1. NECMETTİN ERBAKAN ÜNİVERSİTESİ AHMET KELEŞOĞLU EĞİTİM FAKÜLTESİ AÇIK VE UZAKTAN ÖĞRENME DERSİ AYŞE ARABACI 18310401021 DERS SORUMLUSU PROF. DOÇ. DR. AGAH TUĞRUL KORUCU KONYA, 2020

2. İÇİNDEKİLER: GİRİŞ ÖĞRETEN ROLLERİ A.BERGE’NİN ÇEVRİMİÇİ ÖĞRETEN ROLLLERİ PEDAGOJİK ROLLER SOSYAL ROLLER TEKNİK ROLLER YÖNETİMSEL ROLLER C.ABDULLA TAMAMLAMIŞ OLDUĞU ÇEVRİMİÇİ ÖĞRETEN ROLLER D. GOOGYEAR VE ARKADAŞLARININ TANIMLADIĞI ÇEVRİMİÇİ ROLLER ÖĞRENEN ROLLERİ ÖĞRETMEN EĞİTİMDEN AÇIK VE UZAKTAN ÖĞRETİM UYGULAMALARI KAYNAKÇA AÇIK VE UZAKTAN ÖĞRETİMDE ÖĞRETEN VE ÖĞRENEN ROLLERİ

3. 1. GİRİŞ Geçmişte sırasıyla mektup, radyo, televizyon, basılı materyaller ses ve video konferans sistemleri ile yapılan açık ve uzaktan öğretim faaliyetlerinde, günümüzde internet tabanlı bilişim teknolojilerinin baskınlık gösterdiği gözlemlenmektedir. Her bir araç sahip olduğu farklı özelliklerle öğrenen ve öğretenlere yeni roller yüklemektedir.

4. 1. GİRİŞ açık ve uzaktan öğretim ortamlarında öğreten ve öğrenen rollerinin değişimindeki ana etken açık ve uzaktan öğretim sürecinde kullanılan teknolojilerin ve öğrenme kaynaklarının değişmesi ve çeşitlenmesidir. Geleneksel eğitim ortamlarında öğreten ve öğrenen rollerini belirleyen ana faktör öğrenme ortamını oluşturan topluluk ve topluluk kültürüdür. Bu roller farklı kültür, toplum ve ortamlarda farklılık gösterebilir. Açık ve uzaktan öğretimin yapılışı ve doğası gereği öğreten ve öğrenen fiziksel bazen de zamansal veya mekânsal olarak farklı noktalardan iletişim ve etkileşim içerisinde olması eğitim ve öğretim ortamına farklı bir boyut kazandırmaktadır.

5. 1. GİRİŞ bilginin iletimi sunumu işlenmesi öğrenen ve öğretenlerin birbirleri arasında ve karşılıklı olarak etkileşimi, öğrenme ortamı, değerlendirme şekilleri, öğretimin yönetilmesi ve değerlendirmesi gibi eğitim ortamlarının baskın faktörleri bir araya gelerek öğrenme topluluklarını oluşturmaktadır. Öğrenme toplulukları değerlendirilirken topluluk yapısını öğreten, öğrenen, içerik gibi ana yapılar üzerinde sınırlandırmak yanış olacaktır. Öğrenme sürecine etki eden bütün faktörler hesaba katılmalı ve öğrenme topluluğu tüm bileşenleri hesaba katarak oluşturulmalı ve değerlendirilmelidir.

6. 1. GİRİŞ Günümüz teknolojileri insanların farklı sanal ortamlarda bir araya gelip iletişim kurmalarına olanak sağlamaktadır. Bu sayede insanların iletişim gereksinimleri karşılanmaktadır ve yeni iletişim biçimleri ortaya çıkmaktadır. Bu öğrenme biçimine de çevrimiçi öğrenme veya uzaktan öğrenme topluluğu adını almaktadır.

7. 1. GİRİŞ Öğrenme ortamı öğrenen ve öğretenin rollerini belirlemede temel değişkenlerdendir. Geleneksel öğrenme ortamlarından açık ve uzaktan öğretim ortamlarına geçişte bazı öğrenen ve öğreten rolleri aktarılsa da yeni bazı roller de gelmektedir. Açık ve uzaktan öğretimde öğretenin pedagojik, teknik, sosyal, yönetimsel, tasarımsal, ve öğretici rolleri bulunmaktadır. Öğretene pedagojik açıdan öğretim ortamının tasarlanmasından öğrenenin güdülenmesini sağlamaya kadar farklı görevler düşmektedir.

8. 1. GİRİŞ Öğreten kullanılan teknolojinin teknik yönlerinden de sorumludur. Öğrencilere teknik destek sunmaktan ürettiği materyalleri etkin bir şekilde kullanmaya kadar çeşitli görevler üstlenir. Açık ve uzaktan öğretim ortamları aynı zamanda sosyal ortamlardır. Öğretenin bu ortamda sosyal roller üstlenmesi de beklenmektedir. Bunlardan önemlileri öğrenen-öğrenen ve öğrenen-öğreten arasında sağlıklı bir iletişim kanalı oluşturmak ve öğrenme topluluğu oluşturulmasına katkıda bulunmaktır. Öğretenin bir başka rolü tasarım ile ilgilidir. Öğreten öğrenme amaçlarının gerçekleştirilebilmesi için öğretimi tasarlamalıdır. Tasarımın yanında öğreten öğrenme amaçlarının gerçekleştirilmesi için süreci kontrol eder ve yönetir. Son olarak, öğreten uzmanlık alan bilgisine sahiptir.

