1. An Introduction to Life Skills
Peace Corps Mongolia
2010

2. What are Life Skills? Амьдрах ухаан гэж юу вэ?
According to WHO, 1993, Life Skills are Psycho-social competencies that enable a person to adapt and deal effectively with the demands and challenges of everyday life.
Life Skills are geared towards young people ages in aspects of life including personal management skills and social skills.
1993 онд ДЭМБ-ын тодорхойлсоноор амьдрах ухаан гэдэг нь хүний өдөр тутмын амьдралд тохиолдох хэрэгцээ шаардлага, бэрхшээлийг үр дүнтэйгээр шийдэх, зохицуулах нийгэм сэтгэл зүйн цогц чадамж юм.
Амьдрах ухааны чадварууд нь
13-18 насны өсвөр үеийн хүүхэд залуучуудад нийгмийн болон хувийн зохион байгуулах чадваруудыг эзэмшүүлэхэд чиглэсэн байдаг.

3. Life Skills Education in Health Амьдрах ухааны боловсрол эрүүл мэндэд
АУ-ы боловсрол нь нийгэм сэтгэл зүйн чадваруудыг тухайн орны соёл ёс заншилтай нь зохицуулан дадал, оролцоон дээр үндэслэн хийсэн байдаг.
АУ-ы чадвар нь хүний сэтгэл санаа, оюун санаа болон биеийн эрүүл мэнд нийгмийн сайн сайхныг нэмэгдүүлсэнээр тухайн хүний ерөнхий эрүүл мэндийн байдлыг сайжруулдаг.
ДЭМБ-ын тодорхойлсоноор амьдрах ухааны чадвар нь хувь хүний өөрийн ба нийгмийн хөгжлийг дээшлүүлэх, эрхийг нь хамгаалах, нийгмийн болон эрүүл мэндийн асуудлаас өөрөө өөрийгөө хамгаалах, урьдчилан сэргийлэхэд гол үүрэг гүйцэтгэдэг.
Life skills education is designed to facilitate the practice and reinforcement of psycho-social skills in a culturally appropriate way
Life Skills contribute to a person’s overall health by enhancing emotional, mental, physical and social well being.
According to WHO, it contributes to the promotion of personal and social development, the protection of human rights and prevention of health and social problems.

4. Five Main Areas of Life Skills Амьдрах ухааны 5 үндсэн ойлголт
Decision-making and problem solving
Critical and creative thinking
Communication and management of interpersonal relationships
Self Awareness, values, and empathy
Ability to cope with a manage stress
Шийдвэр гаргах , асуудлыг шийдвэрлэх
Бүтээлч ба шүүмжлэлт сэтгэлгээ
Харилцаа ба хүмүүс хоорондын харилцаа
Өөрийгөө ойлгох, үнэлэх, бусдыг ойлгох
Стрессээ зохицуулах

5. Goal of Teaching Life Skills Амьдрах ухааны хичээлийг заах зорилго
Communicate effectively with others about their needs and feelings
Establish and maintain strong relationships and end harmful ones
Understand and promote the value of diversity
Question, analyze, and evaluate information critically and think for themselves
Бусдын хэрэгцээ шаардлага, мэдрэмж дээр үндэслэн бусадтай зөв харьцах
Сайн харилцааг тогтоох хадгалах сөрөг муу харилцааг зогсоох
Ялгаатай байдлын үнэ цэнийг ойлгох дэмжих
Өөрийнхөө төлөө мэдээлэл эрж хайх, түүндээ анализ хийх, шүүмжлэлтэйгээр бодох сэтгэх

6. Life Skills Learning Methods Амьдрах ухааныг сурах аргууд
Бүлгээр ярилцах ба өөрийгөө нээх
Судалгаа: оролцогчоор эсвэл судлаачаар оролцох
Дүрд тоглох:Дууриаж хийх
Тоглоом ба дасгалууд: Харилцаа ба итгэл бий болгох
Бүтээлчээр илэрхийлэх: зураг зурах/хэрэглэх, жүжиглэх, зохиол ярих, бүжиглэх
Гэрийн даалгавар өгөх: эзэмшсэн чадвараа гэртээ бодит амьдралд хэрэглэх
Баталгаажуулах хэрэгжүүлэх: сурсан зүйлээ бодит амьдрал хэрэгжүүлэх
Group Discussion and opportunities for self discovery
Surveys: as participants or researchers
Role Plays: for modeling and practice
Games and Exercises: communication and trust building
Creative Expression: use of art, drama, story-telling, dance
Homework Assignments: practice skills in real life situations
Feedback and Reinforcement: related to practice and use in real life situations

7. An Active Learning Process Идэвхтэй сурах явц
Understand the issue
Relate to own lives
Practice in a safe and supportive environment
Apply to real life
Reflecting on experiences and lessons learned
Strengthen life skills for further use
Learning within a peer community
Асуудлыг ойлгох
Өөрийн амьдралдаа ойртуулах
Аюулгүй ,таатай орчинд сурах
Бодит амьдралд хэрэгжүүлэх
Сурсан хичээл туршлагаа өөртөө тусгах
Эзэмшсэн чадвараа цаашид батжуулах

8. Benefits of Life Skills Education Амьдрах ухааны давуу талууд
Generic Life Skills (relevant in general ways to our everyday lives)
Increased problem solving abilities
Increased communication skills
Increased coping skills and abilities
АУ нь хүний өдөр тутмын амьдралтай доорх байдлаар холбоотой байна.
Асуудлыг шийдвэрлэх чадвар дээшилнэ.
Харилцааны чадвар дээшилнэ.
Аливаа асуудлыг нөхцөл байдалтай нь тохируулан зохицуулах ур чадвар дээшилнэ.

