1. مروری بر معماری سازمانی با تاکید بر چارچوب DoDAF
زهرا کیوانلو
استاد راهنما: جناب آقای دکتر کاهانی

2. عناوین مقدمه تاریخچه معماری سازمانی لزوم معماری سازمانی
تعاریف معماری سازمانی
چارچوب های معماری سازمانی
چارچوب DoDAF
فرامدل DM2

3. مقدمه
معماری سازمانی، چارچوبی برای تبیین، هماهنگ‌سازی و همسوسازی کلیه فعالیت‌ها و عناصر سازمان در جهت نیل به اهداف راهبردی سازمان
نمایش معماری سازمانی با مجموعه‌ای از مدل‌های بهم پیوسته و مرتبط
معماری سازمانی ریشه گرفته از بحث‏ «معماری سیستم‌های اطلاعاتی» و به خصوص «معماری اطلاعات»
ناشی از گسترش بکارگیری فناوری اطلاعات در سازمان‌ها و افزایش تعاملات درون و برون سازمانی و همچنین شتاب روز افزون تغییرات

4. تاریخچه
پایه‌گذاری در سال ۱۹۸۷ با انتشار مقاله‌ای با نام «چارچوبی برای معماری سیستم‌های اطلاعاتی» توسط جان زکمن
انجام پروژه‌ای تحقیقاتی (TAFIM) در سال ۱۹۹۲، با هدف تهیه یک طرح جامع برای انسجام و هماهنگی کلیة منابع اطلاعاتی در داخل مجموعه وزارت دفاع آمریکا
التزام سازمان‌های دولتی آمریکا به تنظیم معماری فناوری اطلاعات سازمانی خود در سال ۱۹۹۶
انتشارسند معماری اطلاعات دولت فدرال حاوی چارچوب معماری سازمانی دولت توسط شورای مدیران ارشد فناوری اطلاعات آمریکا
مستمراً در حال بازنگری و اصلاح است. این سند الگویی برای سازمان‌های بزرگ و مشتری مدار است.

5. معماری سازمانی در ایران
تبلیغ معماری سازمانی در ایران ابتدا با نام معماری اطلاعات توسط دکتر فریدون شمس و همکارانش
راه‌اندازی کمیته فنی معماری اطلاعات ایران توسط این گروه
برای اولین بار ارائه معماری سازمانی در دوازدهمین کنفرانس بین‌المللی انجمن کامپیوتر ایران به عنوان یک زمینه مستقل در سال ۱۳۸۵

6. لزوم معماری سازمانی ظهور سازمان‌های بزرگ
نیاز به طراحی و توسعه سیستم‌های اطلاعاتی پیچیده
ظهور سیستم‌های اطلاعاتی با منظورهای خاص
اهمیت انعطاف پذیری سازمان‌ها در برابر فشارهای بیرونی نظیر تغییر کسب و کار، تغییر ماموریت‌ها و ساختارهای سازمانی، و تغییرات سریع فناوری

7. تعريف معماري سازماني جان زكمن (John Zachman)
مجموعه‌‏اي از فرآورده‏‌ها و توصيفات پايه كه دانشي راجع به زيرساخت‌هاي سازمان ارائه مي‏‌دهند
موسسه بین المللی معماری سازمانی
معماری سازمانی، شامل تحلیل و مستند سازی در وضعیت جاری و مطلوب از ابعاد راهبردی کسب و کار و فناوری است

8. مجموعه مستندات معماری سازمانی
معماری وضع موجود((As-IS: شامل تجهیزات سخت‌افزارها شبکه‌ها وفرایندها و همه سیستم‌های فعلی
معماری وضع مطلوب (To-BE): گویای وضع آتی سازمان بر پایه راهبردها اهداف و برنامه‌های دراز مدت
طرح انتقالی : سندی است راهبردی منظم به برنامه زمانی لازم برای انتقال سازمان از وضع موجود به وضع مطلوب.

9. چارچوب‌های معماری سازمانی
تشبیه معمار ی سازمانی به جنگل بزرگی از مدل‌ها
عدم توانایی سازمان‌دهی مدل‌ها در معماری سازمانی، بدون بهره‌گیری از ساختاری منطقی
ارائه ساختاری منطقی برای دسته بندی خروجی های معماری بوسیله چارچوب های معماری
چارچوب، کلیدی‌ترین مفهوم در حوزه معماری سازمانی
وجود چارچوب های گوناگون در معماری سازمانی

10. چارچوب Zachman ارائه شده بوسط جان زکمن درسال ۱۹۸۷
ارائه شده بوسط جان زکمن درسال ۱۹۸۷
یکی از کاملترین چارچوب های موجود از نظر تئوری
دستیابی به ساختاری کاملا نرمال از سازمان با پوشش دادن تمامی جنبه ها و دیدگاههای ممکن در رابطه با سیتمهای اطلاعاتی
تاثیر مبانی و مفاهیم مطرح شده در این چارچوب بر بسیاری از چارچوب های معماری دیگر
موسسه Zifa اصلی ترین حمایت کننده این چارچوب