9. 1. GİRİŞ Öğreten açık ve uzaktan öğretimin sunduğu olanakları kullanarak öğrencilerin alan bilgisini öğrenmesine yardımcı olmalıdır. Söylenildiği üzere açık ve uzaktan öğretim ortamları öğrenenler için de yeni roller öngörmektedir. Sınıf ortamından farklı olarak açık ve uzaktan öğretim ortamlarında öğrenen kendi öğrenmesinin yönetilmesinde daha fazla görev üstlenmektedir. Öğrenenler öğrenme araçlarına erişmede, teknolojiyi kullanmada, amaç ve hedef belirlemede, öğreten ve öğrenenlerle etkileşime girmede ve öğrenme topluluğunun bir parçası olmada aktif roller üstlenmelidir.

10. 2. ÖĞRETEN ROLLERİ 980'li yıllardan itibaren açık ve uzaktan öğretim ortamındaki öğreten rolleri şekillenmeye başlamış ve gelişen teknolojilerle birlikte ögreten rollerine yenile ri eklenmiştir. Eğitim ortamının, iletişim şeklinin ve bilginin iletim kanallarının değişimi öğretenlerin yeni roller üstlenmelerine neden olmuştur. Açık ve uraktan öğretimde ögretenlerin edindiği yeni roller alan yazında geniş bir perspektifte yer almaktadır. Bu roller şu şekilde özetlenebilir:

11. 2. ÖĞRETEN ROLLERİ Geri Dönüt Verme (Tagg veDickenson1995; Smith, 2005): Ogreten öğrenenlere uygun ve zamanlı geri dönüt verir, Teşhis Uzmanı ve Yönlendirici (Moderator) (Solomon, 1996): Ogreten öğre nenle birlikte çalışıp yön göstererek sanal ortamdaki görevlerini yapmalarına yardımcı olur, Teknik Destek ve Yeterlilik (Aydın, 2005: Ofra, 2002; Zhixian, 2012). Oğre nenlere teknik konularda yardımcı olur ve teknik olarak uzaktan öğretim sistemi ni kullanır, Yönlendirici (Ofra, 2002): Çevrimiçi tartışmalara öğrencilerin katılımının sağlanması için cesaret ve güdülenmelerinin (motivasyonlarının) arttırılmasına yardımcı olur, Sosyal Yardıma (Ofra, 2002): Öğrencilerin birbirleriyle etkileşim kurmalarını sağlamak ve çevrimiçi öğrenme ortamının bir parçası olmaları için yardımcı olur.

12. 2. ÖĞRETEN ROLLERİ Ortam Tasarımcısı (Egan ve Akdere, 2005; Varvel, 2007): Bilişim teknolojileri tabanlı uzaktan öğretim sisteminde öğrenme ortamı tasarlar Ders Yöneticisi (Egan ve Akdere, 2005; Varvel, 2007): Çevrimiçi öğrenme ortamların kontrol eder ve yönetir Öğrenme Yöneticisi (Tam, 2000): Ogrenenlere öğrenmelerinde yardımcıolur ve öğrenmeyi yönetir. Etkileşim Yöneticisi (Moore ve Kearsley, 2005): Ögrenci ile öğretmen ve ög- zenci ile ögrenci arasındaki etkileşimin oluşmasında rol üstlenir, Pedagojik Uzman (Moore ve Kearsley, 2005): Uzaktan öğretim ortamlarına yönelik ihtiyaç duyulan öğretim tekniklerini geliştirir, Grafik Tasarımı (Abdul, 2004): Çevrimiçi ogrenme ortamları için çoklumedya ögeleri tasarlar, Değerlendirme Uzman (Goodyear ve arkadaşları, 2000): Uzaktan ögretimi ve ögrenci performansını değerlendirir.

13. 2.1 A. B ERGE ' NIN Ç EVRIMIÇI Ö ĞRETEN R OLLERI Berge (1995) belirlemiş olduğu çevrimiçi öğreten rolleri için kesin kalıplar çizmemiştir. Farklı açık ve uzaktan öğretim deneyimlerinde rollerin farklılaşabl leceğini ve yeni teknolojiler ile yeni roller oluşabileceğini belirtmiştir. Liu ve arka daşları (2005) yılında yaptıkları çalışmada Berge'nin belirlediği dört ana öğretid rolünü (pedagojik, sosyal, yönetimsel ve teknik roller) alt bileşenlerini içerecek şekilde detaylandırmışlardır. Oluşturulan alt roller, günümüz çevrimiçi teknoloji lerinin açık ve uzaktan öğretime sunmuş olduğu imkânları kapsamaktadır.

14. 2.1 A. B ERGE ' NIN Ç EVRIMIÇI Ö ĞRETEN R OLLERI pedagojik rollerde geleneksel sunf ortamların- daki öğretim yöntem ve tekniklerin farklılaştıga, öğretenin açık ve uzaktan öög- retimin doğasına uygun yeni öğretim yöntemleri geliştirmesi gerektigi. çevrimiçi ortamlara yönelik öğretim tasarımları yapması gerektiği, öğrenen öğreten, ogre nen- öğrenen ve ögrenen-içerik etkileşimini oluşturulması gerektiği ve otencilerin güdülenmelerini (motivasyonlarını) üst düzeyde tutabilecek becerilere sahip ol- ması gerektiği görünmektedir. Ögreten eger geleneksel ogrenme ortamlarındaki ogretme alışkanlıklarını açık ve uzaktan öğretim ortamlarında devam ettirme eg liminde olursa etkileşim ve güdülenme noktasında sorunlar yaşayabilir.

