1. STRATEGI PENGAJARAN KEMAHIRAN BERFIKIR (1)

2. Pengenalan Bagaimana kita mengajar kemahiran berfikir?
Persoalan ini meliputi beberapa persoalan yang saling berkait:-
Adakah kemahiran berfikir diajar sebagai satu kursus tersendiri/terpisah ?
Adakah pengajaran kemahiran berfikir digabung dengan mata pelajaran lain?
Kalau digabung dengan matapelajaran lain, bagaimana kita melakukannya?

3. Strategi pengajaran kemahiran berfikir
Pendekatan terpisah merujuk kepada sesuatu kemahiran berfikir disampaikan secara berasingan iaitu tanpa menggunakan isi kandungan mata pelajaran
Pendekatan gabungan merujuk kepada pengajaran kemahiran berfikir yang digabungkan ke dalam pengajaran isi kandungan mata pelajaran

4. RANGKA KULIAH Strategi pengajaran kemahiran berfikir
Pendekatan terpisah:Program umum
Feuerstein’s Instrumental Enrichment programme
Somerset Thinking Skills
Top Ten Thinking Tactics (TTTT)
De Bono’s CoRT Programme
Thinking Together
Pendekatan gabungan : Program berkaitan dengan mata pelajaran
Program pemecutan kognitif (Cognitive acceleration)
Thinking Through
Philosophy for children

5. Pendekatan terpisah Juga dikenali sebagai program umum.
Antara program yang menggunakan pendekatan terpisah ialah:
Feuerstein’s Instrumental Enrichment programme (FIE)
Somerset Thinking Skills (STS)
Top Ten Thinking Tactics (TTTT)
De Bono’s CoRT Programme
Thinking Together

6. Feuerstein’s Instrumental Enrichment programmen(FIE)
Bermula pada tahun 1970an
Tujuan utama untuk membantu meningkatkan pencapaian kanak-kanak “retarded”
Fokus kepada perkembangan proses kognitif
Menggunakan kaedah “Mediated learning Experience”
Digunakan di Israel, Perancis, UK dan US

7. Feuerstein’s Instrumental Enrichment programmen(FIE)
Kaedah “Mediated learning Experience” (MLE) merujuk kepada intervensi/skafolding yang dilakukan oleh guru bagi membantu pelajar memahami dunianya
Skafolding daripada guru dapat menggalakkan pelajar mengaplikasikan prinsip yang dipelajari dalam program berfikir bagi menyelesaikan masalah yang lebih kompleks dalam kehidupan seharian

8. Feuerstein’s Instrumental Enrichment programme (FIE)
Matlamat FIE: Penekanan kepada perkembangan kemahiran proses mental
Feuerstein mengenal pasti bagaimana kemahiran berfikir yang tertentu perlu diperkembangkan menggunakan pelbagai instrumen atau aktiviti
Program FIE mengandungi 14 instrumen yang dibina untuk memperkembangkan fungsi kognitif yang tertentu

9. Feuerstein’s Instrumental Enrichment programme (FIE)
Contoh instrumen yang digunakan:
Analytic perception: pelajar diberi pelbagai bentuk yang abstrak dan diminta memilih kombinasi mana yang sesuai.
Fungsi kognitif yang dijangka dapat dibina:
Membandingkan model
Kaitan antara bahagian kecil dengan keseluruhan
Mengkategori mengikut bentuk dan warna
Kemahiran memvisualisasi

10. Feuerstein’s Instrumental Enrichment programme (FIE)
Contoh instrumen yang digunakan:
Family relations: Pelajar diberi maklumat tentang keluarga dalam bentuk senarai, gambarajah serta pernyataan dan diminta memilih mengenal pasti siapa adalah siapa
Fungsi kognitif yang dijangka dapat dibina:
Definisi masalah
Mengenal pasti maklumat yang ada
Membanding beza elemen dan hubungan
Menghubung kait
Pemikiran hipotetikal

11. Somerset Thinking Skills (STS)
Untuk kanak-kanak tahun
Tujuan am: meningkatkan keupayaan kemahiran penyelesaian masalah
Mengandungi 7 modul:
Asas penyelesaian masalah
Analisis dan sintesis
Pemikiran komparatif
Kedudukan dalam masa dan ruang
Memahami analogi
Corak dalam masa dan ruang
Organisasi dan mengingat
Pengajaran juga dijalankan secara MLE

