1. FALSAFIY TAFAKKUR TARAQQIYOTI BOSQICHLARI.

2. Reja: 1. Qadimgi SHarqda falsafiy bilimlarning paydo bo‘lishi. Misr va Bobil falsafiy maktablari. Hindiston va Xitoyda falsafiy fikrlar. 2. Markaziy Osiyoda “Avesto” ta’limotidagi falsafiy fikrlar. Ilk o‘rta asr SHarq falsafasi va Uygonish davri. (Abu Rayxon Beruniy, Abu Nasr Forobiy, Ibn Sino) 3. Qadimgi Yunon–Rim falsafiy maktabi. Milet maktabi, uning Misr-Bobil, Hind falsafasi ildizlari bilan bog‘liqligi. Xristianlik va Avreliy Avgustin falsafiy ta’limoti. Apologetika va patristika. 4. Yangi va eng yangi davr falsafasi muammolari. XYIII asr Evropa falsafasining ma’rifiy xususiyatlari. 5.XIX–XXI asrlarda Markaziy Osiyo ijtimoiy-falsafiy tafakkur tarixi. XX-XXI asr G’arbfalsafiy oqimlari

3. "Falsafiy Tafakkur Taraqqiyoti: Sharq va G'arb Falsafasi" Falsafiy tafakkur, insonning o'zini tushunish va dunyo haqida o'ylashda ahamiyatga ega bo'lgan o'zining evolyutsionari jarayoni bo'lib kelgan. Bu tafakkurning qadimgi va o'rtacha taraqqiyot bosqichlarini tushunish uchun Sharq va G'arb falsafasi bosqichlarini tanishib chiqish juda muhimdir. Qadimgi Sharq falsafasi, Misr va Bobil falsafiy maktablari bilan boshlanadi, va hindiston va Xitoy falsafiy fikrlari bilan o'zgaradi. Bu davrda falsafiy g'oya va bilimlarning paydo bo'lishi uchun asos tashkil etildi.

4. Markaziy Osiyoda, Zerdushtning "Avesto" ta'limotidagi falsafiy fikrlar, Abu Rayxon Beruniy, Abu Nasr Forobiy, Ibn Sino kabi mutafakkirlarning ishtirok etgan davri bor. Bu davrda falsafiy tafakkur o'zaro intelektual almashtirishning o'ziga xos yuzlarini o'zgartirdi. Qadimgi Yunon-Rim falsafasi, Milet maktabi, Xristianlik va Avreliy Avgustin falsafiy ta'limoti, apologetika va patristika, hamda Xristianlik falsafiy tafakkurining sharq va g'arb falsafasi bilan bog'liqligini ko'rsatdi. Yangi va eng yangi davr falsafasi muammolari, XYIII asr Evropa falsafasining ma’rifiy xususiyatlari, va XIX-XXI asrlarda Markaziy Osiyo ijtimoiy-falsafiy tafakkur tarixi bu falsafiy tafakkurning o'zgaruvchan jihatlarini yoritadi.

5. Qadimgi Sharq falsafasi, insan fikrlarining yuqori darajada rivojlantirilganligini ko'rsatuvchi muhim bir bosqichni o'z ichiga oladi. Bu davrda, Misr va Bobil falsafiy maktablari, Hindiston va Xitoy falsafiy fikrlari eng muhim rivojlanishlar etkazgan. Misr va Bobil, insan hayotining tabiiy jarayonlari va rivojlanishi haqida fikrlar olishgan bo'lib, bu fikrlar "Mısır Kitapları" (Misr kitoblari) va Bobil "Epic of Gilgamesh" kabi eposlarda ifodalangan. Bu asarlar insan fikrlarini, obro'larini va dunyo nazariyalarni tahlil qilish imkonini berdi. Hindiston va Xitoyda esa Ayurveda, Yoga, Daoizm, va Konfutsiyanizm kabi falsafiy tafakkurlar rivojlantirildi. Bu falsafiy systemalar, insonning ruhoviy rivojlanishini, ijtimoiy tartibni va etik qoidalarni o'rganishda asosiy bo'lgan vazifalarni bajarishga xizmat qildi. Qadimgi Sharq falsafasining bu davri, insonning dunyo va uning o'z o'zini tushunish jarayonlarini tahlil etishga yo'liq maslahatlar va o'zgarishlar ko'rsatgan. Bu rivojlanishlar markaziy Osiyoda va G'arb falsafasi bilan o'zaro munosabatlarni shakllantirdi va falsafiy tafakkur tarixini ko'rsatdi.