11. چارچوب معماری فدرال - FEAF
ارائه توسط دولت فدرال آمریکا درسال ۱۹۹۹
هدف از ارائه این چارچوب بهبود تعامل در بین بخش های مختلف دولتی
شامل رهنمودهائی برای معماران سیستم‌های اطلاعاتی در توصیف ماموریت هائی که در اجراء آن چندین سازمان به صورت مشترک در دولت فعالیت دارند

12. چارچوب معماری خزانه داری-TEAF
ارائه شده توسط خزانه داری دولت امریکا در سال 2000
نسخه ای سفارش شده از چارچوب معماری FEAF
مناسب سیستم های خزانه داری و مدیریت بودجه و مدیریت مالی

13. چارچوب ملي معماري سازماني ايران
ارائه شده در سال 1384 توسط علي فتح‌اللهي، حميدرضا نيکوفر و فريدون شمس
بومي سازي شده با استفاده از بهترين تجربيات موجود به منظور ارايه راهنمايي براي ايجاد معماري سازماني، دستيابي به معيارهايي براي سنجش اين معماري‌ها و تعامل‌پذيري ميان آنها
اين چارچوب از 9 مولفه تشکيل شده است که عبارتند از:
نتايج برنامه‌ريزي راهبردي فناوري اطلاعات، استانداردها، پيشنهادها، نظام نگهداشت، برنامه گذار، معماري وضع موجود، معماري وضع مطلوب، محيط دولت الکترونيکي و مطالعات تطبيقي

14. چارچوب DoDAF/C4ISR
پرداختن به مفهوم معماري تقريباً مستقل از زكمن و مسائل مربوطه در آن
امروزه هيچ چارچوبي به اندازه C4ISR داراي نمونه‌‏هاي پياده‏‌سازي شده نيست
تغيير به چارچوب DoDAFدرادامه روند رو به رشد C4ISR
مجموعه‌‏اي از مدل‌هاي گرافيكي، متني و جدولي به عنوان محصولات معماري

15. اهداف DoDAF
هدف DoDAF، تعریف مفاهیم و مدل‌های قابل استفاده در فرایندهای اصلی وزارت دفاع، این فرایندها شامل:
قابلیت یکپارچه سازی و توسعه
برنامه ریزی، برنامه نویسی، بودجه بندی، اجرا
مهندسی سیستم
برنامه‌ریزی عملیات
قابلیت مدیریت پروژه‌ها

16. روند تکاملی DoDAF
ایجاد اولین نسخه از DoDAF، در دهه 1990 تحت نام چارچوب معماری C4ISR
انتشار DoDAFv1.0 در سال 2003 هدف از این نسخه بازسازی چارچوبC4ISRV2.0 برای ارائه راهنمایی ، شرح محصول، و اطلاعات تکمیلی دیگر
انتشار DoDAF v1.5 به همراه مستنداتش درسال 2007
تصویب و انتشار،DoDAF V2.0 توسط وزارت دفاع در 2009

17. DoDAF1.5 تعریف مجموعه‌ای از محصولات را در قالب دیدگاه‌ها
دیدگاه کلی (overarching All View)
دیدگاه عملیاتی(Operational View)
دیدگاه سیستم‌ها و سرویس‌ها(System/Service View)
دیدگاه استاندارد فنی( Technical Standards View)
به تصویرکشیدن چشم انداز خاصی از یک معماری با هر دیدگاه
بکار رفتن زیر مجموعه‌ای از دیدگاه‌های فوق برای توسعه یک سیستم خاص

18. دیدگاه‌های DoDAF1.5

19. DoDAF2.0 ایجاد راهنما برای محتوی معماری، متناسب با هدف
افزایش سودمندی و تاثیرگذاری معماری از طریق فرامدل(DM2)
توانایی تحلیل و ارزیابی یکپارچه معماری ها

20. دیدگاه‌های DoDAF2.0
دیدگاه‌ کلی(All Viewpoint): توصیف تمامی جنبه‌های معماری مرتبط با همه دیدگاه‌ ها
دیدگاه‌ توانایی(Capability Viewpoint): تشریح نیازمندی‌ها، زمان‌بندی تحویل، قابلیت‌های گسترش یافته
دیدگاه‌ اطلاعات و داده (Data and Information Viewpoint): تشریح ارتباطات داده‌ای، هماهنگی ساختارها در زمینه معماری ، نیازمندی‌های اطلاعاتی، پردازش و مهندسی سیستم، سیستم‌ها و خدمات
دیدگاه‌ عملیاتی(Operational Viewpoint): شامل سناریو عملیات، فعالیت‌ها، نیازمندی‌ها برای حمایت از قابلیت‌ها