12. Somerset Thinking Skills
Asas penyelesaian masalah
Mengandungi pelbagai ransangan visual termasuk dalam konteks kanak-kanak daripada yang dekat (persekitaran dalam rumah hingga persekitaran dunia)
Pelajar digalakkan mempertimbangkan pelbagai peringkat penyelesaian masalah:
Memahami masalah : meneliti dengan berhati-hati ; adakah saya telah lihat semua dengan teliti…
Merancang apa yang hendak dibuat: apa telah buat sebelum ini; apa masalah yang dihadapi sebelum ini
Melaksanakan dan menilai: adakah ia seperti yang dirancang; apa kemahiran yang saya guna

13. Somerset Thinking Skills
2. Analisis dan sintesis:
Modul ini menyediakan peluang perbendaharaan kata yang diperlukan ketika menyelesaikan masalah.
Bertujuan membina kemahiran kognitif seperti:
mengenalpasti hubungan antara bahagian kecil dengan keseluruhan;
membuat urutan,
mengklasifikasi,
merumus,
menjana idea

14. Top Ten Thinking Tactics (TTTT)
Untuk kanak-kanak 8-12 tahun
Tujuan: untuk membantu pelajar menjadi pelajar yang efektif
Terapat 11 aktiviti yang fleksibel
10 taktik terbahagi kepada dua peringkat:
Peringkat asas
Peringkat pemikiran aras tinggi

15. Top Ten Thinking Tactics (TTTT)
Peringkat asas
Pinpointing the problem
Systematic search
Planning
Check and change
Correct communication
Peringkat pemikiran aras tinggi
Comparing and contrasting
Getting the point
Using several sources
Self-awareness
Setting your own targets

16. De Bono’s CoRT Programme
De Bono percaya kemahiran berfikir boleh ditingkatkan melalui latihan
Proram CoRT direkabentuk untuk menyediakan “alat” atau teknik yang dapat membantu (scaffold) aplikasi berbagai jenis kemahiran berfikir
CoRT merupakan alat yang digunakan untuk mengarahkan pemikiran (attention-directing tools)
Terdapat 60 pelajaran dalam program CoRT yang dibahagikan kepada 6 kelompok

17. De Bono’s CoRT Programme
CoRT 1: Breadth
CoRT 2: Organization
CoRT 3: Interaction
CoRT 4: Creativity
CoRT 5: Information and feeling
C0RT 6: Action

18. CoRT 1: Breadth CoRT 1 bertujuan untuk meluaskan persepsi
Antara jenis-jenis CORT 1 yang dicadangkan:
PMI (Plus, Minus, Interesting)
CAF (Consider All Factors)
C & S (Consequence and Sequel)
AGO (Aims, Goals, Objectives)
FIP (First, Important, Priorities)
APC (Alternatives, Possibilities, Choices)
OPV ( Other people’s Views)

19. Thinking Together
Fokus kepada penggunaan bercakap untuk menggalakkan pemikiran
Tujuan untuk meningkatkan penaakulan kritikal dan konstruktif kanak-kanak
Terdapat 16 aktiviti
Lima aktiviti yang pertama bertujuan menyediakan peluang kepada kanak-kanak membuat refleksi cara yang terbaik bercakap dan bekerjasama secara kolaboratif untuk menyelesaikan masalah

20. Thinking Together
11 lagi aktiviti memerlukan kanak-kanak menggunakan kemahiran komunikasi yang dibina untuk menaakul bersama-sama atau untuk “think out loud”
Struktur pelajaran :
Tujuan : mengeksplisitkan tujuan aktiviti di awal aktiviti
Pengenalan: menjelaskan tujuan dan arahan aktiviti
Kerja kumpulan: Kanak-kanak bekerja secara kolaboratif
Plenari: Perbincangan
Kerja susulan: untuk latihan dan pengukuhan

21. Thinking Together Kaedah: Menggunakan pendekatan konstruktivis sosial
Pelajar bercakap di dalam kumpulan (TALK GROUPS) ketika melaksanakan aktiviti bagi meggalakkan perkongsian pemikiran dan menjadikan pemikiran lebih eksplisit
Kandungan program:
Lima aktiviti yang pertama berkisar mengenai bagaimana bercakap dan berfikir di dalam kumpulan
Aktiviti selanjutnya memperkembangkan kemahiran kolaboratif awal