15. 2.2 SOSYAL ROLLER Ogrenen ve ogreten açık ve uzaktan ögretim ortamında yeni bir sosyal ortam ve yapıda öğrenme ve öğretme faaliyetlerini yürütmektedir. Öğrencilere çevrimiçi ogrenme topluluğunu benimseyebilecekleri ve öğrenme faaliyetlerini rahatlıkla gerçekleştirebilecekleri bir öğrenme ortamı hazırlamak öğretenin en önemli sosyal rollerinden biridir (Garber, 2004). Öğrencilerin birbirleriyle sosyal ilişki oluşturma düzeylerinin artması topluluk hissini üst düzeye çıkaracaktır. Ore öğretim programı hakkında yeterli bilgi sahibi oluşu ve öğrencileri yönlendir öğrencilerin açık ve uzaktan öğretim ortamında oluşan sosyal yapiya aidiyetini ve benimseyişini arttıracaktır. Tablo 3'te öğretenin sosyal rolleri özetlenmiştir.

16. 2.3 TEKNIK ROLLER Ogrenen ve ogreten açık ve uzaktan ögretim ortamında yeni bir sosyal ortam ve yapıda öğrenme ve öğretme faaliyetlerini yürütmektedir. Öğrencilere çevrimiçi ogrenme topluluğunu benimseyebilecekleri ve öğrenme faaliyetlerini rahatlıkla gerçekleştirebilecekleri bir öğrenme ortamı hazırlamak öğretenin en önemli sosyal rollerinden biridir (Garber, 2004). Öğrencilerin birbirleriyle sosyal ilişki oluşturma düzeylerinin artması topluluk hissini üst düzeye çıkaracaktır. Ore öğretim programı hakkında yeterli bilgi sahibi oluşu ve öğrencileri yönlendir öğrencilerin açık ve uzaktan öğretim ortamında oluşan sosyal yapiya aidiyetini ve benimseyişini arttıracaktır.

17. 2.4 YÖNETIMSEL ROLLER Öğretenlerin açık ve uzaktan öğretimdeki bir diğer önemli rolü de yönetim sel roldur. Ders planlama, hazırlama, yönetme işleri başarılı bir açık ve uzaktan öğretim deneyimi için oldukça önemlidir (Liu ve ark, 2005). Yönetimsel rolde og. reten açık ve uzaktan öğretim ortamındaki organizasyon, süreç ve öğretim faali yetlerinin yönetilmesi ile ilgili rollerini üstlenir. Eş zamanlı öğrenme ve öğretme süreçlerinin gerçekleştiği sanal sınıf uygulamalarında öğreten konferans yöne. ticisi rolü ile öğrenme sūrecini yönetmeli, öğrencileri motive etmeli, çevrimiçi tartışmalarda eşitlik sağlamalı ve tartışmalar için kurallar ve yönergeler olustur malıdır. Öğretenin ders yapısının sade anlatımı ve organize edilmesi, ders yapısı ve dersin esnekliği arasında bir denge oluşturması ve dersi ve açık ve uzaktan öğretim sürecini değerlendirmesi kendisinden beklenen diğer yönetimsel rollerdir..

18. 3. G UASCH VE A RKADAŞLARıNıN Ç EVRIMIÇI Ö ĞRETEN R OLLERI Guasch ve arkadaşları çevrimiçi ögrenme ortamlarında öğreten rollerini belirlerken organizasyon yapısı ve kullanılan teknolojilere göre bu rollerin genis leyeceğini ve şekillenebileceğini belirtmektedir. Guasch ve arkadaşları çevrimiçi öğretmen rollerini 5 ana başlık altında degerlendirmiştir: 1. Tasarım ve Planlayıcı Roller, 2. Sosyal Roller 3. Öğretici Bilgi Verici Roller. 4. Teknolojik Roller 5. Yönetimsel Roller

19. 3.1 T ASARıM VE P LANLAYıCı R OLLER Tasarım ve planlama süreci açık ve uzaktan öğretim ortamında öğrenme ve öğretme faaliyetlerinden önce başlayan ve süreç içerisinde devam eden öğrenme öğretme süreci bittikten sonra tasarım ve planlamalar için değerlendirmeler yapılan bir roldür. Bu rolde öğreten öğrenme amaçlarını gerçekleştirmek için açık ve uzaktan öğretim organizasyonunda yer alan diğer paydaşlarla işbirliği ve planlamalar yapar, öğrenci-öğretmen, öğrenci-içerik etkileşiminin nasıl olacağına karar verir, öğrenci güdülenmesi için neler yapacağını planlar ve öğrenme ve sürecin değerlendirme stratejisine karar verir.

20. 3.2 S OSYAL R OLLER Bu rolde öğretenden, Berge'nin (1995) sosyal rollerinde olduğu gibi ögren cilerle sosyal iletişime girip sosyal öğrenme ortamı oluşturması ve kendi aralarında etkileşim içinde bulunabilecekleri bir sosyal ortam oluşturması ögrencilerin. Guasch ve arkadaşları farklı olarak bu rolan öğrencilerin duyus- sal olarak öğrencilerin kendilerini daha rahat hissetmeleri ve ifade etmeleri için onemli olduğunu belirtmektedir.

21. 3.3 Ö ĞRETICI /B ILGI V ERICI R OLLER Bu rol oğretenin öğretme yeterlilikleri, konuya olan hakimiyeti ve kritik dü- sünme becerileri ile ilişkilldir. Anlattığı alan ile ilgili temel bilgi sahibi olan öğre ten açık ve uzaktan öğretim ortamı ve ortamda yer alan teknolojik bileşenleri kul lanarak içeriği sunar, öğretme yöntemleri geliştirir ve işbirlikçi öğrenme ortamlan hazırlar.

