1. 1 BİLİM VE BİLİMSEL ARAŞTIRMA YRD. DOÇ. DR. İBRAHİM ÇÜTCÜ

2. SUNUM PLANI 1.Giriş 2.Dersin İçeriği – Amaçları – Beklentileri 3.Bilgi ve Bilim Kavramları 4.Bilimsel Yöntem 5.Bilimsel Düşünce Yöntemi 6.Bilimlerin Sınıflandırılması 7.Bilimsel Araştırma Türleri 8.Veri Toplama Teknikleri 2

3. GİRİŞ  Araştırma nedir?  Akademik / Piyasa / Firma araştırmaları nedir?  Kimler araştırma yapar?  Araştırma niçin gereklidir?  Araştırmaların toplumsal ve bireysel etkileri nelerdir? 3

4. BİLİMSEL ARAŞTIRMA EĞİTİMİNİN İÇERİĞİ İstatistik Araştırma Yöntemleri Kaynak Tarama ve Araştırma Raporu Yazma Ölçme ve Değerlendirme Bilgi ve İletişim Teknolojileri 4 GİRİŞ 4

5. Araştırmacıda Olması Gereken Temel Beceriler  Kabul edilebilir bir araştırma konusu ortaya koymanız gerekir. (problem cümlesi)  Araştırma konunuz hakkındaki literatürü tarayıp de ğ erlendirmeniz gerekir. (de ğ işkenler literatürde nasıl belirlenmiş)  Araştırmanız için ne tür veriler toplayaca ğ ınız belirleyip bunları uygun yöntemlerle toplamanız gerekir. (birincil ve ikincil veri, teorik araştırma, gözlem, röportaj…vb)  Toplanan veriler üzerinde analizler yapmanız gerekir. (istatistik-ekonometri-nitel-teorik)  Analiz sonuçlarını tartışmanız ve yorumlamanız gerekir. (literatürle karşılaştır)  Bütün bu aşamaları akademik bir dil ve biçim içerisinde yazmanız gerekir. 5 GİRİŞ

6. DERSİN İÇERİĞİ – AMAÇLARI – BEKLENTİLERİ  Dersin içeri ğ ini; bilimsel araştırma yapmak, tez/makale yazmak ve proje hazırlamak için gerekli olan bilgiler oluşturmaktadır.  Dersin temel amacı; bilimsel yöntem kullanılarak araştırmaların nasıl yapılaca ğ ı, araştırmanın aşamaları, araştırma yaparken kullanılacak yöntemler, tez yazım kuralları, vb. hakkında bilgiler vermektir.  Dersin sonundaki beklentiler ise; Başarılı tez / proje hazırlamak, Bilimin ilerlemesine katkı sa ğ layacak araştırmaları geliştirmek, Toplumun ve piyasaların karşılaştı ğ ı sorunlara karşı çözümler üretebilmek, Ülkenin refahını arttırabilecek önemli proje fikirleri için farkındalık oluşturmak, 6

7. Bilgi Bilgi İşleme ÇÖZÜM Anlama Açıklama Kontrol 7 BİLGİ ve BİLİM 7

8. Veri (Data) Bilgi (Knowledge) Malumat (Information) BİLGELİK (WISDOM) 8 BİLGİ ve BİLİM 8

9. Bilginin Kaynakları Kişisel Deneyimler Görüş Birliği Uzman Görüşü Otorite Gelenekler Sağduyu Medya Mantıksal çıkarım BİLİM** 9 BİLGİ ve BİLİM 9

10. BİLİM, SOSYAL BİLİMLER ve SOSYAL ARAŞTIRMA BİLİM NEDİR? Bertrand Russell`a göre bilim;  Gözlem ve deneye dayalı, akıl yürütme yoluyla önce dünyaya ait olguları, sonra bu olguları birbirine bağlayan kanunları bulma çabasıdır.  Bilim; olgulardan hareketle bu olgular hakkında kavramlara, yasalara, hipotezlere, kuramlara ulaşmak isteyen bir etkinlik olarak tanımlanabilir.  Önceki asırlarda, tüm sistematik araştırmalara ve düzenli bilgiler bütününe bilim denir. Doğruluğu kanıtlanmış bilgiler bütünüdür. BİLGİ ve BİLİM 10

11. İncelenen konudaki – olguları tanımlamak, – olgular arasında nedensellik ilişkileri kurmak – ve bunları genelleştirip, – kuramlar içinde toplayarak kanunlara ulaşmaktır. BİLGİ ve BİLİM Bilimsel Faaliyetin Amacı 11

12. BİLİM BİLİMSEL BİLGİ Belli özelliklere sahip bilgiler bütünü BİLİMSEL YÖNTEM Bilgi elde etme süreci 12 BİLGİ ve BİLİM 12

