1. An Tionscnamh um Pleanáil Fhorbartha Scoile
“Tionscnamh ag scoileanna ar mhaithe le scoileanna”
Seimineár Réigiúnach 2008
Féinmheastóireacht Scoile
Fócas ar an Teagasc agus ar an bhFoghlaim

2. Aidhm
Díriú ar an bhféinmheastóireacht mar straitéis chun cáilíocht an teagaisc agus na foghlama a fheabhsú:
Go hachomair:
Fiosrú a dhéanamh ar an gcaoi le cur chuige féinmheastóireachta i leith an teagaisc agus na foghlama a chothú mar chuid de phleanáil ábhar agus d’athbhreithniú leanúnach scoile

3. Taighde ar an bPFS – Torthaí ón Ríocht Aontaithe…
Ní leanann feabhsú scoile PFS uaidh féin
Ní mór go mbeadh fócas ar an teagasc agus ar an bhfoghlaim agus ar ghnóthachtáil daltaí
(MacGilchrist et al, 1995)

4. Féinmheastóireacht ar an Teagasc agus ar an bhFoghlaim
Ceisteanna le breathnú:
Cáilíocht ghafacht na ndaltaí
Cáilíocht thaithí na foghlama
Atmaisféar ranga

5. Plé
“When I go into a classroom where the quality of learning is high, I see…”
(Hesketh, 2008)
“Nuair a théim isteach i seomra ranga a bhfuil ardcháilíocht foghlama ann, feicim…”

6. Cé na teicnící teagaisc a chabhraíonn le daltaí foghlaim (% an-chabhrach)
Míníonn múinteoirí go soiléir (72%)
Bíonn áit ann do spraoi (41%)
Is féidir tuairim a chur in iúl (36%)
Obair ghrúpa le cairde (30%)
Obair phraiticiúil (30%)
Nótaí a chóipeáil (29%)
Rudaí a fháil amach (25%)
Teagasc múinteora (18%)
(ITES/CNCM) (ESRI/NCCA)

7. Fócas ar Fhéinmheastóireacht

8. Bealaí le cur chuig féinmheastóireacht: - eochairghnéithe
A. Deis le Féinmheastóireacht a dhéanamh:
Duine Aonair Roinn Ábhair Foireann
B. Próiseas na Féinmheastóireachta:
Cleachtas Reatha Cleachtas Feabhsaithe
C. Critéir Rathúlachta – Torthaí
Gafacht Daltaí Breisiú Gnóthachtála

9. Céard atá i gceist le féinmheastóireacht ar an Teagasc/ar an bhFoghlaim?
Fiosrúchán córasach, bunaithe ar fhianaise, maidir le gné den teagasc agus den fhoghlaim
Tá sé mar aidhm aici a fháil amach cé chomh maith is atá an roinn/an múinteoir ag cruthú i gcomparáid le caighdeáin aontaithe i leith dea-chleachtais
Treoraíonn sí an múinteoir/roinn an ábhair maidir le roghnú tosaíochtaí i bpleanáil le haghaidh feabhsúcháin

10. Féinmheastóireacht ar an Teagasc agus ar an bhFoghlaim
Is féidir/Ba cheart go mbeadh sí mar chuid d’fhócas forbarthach ranna ábhar
Is féidir le múinteoir aonair í a dhéanamh chun tacú le cleachtas machnamhach mar chur chuige i leith feabhsú teagaisc agus foghlama
Céard é do thaithí go dtí seo?

