1. به نام خدا دارو های جلوگیری از بارداری
به نام خدا دارو های جلوگیری از بارداری
دکتر ساسان زائری
(گروه فارماکولوژی)
نیمسال دوم

2. زن، 23 ساله Rx
1) Tab LD
N= 3 boxes

3. مکانیسم عمل COCs در جلوگیری از بارداری چیست؟
قرص LD از قرص های ضد حاملگی خوراکی ترکیبی (combination oral contraceptive (COC)) می باشد
حاوی 30 mcg اتینیل استرادیول و 150 mcg لوونورژسترل
مکانیسم عمل COCs در جلوگیری از بارداری چیست؟
استروژن این قرص ها با مهار آزاد سازی GnRH از هیپوتالاموس و مهار آزاد سازی FSH و LH از هیپوفیز باعث مهار تخمک گذاری می گردد
از لانه گذاری تخمک لقاح یافته جلوگیری می کند
استروژن بالای این ترکیبات باعث سرعت بخشیدن به حرکت تخمک در لوله فالوپ شده، لذا تخمک مدت زمان کافی برای بارور شدن نخواهد داشت
استروژن بالا باعث تخریب کورپوس لوتئوم می گردد

4. تجویز قرص های جلوگیری از بارداری ترکیبی (استروژن+پروژستین) در موارد زیر اجتناب شده یا مصرف آن تحت نظارت پزشک باشد:
سن بیش از 35 سال
خانم های سیگاری
گذشت زمان کمتر از 21 روز از زایمان
شیردهی
سابقه سرطان سینه در فرد
ابتلا به بیماری کبدی
سابقه ترومبوز ورید های عمقی پا یا آمبولی ریوی
سردرد های میگرنی
صرع

5. باید توجه داشت که کنتراسپتیو های ترکیبی در موارد زیر منع مصرف ندارند:
افراد با تاریخچه خانوادگی سرطان سینه
افراد مبتلا به سرطان اندومتر یا تخمدان
بانوی تازه ازدواج کرده ای که در چند سال اول زندگی قصد جلوگیری از بارداری دارد

6. دو روش برای شروع مصرف قرص های ضد بارداری ترکیبی:
شروع دارو از روز اول (روز اول خونریزی): در این صورت دارو سریع تر اوولاسیون را مهار می کند و نیازی نیست که در ماه اول از روش های دیگر ضد بارداری به صورت همزمان با قرص استفاده شود
دارو را از روز پنجم قاعدگی شروع شود؛ در ماه اول به ویژه در هفت روز اول مصرف قرص، از روش های دیگر ضد بارداری هم استفاده شود
بعد از تمام شدن یک بسته از دارو، بسته بعدی دقیقا یک هفته بعد باید آغاز گردد

7. توصیه ها به بیمار
رعایت ساعت و حتی دقیقه معین برای مصرف دارو لازم است تا کارایی ضدباروری به حداکثر میزان خود برسد
به بیمار توصیه شود برای کاهش عوارض دارو (تهوع، حساسیت سینه ها و کلوآسما) دارو را هنگام غروب مصرف نماید. برای کاهش عارضه کلوآسما حتما از ضد آفتاب استفاده نماید
برای کاهش ریسک شکست با این روش جلوگیری از بارداری، تداخلات دارویی با دارو های القا کننده آنزیمی (کاربامازپین، فنی توئین، فنوباربیتال، ریفامپین) و آنتی بیوتیک ها را مد نظر داشته باشید
بیمار را به معاینه ماهیانه سینه و انجام تست پاپ اسمیر هر 6 ماه یکبار توصیه کنید

8. فراموشی مصرف OCP
اگر خانمی مصرف یک قرص LD را فراموش کرد باید به محض به یاد آوردن، آنرا مصرف کند و قرص بعد را در زمان خودش مصرف کند و در صورتیکه زمان مصرف قرص بعدی فرا رسیده، دو قرص مصرف گردد
اگر مصرف دو قرص LD را فراموش کرد باید دو روز، روزی دو عدد قرص مصرف کند و مصرف بقیه قرص ها را مانند سابق ادامه دهد و تا آخر دوره از سایر روش های جلوگیری از بارداری استفاده کند
اگر بیمار سه روز یا بیشتر مصرف قرص را فراموش کرد باید از ادامه مصرف آن بسته صرف نظر نماید و آن ماه از یک روش دیگر جلوگیری از بارداری استفاده کند و در دوره بعد در صورت عدم حاملگی، مصرف بسته بعدی را شروع نماید
به بیمار توصیه کنید در صورت بیماری و اسهال و استفراغ شدید به مدت چند روز، باید تا زمان پریود بعدی از یک روش دیگر جلوگیری از بارداری هم استفاده نماید