13. BİLİMSEL YÖNTEM 13 Bir araştırmada gerçeğe ulaşmak için izlenen yol veya sürece «bilim yöntemi» denir. Kökeni Aristo’ya kadar uzanır. Bilim yönteminin, bilimsel düşünce ve bilimsel araştırma olmak üzere iki yönü vardır. Bilimsel Yöntem = Bilimsel Araştırma Süreci Bilimsel yöntem; insan zihninin, bir güçlükle karşılaştığı zaman verdiği doğal tepkilerin bir bütünüdür. 13

14. BİLİMSEL YÖNTEM Bilimsel Araştırma Süreci Sezme Tanımlama Çözüm Önerileri Geliştirme Deneme Karar Verme Raporlaştırma Kaynak Tarama Hipotez Kurma ANALİZ (Ölçme ve Değerlendirme) 14

15. BİLİMLERİN SINIFLANDIRILMASI 1.Pozitif Bilimler: Olgular arasındaki ilişkilerin açıklanması ve bunların teori adı verilen soyut modeller içinde toplanarak genel kanunlara ulaşılmasıdır. Gerçek anlamda yenilik yaratıcı ve bilimsel yöntemin uygulandığı bilimler pozitif bilimlerdir.  Doğa Bilimleri: Canlı ve cansız varlıkları konu alışlarına göre fiziki ve biyolojik bilimlerden oluşur.  Toplumsal Bilimler: Yaşadığı toplum içinde insanın davranışlarını inceleyerek genel teorilere ulaşmaya çalışır. 2. Normatif Bilimler: Toplumsal değer yargılarıyla ilgilidir. Güzel- çirkin, iyi-kötü, doğru-yanlış gibi 15

16. Pozitif Bilimlerin Özellikleri  Bilim olgusaldır  İç ve dış tutarlılık  Eleştiri  Genellik  Öngörü  Toplumsal gereksinimler 16 BİLİMLERİN SINIFLANDIRILMASI

17. BİLİMSEL DÜŞÜNCE YÖNTEMİ  Matematik ve Bilim  Bilim ve Teknoloji  Tümdengelim  Tümevarım  Hipotez  Hipotez Testi 17

18. ARAŞTIRMA TÜRLERİ  Temel ve Uygulamalı Araştırmalar  Doğal Çevre ve Laboratuvar Araştırmaları  Nedensellik Yönünden Sınıflandırma Deneysel Araştırmalar Tanıtıcı Araştırmalar (Monogrofi Türü Araştırmalar, Tarihsel Araştırmalar, İstatiksel Araştırmalar) Alan Araştırmaları  Amaçları Yönünden Araştırmalar Destekleyici Araştırmalar Keşfedici Araştırmalar 18

19. Temel ve Uygulamalı Araştırmalar  Temel bilim araştırmaları; olaylar arasındaki ilişkileri keşfetmek ve teori geliştirmek amacını taşırlar. Bu tür araştırmalar daha çok bilim adamları ve araştırma kurumları tarafından yapılır.  Uygulamalı araştırmalar ise günlük pratik sorunlara çözüm aramak, görüşler arasında doğru olanı savunmak, kamuoyunu aydınlatmak, ekonomik-sosyal-siyasal konularda tahminlerde bulunmak gibi amaçlara hizmet ederler. 19 ARAŞTIRMA TÜRLERİ

20. Doğal Çevre ve Laboratuvar Araştırmaları  Laboratuvar araştırmaları, yapay olarak oluşturulan bir çevrede veya ortamda, denetimli koşullar altında neden- sonuç ilişkilerinin keşfedilmesine yönelik bir çalışma türüdür.  Sosyal bilimlerde laboratuvar araştırmaları üç farklı şekildedir; Etki çalışmaları Yargı çalışmaları Gözlem çalışmaları 20 ARAŞTIRMA TÜRLERİ

21. Nedensellik Yönünden Sınıflandırma Bazı araştırmalarda amaç, değişkenler arasındaki neden-sonuç ilişkilerinin ortaya konması, bazılarında ise ilgilenen kütlenin veya olayın belirli özelliklerinin gösterilmesi, tanıtılması olabilir. Bu açıdan araştırmalar; deney-tanıtma-istatistik-alan araştırmaları biçiminde sınıflandırılır. 21 ARAŞTIRMA TÜRLERİ

22. 1.Deneysel Araştırmalar: Araştırmacı, araştırma ortamını kendisi oluşturur ve bu ortamdaki etkenleri değiştirebilir, denetleyebilir. Amaç; incelenen olaydaki neden-sonuç ilişkilerinin ortaya çıkartılmasıdır. Zayıf yönü; üzerinde araştırma yapılan kişiler durumu farkedince doğal davranış göstermeyebilirler. Ayrıca deneklerin ana kütleyi ne derece temsil ettiği hep tartışma konusudur. 22 ARAŞTIRMA TÜRLERİ

