A shepherd leads a herd to grazing pastures in Turkey

Зоонозын гэдэсний шимэгчид: Халдвараас Сэргийлэх Нэг Эрүүл Мэндийн Гарын Авлага
A shepherd leads a herd to grazing pastures in Turkey.© 2014 Serkan Çolak, Courtesy of Photoshare

Тойм Танилцуулга Халдвар Дамжих Эрсдэлт Хүчин Зүйлс Сэргийлэлт, Хяналт
Зоонозын гэдэсний шимэгчид (ЗГШ) Нэг Эрүүл Мэнд Халдвар Дамжих Эрсдэлт Хүчин Зүйлс Хүнд Мал, амьтанд Хүрээлэн Буй Орчинд Сэргийлэлт, Хяналт Тохиолдол, Дэгдэлтийн Хариу Арга Хэмжээ ЗГШ-ийн Тандалт Ус, Эрүүл Ахуй, Ариун Цэвэр ба Боловсрол Дүгнэлт Номзүй A shepherd leads a herd to grazing pastures in Turkey.© 2014 Serkan Çolak, Courtesy of Photoshare

Танилцуулга Хүн-амьтны холбоо гүн, гүнзгий. Гэвч энэ харилцаа олон төрлийн өвчний эрсдэлийг дагуулдаг, ялангуяа зоонозын гэдэсний шимэгчдийн (ЗГШ). Хүн ба амьтны аюулгүй харилцааны Нэг Эрүүл Мэндийн гарын авлагыг анхааралдаа авснаар хүн амын дунд зоонозын эрсдэлийг багасгаж, энэ аюултай эмгэгтөрөгчдийг агуулахаас хүрээлэн буй орчноо хамгаалж болно. A girl with a pet monkey in Peru.© 2012 Andrea Cincotta/PEACE CORPS, Courtesy of Photoshare

Зоонозын гэдэсний шимэгчид
A boy herder separates the goats from the sheep for milking, Zavkhan aimag, Mongolia.© 2005 Carl Whetham, Courtesy of Photoshare

ЗГШ-ийн Танилцуулга Зоонозын гэдэсний шимэгчид, буюу ЗГШ хүн болон амьтнаас гадагшилсан шимэгчийг залгиснаар халдварладаг Шимэгчид эзэн амьтнаасаа ашиг тусыг авч, эзэн амьтан энэ холбоо харилцааны улмаас хохирдог. Хүн, мал, амьтны эрүүл мэндэд заналхийлдэг зоонозын гэдэсний шимэгчдийн олон ангилал бий Two young girls with a cat in Dioro, Mali.© 1987 Michelle Bashin, Courtesy of Photoshare

Types of Parasitic Zoonoses
Cestodes Fungi Nematodes Trematodes Pentastomes Alveolar echinococcosis Zoonotic microspora Angiostrongylosis Foodborne trematodosis Zoonotic pentastomes Cystic echinococcosis Anisakidae infections Cysticercosis Capillariosis Diphyllobothriosis Gnathostomosis Sparganosis Toxocarosis Taeniosis Trichinellosis Zoonotic intestinal helminth infection Toxoplasmosis Zoonotic intestinal protozoal infection Zoonotic trypanosomosis Table adapted from Barnes, A. N., Davaasuren, A., Baasandagva, U., & Gray, G. C. (2017). A systematic review of zoonotic enteric parasitic diseases among nomadic and pastoral people. PloS one, 12(11), e

Нэг Эрүүл Мэнд- Танилцуулга
Нэг Эрүүл Мэнд бол иж бүрдэл дэлхийн эрүүл мэндийн асуудалтай тэмцэхэд хүн, мал, хүрээлэн буй орчныг бүхэлд нь авч үздэг эрүүл энхийн нэгдмэл арга зам юм Нэг Эрүүл Мэнд нэгэн зэрэг дараах зүйлүүдийг анхаардаг: Нийтийн болон Амьтны Эрүүл Мэнд Тогтвортой Хөгжил Хамтын Байгалийн Баялагаа Хамгаалах Хүртээмжтэй, Аюулгүй Хүнс Үйлдвэрлэл Өртөмтгий Хүн Амын Амьжиргааг Баталгаажуулах1

