1. Garem Jackson Cynhadledd
Ymwybyddiaeth Iaith
Garem Jackson
Cynhadledd
Nant Gwrtheyrn –
Mehefin 9fed 2011

2. Dibenion craidd gweithdai Ymwybyddiaeth Iaith
Hyrwyddo a dathlu hunaniaeth yn ein gwlad ddwyieithog;
Meithrin dealltwriaeth o ddemograffig iaith yng Nghymru;
Deall cyd-destun hanesyddol ac ieithyddol Cymru;
Ystyried/herio stereoteipiau wrth sôn am siaradwyr Cymraeg;
Hyrwyddo balchder ac agweddau cadarnhaol tuag at Y Gymraeg a’r rôl sydd ganddi yn ein bywydau.

3. Cynulleidfaoedd/Grwpiau Targed
Yn cynnwys:
Plant;
Rhieni a theuluoedd;
Llywodraethwyr;
Athrawon a staff ategol;
Cymuned ehangach yr ysgol;
Rheolwyr a staff canolfannau ac asiantaethau cyhoeddus.

4. Gweithdy Ymwybyddiaeth Iaith: rhaglen enghreifftiol (hanner diwrnod)
Ymarfer delweddau.
Trafod/herio cyfres o osodiadau.
3. Cwis demograffig.
4. Hanes yr iaith yng Nghymru.

5. Ymarfer Delweddau
Dewis o amrywiaeth o ddelweddau pa un/pa rai sy’n cynrychioli orau eich ‘darlun’ chi o’r iaith Gymraeg.

6. Ymarfer Delweddau
Dyma glip fideo o grwpiau o blant blynyddoedd pump a chwech Ysgol Gymuned Cwm y Glo yn trafod eu dewis o ddelweddau a’u rhesymau am y dewisiadau hynny.

7. Trafod/herio cyfres o osodiadau
Trafod/herio cyfres o osodiadau sy’n ymwneud â/ag:
Defnydd o iaith;
Agweddau tuag at Y Gymraeg;
Ethos sefydliad mewn perthynas ag iaith.

8. Trafod/herio cyfres o osodiadau
Dyma glip fideo o grwpiau o blant blynyddoedd pump a chwech Ysgol Gymuned Cwm y Glo yn trafod dau o’r gosodiadau hyn, sef:
Mae’r rhan fwyaf o bobl sydd yn byw yng Nghwm y Glo yn ddi-Gymraeg; ac
Mae defnyddio’r Gymraeg yn bwysig wrth chwarae gemau ar y buarth.

9. Trafod/herio cyfres o osodiadau
Gosodiad 1af:
‘Nid oes gan ysgol yr hawl i fynnu bod plentyn yn siarad Cymraeg tu allan i furiau’r dosbarth.’

10. Trafod/herio cyfres o osodiadau
Atebion posibl:
Nid mynnu ydi trefn ysgol ond gosod disgwyliadau uchel.
Hyrwyddo defnydd o’r Gymraeg yn arwain at
fanteision a llwyddiant addysgol.
Mae datblygu i fod yn bobl ifanc ddwyieithog lawn yn nod clir o safbwynt byw a gweithio yng Nghymru.
Hyrwyddo defnydd o’r Gymraeg mewn bywyd bob dydd yn ddyletswydd ac yn gyfrifoldeb i ni er lles addysgol a chymdeithasol y plant.

11. Trafod/herio cyfres o osodiadau
2il osodiad:
‘Ni fydd ymateb ein holl weithlu yn gadarnhaol tuag at hyrwyddo defnydd cymdeithasol o’r Gymraeg.’

12. Trafod/herio cyfres o osodiadau
Atebion posibl:
Mae’r holl weithlu yn atebol i flaenoriaethau a chynlluniau strategol lleol a chenedlaethol.
Mae’r holl weithlu yn atebol i weithredu gweledigaeth y Pennaeth a datganiad o genhadaeth yr ysgol.
Mae ymgyrraedd at yr un nod fel gweithlu yn sicrhau llwyddiant ysgol gyfan, ac yn gyfle i aelodau o staff wella eu cymwysterau, profiad a sgiliau mewn meysydd arbennig.

13. Trafod/herio cyfres o osodiadau
3ydd gosodiad:
‘Rôl yr ysgol, nid rhieni, ydy hyrwyddo defnydd cymdeithasol o’r Gymraeg.’

14. Trafod/herio cyfres o osodiadau
Atebion posibl:
Er ei bod yn gallu sicrhau llwyddiant academaidd yn Y Gymraeg, ni all yr ysgol gynhyrchu siaradwyr Cymraeg naturiol ar ei phen ei hun.
Mae ymchwil yn dangos mai rhieni a chyfoedion sy’n dylanwadu fwyaf ar arferion iaith plant.
Mae angen i rieni fod yn rhan o’r weledigaeth, ac i ddeall a gweld nad ydy hyrwyddo’r Gymraeg yn fygythiad o unrhyw fath.

15. Deilliannau
Fframwaith Arolygu Cyffredin newydd Estyn – gwahaniaeth amlwg rhwng:
Agwedd 1.1.5: Yr Iaith Gymraeg; ac
Agwedd 2.1.3: Darpariaeth Gymraeg a’r dimensiwn Cymreig.
Mae cynnal gweithdai Ymwybyddiaeth Iaith yn fodd i ddarparu tystiolaeth dda ar gyfer Agwedd 2.1.3: Darpariaeth Gymraeg a’r dimensiwn Cymreig.

16. Deilliannau
Dangosydd Ansawdd Agwedd 2.1.3: Darpariaeth Gymraeg a’r dimensiwn Cymreig:
Graddau mae’r ysgol yn cyfrannu at ddatblygu, ac yn datblygu gwybodaeth a dealltwriaeth disgyblion o nodweddion diwylliannol, economaidd, amgylcheddol, hanesyddol ac ieithyddol Cymru.

17. Y Camau Nesaf
Ymwybyddiaeth Iaith yn ran o Gynllun Busnes Cyngor Gwynedd ar gyfer Cynllun peilot yn nalgylch Brynrefail:
Ysgolion Bethel, Cwm y Glo, Dolbadarn, Gwaun Gynfi, Llanrug, Penisarwaun a Waunfawr wedi ymuno â’r cynllun;
Cyflwyno gweithdy Ymwybyddiaeth Iaith i Benaethiaid ysgolion cynradd y dalgylch;

18. Y Camau Nesaf
Cefnogi a mentora’r Penaethiaid i lunio gweithdai Ymwybyddiaeth Iaith ar gyfer plant/rhieni.
Gweithdai Ymwybyddiaeth Iaith wedi digwydd yn yr ysgolion, gan dargedu deg rhiant ymhob un.