1. Osiyo xalqaro Universiteti Tarix fakulteti 1-bosqich talabasi Ganjiyev Hasanning Jaxon tarixi fanidan tayyorlagan mustaqil ishi 3 ta harfharf

2. Mavzu:Qadimgi Bobil podsholigi Reja. 1.Qadimgi Bobil davlatining yuksalishi. 2.Podsho Xamurappi qonunlari. 3.Qadimgi Bobil madaniyati.

3. 1. Qadimgi Bobil davlatining yuksalishi. Bobil (Vavilon) —Mesopotamiyaning janubiy qismi miloddan avvalgi 2-ming yillikning boshidan miloddan avvalgi 538 yilgacha mavjud bo ʻ lgan qadimiy davlat. Markaziy shahri Bobil nomidan olingan. Miloddan avvalgi 3-ming yillikda Mesopotamiyada shahar- davlatlar paydo bo ʻ lgan edi.

4. Miloddan avvalgi 3-ming yillikda Mesopotamiyada shahar-davlatlar paydo bo ʻ lgan edi. Bobil shahri vujudga kelmasdan oldin Dajla va Furot daryolari orasida —Shumer va Akkad davlatlari mavjud bo ʻ lgan. Miloddan avvalgi 21-asr oxirida ko ʻ chmanchi semit (somiy) qabilalaridan biri amoriylar Akkadning katta bir qismini bosib olgach, qudratli davlat barpo etib, Bobil shahrini markaz qilganlar.

5. Shu davrda elamliklar ham Shumerda o ʻ rnashib olgan. Mesopotamiyada hukmron bo ʻ lish uchun amoriylar bilan elam qabilalari o ʻ rtasidagi kurashda amoriylar g ʻ olib chiqqan. Qadimiy Bobil podsholigida amoriylar sulolasi (miloddan avvalgi 1894—1518) mustahkamlanib olgan. Bu sulola podsholaridan Hammurapi (miloddan avvalgi 1792—1750) Shumerni ham o ʻ z davlatiga qo ʻ shib olgan.

6. Mustabid davlatni mustahkamlash maqsadida Hammurapi buyrug ʻ i bilan yuqori tabaqalarning manfaatini qo ʻ riqlashga qaratilgan qonunlar majmuasi tuzilgan. Bu qonunlar yerga egalik, savdo-sotiq, qulchilik, iqtisodiyijtimoiy munosabatlarni tartibga solgan.

7. Xamurappi qonunlari. Xamurappining qonunlari Hammurapi kodeksi — rasmi. Qadimgi Bobilning, qonunchilik kodeksidir. Miloddan avvalgi 1750- yillarda qirol Hammurapi davrida yaratilgan. Dunyodagi eng qadimgi huquqiy yodgorliklardan biri.

8. To ʻ plamning asosiy matni konus shaklidagi diorit va stelaga o ʻ yilgan Akkad tilida mixxat yozuvi ko ʻ rinishida saqlanib qolgan bo ʻ lib, U 1901 yil oxiri –1902 yil boshida Eron hududidagi qadimiy Suza shahrini qazish jarayonida fransuz arxeologik ekspeditsiyasi tomonidan topilgan. Zamonaviy tadqiqotchilar Qonunlarni Sud ishlarini yuritish, mulkning turli shakllarini va nikoh va oilaviy munosabatlarini, shuningdek xususiy va jinoyat huquqini himoya qilish masalalarini tartibga soluvchi 282 bandga ajiratadilar.

9. Qonunlar O ʻ rta Sharqdagi sinfiy jamiyati shakllanishining dastlabki bosqichida yaratilgan bo ʻ lib, ular tomonidan belgilangan jinoiy jazolarning qiyosiy shafqatsizligiga olib kelganiga qaramay, Qonunlar huquqiy tartibga solishning o ʻ ta puxta o ʻ ylanganligi va uyg ʻ unligi bilan ajralib turadi.

10. Xamurappi haqida tadqiqiotlar. Birinchi marta zamonaviy tadqiqotchilar qirol Hammurapi haqida 1853 yilda, O. G. Layard qazishmalar paytida uning nomi yozilgan mixxat lavhani topdi. O ʻ sha vaqtdan beri arxeologlar Hammurapi hukmronligi davriga oid bir qator yozuvlar va hujjatlarni topdilar. Xususan, 1854 yilda V. Loftus Usmonli Iroqida olib borilgan qazishmalar paytida Rim-Sina, Samsu-iluna va Hammurapi davridagi savdo shartnomalari yozilgan bir qancha loy lavhalarni topdi.