22. 3.4 T EKNOLOJIK R OLLER Teknik ya da teknolojik roller, açık ve uzaktan öğretim ortamlarında öğreten rollerini tanımlayan tüm araştırmacılar tarafından israrla vurgulanan ve önemin- den bahsedilen bir roldür. Bu rolde ögretenden beklenen kullanmış olduğu açik ve uzaktan öğretim ortamındaki teknolojileri rahatlikla kullanabilmesi ve öğrencilere destek olabilmesidir,

23. 3.4 Y ÖNETIMSEL R OLLER Bu rolde öğretenden bekienen sürecin ilk aşamasında yapmış olduğu plan lamaları iyi bir şekilde yöneterek açık ve uzaktan öğretim faaliyetlerini gerçek lestirmesi, öğrenme hedeflerini gerçekleştirmesi, sanal sınifları kontrol etmesi ve öğrencilerin güdülenmesini üst düzeyde tutmasıdır. Ozetle sanal öğrenme orta- mindaki sürecin kontrolünü eline alması ve süreci yönetmesi beklenmektedir.

24. 4. A BDULLA ' NıN T ANıMLAMıŞ O LDUĞU Ç EVRIMIÇI Ö ĞRETEN R OLLERI. Abdula (2004) yapmış olduğu araştırmada uzaktan öğretim ortamlarında og reten rolleri ile ilgili çalışmaları incelemiş, alan yazında belirtilen rolleri sentezle- yerek ogreten rollerini 4 başlık altında toplamıştır: (1) Zihinsel Roller (1) Sosyal Roller, (I) Yonetimsel Roller ve (iv) Teknik Roller. Abdula'nın belirlemiş oldu gu rollerde Berge'nin sınıflandırmasının etkileri gözlenmektedir. Berge'den farklı olarak, Abdula zihinsel rollerde öğretenin sürekli kendini geliştirerek pedagojik yeterlilik ve becerilerini güncel tutması gerektiğinden bahsetmektedir. Ayrıca sosyal rollerde, öğretenin öğrencilerin birbirleriyle olan ilişkilerini arttırabilmesi, grup bağlılığı oluşturabilmesi ve öğrencilerin bir arada çalışabilecekleri ortamlar oluşturabilmesinin uzaktan ogrenme faaliyetleri için kritik öneme sahip olduğunu belirtmiştir.

25. 5. G OODYEAR VE A RKADAŞLARıNıN T ANıMLADıĞı Ç EVRIMIÇI R OLLER Goodyear ve arkadaşları 2000 yılında uzaktan öğretim ortamlarındaki çevri. miçi öğreten rollerini bir çalıştayda ulaşılan sonuçlara göre belirleyerek 2001 y. linda yayımlamışlar ve öğretenin sahip olması gereken 8 rol belirlemişlerdir. Bu roller;

26. 5. G OODYEAR VE A RKADAŞLARıNıN T ANıMLADıĞı Ç EVRIMIÇI R OLLER İçerik Yöneticisi: Konu ile ilgili içeriği öğrenenlerin rahat anlayabileceği birşekilde şekillendirir ve öğrenene sunar. Teknoloji Uzman: Uzaktan öğretim ortamında yer alan teknolojileri etkili bir şekilde kullanır ve kullanılmasına yardımcı olur. Tasarımcı: Öğrenme ortamını ve öğrenme amaçlarının gerçekleştirilmesi içinöğretim faaliyetleri tasarlar. Sistem Yöneticisi: Devam eden öğrenme programı ile ilgili kayıtları takip eder, kayıtları saklar ve sistemin güvenliğini sağlar. Süreç Yöneticisi: Çevrimiçi ögrenme aktivitelerin yönetilmesi ve öğrenenlerin sürece katılması için desteklenmesini sağlar. Danışman: Öğrenenlerle birlikte çalışma ve bireysel olarak ögrenenlerle etki leşim kurulması, çevrimiçi öğrenme aktivitelere ve derslere katılımlarının sağlanması için rehberlik yapar ve tavsiyelerde bulunur. Değerlendirme Uzmani: Öğrenenlerin faaliyetlerini puanlar, geri bildirim su nar ve öğrenme çalışmalarını tasdik eder. Araştırmacı: Alanı ile ilgili yeni bilgilerin uzaktan öğretim ortamlarında nasıl etkili bir şekilde öğretileceğini araştırır ve uygular.

27. 5. G OODYEAR VE A RKADAŞLARıNıN T ANıMLADıĞı Ç EVRIMIÇI R OLLER Goodyear ve arkadaşlarının oluşturmuş olduğu öğreten rolleri diğer araştır macılara göre daha farklı bir bakış açısıyla gerçekleştirilmiştir. Diger araştırmaci ların öğretende yer alması gereken rol olarak belirtmedikleri sistem yöneticisi rolü özellikle vurgulanmaktadır. Bu duruma açık ve uzaktan öğretim faaliyetlerinde bireysel sistem tasarımlarının yaygınlaşması sonucu öğretenlerin kendi açık ve uzaktan öğretim sistemlerini kurmaları ve yönetmeleri bağlamında bakıldığında bu rolün önemi görülür. Bir diğer vurgulanan nokta ise öğretenlerin yeni tekno lojileri ve öğretim yöntemlerini araştırarak açık ve uzaktan öğretim örtamlarıyla bütünleşmiş hale getirebilecekleri araştırmacı rolüdür.