21. دیدگاه‌های DoDAF2.0
دیدگاه‌ پروژه(Project Viewpoint): ارتباط بین نیازمندی‌ها و قابلیت‌ها و پروژه‌های مختلفی که پیاده‌سازی شده، را توصیف می‌کند.
دیدگاه‌ سرویس(Services Viewpoint): طرحی برای بیان راه‌حل‌ها و فعالیت‌ها و سرویس‌ها و ارتباطات بین آنها ارائه می‌دهد.
دیدگاه‌ استاندارد(Standards Viewpoint): تغییر نامی برای همان دیدگاه استاندارد فنی است.
دیدگاه‌ سیستم(Systems Viewpoint): تشریح طرحی برای حمایت از توابع عملیاتی و قابلیت‌ها و سیستم‌ها

22. دیدگاه‌های DoDAF2.0

23. فرامدل وجود انواعی از فرا مدل به عنوان زیربنای چارچوب D0DAF
فرا مدل، تعریف انواعی از اجزای مدل سازی که می تواند در هر دیدگاه و روابط بین آنها بکارگرفته شود
استفاده DoDAF v1.0 و DoDAF v1.5 از فرامدل CADM
اتخاذ آنتولوژی پایه گروه IDEAS به عنوان فرا مدل جدید نسخه DoDAFv2.0
این مدل جدید DM2 نامیده می‌شود که سرنام‌کلمات" Defence Meta Model" می‌باشد.

24. فرا مدل DM2
هر یک از این سه لایه برای دیدگاه خاصی از فرایندهای سازمان اهمیت دارد.
لایه مفهومی یا مدل داده مفهومی
مدل داده‌ منطقی
مشخصات تبادل فیزیکی

25. اهداف DM2
ایجاد و تعریف واژگان محدود برای توضیح و گفتمان در مورد مدل‌های DoDAF ، و استفاده از آنها در فرایندهای اصلی.
تعیین معنا و فرمت برای تبادل داده‌ها بین توسعه معماری و ابزار تحلیل و پایگاه داده معماری در سراسر معماری سازمانی وزارت دفاع با دیگر منابع داده متغیر.
پشتیبانی از کشف و فهم داده‌های معماری سازمانی
کشف داده‌های معماری سازمانی با استفاده از دسته‌بندی DM2 از اطلاعات
فهم داده‌های معماری سازمانی با استفاده از معانی دقیق DM2

26. گروه IDEAS گروهی بین المللی برای معماری سازمانی دفاعی
محصولات پروژه های این گروه فرمتی برای تبادل داده‌های معماری سازمانی نظامی است
شامل محدوده چهار کشور ( و ناتو به عنوان ناظر) انگلستان MoDAF ، ایالات متحده امریکا DoDAF ، کانادا DNDAF و چارچوب معماری سازمانی وزارت دفاع استرالیا
آغاز کار با تولید یک آنتولوژی رسمی برای تعیین معانی تبادل داده‌ها
استفاده از فرمت RDF و OWL برای تبادل داده‌ها

27. لایه های آنتولوژی IDEAS

28. جمع بندی
معماری سازمانی، چارچوبی برای تبیین، هماهنگ‌سازی و همسوسازی کلیه فعالیت‌ها و عناصر سازمان در جهت نیل به اهداف راهبردی سازمان
مجموعه مستندات معماری سازمانی معماری وضع موجود معماری وضع مطلوب طرح انتقالی
چارچوب، کلیدی‌ترین مفهوم در حوزه معماری سازمانی
هدف DoDAF، تعریف مفاهیم و مدل‌های قابل استفاده در فرایندهای اصلی وزارت دفاع
افزایش سودمندی و تاثیرگذاری معماری از طریق فرامدل(DM2)

29. مراجع
Bailey, Ian; Partridge, Chris. Working with Extensional Ontology for Defence Applications. Ontology in Intelligence Conference, 2009, GMU, Fairfax, VA
Spwak steven.; Enterprise Architecture Planning: developing a Blue point for Data, Application and Technology, John Wiley $ Sons September 1993
NATO C3 Agency Workshop on ontology, NC3A The Hague, March
MOD Ontology slides presented at a NATO ontology workshop in March MOD Ontology.pdf [612.74KB] -

30. مراجع
شمس فریدون.، "مفاهیم پایه معماری سازمانی"، مجله نکفا، شماره سوم، سال دوم، صفحه 11 ، مهرماه 1383
خیاطی رئوف، " ارزیابی و تحلیل معماری سازمانی" پایان نامه دکترا دانشکده مهندسی دانشگاه شیراز 1388
رضوی مهسا، ”ارائه چارجوبی نوین جهت تحلیل ویژگیهای معماری سازمانی " پایان نامه دکترا دانشگاه آزاداسلامی واحد علوم و تخقیقات 1389
فتح اللهی علی، "بررسی uml از نظز قابلیت پوشش به چارجوب زکمن” گزارش پایان نامه کارشناسی ارشد،، دانشگاه شهید بهشتی دانشکده برق و مهندسی کامپیوتر ، تهران خردادماه 1383
کمیته فنی معماری اطلاعات ایران