22. Pendekatan gabungan
Merujuk kepada pendekatan yang menggunakan pendekatan bagaimana pelajar boleh digalakkan untuk berfikir dan membina makna dalam mata pelajaran yang diajar
Antara program yang menggunakan pendekatan ini:
Program pemecutan kognitif (CA)
Thinking Through
Philosophy for children

23. Program pemecutan kognitif (CA)
Program pemecutan kognitif pada asalnya dibina dalam konteks mata pelajaran sains pada tahun 1980an
Mulai 1990, berkembang dalam mata pelajaran lain seperti matematik,teknologi dan seni persembahan
Dibina berdasarkan teori perkembangan kognitif Piaget dan teori sosio-budaya Vygotsky

24. Program pemecutan kognitif (CA)
Tujuan CA ialah meningkatkan prestasi intelektual pelajar melalui peningkatan kebolehan proses kognitif
Pelajaran CA dijalankan satu kali setiap dua minggu
Berdasarkan andaian bahawa menggalakkan proses mental untuk mengaitkan dengan konsep akan mengambil masa yang lama
Antara program CA yang diperkenalkan:
CASE (CA in Science Education)
CAME (CA in Mathematic Education)
Art & Performing Thinking Skills
CATE (CA through Technology Education)

25. Program pemecutan kognitif: CASE
CASE direka bagi pelajar tahun bertujuan untuk memecutkan perkembangan aras pemikiran (supaya lebih abstrak atau lebih tinggi berdasarkan teori Piaget)
Pada akhir dua tahun diharapkan kebolehan pemprosesan pelajar akan meningkat lebih cepat dariapda perkembangan semula jadi

26. Program pemecutan kognitif: CASE
Struktur am rancangan pelajaran mengandungi enam tonggak (Six pillars)
Concrete preparation
Cognitive conflict
Construction
Metacognition
Bridging
Skemata

27. Program pemecutan kognitif: CASE
Concrete preparation: Peringkat pengenalan kepada pelajaran
Cognitive conflict: Cabaran intelektual dipersembahkan
Construction: Melalui proses interaksi sosial
Metacognition: mengartikulasikan proses berfikir yang terlibat
Bridging: Aplikasi dalam konteks
Skemata: Proses penaakulan dalam konteks

28. Program pemecutan kognitif: CASE
Keenam-enam tonggak dalam struktur pelajaran boleh dirumus sebagai:
Aktiviti 1: Penyediaan kelas kepada aktiviti berfikir yang hendak dijalankan
Aktiviti 2:Kelas dibahagikan kepada kumpulan kecil untuk menyelesaikan masalah yang dikemukakan
Aktiviti 3: “Whole-class reflection”
Aktiviti 4: Optional – membuat generalisasi tentang kemahiran berfikir dan aplikasi dalam konteks lain

29. Program pemecutan kognitif: CAME
CAME pada asalnya dibina untuk pelajar tahun, berdasarkan teori perkembangan kognitif Piaget
Ia juga dibina untuk pelajar antara 5-6 tahun (Program Lets Think) dan kumpulan pelajar 6-9 tahun

30. Program pemecutan kognitif : Art & Performing Thinking Skills
Bidang seni persembahan juga dikenal pasti sebagai saluran yang sesuai untuk pemecutan kognitif
Penglibatan remaja dalam seni didakwa dapat memberi sumbangan yang signifikan kepada perkembangan remaja untuk mengatasi masalah malu dan membolehkan mereka memperolehi kemahiran dan teknik yang berguna dalam kehidupan kelak

31. Program pemecutan kognitif : Art & Performing Thinking Skills
Program intervensi direkabentuk dalam konteks musik, seni visual dan drama untuk pelajar 7-8 tahun
Mengandungi 30 pelajaran bertujuan menyediakan cabaran intelektual semasa pelajar terlibat menyelesaikan tugasan dan pada masa yang sama pemikiran yang terlibat secara implisit dan eksplisit digunakan untuk meningkatkan keupayaan kognitif pelajar

32. Program pemecutan kognitif: CATE
Pendekatan CATE agak berbeza sedikit berbanding CASE , CAME dan Seni persembahan
Direkabentuk untuk diajar sebulan sekali dalam jangka masa yang panjang (2-3 tahun) untuk kumpulan umur tahun
Penekanan kepada kemahiran memproses untuk menyelesaikan masalah
Kemahiran dan strategi kognitif yang digunakan agak menyerupai FIE dan STS