28. 6. Ö ĞRENEN R OLLERI açik ve uzaktan öğrenme ortamlari ogretim pekli, bilginin wunalay yekli, topluluk yapısının farklılığı, iletişim ve etkileşimin farklaligs ve kullanılan ve sürekli güncellenen teknolojiler ögrenenlerin rollerini de degistirmektedir. Açik ve uzaktan öğrenme ortamlarında ögrenenlerin rollerini inceleyen birçok ata turmacı onların sahip olmaları gereken rollere farklı perspektiflerden bakmalar ve tanımlamalar yapmışlardır. Çevrimiçi öğrenenlerin ögrenme stilleri farklliklar göstermektedir. Bu durum tüm çevrimiçi ögrenenler için geçerli olabilecek tol lerin tanımlanmasını zorlaştırmaktadır (Davisson ve arkadaslar. 2006). Buna ek olarak çevrimiçi öğrenen rolleri çevrimiçi oğreten rollerinde oldugu gibi, açık ve uzaktan ögrenmenin yapılmış oldugu sartlara bağlı olarak kişisel özellik, kültür. kullanılan teknoloji, amaçlar, kazanımlar gibi faktörler doğrultusunda degiyebil- mektedir. Açık ve uzaktan öğrenme ortamlarında ögrenenlerin rolleri ve durumu topluluğun bütünlugü açısından oldukça önemlidir. Ogrenenlerin topluluk ke- tisindeki aktiviteleri, işbirliği, etkileşimleri topluluğun bir bütün olarak işlevini yerine getirmesi için önemsenmesi gereken öğelerdir.

29. 6. Ö ĞRENEN R OLLERI Çevrimiçi ogretim ortamlarında öğrenenlerin yaşamış oldukları en önem- li problemlerden biri sosyal topluluk hissi oluşturamamalandır (Bride ve Beers, 2008). Bride ve Beers (2008) bu açıdan bakarak ogrenme grubu üyesi ve kendi kendine öğrenen birey olmak üzere iki temel ogrenen rolü tanımlamışlardır: 1. Öğrenme Grubu Uyesi: Oğrenenler çevrimiçi ortamlarda yer alan ogrenme faaliyetlerine katılmalı, öğrenen ve öğretenlerle etkileşim halinde olmalı ve tartus malarda yer almalıdır. 2. Kendi Kendine Ogrenen Birey: Oğrenenler eş zamanlı ögrenme aktiviteleridışında öğrenme ve araştırma becerilerine sahip olmalı ve çevrimiçi e zamanöğrenme araçlarını etkili bir şekilde kullanabilmelidir.

30. 6. Ö ĞRENEN R OLLERI Bride ve Beerse (2008) benzer şekilde Dabbagh (2007) da sosyal ve bireysel beceriler üzerinde durmuştur. Ogrenenler sosyal ogrenme becerilerini geliştire rek öğrenenlerin karar verme, güven oluşturma, çatışmaları yönetme ve işbirliği çalışması yapmaları için becerilerini arttırmalıdır. Açık ve uzaktan öğrenme ortamlarında ogrenen olayları ve durumları tartışabilmeli. farklı fikirleri münakaşayu açmalı ve durumlara farklı perspektiflerden bakabilmelidir. Ayrıca ogrenenler bireysel olarak bir grup içerisindeki aktivitelerde aktif olmalı, adil bir paylaşım Içinde grup görevlerini yapmalı ve diğer grup üyelerinin öğrenmelerine ve başa yardımçı olmalıdır. Son olarak, öğrenenler açık ve uzaktan öğrenme faliyetlerinde kendi öğrenme süreçlerini grubun öğrenme süreciyle karşılaştırarak değerlendirme yapmalıdır. Öğrenenler zaman yönetimi ve uyum stratejileri geliştirerek öğrenmeye hazırlanmalı ve öğrenme stratejileri ile öğrenme içerip etkileşim kurabilmelidir.

31. 6. Ö ĞRENEN R OLLERI Geleneksel sınıf ortamlarında eğitim fuuliyetlerine alışkın olan öğrenen açık ve uzaktan öğrenme ortamlarında egitim almaya başlayıp, öğrenme fasli yetlerine katıldıklarında geleneksel sınıf ortamlarındaki birçok durumun fark oldugunu ve sahip oldukları alışkanlıkların büyük bir kısminın işe yaramadig ni görürler. Geleneksel sinif ortamlarında çok başarılı olan öğrenciler çevrimi öğrenme ortamlannda başarılı olamayabilirler (Colorado ve arkadaşları, 2010) Dabbagh (2007) çevrimiçi öğrencilerin sahip olması gereken karakteristikleri su şekilde belirtmiştir.

32. 6. Ö ĞRENEN R OLLERI çevrimiçi öğrencilerin sahip olması gereken karakteristikleri su şekilde belirtmiştir. Güçlü bir akademik kişisel görüş Çevrimiçi öğrenme teknolojilerini kullanmada akıcılık Kişilerarası iletişim ve iletişim kurma becerileri göstermek Etkileşim ve işbirlikçi oğrenmenin değerini anlamak Uzaktan öğrenmeyi içsel olarak kontrol etmek Bireysel öğrenme becerileri geliştirmek Öğrenme topluluğunun parçası olma ihtiyacı sergilemek

33. 6. Ö ĞRENEN R OLLERI Ogrenenlerin çevrimiçi öğrenme ortamlarında edinecekleri yeni rollereuyum saglamalarını ve benimsemelerini sağlamak yada yardımcı olmak, bu rol- leri başarılı bir şekilde yerine getirmeleri için önemlidir (Bozarth ve arkadaşalri. 2004). Schrum ve Hong (2002) uzaktan öğrenme ortamlarındaki öğrenen rollerinişu şekilde tanımlamıştır; Öğrenim araçlarına erişen Teknolojiyi Kullanabilen Çalışma şekli ve alışkanlıkları edinebilen.Amaç ve hedefleri olan Kendine özgü yaşam tarzı olan bireydir.

34. 6. Ö ĞRENEN R OLLERI Schrum ve Hong (2002) gibi Garrison ve arkadaşları (2004) da öğrencilerinteknoloji kullanım becerilerini vurgulamışlardır. Ogrenenler yeni teknoloji kullo rulmasını kabulü konusunda istekli olmalıdırlar, Bunun ötesinde öğrenenler za- man ve yer sınırlaması olmaksızın her yerde ve her zaman diliminde ögrenebilme lidir. Ayrıca öğrenenler öğrenme sürecinde kendini yönlendirebilmeli, öğrenme sürecini planlamalı, ihtiyaç duyduğu öğrenmeleri gerçekleştirebilmelidir. Son olarak Garrison ve arkadaşları. (2004) da iletişim becerilerinin önemine dikkat çekmiştir. Oğrenenler ogreten, yönetici ve arkadaşlarıyla iletişim kurabilmeli ve thtiyaç duyduğunda iletişim kanalları oluşturabilmelidir.

