga
Fionraí nó díbirt a éileamh
Leithscéal a éileamh mar choinníoll ar ghlacadh le dalta isteach sa rang

15. Treoir ón SNTI: Pionóis/Nósanna Imeachta
Cothú Dea-Iompair
Seimineár Náisiúnta, Márta 2009
Treoir ón SNTI: Pionóis/Nósanna Imeachta
Láithreach agus scoite
Ordlathas cuí – i gcomhréir leis an iompar
Cothrom
Comhsheasmhach
In oiriúint le haghaidh freastal ar riachtanais an duine áirithe a bhfuil siad dírithe air

16. Ceardlann Féach na treoracha ar an mbileog eolais Cothú Dea-Iompair
Seimineár Náisiúnta, Márta 2009
Ceardlann
Féach na treoracha ar an mbileog eolais

17. Cothú Dea-Iompair
Seimineár Náisiúnta, Márta 2009
Ábhair Bhreise

18. Acht Oideachais (Leas) 2000
Cothú Dea-Iompair
Seimineár Náisiúnta, Márta 2009
Acht Oideachais (Leas) 2000
Taifid Tinrimh na Scoile (an riail 20 lá)
Straitéisí i leith Tinrimh
Beartas Iontrála
Cód Iompair (ag am cláraithe)
Díbirt
Bord Náisiúnta Leasa Oideachais (BNLO)

19. Straitéisí i leith Tinrimh
Cothú Dea-Iompair
Seimineár Náisiúnta, Márta 2009
Straitéisí i leith Tinrimh
‘Ráiteas straitéisí agus beartas chun an fhoghlaim a chur chun cinn agus tinreamh a spreagadh’
Ba cheart go gcuimseodh straitéisí:
Luaíocht ar dhea-thinreamh
Luathaithint deacrachtaí/daltaí i mbaol
Naisc níos láidre leis an mbaile a chothú
Naisc le gníomhaireachtaí agus le scoileanna eile
Cinntiú go bhfreastalaíonn an curaclam ar riachtanais…
Forbairt clár chun rannpháirtíocht daltaí i saol na scoile a spreagadh
Comhordú le scoileanna/le heagraíochtaí eile

20. An tAcht Oideachais (Leas) 2000
Cothú Dea-Iompair
Seimineár Náisiúnta, Márta 2009
An tAcht Oideachais (Leas) 2000
Alt 23, Fo-alt (2):
(2) Sonrófar na nithe seo a leanas i gcód iompair—
(a) na caighdeáin iompair a bheidh á n-iarraidh ar gach dalta atá ag freastal ar an scoil
(b) na bearta a fhéadfar a dhéanamh nuair a dhéanfaidh dalta neamhaird de na caighdeáin sin nó nuair a dhiúltóidh sé dóibh
(c) na nósanna imeachta a bheidh le leanúint sula bhféadfar dalta a chur ar fionraí nó a dhíbirt as an scoil lena mbaineann

21. Cur Chuige Coisctheach Uilechuimsitheach
Cothú Dea-Iompair
Seimineár Náisiúnta, Márta 2009
Cur Chuige
Coisctheach
Uilechuimsitheach
Forbairt agus múnlú an duine iomláin
Cur chuige uile-scoile
Cuidiú agus tacú leis an obair scoile atá idir lámha
Breithiúnas proifisiúnta agus freagracht

22. Cód Iompair a Fhorbairt, BNLO, 2008 Struchtúr na dTreoirlínte
Cothú Dea-Iompair
Seimineár Náisiúnta, Márta 2009
Cód Iompair a Fhorbairt, BNLO, 2008 Struchtúr na dTreoirlínte
Réamheolas maidir leis na Treoirlínte
Iniúchadh agus athbhreithniú ar an gcód iompair
3,4 Prionsabail atá mar bhonn le cód éifeachtach
Cód a fhorbairt a chuirfidh ar chumas na scoile iompar a bhainistiú go héifeachtach:
caighdeáin a leagan síos
freagairt d’iompar míchuí
iompar dearfach a chur chun cinn
11,12 Fionraithe agus díbirtí

23. Cothú Dea-Iompair
Seimineár Náisiúnta, Márta 2009
Bunphrionsabail
Céard iad na bunphrionsabail atá mar bhonn le cód iompair éifeachtach?

24. An Bonn atá le Cód Éifeachtach 3. Bunphrionsabail
Cothú Dea-Iompair
Seimineár Náisiúnta, Márta 2009
An Bonn atá le Cód Éifeachtach 3. Bunphrionsabail
Soiléire a sholáthar
A dhearbhú go mbaineann tábhacht le hiompar gach uile dhuine
Díriú ar dhea-iompar a chur chun cinn
Cothromaíocht a aimsiú i leith riachtanas
Aithint go bhfuil cúrsaí caidrimh ríthábhachtach
Fócas ar an bhfreagracht phearsanta
Cothroime agus cothromas a chinntiú