11. Réimsí a bhféadfadh Ranna Ábhar/Múinteoirí díríú orthu le haghaidh Féinmheastóireachta
Torthaí na foghlama
Critéir rathúlachta
Luas
Ceistiúchán
Straitéisí litearthachta m.sh: úsáid eochairfhocal
Difreáil
Measúnú/obair bhaile
Eagrú ranga
Caidreamh múinteora-dalta
Atmaisféar ranga
Obair ghrúpa/phéire

12. Próiseas na Féinmheastóireachta - eochairchéimeanna
I gcás réimse tofa:
Déan cinneadh faoi céard atá i gceist le dea-chleachtas
Bailigh sonraí iontaofa faoin gcleachtas mar atá
Comhordaigh agus bain ciall as na sonraí– fianaise
Bain tátail bhailí as na sonraí gur féidir seasamh leo
Roghnaigh tosaíochtaí le haghaidh feabhsú pleanáilte

13. Uirlisí na Féinmheastóireachta
Ceistneoirí
Agallaimh
Breathnóireacht
Anailís ar obair daltaí
Corrsheiceáil
Anailís ar theagmhas criticiúil
Anailís réimse fórsa
Póstaeir, greamáin, ticéid scoir
Fiosrú grianghrafchuidithe
Féach Aonad 5, Dréacht-threoirlínte PFS (lth )

14. Ag obair i gcomhpháirt le daltaí mar chuid d’fhéinmheastóireacht
Trí uirlis shamplacha le húsáid:
Anailís réimse fórsa
Corrsheiceáil
Ceistneoir ar mhodheolaíochtaí múinteoireachta
Tógadh na trí shleamhnán seo a leanas ó
MacBeath, 2005: The Self-Evaluation File

15. An Réimse Fórsa

16. Corrsheiceáil An intinn dírithe 1 2 3 Ag smaoineamh ar rudaí eile
Airdeallach
Codlatach
Suaimhneach
Míshuaimhneach
Ag iarraidh bheith anseo
Ag iarraidh bheith áit éigin eile
Sona
Brónach
Gníomhach
Éighníomhach
Spreagtha
Bréan den obair
An t-am ag imeacht go tapaidh
An t-am ag imeacht go mall
Lán d’fhuinneamh
Fíorbheagán fuinnimh
Rud éigin i ngeall air
Gan faic i ngeall air
Cuideachtúil
Uaigneach
Furasta an intinn a dhíriú
Deacair an intinn a dhíriú
Croíúil
Cantalach
Furasta bheith cruthaitheach
Deacair bheith cruthaitheach

17. Ag éisteacht leis an múinteoir
Ceistneoir ar mhodheolaíochtaí teagaisc: Cé chomh minic is a úsáidim an cur chuige seo? Cé chomh mór is a chabhraíonn sé leat foghlaim?
Ag éisteacht leis an múinteoir
Ag tabhairt freagra ar cheisteanna an mhúinteora
Ag déanamh turgnamh
Ag obair ar an ríomhaire
Ag féachaint ar fhíseán
Ag éisteacht le téip
Rólghlacadh
Ag obair i ngrúpa
Ag breacadh nótaí fad atá an múinteoir ag caint
Ag breacadh nótaí ó leabhar nó ó bhileog oibre
Ag cruthú rudaí
(MacBeath, 2005 lth )

18. Cáilíocht an Teagaisc agus na Foghlama (Ag Breathnú ar an Scoil Againne, Réimse 4)
Atmaisféar Ranga
Meas
Idirghníomhaíochtaí
Timpeallacht
Dearbhchothú
Foghlaim
Gafacht
Tuiscint
Eolas agus inniúlacht
Comhfhoghlaim/Foghlaim neamhspleách
Cumarsáid
Modheolaíocht
Modheolaíochtaí cuí
Soiléire ó thaobh aidhme de
Luas agus struchtúr an cheachta
Raon straitéisí
Úsáid acmhainní
Bainistiú Ranga
Smacht
Bainistiú gníomhaíochtaí foghlama
Dúshlán & inspreagadh

19. Cáilíocht an Teagaisc agus na Foghlama (Ag Breathnú ar an Scoil Againne, Réimse 4)
Gné B:
Teagasc agus Foghlaim
Comhpháirt iv:
Foghlaim
Téama:
“A ghníomhaí agus a neamhspleáí a bhíonn daltaí gafa sa bhfoghlaim, agus an chaoi a léirítear cáilíocht a dtuisceana ina gcuid ceistiúcháin agus ina gcuid freagraí ar cheisteanna”