6. Markaziy Osiyoda falsafiy tafakkur, Ayvesto ta'limoti, Abu Rayxon Beruniy, Abu Nasr Forobiy, va Ibn Sino kabi mutafakkirlarning qatnashgan davri bilan o'zgaradi. Bu bosqich qadimgi Sharq falsafasining rivojlanishiga davom etdi va falsafiy tafakkurda intellektual yangiliklar olib kelgan davrlarni jasorat bilan ko'rsatadi. "Avesto" ta'limoti Osiyo falsafiy tafakkurining boshqa tarafdagi bir qadam edi. Bu asar Zerdushtning ma'naviy-falsafiy fikrlarini ko'rsatib berdi va Osiyo tafakkurida zahiri va ma'naviy g'oyalar o'rtasida aloqalar tuzishga yordam berdi. Abu Rayxon Beruniy, Abu Nasr Forobiy, va Ibn Sino falsafiy fikrlarni rivojlantirishda o'z xususiy rolni o'ynadilar. Bu mutafakkirlar falsafiy tafakkurda fan va falsafa orasidagi bog'lanishni ta'kidlab ko'rsatishadi. Ibn Sino esa falsafiy tafakkurda ilmiy tadqiqotning rolini oshirib, tibbiyot va falsafa sohasida yangiliklar kiritgan. Markaziy Osiyo falsafiy tafakkurining o'ziga xos yuzlari, ilmiy tarix va madaniy hujjatda o'z izohini topgan, va G'arb falsafasi bilan bog'liq o'zgarishlarni o'z ichiga olgan. Bu davr Sharq va G'arb falsafasi o'rtasida o'zaro intellektual almashtirishni ta'kidlaydi va tarixiy falsafiy tafakkurning muhim bosqichini ifodalaydi. Bu bosqichdagi falsafiy tafakkur o'zgarishlarini va Osiyo tafakkurining rivojlanishini tushuntiradi.

7. Qadimgi Yunon-Rim falsafasi markaziy o'rtada joylashgan va hujjatlar tarixida eng muhim ahamiyatga ega. Milet maktabi va Misr-Bobil, Hind falsafasi ildizlari, inson fikrlarini tahlil etish, obro'larini boshqarish, va dunyo nazariyalari o'rganishning paydo bo'lishiga xizmat qildi. Milet maktabi, Thales, Anaximander, va Anaximenes kabi mutafakkirlarning falsafiy fikrlarini boshqarishda o'z ishtirokini olib chiqdi. Bu davrda inson obro'larini o'rganish, dunyo nazariyalari, va qonunlar haqida g'oya va ta'limotlar rivojlandi. Xristianlik tufayli qadimgi Yunon-Rim falsafasi Xristian falsafasiga aylanishi bilan, Avreliy Avgustin falsafiy ta'limoti paydo bo'ldi. U Avreliy Avgustin qadamiga olib keladi, kabi, Xristianlikning ilmiy izohini ko'rsatdi va qadimgi Yunon-Rim falsafasini Xristianlikga mos keluvchi qilib ishlatdi. Bu bosqichda, falsafiy tafakkur tarixining qadimgi Yunon-Rim davri, Avreliy Avgustin ta'limoti, va Xristianlik falsafasi bilan bog'liqligini tushuntirayotganimiz muhim. Falsafiy tafakkur bu davrda ilmiy izoh va Xristianlik rivojlantirish bilan bog'liqlikni o'z ichiga olgan.

8. Qadimgi Sharqda falsafiy bilimlarning paydo bo‘lishi insoniyatning o‘zini tushunish va dunyo haqida o‘ylashda o‘rtaquriladigan tarixiy jarayon bo‘lib kelgan. Bu tarixiy davrda Misr va Bobil falsafiy maktablari, Hindiston va Xitoy falsafiy fikrlari rivojlantirishga yordam berdi.