Нэг Эрүүл Мэнд Танилцуулга
Нэг Эрүүл Мэнд олон салбарын мэргэжилтнүүдэд тулгуурлана: Анагаах Ухаан ба Нийгмийн Эрүүл Мэнд Мал Эмнэлэгийн Шинжлэх Ухаан болон Амьтан Судлал Хүн судлал Биологи Экологи ба Байгал Хамгаалал Цаг Уур Судлал Математик Загварчлал болон Орон Зайн Дүн Шинжлэл Хот Төлөвлөлт Тархвар Судлал Хүн Амзүй Бусад… A watermelon seller sleeps on top of his crop in Dhaka, Bangladesh.© 2017 Sohel Parvez Haque, Courtesy of Photoshare

Нэг Эрүүл Мэнд Танилцуулга
Хүн болон амьтад энэ гариг дээр нэгэн орон зайг хуваан оршдог учраас эрүүл, зоонозын эмгэгтөрөгчидгүй, бохирдолгүй орчныг бид бүтээх хэрэгтэй2 Хэрэв бид ингэж чадахгүй бол олон замаар ЗГШ-ийн халдвар авах эрсдэлтэй Children play on piles of trash in Pakistan.© 2007 Ejaz Ahmad Khan, Courtesy of Photoshare

ЗГШ-ийн Халдварын Эрсдэлт Хүчин Зүйлүүд
Companion animals Livestock Wildlife Synanthropic rodents Humans Food Fingers Fluids Fomites Floors Flies Fur/Feathers Consumption of contaminated food or water Accidental ingestion through contact with contaminated soil or items (e.g. child putting toy in mouth) Diarrheal illness and/or other symptoms of enteric disease Asymptomatic infection Feces from Infected Host Exposure Pathways Fecal-Oral Transmission Infection of New Host A modified fecal-oral transmission model. Adapted from Wagner, E.; Lanoix, J., Excreta disposal for rural areas and small communities. Monograph Series World Health Organization. 1958, 39, 182. Copyright 1958, World Health

ЗГШ-ийн Халдварын Эрсдэлт Хүчин Зүйлүүд
A tribal woman washes clothes as her pigs bathe in the river in Bandorban, Chittagong, Bangladesh.© 2017 Riben Dhar, Courtesy of Photoshare

Хүнсээр Дамжуулан Хүн Халдвар авах нь
ЗГШ хоол хүнсээр дамжих халдвар юм3 Газарзүйн байрлал, угсаатан, үндэстэн, шашин, соёл бүгд бидний идэх хоол, түүнийг бэлтгэхэд чухал нөлөө үзүүлдэг4 Зоонозын гэдэсний шимэгчид хүнсний бүтээгдэхүүний дотор ба дээр байж болно Амьдарлын мөчлөгийнх нь халдвартай үе шатанд шимэгчийг санамсаргүй залгих эсвэл шимэгчдийг агуулсан түүхий, шүүрхий мах/эд/сүүг хэрэглэснээр хүн ЗГШ-ийн халдвар авна5 Утах, нөөшлөх, исгэх, агаарт хатаах зэрэг зохисгүй, гүйцэд бус аргаар боловсруулах болон загас, мах, хавч хэлбэртнийг түүхийгээр нь хүнсэнд хэрэглэх нь ЗГШ-ийн халдварын эрсдэлд хүргэнэ4

