1. PHẢN VỆ (Anaphylaxis)
TS. Phạm Huy Thông

2. CƠ CHẾ DỊ ỨNG TYPE 1

3. Hai pha/phản ứng pha muộn
Cellular infiltrates: 3 to 6 giờ (LPR)
Eosinophil
CysLTs, GM-CSF, TNF-, IL-1, IL-3, PAF, ECP, MBP
Histamine
IL-4, IL-6
Allergen
Basophil
3 to 6 hours
(CysLTs, PAF, IL-5)
Histamine, CysLTs, TNF-, IL-4, IL-5, IL-6
Tái phát triệu chứng
Monocyte
Pha muộn
PGs
CysLTs
CysLTs, TNF-, PAF, IL-1
Proteases
Mast cell
Lymphocyte
IL-4, IL-13, IL-5, IL-3, GM-CSF
(Early-Phase Reaction)
Pha sớm 3

4. Phản ứng phản vệ Immediate reaction 4 Mast Cell Pha chậm Allergen
IgE antibody
Mast cell granules
Mast Cell
Immediate reaction
Khò khò
Mày đay
Hạ áp
Đau bụng
Pha chậm
Anaphylactic reactions begin when an allergen interacts with cell-bound IgE antibodies following a breach of the host’s immunological barriers (e.g. skin, mucous membranes, etc).
The antigen then encounters highly reactive, sensitized cells in tissue (mast cells) or blood (basophils).
The release of cellular mediators leads to end-organ responses in the skin, respiratory tract, cardiovascular system, and/or gastrointestinal system.
The strength of the reaction is dependent upon the trigger.
Reactions may be immediate and uniphasic but may also include delayed onset, protracted, or biphasic.
Lieberman P. Ananphylaxis, a clinician’s manual. In press.
Phil Lieberman: Anaphylaxis,a clinicians manual 4

5. Tiêu chuẩn chẩn đoán phản vệ
Chẩn đoán phản vệ chỉ cần 1 trong 3 tiêu chuẩn sau:
Khởi phát nhanh (vài phút đến vài giờ) với biểu hiện da và / hoặc niêm mạc (ban mày đay, ngứa và ban đỏ giãn mạch) và kèm theo ít nhất một tiêu chuẩn dưới đây:
Biểu hiện đường hô hấp (khó thở, khò khè, co thắt phế quản, giảm PEF và giảm oxy máu)
Giảm huyết áp hoặc triệu chứng ngất (syncope)
Hai hoặc nhiều hơn các triệu chứng sau đây xảy ra nhanh chóng sau khi tiếp xúc với dị nguyên.
Da và/ hoặc niêm mạc
Biểu hiện hô hấp
Giảm huyết áp
Triệu chứng dạ dày ruột
Tụt huyết áp ở bệnh nhân sau khi tiếp xúc với dị nguyên đã biết (vài phút – vài giờ): >30% HATT ở trẻ em theo tuổi hoặc >30% HATT/thấp hơn 90 mmHg ở người lớn
 Simons, FE; World Allergy, Organization (May 2010). 
"World Allergy Organization. Annals of Allergy, Asthma & Immunology 104 (5): 405–12.
Simons, FE; World Allergy, Organization (May 2010). " Annals of Allergy, Asthma & Immunology 104 (5): 405–12.

7. (Tryptase, histamin) XN Chẩn đoán sốc phản vệ
- Chỉ định: Chẩn đoán phản vệ
- Thời gian: trong vòng 6h sau phản vệ
Histamin: tốt nhất trong vòng 1 h đầu, đỉnh nồng độ sau 10 phút
Tryptase: Đỉnh nồng độ sau 2 h
Nồng độ Histamin và Tryptase tăng -> chẩn đoán phản ứng phản vệ
Không tăng không có giá trị loại trừ,

8. Tryptase, histamin
Histamine máu
Tryptase máu
Histamine chuyển hóa trong nước tiểu 24h
- Các giá trị tryptase và histamin tăng có vai trò chẩn đoán sốc phản vệ. Nếu xét nghiệm bình thường không có giá trị loại trừ 8

9. Nguyên nhân
Nguyên nhân: thường gặp nhất là thuốc (35%), thức ăn (32%) và nọc côn trùng (19%). (theo Wood và cs 2013)

10. PHÁC ĐỒ CHẨN ĐOÁN VÀ XỬ TRÍ PHẢN VỆ

12. CHẨN ĐOÁN
SAU KHI TIẾP XÚC VỚI YẾU TỐ NGHI NGỜ, CÓ ÍT NHẤT MỘT TRONG CÁC TRIỆU CHỨNG SAU:
Mày đay, phù mạch, ngứa
Khó thở, tức ngực, thở rít
Đau bụng quặn hoặc nôn
Tụt HA* hoặc ngất