35. 7. ÖĞRETMEN E ĞITIMINDE A ÇıK VE U ZAKTAN Ö ĞRETIM U YGULAMALARı Açık ve uzaktan öğretimin, öğretim süreçlerinin tamamen ya da bir kısmının zaman ve mekan olarak ayrıldığı eğitim süreci ya da sistemi olarak tanımlandı gından bahsetmiştik. Açık ve uzaktan öğretim farklı yöntem, teknoloji, uygulama sekli ve materyallerle 1900'lü yıllardan beri kullanılmaktadır. Açık ve uzaktan og retim geniş kitlelerin ve eğitim alma çeşitli zorlukları bulunan bireylerin eğitim ihtiyaçlarını gidermeyi hedeflemektedir. Açık ve uzaktan öğretim yaklaşımı öğret men eğitimi için de uzun yıllardır kullanılan bir yaklaşımıdır. Açık ve uzaktan öğretimin gelişimi kullanılan teknolojiler perspektifinde temelde 5 nesil olarak tanımlanmaktadır Oğretmenlerin açık ve uzaktan öğretimin sinıflandırıldığı her bir nesil için açik ve uzaktan öğretimden faydalanma şekilleri ve öğretmenlerin kişisel ve mesleki gelişmelerine olan katkıst değişmektedir. Açık ve uzaktan öğretimde kullanılan materyal ve yöntemlerin değişmesi öğretmen eğitimindeki açık ve uzaktan ögre timden faydalanma isteğini etkilememiştir

36. 7. ÖĞRETMEN E ĞITIMINDE A ÇıK VE U ZAKTAN Ö ĞRETIM U YGULAMALARı Açık ve uzaktan ogretimde birinci nesil olarak adlandırılan ve ilk kullanılan model ve teknolojiler basılı materyaller üzerinden gerçekleşmiştir. Basılı mater yallere örnek olarak kitap, dergi ve mektup verilebilir. Basılı materyaller öğretmen- lerin bireysel gelişimine katkı sağlamıştır. Geniş kitlelere ulaştırılıp öğretmenlerin kullanımına sunulmuştur. İçerikler metin ve görseller içermekte fakat etkileşim yer almamaktadır. Birinci nesil modelde uygulamaya yönelik olarak öğretmenlere bilgi ve model sunma düzeyleri düşük kalmıştır:Açık ve uzaktan öğretimdeki ikinci nesil olan ses tabanli materyaller döne minde ses konferansi, telefon, çift yönlü ses iletimi, radyo, ses kasetleri ve CD'ler kullanılmıştır. Bu nesil ile düşük düzeyde alan yazın, pedagojik beceri ve içerik bil esine sahip ogretmenlerin mesleki ve kişisel gelişimine katkı sağlamak amaçlan mıştir. Burada kullanılan teknolojiler geniş kitlelere (ogretmen, öğrenci) ulaşma imkámi sağlamıştir. Ses konferansları karşılıklı olarak öğretmen ve öğrencilerin iletişime geçmesi ve bilgi paylaşımı yapmaları için kullanilmıştir. Fakat be gunilik yapılan yayınların takibinde yaşanılan zorluklar ve ogretmen eğitimlerden sıkılmaları problem oluşturmaktadır. Belirli tip yayınla egitim içeriklerindeki esnekliği etkilemektedir.

37. 7. ÖĞRETMEN E ĞITIMINDE A ÇıK VE U ZAKTAN Ö ĞRETIM U YGULAMALARı Açık ve uzaktan öğretimde üçüncü nesil olarak adlandırılan dönemde temel olarak video ve video konferans gibi görüntü tabanlı materyaller kullanılmayu Görüntülü sistemlerin eğitim ortamlarına girmesi gerçek sinif ve öğrenme or larının müfredat paralelinde yararlanılmasına olanak sağlamıştır ve öğretmenle meslekleri ile ilgili bilgi ve becerilerini arttırmalarına yardımcı olmuştur. Gerçek sinıf ortamındaki yöntem ve metotların video içeriklerle gösterilmesi, öğretmen lerin yeni yöntem ve yaklaşımları öğrenme ve uygulamalarına olanak sağlame Video içerikli yayım ve ürün geliştirme oldukça maliyetli olduğundan öğretmen eğitiminde sınırlı miktarda kullanlabilmiştir. Televizyon yayınları belirli konu ye içeriklerle sınırlı kalmıştır.

38. 7. ÖĞRETMEN E ĞITIMINDE A ÇıK VE U ZAKTAN Ö ĞRETIM U YGULAMALARı Açık ve uzaktan öğretimin dördüncü nesline bilgisayar destekli çoklu med ya damga vurmuştur. Bu nesilde temel olarak etkileşimli video, etkileşimli içerik çoklu medya ve animasyon, CD ve içerik yazılımları kullanılmıştır. Bu nesil ile birlikte ses, video, animasyon ve etkileşimi bir arada barındıran içerikler kulla- nilmaya başlanmış ve öğretmenler zengin bir içerik türü ile çalışma imkam hul- muşlardır. Bu nesilde açık ve uzaktan öğretim faaliyetleri daha önceki nesillerde olduğu gibi coğrafi olarak uzakta olan ya da iş yoğunluğu fazla olan öğretmenlerin kişisel, sosyal ve mesleki gelişimlerini destekleme amaçlı kullanılmıştır.Açık ve uzaktan öğretimin beşinci neslinde ise web tabanlı modeller ve mobil tabanlı modeller esas alınmıştır. Günümüzü de içeren bu nesilde bilgisayar des tekli iletişim, internet tabanlı öğrenme ve öğretme materyalleri, çevrimiçi kurslut. çevrimiçi sınıflar, akıl telefonlar, tabletler, elektronik okuyucular ve mobil uygu lamalar kullanılmaktadır.