25. 3. Bunphrionsabail (ar lean)
Cothú Dea-Iompair
Seimineár Náisiúnta, Márta 2009
3. Bunphrionsabail (ar lean)
Comhionannas a chur chun cinn
Leochaileacht ó thaobh oideachais de a aithint
Freastal ar leas na ndaltaí
Freastal ar leas na foirne
Sábháilteacht agus saoirse ó bhagairt a chothú
Treoirlínte (lth. 22)

26. Cothú Dea-Iompair
Seimineár Náisiúnta, Márta 2009
Tá dlúthbhaint ag an bhfoghlaim, ag caidrimh agus ag iompar lena chéile
Tá brí le hiompar. Tá feidhm leis agus spriocanna ag baint leis, ach b’fhéidir nach mbeadh na spriocanna seo furasta le haithint
Is féidir iompar a fhoghlaim. Ciallaíonn sé seo gur féidir leis athrú
Tarlaíonn iompar taobh istigh de chomhthéacs áirithe agus i ndáil le daoine eile. Is bunús do thuiscint a
fháil ar an iompar, an comhthéacs a thuiscint
A ndéanann múinteoirí, daoine fásta eile agus daltaí ach go háirithe, mar fhreagairt ar iompar a gcomhdhaltaí, tá ríthábhacht ag baint leis ó thaobh an tionchair a bhíonn aige ar na roghanna a dhéanann daltaí maidir lena gcuid iompair.
Tá dlúthbhaint ag teagasc agus foghlaim éifeachtach le dea-iompar

27. 6. Caighdeáin iompair a leagan síos
Cothú Dea-Iompair
Seimineár Náisiúnta, Márta 2009
Sraith caighdeán i leith iompair a fhorbairt don scoil
Pobal na scoile a thabhairt isteach sa díospóireacht faoi chaighdeáin
Na daltaí a bheith páirteach i bhforbairt rialacha scoile agus rialacha don seomra ranga
Na caighdeáin a shamhaltú nó a léiriú
Na daltaí a theagasc maidir leis na caighdeáin agus leis an gcaoi le bheith dílis do na caighdeáin sin
Bealaí a bheith ann lena chinntiú go bhfuil tuiscint ag daltaí a bhfuil riachtanais speisialta acu ar an iompar a bhfuiltear ag súil leis uathu
Treoirlínte (lth )

28. 8. Freagairt ar iompar míchuí
Cothú Dea-Iompair
Seimineár Náisiúnta, Márta 2009
8. Freagairt ar iompar míchuí
Polasaí a fhorbairt ar an dóigh a n-úsáidfear píonóis chun cuidiú leis na daltaí iompar míchuí a athrú
Sraith straitéisí comhaontaithe a bheith ann le haghaidh idirghabháil dhearfach chun cuidiú le daltaí iompar míchuí a athrú
Go ndéanfaí róil agus freagrachtaí maidir le hiompar a shainmhíniú go soiléir do bhaill foirne agus go gcuirfí na róil seo in iúl go forleathan
Bealach caighdeánaithe a aontú chun taifead a choimeád ar ábhar a bhaineann le hiompar daltaí
Treoirlínte (lth. 55)

29. 10. Fionraithe agus Díbirtí
Cothú Dea-Iompair
Seimineár Náisiúnta, Márta 2009
10. Fionraithe agus Díbirtí
Go bhfuil polasaí agus nósanna imeachta ar úsáid díbeartha nó fionraí ann atá ceadaithe ag an mBord Bainistíochta, agus ag teacht leis na Treoirlínte seo, agus le ceanglais ar bith eile sa bhreis mar atá leagtha síos ag an bPátrún
A chinntiú go gcuirtear an polasaí in iúl go forleathan
Dea-chleachtais a fhorbairt agus a thaifeadadh maidir le húsáid díbeartha
Gnáthaimh chóra a bheith ann le haghaidh imscrúdaithe agus cinnteoireachta
Gnáthaimh a bheith ann le tuismitheoirí a chur ar an eolas maidir lena gceart achomhairc
Go mbeidh córas ann le haghaidh athbhreithnithe ag an mBord Bainistíochta ar úsáid díbeartha sa scoil
Treoirlínte (lth )

30. Gnáthaimh chóra i gcás Píonóis Throma
Cothú Dea-Iompair
Seimineár Náisiúnta, Márta 2009
Gnáthaimh chóra i gcás Píonóis Throma
Tá sé fíorthábhachtach go mbeadh an píonós i gcomhréir leis an gcion
An ceart le héisteacht – is gá go mbeadh an dalta agus na tuismitheoirí go hiomlán ar an eolas agus deis freagartha tugtha dóibh sula ndéantar cinneadh
Neamhchlaontacht sa chinnteoir – níor cheart go mbeadh ionadaí na dtuismitheoirí i láthair agus píonós á bheartú dá mhac
Neamhchlaontacht sa chóras cinnteoireachta – imscrúdaíonn agus tuairiscíonn ball foirne más féidir. An Príomhoide saor chun cinneadh neamhchlaonta a dhéanamh

31. Cothú Dea-Iompair
Seimineár Náisiúnta, Márta 2009
Críoch
An bhfuil an t-údarás tarmligthe ag an mBord Bainistíochta don Phríomhoide dalta a chur ar fionraí de réir Treoirlínte an BNLO?