Хүнсний Бүтээгдэхүүн дэх ЗГШ-д
Хүнсний бүтээгдэхүүн Эгэл Биетэн Дугариг Хорхой Туузан Хорхой Хавтгай Хорхой Үхрийн Мах Toxoplasma gondii Cryptosporidium parvum Taenia saginata Fasciola hepatica Гахайн Мах Trichinella spp. Taenia solium/asiatica Бусад Мах Toxoplasma Cryptosporidium (sheep/goat) Trichinella spp. (horse, wild boar bear, walrus, crocodile, Gnathostoma (frogs) Alaria alata (wild boar) Paragonimus (wild boar) Сүү Cryptosporidium Загас Anisakis spp. Gnathostoma Diphyllobothrium Clonorchis Opisthorchis Хавч, сам хорхой Paragonimus Нялцгай биетэн Cryptosporidium spp. Giardia lamblia Echinostomes Дун Angiostrongylus Жимс/ ногоо (түүхий) Cyclospora Entamoeba histolytica Balantidium coli Trypanosma cruzi Ascaris Toxocara Baylisascaris spp Trichuris trichiura Echinococcus Taenia solium Fasciolopsis Ус Fasciola Table courtesy of Newell DG, Koopmans M, Verhoef L, Duizer E, Aidara-Kane A, Sprong H, Opsteegh M, Langelaar M, Threfall J, Scheutz F, van der Giessen J. Food-borne diseases—the challenges of 20 years ago still persist while new ones continue to emerge. International journal of food microbiology May 30;139:S3-15.

Хүнсээр Дамжуулан Хүн Халдвар авах нь
Олон замаар хүнсний бүтээгдэхүүн ЗГШ-ээр бохирдлогддог: Хүнс боловсруулагчид хувийн ариун цэвэр муу сахих Хүнсний ногоо, жимсийг хүн, малын баасаар бордох Халдвартай мал тариалангийн ойр орчимд бэлчих Халдвартай зэрлэг амьтад тариалангийн ойр орчимд, түүний дотор баах Халдвартай мэрэгч, шувууд, вектор (Ж нь ялаа)-оор бохирлогдох Өтөг, бууц агаарт цацагдаж, дэгдэх Тариаланг бохирлогдсон усаар услах Хүнсний ногоог бохирлогдсон усаар угаах, зайлах Хэрэглэхээс өмнө халуун боловсруулалт хангалттай хийгддэггүй хүнсний бүтээгдэхүүн болон, хөлдөөсөн хүнс, мөс бэлдэхэд бохирлогдсон ус ашиглах6

Усаар Дамжуулан Хүн Халдвар авах нь
Олон ЗГШ-ийн хувьд тэдний хөгжлийн үе шатуудад болон хүрээлэн буй орчинд тархахад ус чухал нөлөөтэй5,7 Менежмент муу хийсэн хүн, мал, амьтны ялгадас усыг бохирдуулна5,6 Хүн, мал, амьтан, зэрлэг амьтдын ундны ус, тариалангийн усжуулалт, усан аж ахуй, загасчлал, усан спортод хэрэглэгдэх усны эх үүсвэрт шимэгчид зөөвөрлөгддөг5,8-9 Village cattle merchants transport cows on a boat to market in Dhaka, Bangladesh © 2016 Sohel Parvez Haque, Courtesy of Photoshare

Усаар Дамжуулан Хүн Халдвар авах нь
ЗГШ буцалгаагүй, боловсруулаагүй ундны усаар дамжин халдварлаж болно10 Бохирлогдсон ус хоол хүнс болгоход хэрэглэх нь ЗГШ-д өртөх эрсдэлийг нэмэгдүүлнэ5 Бохирлогдсон усны эх үүсвэрт орох, (Ж. сэлэх), загасчлах буюу усанд ургадаг хүнсний ногоог түүх, хураах, устай харьцдаг гэрийн ажил хийх бүгд ЗГШ-ийн халдвар авах эрсдлийг нэмэгдүүлдэг4,10-11 Children bathe and play in an unclean creek at a rural area near Yangon city, Myanmar.© 2016 Min Zaw, Courtesy of Photoshare