39. 7. ÖĞRETMEN E ĞITIMINDE A ÇıK VE U ZAKTAN Ö ĞRETIM U YGULAMALARı Beşinci nesil ile birlikte öğretmenler geniş bir içerik ve uygulama kütüphanesine ulaşmışlardır. Oyunlar, animasyonlar ve etkileşimli uy gulamalarla öğretmenler içerik ve ogretim yöntemleri arasındaki boşlukları dol durabilme imkanı bulmuşlardır. Web tabanlı sistemler, sanal sınıflar, mobil uygu lamalar öğretmen eğitiminde ve hizmet içi eğitimlerde kullanılmaya başlanmıştır. Diger dört nesilden farklı olarak artık öğretmenler uzaktan egitimi bir öğretim yöntemi olarak kullanmaya başlamışlardır. Açık ve uzaktan öğretim yolu ile öğretmenlerin mesleki gelişimi için hazırla nan programlarda ogretmenlerin içerik bilgileri ve pedagojik becerilerinin geçmiş bilgileri temel alınarak geliştirilmesi hedeflenmiştir. Bunun yanı sıra öğretmenler bireysel olarak başvurdukları ve takip ettikleri açık ve uzaktan ögretim prograi ları ile kişisel ve sosyal gelişimlerine katkı sağlamışlardır. Dünyada açık ve uzaktan oğretim öğretmen eğitiminde farklı amaçlarla kullanılmaktadır.

40. 7. ÖĞRETMEN E ĞITIMINDE A ÇıK VE U ZAKTAN Ö ĞRETIM U YGULAMALARı Perraton (200 UNESCO için yaptıgı çalışmasında açık ve uzaktan öğretimin öğretmenler a kullanımını 4 başlık altında toplamıştır. Başlangıç niteliklerinin geliştirilmesi: Ogretmenlerin mesleki becerileri ni geliştirmeye odaklanılmaktadır. Särekli mesleki gelişim Çalışma hayatları boyunca ogretmenlerin bilgi, beceri ve uzmanlığını genişleten programlar ve etkinlikler oluptural maktadır. Müfredat reformu ve değişimi için ögretmenlerin yeniden yönlendiril mesi: Öğretmenleri neyi öğrettiklerini ve naul ogrettiklerini değistirme. geliştirme konusunda destekleme için kullanılmaktadır Ogretmenlerin kariyer gelişimi Yetenekli ogretmenlerin kariyer pelis tirme faaliyetleri için oluşturulan yüksek lisans, sertifika ve hizmet için eğitim programlarinı oluşturmaktadır.

41. 7. ÖĞRETMEN E ĞITIMINDE A ÇıK VE U ZAKTAN Ö ĞRETIM U YGULAMALARı Birçok farklı ülke uzaktan ve açık ögretimi yukanda belirtilen amaçlar dog- rultusunda farklı şekillerde ihtiyaçlarına göre kullanmakta ve politikalar oluştur maktadir. Oğretmenler için planlanan uzaktan ve açık öğretim programlantun cillenmesini ve kullanılacak teknolojileri belirleyen ana faktorler ogretmeni ihtiyaçları, öğrenci destek sistemleri, müfredatta yer alan içerikler ve eğitim po litikalardirPerraton (2012) ogretmenler için geliştirilen uzaktan ve açik ogretim prog ramlarında dikkat edilmesi gereken dört temel nokta belirlemiştir. Ilk olarak, ogretmenlerin eğitim planlamalarında var olan önemli eksikliklerden bir tanesi konuya özgü eğitim ve öğretme becerileri arasında gerekli bağlantiların kurulama- masıdır. Öğretmen egitimi için planlanan açık ve uzaktan öğretim programların- da konu içeriği ve öğretim yöntemleri arasında, ihtiyaçlar ve müfredat paralelin. de, bağlantı ve ilişkiler kurulmalı ve açik bir şekilde sunulmalıdır.

42. 7. ÖĞRETMEN E ĞITIMINDE A ÇıK VE U ZAKTAN Ö ĞRETIM U YGULAMALARı Ogretmenlerin uzaktan ve açık ogretim programlarında dikkat edilmesi gereken ikinci nokta og retim pratikleridir. Oğretim pratikleri önemli olmasına rağmen, ogretmen eğitim programlarında yeterince önemsenmemekte ve uzaktan ve açık öğretim yoluyla verilen ogretmen eğitimi programları için uygulanması zordur. Oğretim pratikle- rinin zor ve maliyetli olması göz önüne alınip şartlar zorlanmalı ve açık ve uzuk fan ögretim yoluyla planlanan öğretmen eğitimi programlarına dahil edilmelidir. Üçüncü önemli nokta değerlendirmedir. Açık ve uzaktan öğretim yoluyla verilen eğitimlerde öğretmenlerin hem mesleki olarak değerlendirme becerilerini, hem de almiş oldukları eğitimleri değerlendirme yeterliliklerini arttırmalan beklen mektedir. Son olarak, ogretmenler için hazırlanan uzaktan ve açık ogretim prog famlarında dikkat edilmesi gereken diger bir önemli bileşen kullanılan medya ve teknolojilerdir. Öğretmen egitim programları tek bir medya ya da teknoloji üze Tinden planlanmamalı, bireyselleştirilmiş ögrenme ortamları sunulmalı ve farklı öğrenme stillerine sahip öğretmenler için imkânlar oluşturulmalıdır.

