1. META-ANALİZ Stj. Dr. ÖZGE KILINÇ

2. Günümüzde bilimsel çalışmaların sayısı hızla artmaktadır. Belirli bir konuda yapılmış, birbirinden bağımsız çalışmalarda sıklıkla birbirinden farklı sonuçlara ulaşılmaktadır. Bu bilgi yığınını yorumlamak ve yeni çalışmalara yol açmak için, kapsayıcı ve güvenilir nitelikte üst çalışmalara ihtiyaç vardır. Son yıllarda sıklıkla karşımıza çıkan meta-analiz, bu olanağı sunmaktadır.

3. Meta-analiz nedir? Meta-analiz; belirli bir konuda yapılmış, birbirinden bağımsız birden çok çalışmanın sonuçlarını birleştirme ve elde edilen araştırma bulgularının istatistiksel analizini yapma yöntemidir.

5. Çalışma sonuçlarını birleştirmenin nicel yöntemleri ilk kez 1930’ların başlarında tanımlanmış, 1970’lerde ilgi büyümüş ve özelikle sağlık alanında ilk uygulamaları görülmüştür. Glass, 1976’da bu çeşit araştırmalara ilk olarak “Meta-analizi” adını vermiştir.

6. Neden meta- analize ihtiyaç duyarız?

7. Ne amaçlanmaktadır? Sacks ve arkadaşları, genel olarak meta-analizin 4 amacı olduğuna karar vermişlerdir: 1. Örnek büyüklüğünü arttırmak suretiyle istatistiki anlamlılığı artırmak, 2. Belirli bir konuda yapılmış, birbirinden bağımsız birden çok çalışmanın sonuçları birbirine uygun düşmediği zaman belirsizlik hakkında karar vermek, 3. Etki büyüklüğünün (“effect size”) tahminlerini geliştirmek, 4. Çalışmanın başında düşünülmeyen sorulara yanıt bulmak.

8. Meta-analizin Uygulama Aşamaları Nelerdir? Bir meta-analizinin yürütülmesi, genel olarak şu aşamaları içerir: 1. Problemi tanımlama, 2. Meta-analizine bireysel çalışmaları dahil etme kriterlerini belirleme, 3. Bireysel araştırmaları elde etme, 4. Meta-analiziyle ilişkili karakteristiklere göre her bir çalışmayı kodlama ve sınıflandırma, 5. Bireysel çalışmaların bulgularını birleştirme, 6. Meta-analizinin karakteristikleriyle birleştirilmiş bulguların ilişkisini kurma, 7. Meta-analizinin bulgularını rapor etme.

9. ÖRNEK: Mesela araştırma sorumuz “çocukluk çağı sosyal kaygı bozukluğu tedavisinde hangi teknik daha etkilidir?" gibi bir soru olsun. Kullandığımız "arama terimleri" de (social anx, social phob) ve (treatment) gibi anahtar kelimeler olsun. Araştırırken, kütüphanemizde yetişkinlerle yapılan araştırmalar dahil olmak üzere, arama terimlerinin de çok spesifik olmamasından dolayı başka bir sürü işimize yaramayacak kaynak çıkacaktır. Araştırma konumuza uygunluk kriterlerini baz alarak bu kaynakları eleyip, işimize yarayacak kaynakları bulmamız gerekir. Örneğin, özet kısmında çocuk ya da ergenden bahsedilmemişse, o kaynak bu yüzden elenebilir.

10. APACHE SKORLAMASI

11. Neden bir skorlama sistemine ihtiyaç duyarız? Yoğun bakım hastalarında skorlama sistemlerinin kullanılmasıyla: Yatışı gereken hasta gruplarının tanımlanması standardize edilebilir, Hastalık ciddiyetini belirleyerek morbidite ve mortalite öngörülebilir, Hastanın tedavisi düzenlenebilir ve izlenebilir, Bir yoğun bakım ünitesinin değişik zaman dilimlerindeki performansı değerlendirilebilir, Yoğun bakımlar arasında performans karşılaştırılabilir, Klinik çalışmalara katılacak hasta grupları tanımlanabilir, Sağlık alanında kaynakların daha iyi kullanılması sağlanabilir.