9. عوارض مربوط به جزء استروژنی قرص های ضد بارداری
تهوع، سردرد، حساسیت سینه ها، کلوآسما، احتباس مایعات، ترومبوآمبولی
عوارض مربوط به جزء پروژستینی قرص های ضد بارداری
افسردگی، هیرسوتیسم و آکنه، افزایش وزن

10. علائم خطری که بیمار در صورت مشاهده آنها باید به پزشک مراجعه کند
ACHES
A= abdominal pain (severe)
C= chest pain (severe)
H= headaches (severe)
E= eye problems (تاری دید، جرقه زدن نور جلوی چشم، کوری)
S= severe leg pain

11. سایر فواید قرص های ضد بارداری خوراکی
مصرف قرص های ضد بارداری خوراکی باعث بهبود دیسمنوره و کیست های تخمدان می گردند
مصرف قرص های ضدبارداری خوراکی که جزء استروژنی آنها غالب است (مثل تری فازیک) باعث بهبود آکنه می گردد

12. زن، 27 ساله Rx
1) Tab
Triphasic contraceptive
N= 3 boxes

13. محتوای قرص تری فازیک:
6 قرص نارنجی رنگ: 30 mcg اتنیل استرادیول+ 50mcg لوونورژسترل
5 قرص زرد رنگ: 40 mcg اتنیل استرادیول+75mcg لوونورژسترول
10 قرص سفید رنگ: 30 mcg اتنیل استرادیول+125mcg لوونورژسترول

14. خانم های مبتلا به اختلالات قلبی-عروقی یا متابولیک از قرص های تری فازیک بیشتر سود می برد زیرا محتوای پروژستینی این قرص ها کم شده و دوز استروژن آن ها هم پایین است (عوارض قلبی-عروقی بویژه اثرات منفی روی پروفایل چربی خون)
تداخلات دارویی تری فازیک مهمتر از LD است زیرا سطح هورمون های آن پایین تر است
رعایت زمان دقیق مصرف، در مورد تری فازیک مهمتر از LD است
مصرف این دارو برای اولین بار در روز اول قاعدگی شروع شده و تا 21 روز ادامه می یابد و پس از یک هفته وقفه، مصرف بسته بعدی آغاز می گردد

15. زن، 25 ساله Rx 1) Tab Lynestrenol 0.5 mg N= 3 boxes
1) Tab
Lynestrenol
0.5 mg
N= 3 boxes
شبی یک عدد قرص راس ساعت معین

16. بهتر است لینسترونول بعد از 6 هفته از زایمان در خانم های شیرده شروع شود
لینسترونول یک پروژستین بوده و به عنوان قرص ضد بارداری دوران شیر دهی شناخته می شود؛ این کنتراسپتیو چون فاقد استروژن است روی حجم شیر مادر و کودک شیر خوار تاثیر چندانی ندارد
همچنین، لینسترونول عوارض استروژنی قرص های کنتراسپتیو ترکیبی مثل تهوع، احتباس مایعات، حساس شدن سینه ها، افزایش خونریزی دوران پریود، کلوآسما، افزایش فشار خون و ادم را ندارد
بهتر است لینسترونول بعد از 6 هفته از زایمان در خانم های شیرده شروع شود
لینسترونول تا حدودی کیفیت پروتئین شیر را کاهش می دهد

17. مکانیسم پروژستین ها در پیش گیری از بارداری چیست؟
با غلیظ کردن مخاط سرویکس باعث کند شدن انتقال اسپرم می گردند و همچنین با کند کردن انتقال تخمک باعث می شوند زمان مناسب برای لقاح در داخل لوله فالوپ از دست برود
مهار آنزیم های هیدرولیک اسپرم ها که برای لقاح لازم است
مهار لانه گزینی
مهار تخمک گذاری از طریق مختل کردن عملکرد سیستم هیپوتالاموس-هیپوفیز-تخمدان

