1. EKONOMIKA PREDUZEĆA

2. EKONOMIKA PREDUZEĆA KAO NAUKA
Prva sedmica

3. Ekonomika preduzeća kao nauka
Struktura predavanja:
Definicija predmeta Ekonomika preduzeća
Predmet i cilj proučavanja Ekonomike
Proces stvaranja nove vrijednosti i transformacija inputa u outpute
Vrste inputa, karakteristike procesa i vrste outpute
Poslovne funkcije
Osnovni ekonomski koncept
Mjesto Ekonomike preduzeća, ciljevi izučavanja i metode izučavanja Ekonomike preduzeća
Vrste preduzeća
Ekonomika preduzeća 2006

4. Ekonomika preduzeća kao nauka
Ekonomika preduzeća je teorijska i aplikativna nauka.
Ekonomika preduzeća kao posebna ekonomska nauka izučava ekonomsku stvarnost - ekonomiju preduzeća u tržišnoj privredi.
Ekonomika preduzeća izučavajući ekonomske zakonitosti koji vladaju u ekonomiji preduzeća dolazi do spoznaje o uslovljenosti ulaganja i rezultata reprodukcije kvalitativno i kvantitativno, na osnovu čega utvrđuje mjere kojima se ulaganja mogu smanjivati, a rezultati povećati.
Ekonomika preduzeća 2006

5. Ekonomika preduzeća kao nauka
Ekonomika preduzeća proučava poslovanje preduzeća u cilu definisanja principa, upravljačkih pravila i mjera čija primjena u praksi treba da omogući efikasnije ostvarivanje ciljeva preduzeća.
Predmet ekonomike preduzeća je cjelina procesa poslovanja preduzeća – stvaranja vrijednosti.
Proces stvaranja vrijednosti ima 3 faze :
- ulaganje inputa
proces transformacije
stvaranje outputa
Ekonomika preduzeća 2006

6. Sve operacije podrazumijevaju proces transformacije:…
Inputi
Koji tranfomira inpute u autpute
Autputi
Proces transformacije

7. Sve operacije podrazumijevaju proces transformacije:…
Inputi
2 vrste
Koji tranfomira inpute u autpute
Autputi
2 vrste
Proces transformacije

8. Sve operacije podrazumijevaju proces transformacije:…
Inputi:
Resursi koji se transformišu (materijal, informacije, kupci)
Resursi koji transformišu (mašine- oprema i osoblje)
Autputi – proizvodi i usluge
Ekonomika preduzeća 2006

9. Resursi koji bivaju transformisani
Oni su transformirani, tretirani ili pretvoreni u procesu. Oni su obično kombinacija sljedećeg:
Materijala- operacije koje procesiraju materijal mogu promijeniti njegove fizičke osobine, promijeniti njegovu lokaciju, promijeniti vlasništvo nad njim ili skladištiti isti.
Informacije - operacije koje procesiraju informacije mogu promijeniti njene osobine, promijeniti njihovu lokaciju ili promijeniti vlasništvo nad njima.
Kupci- operacije koje procesiraju kupce mogu promijeniti njihove fizičke osobine, mogu “skladištiti” kupce ili transformirati lnjihovu lokaciju te transformirati njihovo psihičko ili fizičko stanje.
Primjeri?

10. Dominantni resursi koji se transformišu u različitim operacijama:
Dominantno procesiraju materijal kao input
Dominantno procesiraju informacije
Dominantnu procesiraju kupce/korisnike
Sve proizvodne operacije
Rudnici
Veletrgovina
Poštanski servis
Brodski prevoz robe
Prevoz robe kamionima - špedicija
Knjigovodstvene firme
Centrale banaka
Marketinške kompanije za istraživanje tržišta
Financijski analitičari
Novinske agencije
Univerzitetski istraživački centri
Telekomi
Frizeri
Hoteli
Bolnice
Sredstva javnog prevoza
Pozorišta
Tematski – zabavni parkovi
Zubari

11. Resursi koji vrše transformaciju
Druga grupa inputa u procesu transformacije su resursi koji vrše transformaciju. Oni djeluju i transformišu prvu grupu resursa.
Razlikujemo dvije vrste:
Objekti - zgrade, oprema, pogoni i proizvodna tehnologija u operacijama
Osoblje – ljudi koji proizvode, održavaju, planiraju i upravljaju operacijama

12. Primjeri inputa, procesa i autputa:
Some of the examples of input, conversion process, and output are shown in Table 1.
Input
Conversion
process
Output
Elements
Transformation
Useful products
Materials
Machines
Products
Data
Interpretation
Knowledge
Energy
Skill
Services
Variable cost
Fixed cost
Revenue