9. Benefits Related to Mental Health: Оюун санааны эрүүл мэндэд гарах давуу талууд
Increased self image
Increased self-esteem
Increased self-efficacy - (effectiveness or ability to be successful)
Increased social and emotional adjustment
Decreased social anxiety
Өөрийгөө илэрхийлэх чадамж дээшилнэ.
Өөртөө итгэх итгэл дээшилнэ.
Өөрийн ур чадвараа ашиглах дайчлах Үр бүтээлтэй амжилттай байх чадвар
Нийгмийн болон сэтгэлийн хөдөлгөөнийг зохицуулах чадвар сайжрах
Нийгмийн талаарх сөрөг бодол багасах

10. Why are Life Skills Important in Mongolia
Most formal education focuses primarily on the core competencies in literacy, mathematics, and technology.
The competencies addressed by the Life Skills contribute to individual life satisfaction and social harmony as well as a persons ability to be effective on the job.
Ихэнх албан сургалт нь бичиг үсэг сургах, математик, технологи зэрэг шинжлэх ухааны онолын мэдлэг чадвар олгоход чиглэсэн байдаг.
Амьдрах ухааны чадварууд нь хувь хүний амьдралд хандах сэтгэл ханамж, нийгэмтэй зохицон амьдрах чадвар мөн ажил амьдралдаа үр бүтээлтэй хандахад нөлөөлдөг.

11. Life Skills Books Development History by PCM Монгол дахь ЭТК-ын амьдрах ухааны номыг бүтээсэн түүх
Initiated adaptation of life skills materials (11 booklets) in 2000 and published (with funding from UNFPA and SDC) in 2003;
11 books revised into 10 books in 2007 with UNFPA and PCM.
10 books translated into Kazak language in 2007 by PCV’s CPs
Developed 11th book (HIV/STI prev) in 2009 by PCM
Currently translating the 11th book into Kazak Language
2000 онд АУ-ны талаарх 11 багц номыг өөрчлөн сайжруулж 2003онд НҮБ-ын хүн амын сангийн санхүүжилтээр хэвлүүлсэн.
2007 онд 11 багц номыг дахин хянаж 10 багц ном болгон НҮБ-ын хүн амын сан, ЭТК-ын санхүүжилтээр хэвлэгдсэн.
2007 онд ЭТК-ын СДА-ын Хамтран ажиллагчид 10 номыг Казах хэл рүү орчуулсан.
2009 онд ДОХ / БЗХДХ-аас урьдчилан сэргийлэх 11-р номыг боловсруулсан.
Одоо 11-р номыг Казах хэл рүү орчуулж байна.

12. Peace Corps Mongolia and Life Skills Engagement ЭТК-аас АУ-ны талаар хийж буй ажил
Overall training program for Volunteers held in 2002;
Manuals used by volunteers and CPs working in health, education and CYD;
Regional and aimag level training workshops conducted for local counterparts;
ЭТК 2002 онд бүх СДА-даа АУ-ны талаар сургалт зохион байгуулсан.
Хүүхэд залуучууд, Эрүүл мэнд, Боловсролын чиглэлээр ажиллаж байгаа СДА-ууд АУ-ны гарын авлагуудыг ашиглаж байна.
Орон нутгийн ХА-д бүс, аймгийн хэмжээнд сургалт семинаруудыг зохион байгуулж байна.

13. Continued Engagement Үргэлжлэл
CYD volunteers use all life skills books in their daily work
Conducted Life skills Clubs in the Secondary Schools;
Prepared Peer education programs in the SSs by PCVs and their CPs;
Social workers’ LS trainings
Distributed life skills books from 2009 to 503 individuals and agencies;
Хүүхэд Залуучуудын хөтөлбөрийн СДА-д АУ-ны бүх номыг өдөр тутмын ажилдаа хэрэглэж байна.
Дунд сургуулиуд дээр амьдрах ухааны клубууд ажиллуулж байна.
СДА болон тэдний ХА-д сургуулиуд дээр үе тэнгийн сургалт зохион байгуулж байна.
Нийгмийн ажилчдын дунд АУ-ны сургалтуудыг явуулж байна.
2009 оноос 503 хувь хүн болон байгууллагуудад АУ-ны ном тараагаад байна.

14. Continued Engagement Үргэлжлэл
Prepared 135 trainers to use 11th book in 2009;
Conducted random sampling survey for usage of 11th book, which shows 50% of respondents regularly use this book
Applied PEPFAR fund to continue use of 11th book through summer camps
2009 онд 11-р номыг заах 135 сургагч багш бэлтгэсэн.
11-р номны хэрэглээ дээр түүвэрчилсэн судалгаа явуулсан ба тэдний 50 % нь номоо тогтмол хэрэглэж байна.
11-р номыг зуслан дээр зуны сургалт зохион байгуулж хэрэглэхээр PEPFAR сангаас санхүүжилт хүсээд байна.