1. Opracował: Mateusz Szczeblewski

2.  Co to jest sejm walny?  Skład sejmu walnego.  Prawa króla,a sejm.  Przywileje dla szlachty.  Zasady działania sejmu.  Działanie sejmu.  Kompetencje sejmu.  Źródła.

3. Sejm walny to nazwa parlamentu w dawnej Polsce, istniejącego w okresie od XV do XVIII wieku. W tym czasie znacząco zmieniał się jego skład i charakter. Powstał na początku XV wieku, gdy na ogólnopolskie zjazdy urzędnicze zaczęła przybywać szlachta i przedstawiciele miast. W skład sejmu wchodzili członkowie Rady królewskiej (odgrywający największą rolę), niżsi urzędnicy ziemscy (pełniący rolę nieformalnych reprezentantów swych ziem) oraz szlachta przybywająca na sejm a nie pełniąca żadnych urzędów oraz przedstawiciele miast. Sejm zbierał się zwykle raz do roku w Piotrkowie.

4. Na początku XVI wieku ostatecznie określił się skład sejmu i izby poselskiej. Większe zmiany nastąpiły po zawarciu unii lubelskiej. I tak w skład izby poselskiej wchodzili: posłowie od sejmików ziemskich w liczbie około 170 w tym 48 z Wielkiego Księstwa, oraz przedstawiciele miast, posiadających prawa szlacheckie (Kraków i Wilno, później także Lublin, Lwów, Gdańsk i Kamienic Podolski), którzy nie mieli jednak prawa głosu.

5. Bez zgody sejmu, jako reprezentanta szlachty, król nie mógł nałożyć nowych podatków. Sejm był organem ustawodawczym, co potwierdziła konstytucja z 1505. Król mógł zamiast sejmu walnego zwołać sejmy prowincjonalne, o takich samych kompetencjach jak sejm walny i uzyskiwać zatwierdzenie dla swych propozycji na każdym z osobna. Mógł też przedstawiać swoje propozycje bezpośrednio sejmikom ziemskim i od nich uzyskać zatwierdzenie dla swych propozycji. Taka sytuacja określana jest jako alternatywność sejmu walnego, sejmów prowincjonalnych i sejmików ziemskich. Utrzymała się do końca XV wieku.

6. Przywilej to prawo nadane przez monarchę określonej grupie społecznej, (stanowi) obowiązujące na danej ziemi lub w całym kraju (przywilej generalny). W Polsce przywileje stały się podstawą demokracji szlacheckiej w I Rzeczypospolitej. Po wydaniu przywilejów dla szlachty w 1454 wzrosła rola sejmików ziemskich. Szlachta zamiast zjeżdżać na sejmy walne zaczęła wysyłać swych przedstawicieli wybieranych na sejmikach. Na początku XVI wieku przedstawiciele sejmików ziemskich utworzyli izbę poselską, zaś rada królewska przeistoczyła się w senat. W tym czasie nastąpiła również inna zmiana o dużym znaczeniu - król stał się trzecim, obok izby poselskiej i senatu, "stanem sejmującym„.

7. Dopiero w artykułach henrykowskich sprecyzowano na piśmie zasady działania sejmu. Sejm musiał być zwoływany co dwa lata na, trwającą do sześciu tygodni, sesję zwyczajną. W razie potrzeby można było zwołać sesję nadzwyczajną, nie trwającą dłużej niż dwa tygodnie. Sejm miał obradować w Warszawie, choć w 1673 postanowiono, iż co trzeci będzie zbierał sie w Grodnie.

8. Konstytucja przechodziła przez izbę poselską, gdzie była poddawana pod dyskusję i głosowanie, oraz przez senat, w którym jedynie dyskutowano. Na podstawie dyskusji przeprowadzonej w senacie król dokonywał ostatecznej redakcji jej treści i zarządzał ogłoszenie. Głosowanie w izbie poselskiej od samego początku opierało się na zasadzie jednomyślności. Jednakże w XVI wieku starano się przekonywać opornych, by przyjęli postulowane rozwiązanie, a w ostateczności ignorowano sprzeciw, jeśli nie był zbyt liczny. Dopiero w następnym stuleciu zaczęto rygorystycznie przestrzegać zasady jednomyślności. Częstokroć w skutek tej zasady i przeciągających sie dyskusji sejm po ustawowych 6 tygodniach rozchodził się bez podjęcia uchwał. Brak zgody, na dopuszczalne według prawa przedłużenie obrad sejmu (limitację), oraz sprzeciw wobec jakiegoś projektu - liberum veto były często wykorzystywane przez stronnictwa magnackie dla prywatnych interesów i prowadziły, w ich interesie zresztą, do rozkładu instytucji sejmu.

9. W kompetencji sejmu leżało stanowienie prawa i wyrażanie zgody na podatki. W dobie wolnych elekcji sejm zbierał się także trzykrotnie w czasie każdego bezkrólewia, by wybrać nowego króla. Kolejne sejmy nosiły nazwy konwokacyjnego (na którym interrex wyznaczał termin następnego sejmu, zaś szlachta zawiązywała się w konfederację dla wyboru króla i strzeżenia porządku w państwie w okresie bezkrólewia), elekcyjnego (na którym dokonywano wyboru króla) oraz koronacyjnego (na którym koronowano króla).

10.  Internet,  notatki z lekcji.