1. Viral gastroenteritis
Árni Þór Arnarson

2. Almennt Ein af algengustu sýkingum í heiminum
Einn algengasti dauðdagi barna í mörgum 3. heims löndum
Meira hreinlæti í meðhöndlun drykkjarvatns hefur seinustu áratugina, fækkað mikið sýkingu af völdum baktería og parasíta
Tíðni niðurgangs af völdum vírusa hefur lítið breyst
Efri loftvega sýking líka algengt

3. Almennt Helstu vírusarnir sem valda niðurgangi: Rótavírusar 50%
Calicivírusar 5-15%
Astrovírusar 5-15%
Adenovírusar (serotýpur 40 og 41) 5-15%
Nokkrir picornavírusar
Additional viruses, including non-group F adenoviruses, coronaviruses, pestiviruses, Breda virus, parvoviruses, toroviruses, and picobirnaviruses and other picornaviruses (eg, echovirus 22) have been linked to human gastroenteritis with varying degrees of certainty
The remaining one-fourth to one-third of cases cannot be linked to any of these pathogens, although this likely represents underdiagnosis of the common pathogens

4. Almennt
Allt að 2% barna þurfa innlögn á sjúkrahús vegna gastroenteritis fyrir 18 ára aldur
Leggst verst á börn frá þriggja til 24 mánaða
Tíðnitoppar eiga sér stað yfir vetrarmánuðina
Fecal-oral route er aðal smitleiðin
Hugsanlegt að rota- og calicivírus smitist loftborið?
Calicivírusar geta smitast með matvælum
Þá er mótefni móður uppurin og þau fara sjálf að taka við

5. Einkenni Niðurgangur Uppköst Hiti Lystarleysi Höfuðverkur
Maga- og/eða ristilkrampar
Vöðvaverkir

6. Einkenni Hvað getur greint viral frá bakteríu orsökum?
Ef um viral gastroenteritis þá frekar:
Vatnskenndur niðurgangur
Niðurgangur ekki slímugur
Niðurgangur ekki blóðugur
Barn yngra en tveggja ára

7. Rotavírusar Mikilvægasta orsök viral gastroenteritis
Niðurgangur, uppköst og isotonísk hypovolemia er algengustu einkennin
Veldur síður niðurgangi fyrstu 2 mánuði ævinnar en er mjög algeng ástæða niðurgangs frá 6 til 24 mánaða (yfir 70%)
At zero to two months of age, rotavirus is detected in 5 to 20 percent of patients whether they present with diarrhea, vomiting, or fever, alone or in combination. As the infant grows older, the clinical spectrum narrows; the likelihood of rotavirus detection in children nine to 23 months of age is >70 percent if diarrhea, vomiting, and fever are all present but decreases to 50 percent if fever is absent.

8. Sjúkdómsgangur Getur verið mjög misjafn milli barna
Oftast koma einkenni fram eftir 12 tíma til 4 daga eftir að smit átti sér stað
Stendur venjulega yfir í 3-7 daga

9. Sjúkdómsgangur Þættir sem geta lengt sjúkdómsgang: Vannæring
Ónæmisbæling
Vöntun á mótefnum frá móður (frá placenta eða móðurmjólk)
Fyrsta skipti sem barn veikist með tilteknum vírus/pathogen
Inoculum stærð mikil

10. Sjúkrasaga Fá að vita eftirfarandi þegar sjúkrasaga er tekin:
Hversu lengi sjúkdómurinn hefur staðið
Er slím eða blóð í hægðum
Er barnið að drekka
Er barnið virkt (t.d. að leika sér eða í hreyfingum)
Hiti
Hversu oft pissar barnið
Hversu oft eru hægðirnar og/eða uppköstin

11. Skoðun Lífsmörk Er fontanellan opin? Eru slímhúðir rakar eða þurrar?
Hækkaður hiti?
Hröð öndun?
Blóðþrýstingur lækkaður?
Er fontanellan opin?
Eru slímhúðir rakar eða þurrar?
Er skinn turgor góður?
systolic and/or diastolic blood pressure provide clues to the degree of physiologic compromise

12. Rannsóknir Status, diff og electrolytar
Saurræktanir geta sýnt fram á bakteríusýkingar
Mikið af leucocytum í saur benda frekar til bakteríu eða parasíta sýkingar
Assay fyrir vírusum
Enzyme immunoassays
Latex agglutination
Reverse transcription-polymerase chain reaction (RT-PCR)

13. Meðferð Laga vökvaskort og electrolyta truflanir
Isotónískur vökvi í æð ef alvarleg hypovolemia, annars halda vökva að barninu
Næra barn vel þegar vökvajafnvægi er náð
Barn borði það sem það borði venjulega
Stundum mælt með BRAT (bananas, rice, applesauce, toast) fæði

14. Meðferð
Ekki mælt með notkun sýklalyfja ef klínískur grunur er um vírus
Ekki mælt með notkun hægðateppandi eða lyfjum við flökurleika
ZINK

15. Hvenær á að vísa á barnadeild
Langvarandi (yfir 7 daga) niðurgangur sem ekki hefur lagast/svarað meðferð
Alvarlegur vökvaskortur með hjarta og æða truflunujm
Hypernatremia vegna hypovolemiu sem þarfnast lengri vökvunar
Ónæmisbældur einstaklingur

16. Forvarnir Handþvottur hjá foreldrum og börnum
Sérstaklega við bleiuskipti
Ekki skipta um bleiur á stöðum þar sem borðað er.
Bóluefni vonandi í framtíðinni!