Амьтны Үс, Өдөөр Дамжуулан Хүн Халдвар авах нь
Шимэгчийн ооцистүүд гадаад орчинд удаан хугацааны турш халдварлах чадвартай хэвээр оршдог бөгөөд амьтны үс, арьс, өдөнд дамжих боломжтой10 ЗГШ гэрийн тэжээмэл амьтад, зэрлэг амьтад, мэрэгчдийн баастай ялгарах ба энэ нь бидний гар, амьдрах орчин, хоол хүнсийг бохирдуулах эрсдэлтэй. Амьтдыг гэртээ оруулах, гэртээ тэжээх нь хүн, бусад амьтад болон биднийг хүрээлэн буй орчныг ЗГШ-р бохирдоход хүргэнэ10,12

Ялаагаар Дамжуулан Хүн Халдвар авах нь
Жорлон, өтөг, бууц, бой, нядалгааны газар, хог, амьтны сэг зэм, бохир ус болон мал амьтны ферм гэх зэрэг эрүүл ахуйн нөхцөл муу газруудаас ялаа ЗГШ-ээр халдварладаг13-14 Ялаанууд халдвартай баасан дээр сууж ооцистийг биедээ наалдуулах буюу хоол боловсруулах замдаа агуулдаг 13-15 Ялаанууд хоол, түүхий, боловсруулаагүй хүнсний бүтээгдэхүүн дээр суухдаа болон баас, гулгидасаараа; байршлаа солих үедээ шимэгчийг үлдээдэг13-14, 16-17 Flies cover watermelon for sale from a street vendor in Rawalpindi, Pakistan.© 2006 Khalid Mahmood Raja, Courtesy of Photoshare

Хөрс, Газраар Дамжуулан Хүн Халдвар авах нь
Халдвартай амьтны ялгадас бүхий хөрсөн дэх ЗГШ газарт үлдэж, бордоогоор дамжин тархах буюу усыг халдвартай баасаар бохирлодог 1,5,18 Хөрс, газар дахь хүн, амьтны ялгадас ялангуяа ЗГШ-ийн шалтгаант суулгалт өвчний эх үүсвэр болдог 3-4,19 Ялангуяа хүүхдүүд хөрснөөс ЗГШ-ийн халдвар авах өндөр эрсдэлтэй, учир нь тэд хөрс, шороогоор тоглодог, ариун цэвэр хангалтгүй сахьдаг 20-21 Children play in an open sewer in Nairobi, Kenya.© 2006 Danson Kibandiko, Courtesy of Photoshare

Эд Зүйлсээр Дамжуулан Хүн Халдвар авах нь
Амьгүй биетүүд, эд зүйлс ЗГШ-ээр бохирлогдож болно. Шимэгчийн ооцистүүд хүүхдийн тоглоом, хоолны хэрэгсэл, электрон хэрэгсэл, гутал, хувцас болон бусад объектын гадаргуу дээр бэхлэгдэж болно. Бага насны хүүхдүүд тоглоомоо амандаа хийх нь элбэг бөгөөд ингэснээрээ ЗГШ-ийн халдвар авах магадлал ихсэнэ.21 Шимэгчид хувцас, хэрэгслээр дамжин халдварлах боломжтой бөгөөд тэдгээрийг угааж цэвэрлэх хүнд ч өвчин үүсгэх боломжтой 22 Children in Iganga, Uganda, play with toys made from tree branches.© 2012 Basil Safi, Courtesy of Photoshare