13. Akut Fizyoloji ve Kronik Sağlık Değerlendirmesi [Acute Physiologic and Chronic Health Evaluation (APACHE)] APACHE skorlama sistemi, ilk geliştirilen prognostik skorlama sistemidir. Kritik hastalardaki prognoz hakkında fikir verir. 1981 yılında geliştirilmiştir. O zamandan beri üzerinde birçok değişiklik yapılarak bugüne gelmiştir. APACHE I-II-III olarak sırasıyla güncellenmiştir.

14. APACHE I: Parametreler literatür incelemelerinden ve uzman klinisyenlerin verilerinden üretilmiştir. YBÜ’lerde hastanın o anki akut fizyolojik durumu ile yaş ve kronik sağlık durumunu değerlendiren ve 34 parametreden oluşan bir sistemdir. Yapılması güç olduğu için kullanılmamaktadır.

15. APACHE II: APACHE I’in basitleştirilmiş şeklidir. 13 ayrı merkezde 5815 yoğun bakım hastasının verileri kullanılarak geliştirilmiştir. 12 fizyolojik parametrenin değerlendirilmesi esasına dayanır. Ayrıca hastanın genel durum ve yaşı da hesaba katılır.

16. Skordaki her bir puan artış, hastane mortalitesinde aşağı yukarı %1’lik bir artışı gösterir. Hastayı istenilen herhangi bir zamanda değerlendirebilmeyi sağladığı için kullanışlıdır.

20. APACHE III: 1988-1990 yılları arasında 17.440 yoğun bakım hastasının verileri ile APACHE II sisteminin geliştirilmesi ve genişletilmesi çabaları sonucu, 1991 yılında kullanılmaya başlanmış bir sistemdir. 1998 yılında güncelleştirilmiştir. Fizyolojik anormallikleri, yaş ve kronik sağlık durumunu dikkate alır. Vital bulgular, laboratuvar testleri ve nörolojik durumu yansıtan 17 fizyolojik değişkene ek olarak yaş ve kısa vadede mortalite üzerine önemli etkisi olan yedi ciddi durum puanlanır. Bunların toplamı; fizyolojik puanlar 0-252, yaş 0-24 ve kronik sağlık değerlendirmesi 0-23 olmak üzere 0-299 olabilir. Toplam puandaki her 5 puan artışı, mortalite olasılığını artırır. Skor ne kadar yüksekse hastanın durumu o kadar ciddidir. Kompleks, yapılması zordur.

21. KAYNAKÇA http://dergipark.gov.tr/download/article-file/421499 http://www.yogunbakimdergisi.org/managete/fu_folder/2010- 03/html/2010-9-3-129-143.htm http://www.yogunbakimdergisi.org/managete/fu_folder/2010- 03/html/2010-9-3-129-143.htm https://slideplayer.biz.tr/slide/4872041/ Semra AKGÖZ, İlker ERCAN, İsmet KAN, Uludağ Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi 30 (2) 107-112, 2004,Meta Analizi http://www.turkiyeklinikleri.com/article/en-apache-ii-yogun-bakim- hastalarinin-prognozunu-belirlemedeki-etkinligi-6411.html http://www.turkiyeklinikleri.com/article/en-apache-ii-yogun-bakim- hastalarinin-prognozunu-belirlemedeki-etkinligi-6411.html https://eksisozluk.com/meta-analiz--1080740 http://www.yogunbakimdergisi.org/managete/fu_folder/2006- 03/html/2006-6-3-147-159.html http://www.yogunbakimdergisi.org/managete/fu_folder/2006- 03/html/2006-6-3-147-159.html https://slideplayer.biz.tr/slide/2750355/ https://www.researchgate.net/figure/Mortality-as-per-the-APACHE-II- scores_tbl5_41810007 https://www.researchgate.net/figure/Mortality-as-per-the-APACHE-II- scores_tbl5_41810007 https://slideplayer.com/slide/10861386/