43. 8. KAYNAKÇA Abdulla A. G. (2004). Distance learning students' perceptions of the online instructor roles and Competencies( Yayimlanmamış Doktora Tezi), Florida State University, Tallahassee, FL, Uni- red States. Aoki, K. (2012). Generations of distance education: Technologies, pedagogies, and organizationProcedia-Social and Behavioral Sciences, 55, 1183-1187,Berge, Z. L. (1995), Facilitating computer conferencing: Recommendations from the field. Edu- national Technology, 35(1), 22-30. Borarth, 1.. Chapman, D. D. ve LaMonica, L. (2004). Preparing for distance learning: Designingone student orientation course. Educational Technology - Society, 7 (1), 87-106.. M. (2011). Distance education for teacher training: Modes, models and methods. Was- washington, DC: Education Development Center londo, 1. Tve Eberle, J. (2010). Student demographics and success in online learning envi-rooments. Emporia State Research Studies, 46(1), 4-10,pubbagh, N. (2007). The online learner: Characteristics and pedagogical implications, Contem porary Issues in Technology and Teacher Education, 7(3), 217- 226. gan. 1. M. ve Akdere, M. (2005). Clarifying distance education roles and competencies. Exp.Joring similarities and differences between professional and student-practitioner perspocti ves. American Journal of Distance Education, 21(3), 117-132. Garrison, D. R., Cleveland-Innes, M. ve Fung, T. (2004). Student role adjustment in online communities of inquiry: Model and Instrument validation. Journal of Asynchronous LearningNetworks, 8(2), 61-74.Goodyear, P. G., Salmon, J. M., Spector C ve Steeplesand S. T. (2001). Competence for onli ne teaching: A Special Report. Educational Technology Research and Development Journal, 49(1), 65-72.Gunawardena, G. I. C., & Lekamge, G. D. (2010). Open and distance learning transformed: Possible adaptations to suit special contexts. Guasch, T. Alvarez, I., ve Espasa, A. (2010). University teacher competencies in a virtual teaching/learning environment Analysis of a teacher experience. Teaching and Teacher Education, 26, 199-206. Heydenrych, 1, F, & Prinsloo, P. (2010). Revisiting the five generations of distance education: Quo vadis?. Progressio, 32(1), S-26.Liu, X, Bonk, C. J, Magjuka, R... Lee, S. ve Su, B. (2005). Exploring four dimensions of on line Instructor roles: A program level case study. Journal of Asynchronous Learning Net works, 9(4), 29-48. McBride, K., ve BeersFägersten, K. (2008). Students' role in distance learning. In Goertler, S. &Winke, P. (ed). Opening Doors through Distance Language Education: Principles, Perspectives, and Practices, (pp. 233-259), San Marcos: CALICO. Moore, M. G. & Kearsley, G. (2011). Distance education: A systems view of online learning Cengage Learning

44. 8. KAYNAKÇA Mupinga, D. M., Robert, T. N. ve Dorothy, C. Y., (2006). The learning styles, expectation needs of online students. College teaching, 54(1), 185-189.Nir-Gal, O. (2002), Distance learning: The role of the teacher in a virtual learning envi Perraton, H. (2001). Teacher education through distance learning: technology, curici ment. Maof u-Malaseh 8, 23- 50. cost, evaluation; summary of case studies; Brazil, Burkina Faso,. Unesco, HigherPerraton, H. (2012). Theory, evidence and practice in open and distance learning. BIS Vet on Division, Teacher Education Section. der Carl-von- Ossietzky-Univ. Rumajogee, R., Jeerooburkhan, F, Mohadeb, P. & Mooneesamy, V. (2003, December). Case stuon distance education for teacher education in Mauritius. In ADEA (Association Sir t Development of Education in Africa) Bienneal Meeting Working Document Salomon, G. (1996). Technology rich study environments: A suggested conceptual framework In Mevarekh, Ave Cautiva, N. (Eds.), The computer-in-the-school, pp. 17-38. JerusalemTel Aviv: Schocken Publications. (Hebrew),Scrum, L ve Hong, S. (2002), Dimensions and strategies for online success: Voices from eper enced educators. Journal of Asynchronous Learning Networks, 6(1). Shamail, E. (2005), Teachers' perceptions and experiences in adopting "Blackboard" comprogram in a victorian secondary school: A case study. Victoria, Australia Smith, T. C.(2005). Fifty-one competencies for online instruction. Journal of Educators Calipe 22).Srinivas, S. R. (2007). The Use of Media and Technology in Distance Education-Indian Ctext. African Research Review, 1(2), 43-63.Sukon, K. S, Sharma, K., Boojihawon, D., Gatsha, G., & Panchoo, S. (2012). Using ODL and to develop the skills of the unreached a contribution to the ADEA triennial of the Working Group on Distance Education and Open Learning.Tagg. A. C. ve Dickenson, J. A. (1995). Tutor messaging and its effectiveness in encouraging stu dent participation on computer conferences. Journal of Distance Education, 10/(2), 33-55 Tam, M. (2000). Constructivism, instructional design, and technology: Implications for fraforming distance learning Educational Technology and Society, 3(2).Taylor, J. C. (2001). Fifth generation distance education. Instructional Science and Techno logy, 4(1), 1-14.Varvel, V. E. (2007). Master online teacher competencies. Online Journal of Distance LearningAdministration, 10(1)YL, Z. (2012). The instructor's roles in Distance education for library and information science Chinese Librarianship: an International Electronic Journal, 34.Zhang 1. ve Sun, Y. (2003), Research on distance learning self-efficacy and related factors leur nal of Beijing Normal University (SocialScience Edition), 4. 68- 74.