1. (Sgram! Golygydd Non ap Emlyn)
Darllenwch y gerdd
O, dw i’n sâl
Gan Hedd ap Emlyn
(Sgram! Golygydd Non ap Emlyn)

2. Mae fy mhen i yn boenus,
Mae fy mhen i yn llaith;
Mae’n ddydd Iau unwaith eto –
Dim gwersi, dim gwaith
Achos, o, dw i’n sâl.
Mae fy wyneb i’n boenus,
Mae fy wyneb i’n binc;
Mae’n ddydd Gwener unwaith eto –
O, help, ble mae’r sinc?
Hwrê – mae’n ddydd Sadwrn,
Dw i’n teimlo’n dda iawn;
Mae nofio drwy’r bore
A gêm drwy’r prynhawn –
ACHOS DW I DDIM YN SȂL!
Mae fy nhonsyls i’n boenus,
Mae fy nhonsyls i’n fawr;
Mae’n ddydd Llun unwaith eto –
O, dim ysgol nawr
Achos, o, dw i’n sâl.
Mae fy nghoesau i’n boenus,
Mae fy nghoesau fel jeli;
Mae’n ddydd Mawrth unwaith eto –
Rhaid mynd i fy ngwely
Mae fy mysedd i’n boenus,
Mae fy mysedd i’n las;
Mae’n ddydd Mercher unwaith eto –
Peidiwch edrych mor gas,

3. Rhannau’r corff? Pwnc? Odl? Trafodwch y gerdd– Discuss the poem.
Llenwch y bylchau yn y grid – Fill in the gaps in the grid.
Rhan o’r corff heb dreiglad
Body part without the mutation
Beth sy’n boenus?
What is painful?
Pa ddydd?
Which day?
Fy nghoesau
pen
Dydd Iau
Fy nhonsyls
bysedd
Fy wyneb

4. Yn + enw lle - In + place name
Treiglad Trwynol P T C B D G Mh Nh
Ngh M N Ng
Rhagenw – Pronoun
Fy – My
Yn + enw lle - In + place name
Yn + P > Ym Mh
Yn + T > Yn Nh
Yn + C > Yng Ngh
Yn + B > Ym M
Yn + D > Yn N
Yn + G > Yn Ng

5. Treiglad Trwynol
1. Identify the nasal mutations in the following piece.
Aled ydw i. Dw i’n byw ym Mhrestatyn efo fy mam, fy nhad a fy mrawd Julian. Mae fy nhad yn gweithio ym Mangor. Mae fy mam yn gweithio yng Nghaer. Mae fy mrawd yn hoffi byw yng Ngogledd Cymru achos mae’n hyfryd. Dw i wrth fy modd yn byw yng Nghymru achos dw i’n hoffi siarad Cymraeg. Hoffwn i fyw yng Nghaerdydd achos Caerdydd ydy prifddinas Cymru.

6. Treiglad Trwynol
Dyma’r atebion:
Aled ydw i. Dw i’n byw ym Mhrestatyn efo fy mam, fy nhad a fy mrawd Julian. Mae fy nhad yn gweithio ym Mangor. Mae fy mam yn gweithio yng Nghaer. Mae fy mrawd yn hoffi byw yng Ngogledd Cymru achos mae’n hyfryd. Dw i wrth fy modd yn byw yng Nghymru achos dw i’n hoffi siarad Cymraeg. Hoffwn i fyw yng Nghaerdydd achos Caerdydd ydy prifddinas Cymru.

7. 2. Correct the words following ‘fy’ and use the correct form of ‘yn’ and the correct nasal mutation of the places in the following piece.
Siân ydw i. Dw i’n byw yn Caerdydd efo fy mam, fy tad, fy chwaer Rebecca a fy brawd Geraint. Mae fy taid a fy nain yn byw yn Caerffili. Mae fy taid wedi ymddeol ond mae fy nain yn gweithio fel nyrs yn Bryste. Mae fy tad yn gweithio yn Casnewydd. Dydy fy mam ddim yn gweithio. Hoff fwyd fy brawd ydy sglodion. Hoff fy chwaer ydy salad. Dw i’n hoffi mynd i dŷ fy ffrind Aled. Yn tŷ Aled rydyn ni’n cael hwyl yn chwarae gêmau.

8. Dyma’r atebion:
Siân ydw i. Dw i’n byw yng Nghaerdydd efo fy mam, fy nhad, fy chwaer Rebecca a fy mrawd Geraint. Mae fy nhaid a fy nain yn byw yng Nghaerffili. Mae fy nhaid wedi ymddeol ond mae fy nain yn gweithio fel nyrs ym Mryste. Mae fy nhad yn gweithio yng Nghasnewydd. Dydy fy mam ddim yn gweithio. Hoff fwyd fy brawd ydy sglodion. Hoff fwyd fy chwaer ydy salad. Dw i’n hoffi mynd i dŷ fy ffrind Aled. Yn nhŷ Aled rydyn ni’n cael hwyl yn chwarae gêmau.

9. 3. Put the pronoun ‘fy’ in front of the following and change the mutations:
ci 5. bys 9. ceffyl
cath 6. troed 10. gwaith
pêl 7. gwely
tei 8. dwylo
4. Use the correct form of ‘yn’ and nasal mutation of the places:
Yn Trefnant 5. Yn Bae Colwyn 9. Yn Dinbych
Yn Cymru 6. Yn Pontypridd 10. Yn tŷ Aled
Yn Bangor 7. Yn Gwynedd
Yn Gogledd Cymru 8. Yn De Cymru

10. 3. Dyma’r atebion:
1. fy nghi 5. fy mys 9. fy ngheffyl 2. fy nghath 6. fy nhroed 10. fy ngwaith 3. fy mhêl 7. fy ngwely 4. fy nhei 8. fy nwylo 4. Dyma’r atebion:
Yn Nhrefnant 5. Ym Mae Colwyn 9.Yn Ninbych
Yng Nghymru Ym Mhontypridd 10. Yn nhŷ Aled
Ym Mangor Yng Ngwynedd
Yng Ngogledd Cymru 8. Yn Ne Cymru