9. Misr Falsafiy Maktabi: Misr, qadimgi Sharq falsafasi uchun boshlang‘ich nuqtalardan biri bo‘ldi. Misrliklar, tabiatning qudrati va obro'larining mohiyatini o'rganishda muhim ahamiyatga ega bo‘lganlar. Bu o‘ziga xos Misr kitoblari va papiruslar, inson fikrlarini tahlil etishga yordam bera olishgan. Misr falsafiy tafakkurida insonning uningni o‘ziga xos rol o'ynaganligi va tabiat qudrati hayoti muhim o‘rnatilgan. Bobil Falsafiy Maktabi: Bobil, Misr bilan qarashli toifa sivilizatsiyalar orasida o'rnini olishgan. "Epic of Gilgamesh" kabi eposlar insonning hayoti, vazifalari va dunyo fikrlari haqida o‘ylash imkonini berdi. Bobil falsafiy tafakkurida obro'lar, qonunlar, va insonning dunyo nazariyasi ko‘rsatilgan. Bu rivojlanishlar inson fikrlarini va dunyo tasavvurlarini o'z ichiga olgan. Hindiston Falsafiy Fikrlari: Hindiston, qadimgi Sharq falsafiy tafakkurida ham muhim ahamiyatga ega bo‘lgan davlatlardan biri edi. Vedalar, Upnishadlar va Bhagavad Gita kabi asarlar, insonning ma'naviy rivojlanishini va dunyo nazariyalarni tahlil qilishda muhim ahamiyatga ega bo‘ldi. Hinduizm, Jainizm va Budaizm kabi dini fikrlar Hindiston falsafiy tafakkurining eng muhim qismi edi. Bu tafakkurlar insonning obro'larini, dunyo nazariyalari va ijtimoiy tuzumini o'rganishda muhim rol o‘ynagan. Xitoy Falsafiy Fikrlari: Xitoy, falsafiy tafakkurda Daoizm va Konfutsiyanizm kabi falsafalar o'zgaruvchan rolini o‘ynagan. Daoizm, tabiatning qudrati va insonning obro'lariga aloqador bo‘lgan falsafiy tafakkurni ko‘rsatdi. Konfutsiyanizm esa ijtimoiy tartib va ma'naviy rivojlanish haqida fikrlar ko‘rsatdi. Bu falsafalar Xitoy falsafiy tafakkurining yaratishida eng muhim bosqichni tashkil etdi. Shu tarixiy bosqichda, qadimgi Sharq falsafiy bilimlarining paydo bo‘lishi va o'zgarishlari, insonning o‘zini va dunyo haqida fikrlarni rivojlantirishda o'z xususiy yo'nalishlarini o'z ichiga olgan. Bu tafakkurlar insonning dunyo tasavvurlari va ma'naviy rivojlanishi uchun asosiy qayd etkazgan.

10. Markaziy Osiyoda "Avesto" ta'limotidagi falsafiy fikrlar va ilk o'rta asr Sharq falsafasi, ilmiy hayotning jaddiy bosqichlarini tahlil etishda o'ziga xos o'zgarishlarni olib kelgan. Bu bosqichda Abu Rayxon Beruniy, Abu Nasr Forobiy, va Ibn Sino kabi mutafakkirlar bilan tanishamiz, ularning tafakkurlarining rivojlantirgan jihati haqida insho yozamiz. Markaziy Osiyoda "Avesto" ta'limotidagi falsafiy fikrlar, Zarathushtra (Zerdusht) tomonidan yaratilgan dini matnlarning to'plamini o'z ichiga oladi. "Avesto" insoniyatning yaxshi va yomonlikning, obro'lar va farg'ona voqeliklar ko'rsatishining jahoniy ommaviy yaratishlari bo‘lib, inson fikrlarini va ma'naviyatini o'z ichiga oladi. Bu asarlar o‘zgarishsiz jamiyatning yaxshi va yomonlikni ayirib bera olishning muhimligini ko'rsatadi. Ilk o'rta asr Sharq falsafasida Abu Rayxon Beruniy, Abu Nasr Forobiy va Ibn Sino kabi mutafakkirlar bilan tanishamiz. Abu Rayxon Beruniy, madaniy va ilmiy hayotning o‘zaro bog'liqlikni tahlil qilgan va sharq madaniyati haqida aham fikrlarga ega bo‘lgan mutafakkir edi. U "Avesto" matnlarini o‘rganib, dini va falsafiy tafakkurlarni o'rganishga intizor qilgan. Abu Nasr Forobiy falsafiy fikrlarni nazariy va amaliy jihatlarda o'rganishda qatnashgan. U arab madaniyati bilan bog‘liq bilimlarni rivojlantirdi va ularni g'oyaviy matnlar orqali tahlil qildi. Uning tafakkurlari ilmiy metod va fikrlarni rivojlantirishda o‘ziga xos tajribalarga ega bo‘lgan. Ibn Sino (Avitsenna) falsafa va tibbiyot sohasida katta rivojlanish yaratgan va "Shifo" nomli asari yordamida falsafiy tafakkurlarini tibbiyotga bog‘liqlikda rivojlantirdi. U insonning tabiiy obro'larini va ma'naviyatini tahlil qildi va insonning madaniy va ilmiy taraqqiyotiga qatnashgan. Markaziy Osiyoda va Sharq falsafasida tufayli, falsafiy fikrlar dunyoqarashlilikning yuqori bosqichlariga olib kelgan, va ularning tafakkurlari insoniyatning tarixiy va ma'naviy o'zgarishlarini o'z ichiga olgan. Bu mutafakkirlar insoniyatning ma'naviy va ilmiy yaxshi yomonliklarini o'rganishda muhim o'zgarishlar kiritishda o'zlashtirgan.