13. Outputi
Svi procesi postoje kako bi se proizvodili proizvodi ili pružale usluge.
Proizvodi i usluge se razlikuju prema opipljivosti.
Opipljivost je osnovna karakteristika koja razlikuje proizvode (opipljivi) od usluga (obično neopipljive)

14. Autput većine operacija je miks proizvoda i usluga
Čisti proizvodi – potpuno opipljivi autputi
Proizvodnja naftnih derivata
Acme Whistles
INA
Proizvodnja aluminija
Proizvodnja specijalnih mašina
Prêt a Manger
Miks proizvoda i usluga – opipljivih i neopipljivih rezultata
Restoran
IKEA
Proizvodnja softvera
Konzalting
Mwagusi Safari Lodge
Čiste usluge – potpuno neopipljivi
Psihoterapisjka klinika

15. Stvaranje autputa
Stvaranje proizvoda i usluga u kompanijama se odvija u različitim odjelima i različitim funkcijama.
Razlikujemo:
- Ključne funkcije
Pomoćne funkcije
Ekonomika preduzeća 2006

16. Veza između operacijske funkcije i drugih glavnih i pomoćnih funkcija
Engineering/ technical function
Accounting and finance function
Human resources function
Information technology (IT) function
Understanding of the capabilities and constraints of the operations process
New product and service ideas
Market requirements
Financial analysis for performance and decisions
Provision of relevant data
Recruitment development and training
Understanding of human resource needs
Analysis of new technology options
Understanding of process technology needs
Provision of systems for design, planning and control, and improvement
Understanding of infrastructural and system needs
Marketing function
Product/service development function
Operations function

17. Ekonomika preduzeća kao nauka
Ekonomika preduzeća proučava vezu među različitim odjelima i funkcijama u preduzeću.
Ekonomika preduzeća proučava proces transformacije inputa u outpute, te specifičnosti svake pojedine faze (ulaganje inputa, transformacija, dobijanje izlaznih rezultata i zadovoljavanje zahtjeva kupaca)
Ulaganje – Ekonomika prati ulaganja različitih resursa, materijala, ljudskih resursa, novca i kapitala, znanja i informacija.
Transformacija – Ekonomika proučava način na koji preduzeće koristi opremu, tehnologiju i ljudske resurse (transforming!) za proces transformiranja.
Ekonomika preduzeća 2006

18. Ekonomika preduzeća kao nauka
Ostvarivanje rezultata – proizvodi i usluge, zadovoljavanje zahtjeva kupaca, profit
(količina proizvoda, vrijednost proizvodnje, troškovi proizvodnje – cijena kostanja, profit)
Ekonomika posebno posmatra način ostvarivanja profita s obzirom da profit predstavlja osnovni motiv poslovanja preduzeća
Efikasnost i efektivnost preduzeća
U fokusu je proizvodno preduzeće (Ekonomika preduzeća vs. Ekonomika trgovačkih preduzeća)
Ekonomika preduzeća 2006

19. Ekonomika preduzeća kao nauka
S obzirom da je preduzeće otvoren sistem koji održava brojne veze sa svojim okruženjem, Ekonomika proučava:
karakteristike šireg i užeg okruženja preduzeća,
interakciju okruženja preduzeća sa okruženjem kao i
načine na koje se preduzeće prilagođava dejstvu okruženja ili utiče na okruženje.
Ekonomika preduzeća 2006

20. Ekonomika preduzeća kao nauka
Osnovni ekonomski koncept
uključuje: vezu između tri osnovna subjekta u ekonomiji:
- biznisa
kućanstava i
vlade.

21. Ekonomika preduzeća kao nauka
Vlada upravlja ekonomijom
Kućanstva kupuju proizvode i usluge
(pružaju faktore produkcije i potražuju proizvode i usluge; plaćaju poreze ali i dobijaju benefite od vlada)
Biznisi proizvode proizvode i usluge
(Prodaju proizvode i usluge, plaćaju za usluge i faktore produkcije; plaćaju poreze ali dobijaju i različite vidove podrške od vlada)

22. Ekonomika preduzeća kao nauka
Mjesto ekonomike u sistemu nastavnih disciplina poslovne ekonomije – Ekonomika kao opća disciplina poslovne ekonomije
Poslovna ekonomija je skup disciplina ekonomske nauke koje izučavaju poslovanje preduzeća
Poslovna ekonomija uključuje opće discipline (Ekonomika, Menadžment, Organizacija) te funkcionalna područja (Upravljanje proizvodnjom, Marketing, Upravljanje finansijama, Upravljanje resursima), pomoćna područja (Računovodstvo, Kvantitativna analiza, Informatika) te posebna područja (Bankarstvo, Osiguranje, Međunarodno poslovanje, Trgovina, Saobraćaj, Turizam)
Ekonomika preduzeća 2006