20. Straitéis Teagaisc agus Foghlama
Fócas ar Cheistiúchán
Straitéis Teagaisc agus Foghlama

21. Plé
Cén aidhm atá leis na ceisteanna a chuireann sibh le linn rang ar bith?

22. Cén fáth a gcuirimid ceisteanna?
Chun spéis agus inspreagadh a fhorbairt
Chun ullmhúchán agus réamheolas daltaí a mheas
Chun deacrachtaí nó bacainní foghlama a aithint
Chun daltaí a spreagadh le ceisteanna a chur
Chun foghlaim neamhspleách a spreagadh
Chun obair bhaile/obair ranga a sheiceáil
Chun smaointeoireacht chriticiúil/scileanna fiosrúcháin a fhorbairt
Chun gnóthachtáil a mheas

23. Céard atá á iarraidh ar dhaltaí nuair a chuirtear ceist orthu?
I gcás ceiste ní mór don dalta:
Aire a thabhairt/éisteacht/an bhrí a thabhairt leis
An chiall a oibriú amach
Freagairt neamhfhollas a ghiniúint (i.e. freagra a chumadh san intinn)
Freagairt fhollas a ghiniúint – agus an fhreagairt a athbhreithniú b’fhéidir mar thoradh ar bhreis ceistiúcháin ón múinteoir
Machnamh a dhéanamh agus foghlaim trí phlé

24. Tráth feithimh: Tar éis Ceist a chur
Meán-tráth feithimh - 1 soicind
Tá neartú gnóthachtála ceangailte le méadú sa tráth feithimh go 3 shoicind nó os a chionn, tar éis ceist íos-oird a chur
Dealraíonn sé nach bhfuil aon tairseach a bhaineann le tráth feithimh i gcás ceisteanna ardoird. Ach dá fhad é an tráth feithimh is ea is mó gafacht na ndaltaí

25. Cén saghas ceisteanna a chuireann tú
Cén saghas ceisteanna a chuireann tú? (Féach Tacsanamaíocht um Cheistiú Bloom)
Eolas
Tuiscint
Feidhmiú
Anailís
Sintéis
Meastóireacht

26. Pleanáil le haghaidh Ceistiúcháin Curtha in oiriúint ó E C Wragg
Aithin na heochaircheisteanna i leith rúin fhoghlama an cheachta
Déan cinneadh maidir le leibhéal, ord agus uainiú na gceisteanna
Leathnaigh an ceistiúchán – ag smaoineamh ar fhocheisteanna le cur
Déan anailís ar fhreagraí a bhfuil tú ag súil leo agus ar fhreagairtí a d’fhéadfaí a thabhairt

27. Ceistiúchán sa Seomra Ranga Saincheisteanna le breathnú
Aithin raon/éagsúlacht reatha na gceisteanna
Riachtanas cognaíoch – meabhrú nó cruthaitheach/le haghaidh meastóireachta
Tráth feithimh 1 agus tráth feithimh 2
Cén chaoi a roghnaítear an freagraí?
Freagairt ‘Gan lámha in airde’
Na freagraí ceaptha ag péirí, grúpaí srl.
Cén chaoi a bpléitear le ‘freagraí míchearta’?
‘Cultúr’ an tseomra ranga ó thaobh freagraí a thabhairt – ‘slán’ freagra a thabhairt
Cén chaoi a dtógtar ar ‘sheisiúin cheistiúcháin’?
Ceisteanna ceaptha ag daltaí – (triailcheisteanna san áireamh)