23. 2. Tanıtıcı Araştırmalar Asıl amaç belirli bir ana kütlenin ilgi duyulan niteliklerini anket-gözlem- görüşme yöntemleri ile belirlemektir. Örneğin TR nüfusunun ne kadarı okur-yazar, hangi ekonomik faaliyetlerle uğraştığı..vb. Daha çok toplumsal olayların incelenmesinde yaygınlık kazanmıştır.  Monografi Türü Araştırmalar: Olay-olgu-kurum ve kuruluşu olduğu gibi tanıtmaya yarayan çalışmalardır.  Tarihsel Araştırmalar: Toplumsal olayların geçmişteki durumunu incelemeye yönelik araştırmalardır. Tarihsel araştırmalar ile tarih araştırmaları aynı şey değildir.  İstatiksel Araştırmalar: Rakamsal verilerin planlı şekilde toplanması, gruplandırılması, işlenmesi, yorumlanması ve tahmini konusundaki tekniklerle ilgilenir. 23 ARAŞTIRMA TÜRLERİ

24. 3. Alan Araştırmaları İncelenen kişilerin gerçek yaşamına katılarak yapılan araştırmalardır. Burada insanları laboratuvara almak yerine araştırmacının onların dünyasına girmesi söz konusudur. Alan araştırmasında bazen araştırmacı incelediği insanların dünyasına tam olarak girer, grubun bir parçası olur. Bazılarında ise bir gözlemci olarak davranır, grubun dışında kalır. 24 ARAŞTIRMA TÜRLERİ

25. Amaçları Yönünden Araştırmalar 1. Destekleyici Araştırmalar: Bilgilerin yorumuna dayanır. Yani tartışmalı bir konuda belirli bir görüşü savunma yada desteklemeye yönelik çalışmalardır. Yazar ilgili konu hakkında okuyucuyu ikna etme amacındadır. 2. Keşfedici Araştırmalar: İlişki bulmaya, durum belirlemeye, okuyucuya bilgi vermeye yönelik araştırmalardır. Gözlem, mülakat, anket, deney gibi tekniklerle bilgi üretilmeye çalışılır. 25 ARAŞTIRMA TÜRLERİ

26. VERİ TOPLAMA TEKNİKLERİ 1.Görüşme 2.Anket 3.Örnekleme 4.Gözlem 5.Belgesel Kaynak Derlemesi 26

27. 1.Görüşme Bilgi alınacak kişilerle karşılıklı konuşma şeklinde yapılır. Yüzyüze bir ilişkiye dayanması, verilerin elde edilmesinde açıklık ve kesinlik kazandırır. 27 VERİ TOPLAMA TEKNİKLERİ

28. 2. Anket Bilgi alınacak kişinin okuyup cevaplandıracakları soru listesinin hazırlanması şeklinde yapılan gözlemlerdir. Anket sorularını hazırlama; bilgi-sabır-özen isteyen ve ön araştırma gerektiren bir süreçtir. Sorular hazırlanırken; öncelikle her sorunun araştırmanın ana konusu ile doğrudan ilişkili olması ve soru listesinin bir iç bütünlüğe sahip olması gerekir. 28 VERİ TOPLAMA TEKNİKLERİ

29. 3. Örnekleme Saha araştırmalarında ya ana kütlenin tümü ele alınır yada örnekleme yöntemine (oransal yaklaşım formülü – exel prog.) başvurulur. Örnekleme; bir bütünün kendi içinden seçilmiş bir parçasıyla temsil edilmesidir. Örnekleme için iki koşul gerekir; birincisi örneğin temsil yeteneği taşıması diğeri de örnek hacminin yeterli büyüklükte olmasıdır. 29 VERİ TOPLAMA TEKNİKLERİ

30. 4. Gözlem Gözlemin bilimsel nitelik taşıması için veri toplama işleminin sistematik bir biçimde yapılması gerekir. Gözlem, belli bir araştırma amacına hizmet etmesi gerekir ve araştırmacı tarafından önceden planlanmış bir faaliyet olmalıdır. Gözlem sonuçları sistematik bir şekilde kaydedilmelidir. Dolayısıyla da gözlem sonuçları ölçülebilir olmalıdır. Bu nedenle bazen sosyal olayları veya davranışları ölçmek zor olmaktadır. 30 VERİ TOPLAMA TEKNİKLERİ

31. 5. Belgesel Kaynak Derleme Konu hakkında diğer kişi veya kurumlar tarafından yazılmış, hazırlanmış veya yaratılmış çeşitli yazı, belge, yapım veya kalıntıların toplanması ve incelenmesidir. 31 VERİ TOPLAMA TEKNİKLERİ

32. TEŞEKKÜRLER!.. 32