18. کارایی قرص های ضد بارداری حاوی پروژستین تنها (minipill) کمتر از قرص های ترکیبی است
رعایت ساعت و دقیقه مشخص زمان مصرف با این قرص ها مهمتر از قرص های ترکیبی است
دارو باید پیاپی بدون وقفه مصرف گردد
در صورتی که خانمی (غیر از کسی که تازه زایمان کرده) می خواهد از minipill استفاده کند مصرف آن را بهتر است از روز اول پریود شروع نماید

19. فراموشی مصرف minipill
اگر مصرف یک قرص فراموش گردید به محض به یاد آوردن، آن قرص مصرف شده و بقیه دارو در زمان مشخص خود مصرف شود و تا 48 ساعت از یک روش دیگر جلوگیری از بارداری نیز استفاده گردد
اگر مصرف دو قرص فراموش شد، دو روز بعد روزی دو عدد استفاده شود و تا زمان پریود بعدی از یک روش دیگر جلوگیری از بارداری هم استفاده شود
اگر فرد مصرف بیش از دو قرص را فراموش کرد، از ادامه مصرف اجتناب کرده تا پریود شود. مجددا از روز اول پریود مصرف دارو را شروع نماید
در صورت سه ساعت جابجا شدن زمان مصرف دارو باید به مدت 48 ساعت از یک روش دیگر جلوگیری از بارداری هم استفاده شود

20. ملاحظات مصرف minipill
استفاده از این قرص ها در افراد با سابقه دیابت دوران بارداری و حاملگی اکتوپیک منع دارد
این قرص ها می تواند باعث پریود های نامنظم همراه با کاهش طول مدت خونریزی و مقدار کم خونریزی یا آمنوره گردد. اگر فاصله پریود ها 45 روز شد، فرد باید تست حاملگی بدهد

21. زن، 24 ساله Rx 1) Tab Contraceptive HD N=4
1) Tab
Contraceptive HD
N=4
2 قرص امروز صبح 2 قرص دقیقا 12 ساعت بعد
2) Tab
Metoclopramide
N=2
1 عدد نیم ساعت قبل از هر بار مصرف

22. (postcoital or morning after contraception)
در صورتی که فرد نزدیکی بدون روش های مناسب جلوگیری از حاملگی داشته باشد، طی 72 ساعت بعد از نزدیکی می تواند از یک روش فوری استفاده نماید
(postcoital or morning after contraception)
دو عدد قرص HD مصرف می گردد و دقیقا 12 ساعت بعد دو عدد دیگر
(قرص HD حاوی 50 mcg اتینیل استرادیول و 250 mcg لوونورژسترول است)
یک عدد قرص لوونورژسترل (0.75 mg) و تکرار 12 ساعت بعد

23. به دلیل شیوع بالای تهوع و استفراغ با دوز بالای کنتراسپتیو ها، بهتر است نیم ساعت قبل از کنتراسپتیو، بیمار از متوکلوپرامید استفاده نماید
این خانم می تواند در هر نوبت به جای دو عدد قرص HD از چهار قرص LD استفاده نماید که به دلیل افزایش دوز استروژن ، عارضه تهوع و استفراغ افزایش می یابد
در صورت استفاده از روش postcoital contraception، بیمار باید از موفقیت آمیز بودن آن اطمینان حاصل نمود زیرا تراتوژنیسیته ناشی از دوز های بالای کنتراسپتیو ها برجسته است

24. زن، 35 ساله Rx 1) Amp Depo-Provera 500 mg N=2
1) Amp
Depo-Provera
500 mg
N=2
هر 3 ماه یک سوم آمپول عضلانی

25. Depo-Provera همانند دپو مدروکسی پروژسترون استات (DMPA) است
تزریق 150 mg هر سه ماه از آن، روش مناسبی برای جلوگیری از بارداری در افراد زیر می باشد
زنان شیرده
افرادی که نمی توانند عوارض استروژن ها را تحمل کنند یا تجویز استروژن در آن ها پرخطر است
افراد مبتلا به صرع
کسانی که حداقل یکسال تمایل به جلوگیری از بارداری دارند و استفاده از IUD یا روش های دیگر برای آن ها نامطلوب است

