1. Właściwości gleby i jej ochrona Właściwości sorpcyjne Odczyn gleby (pH) Skład gleby Nawożenie gleby Zanieczyszczenia gleby

2. Profil glebowy Gleba – ożywiona wierzchnia warstwa skorupy ziemskiej, która powstała pod wpływem długotrwałych procesów glebotwórczych (wietrzenia skał macierzystych pod wpływem wody, zmiany temperatur, wiatru, mikroorganizmów, zwierząt glebowych oraz korzeni roślin)

3. Właściwości sorpcyjne gleby  Sorpcja gleby - zdolność zatrzymywania jonów, cząsteczek zawiesin, gazów i mikroorganizmów przez część sorbującą gleby zwaną kompleksem sorpcyjnym (micela glebowa)  W jego skład wchodzą przede wszystkim  koloidy mineralne  próchnica glebowa  Jeden z ważniejszych czynników warunkujących żyzność gleby  Micele sorbują i zatrzymują: wodę, jony, gazy, substancje toksyczne co umożliwia udostępnianie składników mineralnych do roztworu glebowego i pobieranie przez rośliny, jednocześnie oczyszcza wowdy

4. Rodzaje sorpcji  sorpcja wymienna - wiązanie jonów (głównie kationów) z równoczesnym wydzielaniem do roztworu glebowego równoważnych ilości innych jonów.  sorpcja biologiczna - zatrzymywanie składników chemicznych przy udziale drobnoustrojów glebowych i korzeni roślin.  sorpcja chemiczna - przejście form rozpuszczalnych w nierozpuszczalne wskutek reakcji chemicznych.  sorpcja fizyczna - osadzanie się drobin (gazów, mikroorg. itp.) na powierzchni stałych cząstek glebowych.  sorpcja mechaniczna - zatrzymywanie się cząstek zawiesin w mniejszych od nich przestworach glebowych.

5. Odczyn gleby – pH gleby  pH – ujemny logarytm dziesiętny ze steżenia molowego kationów wodorowych [H + ] w roztworze: pH = - log [H + ] = - log a ∙ 10 -x = | - x | - log a = x – log a  przykłady: [H + ] = 1∙10 -4 mol/dm 3 ; [H + ] = 5 ∙10 -7 mol/dm 3, pH = - log [H + ] = - log 1∙10 -4 = 4 – 0 = 4 pH = - log [H + ] = - log 5∙10 -7 = 7 – log 5  Skala pH a odczyn pH = 0 pH = 7 pH =14 odczyn kwasowy odczyn obojętny odczyn zasadowy

6. Odczyn gleby  Większość roślin dla wzrostu i rozwoje wymaga obojętnego lub słabo kwasowego odczynu gleby ( 5 ≤ pH ≤ 7)  Rośliny wymagające odczynu kwasowego ( pH ≤ 4) : borówki, żurawina, wrzosy, rododendrony  Rośliny wymagające odczynu zasadowego (pH > 7) : goździki, morele  Wymagany odczyn gleby w produkcji roślinnej utrzymuje się przez stosowanie odpowiednich nawozów mineralnych, które ze względu na działanie fizjologiczne lub chemiczne można podzielić na:  fizjologicznie obojętne – nie zmieniają odczynu (pH) gleby  fizjologicznie zasadowe – odkwaszają glebę podwyższając pH  fizjologicznie kwasowe – zakwaszają glebę obniżając pH

7. Odczyn gleby- rośliny wskaźnikowe Przykłady roślin występujących na glebach kwasowych: Hortensja na glebach zasadowych Hortensja na glebach kwasowych szczaw polny, mniszek lekarski, skrzyp polny, fiołek trójbarwny Przykłady roślin występujących na glebach zasadowych: babka zwyczajna, tobołki polne, dymnica pospolita, jasnota biała

8. Skład gleby  Fazy składowe gleby:  Powietrze glebowe – skład zbliżony do powietrza atmosferycznego (większe stężenie CO 2 )  Woda glebowa – roztwór soli mineralnych i związków organicznych  Faza stała – cząstki glebowe i związki nieorganiczne oraz organiczne nierozpuszczalne w wodzie glebowej w tym próchnica glebowa (SiO 2, CaCO 3, glinokrzemiany, fosforany, wodorotlenki żelaza i glinu, obumarłe szczątki roślinne i zwierzęce w różnym stopniu rozkładu)  Pierwiastki glebotwórcze: C, O, S, P, Si, Al, Fe, N, Ca, Mg, Mn, H, Na, K – występują w formie związanej

9. Nawożenie gleby Nawozy - naturalne (mineralne i organiczne) oraz sztuczne (mineralne lub organiczne) uzupełniają makroskładniki (N, P, K, Ca, Mg), mikroskładniki oraz ultraskładniki pokarmowe, które ulegają wyczerpaniu w wyniku pobierania z roztworu glebowego przez system korzeniowy rośli lub są wypłukiwane w głębsze warstwy gleby przez wody opadowe lub w trakcie nawadniania Rodzaje nawozów Naturalne Sztuczne FosforoweAzotowePotasowe  Organiczne: obornik, torf wysoki, komposty, gnojówka, gnojowica, nawozy zielone  Mineralne: wydobyte i przetworzone mech. kopaliny(wapienie, kreda, margle, fosforyty, apatyty, saletry, kainit)  Superfosfaty (wapniowy, magnezowy, potasowy, potasowo- amnowy)  Saletry (wapniowa, potasowa, sodowa, amonowa)  Mocznik  Salmiak  Siarczan amonu  Sól potasowa,  Siarczan potasowy  Nawozy; 1-składn. (np. KCl), 2-składn. (np. KNO 3 ), 3-składn. (np. K 2 NH 4 PO 4 )

10. Zanieczyszczania gleby Degradacja gleby – obniżenie produktywności (jakości) gleby w wyniku zanieczyszczenia jej odpadami przemysłowymi, biologicznymi, pestycydami, detergentami nadmiernym nawożeniem mineralnym Rodzaje zanieczyszczeń StałeCiekłeGazowe  Popioły zwierające metale ciężkie Pb, Hg, Cu, Zn, Cd, Mn)  Tworzywa sztuczne  Gruz budowlany  Stłuczka szklana  Złom żelazny  Ścieki przemysłowe,  Ścieki komunalne  Produkty ropopochodne  Pestycydy (herbicydy, fungicydy, zoocydy)  Gazy – tlenki kwasowe SO 2, NO 2, które opadają w formie kwaśnych opadów Metody rekultywacji gleby TechnicznaBiologiczna  Kształtowanie rzeźby tereny  Melioracje, ściółkowanie świeżą glebą  Kształtowanie gleby i szaty roślinnej (dobór roślin i nawożenia)