13. ĐÁNH GIÁ - PHÂN LOẠI NGỪNG NGAY TIẾP XÚC DỊ NGUYÊN + GỌI HỖ TRỢ
ĐÁNH GIÁ: ĐƯỜNG THỞ - HÔ HẤP - TUẦN HOÀN – Ý THỨC
(Có thể diễn biến nặng lên rất nhanh)
ĐỘ I
Triệu chứng da nổi bật: mày đay, ngứa
ĐỘ II
Mày đay, ngứa, phù mạch xuất hiện nhanh
Khó thở, tức ngực, thở rít
Đau bụng quặn, nôn
HA chưa tụt hoặc tăng
ĐỘ III
Đường thở: khàn tiếng, tiếng rít TQ thanh quản
Thở: thở nhanh, khò khè, tím tái, rối loạn nhịp thở
Rối loạn ý thức, hôn mê, rối loạn cơ tròn
Tuần hoàn: trụy mạch, tụt HA .
ĐỘ IV
Ngừng tuần hoàn

14. Duy nhất cứu sống BN – Ngay lập tức
XỬ TRÍ CẤP CỨU
ĐỘ I
ĐỘ II
ĐỘ III
ADRENALIN (ống 1mg)
Duy nhất cứu sống BN – Ngay lập tức
Tư thế BN
(đầu thấp, chân cao) +
- Diphenynhydramine : tiêm bắp 10 – 20 mg
< 6 tuổi: 10mg
> 6 tuổi: 20mg
- Methylprednisolon: tiêm TM 20 – 80mg
< 6 tuổi: 20mg
> 6 tuổi: 80mg
TIÊM BẮP
- Liều: 0.01mg/kg
Người lớn: 1/2 ống
Trẻ em: 1/3 ống
- Nhắc lại sau 3 – 5 phút đến khi ổn định huyết động
ĐƯỜNG TĨNH MẠCH (khi có đường truyền)
- Sau khi tiêm bắp ≥ 2 lần huyết động không ổn định .
- Liều TM chậm: pha loãng 1/10 (1mg = 10ml), tiêm nhắc lại khi cần
Người lớn: 1mg
Trẻ em: 0.01mg/kg
- Liều duy trì: 0.1µg/kg/phút, truyền liên tục, chỉnh liều theo HA
Duy trì HA tâm thu:
- Người lớn: ≥ 90mmHg
- Trẻ em: ≥ 70mmHg

15. Các biện pháp khác tùy điều kiện (không thể thay thế được ADRENALIN)
XỬ TRÍ TIẾP THEO
ĐỘ I
ĐỘ II
ĐỘ III
Tiếp tục theo dõi diễn biến (Mạch, HA, nhịp thở…)
Các biện pháp khác tùy điều kiện (không thể thay thế được ADRENALIN)
Khai thông đường thở, đảm bảo hô hấp: thở oxy, thông khí
Truyền dịch:
Bù nhanh 1 – 2 lít dung dịch natri clorid 0.9%
Trẻ em: 10ml/kg trong 5 – 10 phút đầu
Thuốc bổ sung:
Diphenynhydramine : tiêm bắp, 10 – 20mg
Methylprednisolon: tiêm TM, 20 – 80mg
Phối hợp salbutamol, terbutalin
Gọi hỗ trợ đơn vị cấp cứu hồi sức nếu huyết động và hô hấp không ổn định .

16. THEO DÕI - CHÚ Ý
THEO DÕI: Mạch, huyết áp 5 – 10 phút/lần – độ bão hòa oxy (nếu có)
Thời gian: 24 – 72 giờ tại cơ sở y tế
Nhân viên y tế được phép tiêm bắp adrenalin theo phác đồ khi xảy ra phản vệ
Phải có phác đồ cấp cứu và hộp thuốc cấp cứu phản vệ .
Phát thẻ theo dõi dị ứng thuốc – Khám lại chuyên khoa dị ứng sau 4 – 6 tuần.

19. NỘI DUNG HỘP THUỐC CẤP CỨU PHẢN VỆ
A. Thành phần hộp thuốc cấp cứu bao gồm :
1. Phác đồ cấp cứu phản vệ gồm:
Bản chi tiết ( đựng trong hộp) và bản tóm tắt ( dán tại nắp hộp).
2. Adrenalin 1 mg - 1 ml: 5 ống
Có thể sử dụng bơm tiêm adrenalin định liều chuẩn (epipen, anapen…) 1 ống
3. Nước cất 10 ml 5 ống
4. Bơm kim tiêm vô khuẩn (dùng một lần):
• 10 ml 5 cái
• 1 ml 5 cái
5. Methyprednisolone 40 mg: 2 ống
6. Dimedrol 10mg hoặc Diphenhydramine 25mg: 2 ống
7. Phương tiện khử trùng (bông, băng, gạc, cồn)
8. Dây ga-rô
B. Tuỳ theo điều kiện, các cơ sở y tế nên có các thiết bị sau:
• Bơm xịt salbutamol hoặc terbutaline
• Bóng Ambu và mặt nạ
• Ống nội khí quản
• Bình Ôxy
• Tùy theo điều kiện nên trang bị thêm bộ mở khí quản cấp cứu .

25. Xin trân trọng cảm ơn!