28. Próiseas na Féinmheastóireachta
Eochairchéimeanna i leith ceistiúcháin:
Déan cinneadh faoi céard atá i gceist le dea-chleachtas i ndáil le ceistiúchán
Bailigh sonraí iontaofa faoin gcleachtas atá agat i leith ceistiúcháin (Cén chaoi a ndéanfá é seo?)
Comhordaigh agus bain ciall as na sonraí atá bailithe agat maidir leis an leas a bhaineann tú as ceisteanna - fianaise
Cé na tátail is féidir leat a bhaint as an bhfianaise seo faoin leas a bhaineann tú as ceisteanna
Leag síos tosaíochtaí ó thaobh bealaí nua le cur chuig ceistiúchán le haghaidh feabhsú pleanáilte 28

29. Ceardlann
Agus athruithe sa chur chuige atá agat i leith ceistiúcháin curtha i gcrích agat thar thréimhse, conas a thabharfá faoina n-éifeachtacht a mheas?
Cén fhianaise/Cé na táscairí a lorgófá lena léiriú go raibh bealaí nua sa chur chuige ag déanamh difríochta?

30. Straitéisí Feabhsaithe i leith Ceistiúcháin: Táscairí/Torthaí
Straitéis ann i leith ceistiúcháin – (minicíocht, in oiriúint do chumas, AO, ÍO, srl.)
Gafacht níos fearr ag daltaí – (níos mó rannpháirtíochta i ngnáthaimh cheistiúcháin ó bhéal)
Daltaí laga níos sofhreagraí
Daltaí cumasacha ag úsáid níos mó scileanna ardoird smaointeoireachta
Feabhas i ngóthachtáil – neartú i dtriailscóir
Níos lú cur isteach ar obair ranga
Níos mó gafachta le hObair Bhaile
Cáilíocht an Obair Bhaile feabhsaithe
Idirghníomhaíocht dhearfach múinteora-dalta
Níos mó sásaimh as post an mhúinteora
Eile?

31. Cén chaoi ar féidir leat cur chuige féinmheastóireachta i leith an teagaisc agus na foghlama a chur chun cinn/a dhaingniú i do scoil?
Spreag gach roinn chun réimse le forbairt/le meastóireacht a dhéanamh air a roghnú gach bliain
Pléigh leis an bhfoireann bealaí le tabhairt faoi chur chuige córasach i leith féinmheastóireachta
Cuir béim ar a thábhachtaí atá sé leas a bhaint as taighde/teoiric atá ar fáil faoin réimse tofa
Spreag cur chuige comhoibritheach – comhroinnt teoirice, forbairt uirlisí comhchoiteanna um meastóireacht, piarbhreathnóireacht
Aithin pócaí dea-chleachtais agus aimsigh bealaí lena gcomhroinnt
Spreag baill gach roinne chun tuairisc a thabhairt dá gcomhghleacaithe ar thorthaí phróiseas na meastóireachta – torthaí fhoghlaim na roinne de bharr a cuid oibre

32. Ábhair Bhreise

33. Bheith in ann ceisteanna a chur sa rang
CNCM/ITES (NCCA/ESRI): Gearing up for the Exam Gnéithe de thaithí daltaí a bhí mar bhun le hidirghníomhaíochtaí dearfacha le múinteoirí
Bheith in ann ceisteanna a chur sa rang
Moladh a fháil as freagraí sa rang/obair scríofa mhaith
Go gcaitear leo le cothroime agus le meas
Aiseolas dearfach
Comhairliúchán le daltaí faoina gcuid foghlama / saincheisteanna a bhaineann lena dtaithí scoile
Iad a bheith san áireamh sa phróiseas cinnteoireachta

34. Gan aon aiseolas dearfach a fháil i leith a gcuid oibre
CNCM/ITES (NCCA/ESRI): Gearing up for the Exam Gnéithe de thaithí daltaí a bhí mar bhun le hidirghníomhaíochtaí diúltacha le múinteoirí
Gan aon aiseolas dearfach a fháil i leith a gcuid oibre
Múinteoirí ag tabhairt amach dóibh go minic as mí-iompar sa rang nó gan an obair a bheith déanta acu
Gan go leor misnithe nó dúshláin le suim/ gafacht a choinneáil
Fabhraíocht a léiriú i gcás daltaí áirithe (bheith níos déine ar bhuachaillí ná ar chailíní)
Bhraith os cionn 10% de dhaltaí nach raibh obair scoile suimiúil