11. 1898-yilda Hammurapi va uning kotibi Sin-iddinam o ʻ rtasida 1900-yilda nashr etilgan keng ko ʻ lamli yozishmalari aniqlandi. Topilgan manbalarda shoh Bobil ning turli davlat faoliyati yorqin ifodalangan; ular ibodatxonalar qurish, aholi farovonligi, mamlakatni to ʻ g ʻ ri sug ʻ orish, eskilarini tozalash va yangi Irrigatsiya inshootlarini qurish, shuningdek, ma ʼ muriyat faoliyati bilan shug ʻ ullangani adolat — poraxo ʻ rlikka qarshi kurash, Sutxo ʻ rlik ishlari, vijdonsiz amaldorlarni hibsga olish, guvohlarni chaqirish va hokazo yozilgan.

12. Qadimgi Bobil huquqiy hujjatlarining tili oddiy akkad tilidan sezilarli darajada farq qilar edi va faqat 1881 yilda Iogann Strassmaier Beshinchi Xalqaro Sharqshunoslar Kongressida (Berlin, 1881 yil sentyabr) ushbu matnlarning hozirgacha noma ʼ lum bo ʻ lgan texnik ifodalarining dekodlanishini taqdim etdi.

13. Qadimgi Bobil madaniyati Fan taraqqiyotining muhim omili insonning xo ʻ jalik faoliyati bo ʻ ldi, chunki u o ʻ lchovlar tizimini ishlab chiqishni, yer maydoni o ʻ lchamlarini, don omborlari va sun ʼ iy suv havzalari hajmini aniqlash usullarini bilishni, kanallar qazish, imoratlar qurish va hunarmandchilikda band bo ʻ ladigan ishchi kuchini hisoblay olishni talab qilardi. Ana shu omillarning natijasi o ʻ laroq miloddan avvalgi 3-ming yillik oxirida shumerbobil matematikasi yaratildi.

14. Qadimgi Bobil minorasi Bobil minorasi”—Gollandiyalik rassom Esher tomonidan 1928-yilda yog ʻ ochdan ishangan. Bu Ibtido kitobining „Nuh“ 2- bobida bayon qilingan Injil an ʼ analarining syujetini qamrab oladi. Ushbu afsonaga ko ʻ ra, To ʻ fondan keyin insoniyat Bobil shahrini va osmon kabi baland minorani qurishga qaror qilgan bir xalq tomonidan taqdim etilgan. G ʻ azablangan Xudo beadab odamlarga saboq berishga qaror qildi va turli tillarni yaratdi.

15. Bobil davlatida yozuv. Yozuvning ixtiro qilinishi shumer xalqining eng katta madaniy yutuqlaridan biri bo‘ldi. U Uruk davrida miloddan avvalgi IV ming yillikning boshlaridayoq yuzaga kеldi. Qadimgi zamondagi boshqa xalqlarning o‘ziga xos alohida yozuv tizimi kabi Shumer yozuvi ham, dastavval, surat-yozuv tariqasida paydo bo‘lib, bunda ayrim surat-bеlgilar fikrni rasm orqali ifoda etgan.

16. Fanlar taraqqiyoti Bobilliklar kimyo borasida ham katta muvaffaqiyatlarga erishishgan, bu yutuqlar albatta sof amaliy tarzda bo ʻ lgan. Miloddan avvalgi 2-ming yillikdan boshlab jez tayyorlashning ko ʻ plab reseptlari saqlanib qolgan, sirkori sopol buyumlar va ularning rangbarang naqshlari ma ʼ lum bo ʻ lgan.

17. Tibbiyoti O ʻ sha davrda tibbiyot ham jadal rivojlandi. Jarrohlik yo ʻ li bilan oyoqqo ʻ llarni kesib tashlash, singan joylarni bitirish, ko ʻ zga tushgan oqlarni olib tashlash va boshqa tibbiy muolajalar bajarilar edi. Miloddan avvalgi 2- ming yillikning 2-yarmidan va 1-ming yillikning 1 yarmidan hozirgacha yetib kelgan tibbiy matnlarda inson tanasining bo ʻ laklari anatomik tizimga solinganligi ma ʼ lum bo ʻ ldi. Ba ʼ zi kasalliklar va tegishli dori-darmonlar ham muayyan tizimga solingan ekan.

18. Bobilda geografik tasavvurlarni ibtidoiy chizmalar —„dunyo haritasi“da umumlashtirishga harakat qilingan. Haritada yer yassi ko ʻ rinishda va uni tog ʻ lardan oqib keluvchi Dajla va Furot daryolari kesib o ʻ tgan tarzda tasvirlangan. Bularning hammasi dunyo okean bilan o ʻ ralgan va yer ham uning ustida suzib yuradi deb tasavvur qilingan. Bobilliklar o ʻ zlari yashayotgan joyni odamlar yashaydigan quruqlikning markazi deb bilganlar.

19. Foydalanilgan adabiyotlar. 1. Qadimgi sharq tarixi. Abdujabbor Kabirov. 2. Qadimgi dunyo xrestomatiyasi. 3. Jaxon tarixi 1-qism A.S.Sagdullayev. 4. Jaxon tarixi qadimgi va o’rta asrlar. 5. Jaxon tarixining muhim sanalari. 6. Internet saytlaridan foydalanilgan.