33. Program pemecutan kognitif: CATE
Aktiviti berbentuk kognitif menggunakan lembaran kerja
Menggunakan kaedah penyoalan Socratic : what, why, how dalam tugasan individu dan perbincangan kumpulan kecil dan kumpulan besar
Mengandungi 36 aktiviti di mana setiap satu mengandungi dua tugasan. Tugasan 1 untuk objektif kognitif dan tugasan 2 untuk menghubungkan (bridge) aktiviti utama dengan pengalaman

34. Thinking Through…. series
Pada tahun 1998, David Leat memperkenalkan “Thinking Through Geography”
Selepas itu muncul beberapa buku yang dibina menggunakan pendekatan yang sama menghasilkan TT series termasuklah:
Thinking through History
Thinking through Religious Education
Thinking through Primary Teaching
Thinking through English

35. Thinking Through…. series
Tujuan TT ialah menghasilkan pelajar yang
Terlibat secara aktif dan bermotivasi
Menjadi “independent learner”
Bersemangat belajar
Bersedia belajar daripada orang lain
Bertanya soalan
Ingin dicabar dan mencabar
Sentiasa ingin terus belajar

36. Thinking Through…. series
Pendekatan pedagogi yang digunakan adalah fleksibel
Guru boleh:
Menggunakan dan mengaplikasikan bahan pengajaran
Membuat adaptasi mengikut konteks dan perkembangan pelajar
Menyediakan ruang perbincangan refleksi metakognitif
Penyebatian penuh dalam mata pelajaran yang diajar

37. Thinking Through…. series
Modul/Bahan pengajaran meliputi
Pengenalan kepada rasional strategi yang digunakan
Penerangan tentang konteks – bila dan di mana sesuai digunakan
Persediaan yang diperlukan sebelum memulakan pengajaran
Penjelasan tentang bagaimana bahan digunakan
Panduan apa yang patut dilakukan oleh pelajar
Cadangan cara menguruskan aktiviti
Penjelasan tentang sesi refleksi metakognitif
Penjelasan tentang proses bridging
Refleksi tentang bagaimana aktiviti boleh diperbaiki di masa depan

38. Philosophy for children
Dikemukakan oleh Matthew Lipman
Menjelaskan bagaimana program direkabentuk untuk menggalakkan kanak-kanak menjadi “community of learners”
Melalui proses inkuiri komuniti dalam bilik darjah, perbincangan filosofikal dibimbing untuk menggalakkan pemikiran melalui aktiviti pentafsiran, mencadang dan meneroka idea, menanyakan soalan, menyokong atau membangkang bagi membina kesedaran etikal

39. Rumusan Komponen utama dalam program umum kemahiran berfikir meliputi:
Spesifik kepada kemahiran kognitif yang hendak dikembangkan
Pengenalan yang eksplisit tentang berbagai kemahiran kognitif
Program intervensi yang berpanjangan
Pengenalan kepada kemahiran tertentu diikuti dengan peluang untuk mengamalkan kemahiran
Perkembangan berperingkat kepada tugasan yang lebih kompleks dan mencabar

40. Rumusan Terdapat keperluan peranan guru sebagai fasilitator melalui:
Proses penyoalan
Masa berfikir (thinking wait time)
Memberi tanda saran bukan jawapan
Memodelkan pemikiran
Menyokong kerja kumpulan secara kolaboratif
Penekanan terhadap proses kognitif atau isi kandungan sangat dipengaruhi oleh kefahaman guru tentang hasil proses pemikiran

41. Rumusan
Untuk menyokong kualiti pemikiran yang baik dalam pengajaran mata pelajaran, guru perlu:
Memahami kemahiran kognitif atau penaakulan yang ingin dicapai
Memahami kaitan antara kedua-dua proses kognitif dan hasilan pembelajaran dan memahami bahawa pelajar perlu sokongan untuk mengeksplisitkan kaitan tersebut
Memberi penekanan kepada usaha pelajar menjelaskan dan menerangkan idea mereka
Menjadi orang tengah (mediate) kepada proses berfikir pelajar dan menggalakkan kolaborasi antara mereka
Mengamalkan skafolding kepada pemikiran – bukan terus memberi jawapan

42. Selamat mengajar berfikir