23. Ekonomika preduzeća kao nauka
Sa izuzetkom opštih disciplina, ostale discipline poslovne ekonomije proučavaju poslovanje cjeline preduzeća ili funkcionisanje pojedinih poslovnih funkcija.
Za razliku od specijalizovanih disciplina, Ekonomika preduzeća proučava opće probleme poslovanja preduzeća, kako bi definisala principe, upravljačka pravila, tehnike i mjere od značaja za efikasno ostvarivanje ciljeva svih preduzeća.
Zbog toga je Ekonomika preduzeća jedna od najstarijih disciplina poslovne ekonomije.
Ekonomika preduzeća 2006

24. Ekonomika preduzeća kao nauka
Mjesto Ekonomike u sistemu nastavnih disciplina – Ekonomika, Mikroekonomija i Makroekonomija
Mikroekonomija (mikro – malo) – proučava ekonomsko ponašanje pojedinih ekonomskih subjekata i interakcije među njima (preduzeća, pojedinci – kućanstva, vlade)
Makroekonomija (makro – veliko) - proučava povezane ekonomske jedinice u privredu kao cjelinu (agregatni ili prosječni pokazatelji)
Makroekonomija i mikroekonomija – različiti fokusi posmatranja (npr. nezaposlenost kao rezultat pojedinačnih odluka vezanih za zapošljavanje od strane preduzeća i vlada)
Ekonomika preduzeća 2006

25. Ekonomika preduzeća kao nauka
Ciljevi izučavanja Ekonomike:
Širiti sistemski znanja o svim aspektima poslovanja preduzeća
Potpunije razumijevanje i objašnjenje suštine preduzeća, zakonitosti njegovog funkcioniranja, odnosa sa okruženjem
Sticanje znanja i vještina za uspješno upravljanje preduzećima
Ukazivanje na uobičajne poslovne prakse i pojave u preduzećima
Stvaranje kritičkog osvrta na iste
Inkorporiranje najbolje poslovne prakse u ekonomske principe i ekonomsku teoriju
Ekonomika preduzeća 2006

26. Metode izučavanja Ekonomike preduzeća
Ekonomika preduzeća u sticanju naučnih spoznaja primjenjuje niz naučnih metoda i disciplina.
Ekonomika se služi matematikom, statistikom, ekonometrijom, operacionim istraživanjima i drugim sličnim metodama kvantificiranja.
Ekonomika preduzeća 2006

27. Ekonomika preduzeća kao nauka
Racionalističke metode – analiza, sinteza, indukcija, dedukcija i komparacija Analiza – misaoni postupak raščlanjivanja cjeline na dijelove (npr?) Sinteza - sjedinavanje pojedinačnih dijelova u opće, jednostavnog u složeno uz isticanje zajedničkih, bitnih karakteristika Indukcija – postupak logičkog zaključivanja gdje se polazi od pojedinačnih činjenica, koje se zatim uopćavaju Dedukcija – polazi od pretpostavke koja je prihvaćena kao vjerovatna a donešeni zaključci se prenose na pojedinačne slučajeve.
Ekonomika preduzeća 2006

28. Ekonomika preduzeća kao nauka
Racionalističke metode – analiza, sinteza, indukcija, dedukcija i komparacija Komparacija - postupak poređenja posmatranih pojava u vremensko-prostornoj dimenziji. Na ovaj način se uočava suština, uzroci i posljedice neke pojave. Primjeri? Dakle, za racionalističke metode je karakteristična misaona aktivnost i logičko zaključivanje.
Ekonomika preduzeća 2006

29. Ekonomika preduzeća kao nauka
Empirijske metode – posmatranje, intervju, upitnik, anketa i sl. Empirijske metode služe za prikupljanje istraživačke građe, za obradu dobijenih podataka i za donošenje zaključaka o preduzeću. Posmatranje - sistemsko praćenje određenih pojava u preduzeću ili na tržištu (npr. posmatranje radnog vremena, troškova predmeta rada i sl.) Intervju – usmeni razgovor ispitivača sa ispitanikom u cilju dobijanja traženih odgovora o predmetu istraživanja. (prednosti i nedostaci)
Ekonomika preduzeća 2006

30. Ekonomika preduzeća kao nauka
Empirijske metode – posmatranje, intervju, upitnik, anketa i sl. Upitnik – instrument pismenog ispitivanja (mali troškovi i veliki obuhvat ispitanika kao prednost; nedostatak?) Anketa – usmeno, pismeno ili kombinovano ispitivanje većeg broja osoba Ostale metode: korištenje statističke građe, poslovni izvještaji, računovodstvene informacije, knjige, monografije – sekundarni izvori podataka
Ekonomika preduzeća 2006