26. اولین تزریق طی پنج روز اول پریود و یا بعد از دریافت جواب منفی تست حاملگی انجام می شود و بعد از آن هر 12 هفته یک بار تکرار می گردد
در سال اول جلوگیری از بارداری با تزریق DMPA هر یک از تغییرات زیر در خونریزی دوران پریود ممکن است دیده شود:
خونریزی یا لکه بینی نامنظم در 7 روز اول بعد از هر تزریق
کاهش یا افزایش میزان خونریزی دوران پریود
آمنوره (قطع پریود)

27. از دیگر عوارض DMPA، سرطان سینه و کاهش توده استخوانی است
برای کاهش عارضه افزایش وزن، رژیم غذایی توسط بیمار رعایت شده و طبق برنامه منظم ورزش کند
از دیگر عوارض DMPA، سرطان سینه و کاهش توده استخوانی است
ریسک سرطان سینه در خانم های جوانتر از 35 سال و مصرف کنندگان کوتاه مدت این روش جلوگیری و به ویژه کسانی که 3 ماه DMPA استفاده کنند، بیشتر است

28. زن، 36 ساله Rx
1) Subdermal implant
Levonorgestrel (Norplant)
N=1

29. استفاده از norplant برای پیشگیری از بارداری در چه افرادی مطلوب است؟
بیمارانی که تمایل دارند طولانی مدت (حدود 5 سال) از حاملگی جلوگیری کنند
افرادی که تمایل دارند بعد از قطع روش جلوگیری از بارداری، سریعا باردار شوند
افرادی که عارضه آمنوره (مثلا در اثر روش تزریق DMPA) برای آن ها نامطلوب است
افرادی که استفاده از روش های دیگر جلوگیری از بارداری مثل کاندوم، IUD، قرص های ضد بارداری ترکیبی برای آن ها نامطلوب یا پرعارضه است

30. نورپلانت، شش کپسول حاوی مجموعا 36 mg لوونورژسترل است که زیر پوست بازو کار گذاشته می شود. این شش کپسول روزانه mcg دارو را به مدت 5 سال آزاد می کنند
طی 24 ساعت بعد از خارج کردن norplant قدرت باروری فرد باز می گردد
به بیمار توصیه کنید پس از خارج کردن کپسول ها، در صورتیکه تمایل به بارداری ندارد، از همان روز باید از یک روش دیگر جلوگیری از بارداری استفاده نماید

31. کاشت نورپلنت
بعد از یک بیحسی موضعی در بازوی دست غیر غالب، طی مدت زمان 5-10 min کپسول ها کاشته می شوند
زمان کاشت کپسول ها باید طی هفت روز اول سیکل ماهیانه یا بعد از منفی شدن تست حاملگی باشد
پس از کاشت کپسول ها، طی 7-10 روز ممکن است احساس سوزش یا تندرنس در اثر تماس یا حرکت دست وجود داشته باشد که در صورت استفاده از کمپرس سرد به مدت 20 min در روز اول کاشت نورپلانت و کاربرد کپرس گرم و مرطوب بعد از آن، این عارضه کاهش می یابد

32. زن، 22 ساله Rx
1) Tab
Cyproterone compound (Diane)
N= 3 boxes

33. قرص سپروترون کامپاند حاوی 2 mg ciproterone acetate و
35 mcg اتینیل استرادیول می باشد
فرم تجاری معروف آن Diane نام دارد
سیپروترون یک ترکیب آنتی آندروژن است که فرم استات آن اثرات پروژستینی برجسته دارد
خاصیت ضد آندروژنی سیپروترون باعث کاربرد آن در درمان آکنه شده است و با توجه به اثر پروزستینی آن و اضافه شدن اتینیل استرادیول به آن، این ترکیب را به عنوان داروی جلوگیری از بارداری در بیماران مبتلا به آکنه هم می توان استفاده کرد (یک تیر و دو نشان)

34. این دارو به هر منظور که بکار رود، (درمان آکنه، درمان آکنه +ضد بارداری) در دوره اول از روز پنجم قاعدگی شروع می شود
در صورتیکه فرد از این دارو به عنوان جلوگیری کننده از بارداری هم استفاده کند، باید در دو هفته اول مصرف این دارو از یک روش دیگر جلوگیری از حاملگی هم استفاده کند
دارو باید در ساعات معین و ترجیحا بعد از غذا مصرف شود