35. Straitéisí don Seomra Ranga
Chun daltaí a spreagadh le bheith rannpháirteach agus chun déileáil go héifeachtach lena bhfreagraí, breathnaigh iad seo a leanas:
Smaoinigh, déan péirí, comhroinn, déan grúpaí de cheathrar
Tabhair leid do dhaltaí
Bain úsáid as freagra mícheart ag dalta chun tuiscint a fhorbairt
Bíodh níos mó ná dalta amháin / rang iomlán páirteach sa fhreagra
Éist agus freagair go dearfach (tabhair seal beag, tabhair leid, tabhair moladh)
Chun cabhrú le daltaí a gceisteanna féin a cheapadh:
Samhaltaigh an ceistiú do dhaltaí
Cuir deiseanna ar fáil do dhaltaí chun a scileanna a chleachtadh
Cuir am san áireamh le haghaidh ceisteanna ó dhaltaí agus le plé éifeachtach a dhéanamh ar na ceisteanna sin

36. Fréamhacha Ceisteanna
Cén chaoi ar féidir linn bheith cinnte go…?
Céard atá mar an gcéanna agus céard atá difriúil i gcás…?
An mbíonn sé fíor/bréagach riamh/i gcónaí go …?
Cén fáth go dtugann ___, ___ agus___ an freagra céanna?
Cén chaoi a …?
Cén chaoi a míneofá…?
Céard a insíonn sé sin dúinn i dtaobh …?
Céard atá cearr le …?
Cén fáth go bhfuil ___ fíor?

37. Tuiscintí ginearálta i leith ceistiúcháin
Ó thaobh na gnóthachtála de tá níos mó éifeachta ag baint le ceacht ina gcuirtear ceisteanna ná mar atá i gceacht gan cheisteanna
Tá ceistiúchán ó bhéal le linn ranga níos éifeachtaí ó thaobh chur chun cinn na foghlama de ná mar atá ceisteanna scríofa
Leanann breis tuisceana ceisteanna a dhíríonn ar eochairphointí
Tá nasc dearfach idir ceisteanna a chur le linn plé ranga agus foghlaim fíricí

38. Tuiscintí breise
I gcás grúpaí atá lagchumasach – tá nasc dearfach idir úsáid rialta ceisteanna íosoird agus gnóthachtáil
Leanann gnóthachtáil bhreise san fhoghlaim méadú i gceistneoireacht ardoird (os cionn 20%)
Ardaíonn ionchas múinteoirí ina leith siúd atá ceaptha bheith ina bhfoghlaimeoirí laga nuair a mhéadaítear úsáid ceisteanna ardoird go 50%

39. Cáilíocht na foghlama sa seomra ranga? (John West Burnham)
ÉADOMHAIN
(CÉN RUD)
DOMHAIN
(CÉN CHAOI)
FODHOMHAIN
(CÉN FÁTH)
MEÁIN
Cuimhne
Machnamh
Iomas
TORTHAÍ
Faisnéis
Eolas/Fios
Gaois
FIANAISE
Macasamhlú
Tuiscint
Brí
INSPREAGADH
Eisintreach
Intreach
Fíréanta
DEARCADH
Comhlíonadh
Léirmhíniú
Cruthaitheacht
CAIDREAMH
Spleáchas
Idirspleáchas
Neamhspleáchas

40. Ráitis Shamplacha – Tuarascálacha CÁ 08
…ceistiúchán i scríbhinn, ó bhéal, agus pictiúrtha
…díríodh ceisteanna ar dhaltaí ar leith
…tugadh spás do dhaltaí lena bhfreagraí a réiteach agus gríosaíodh iad lena lámha a ardú sular roghnaíodh freagraí