Гараар Дамжуулан Хүн Халдвар авах нь
Бохирлогдсон хөрс, эд зүйлс, мал, амьтны арьс, үс, хүн, амьтны баас болон хүнсний бүтээгдэхүүн, ундны усанд хүрсэн гарынхаа ариун цэврийг хангалттай сахихгүй бол халдвар авах эх үүсвэр болно. Эдгээр бохирлогдсон зүйлсийн аль нэгэнд санамсаргүй хүрээд гараа амандаа хүргэх, гараараа хоол идэх нь ЗГШ-ийн халдварын эрсдэлд хүргэнэ23 Гараа сайтар угаалгүйгаар гэртээ болон нийтийн хоолны салбарын хоол бэлтгэгчид ЗГШ-ийг тархаах эрсдэлтэй24 A young child eats on the ground surrounded by flies and dust in Devisthaan village at Gorkha district, Nepal.© 2006 Rakesh Yogal Shrestha, Courtesy of Photoshare

Амьтад Халдвар Авах Эрсдэлт Хүчин Зүйлс
Хүн ил задгай бие зассанаар хөрш зэргэлдээ айл болон сул чөлөөтэй тэнэдэг гэрийн тэжээмэл амьтдад өвчин тархаах боломжтой Халдвартай малын баас бусад мал, амьтдыг халдварлуулах, дахин халдварлуулах боломжтой. Зэрлэг амьтад халдвартай гэрийн тэжээмэл амьтдыг идэх болон тэдгээрийн бааснаас ЗГШ-ийн халдвар авна25 ЗГШ-ийн халдвар бүхий мал, амьтны дотор эрхтэн, өвдөл, цөвдлөөр нохойг хооллох нь гэрийн тэжээмэл амьтдын халдвар авах нэг томоохон эрсдэл юм26-28 A dog and two pigs feast on trash along a road in India.© 2007 Srikrishna Sulgodu Ramachandra, Courtesy of Photoshare

Хүрээлэн Байгаа Орчинд Халдвар Тархах Эрсдэлт Хүчин Зүйлс
ЗГШ орчны хөрс, ус, агаарт байх нь хөрсний төрөл, өндөрлөг, хур тунадасны хэмжээ, агаарын хэм, чийгшилийн түвшин, гадаргуугийн төрх, ямар хэлбэрээр тухайн газар ашиглагдаж байгаа зэргээс хамаарна (Ж. Газар тариалан, мал аж ахуй) 25-26,29-30 Хүрээлэн буй орчин хог хаягдал, хүн, амьтны ялгадасаар бохирлогдох нь халдварын өндөр эрсдэлтэй ‘голомт’ үүсгэнэ20 Community members wash their clothes in a river in Nigeria.© 2015 eHealth Africa, Courtesy of Photoshare

ЗГШ Тандалт Хүн, мал, амьтан, орчны мэргэжилтнүүдийн тандалтаар ЗГШ-ийн шинэ тохиолдлуудыг аль болох түргэн илрүүлж, эмчлэх боломжтой Үүнийг идэвхитэй болон идэвхигүй тандалтын тусламжтай гүйцэтгэж болно Идэвхитэй Тандалт: Мэргэжилтнүүд боломжит эрсдэлийг хянах буюу хамтрагчид болоод оролцогч талуудтай нягт хамтран ажиллаж, зорилго тавин шинэ тохиолдлууд, дэгдэлтийг илрүүлэх Идэвхигүй Тандалт: Халдвартай хүн, мал, амьтныг хүн, малын эмч нар үзээд тохиолдлуудыг мэдээлэхэд суурилна

ЗГШ Тандалт ЗГШ-ийн шинэ тохиолдлууд, дэгдэлтийг илрүүлэхийн тулд хүн, амьтны эрүүл мэнд, хүнс, хөдөө аж ахуйн үйлдвэрлэлийн салбаруудад байнгын тандалт чухал Идэвхитэй, идэвхигүй тандалт нэг удаагийн эсвэл үечилсэн байдлаар хийгдэх ёсгүй бөгөөд амжилтад хүрэхийн тулд зэрэг хийгдэх хэрэгтэй Women in Bangladesh line up to sell the milk produced by their cows.© 2013 Akram Ali, Courtesy of Photoshare

ЗГШ Тандалт Тандалтаар ЗГШ-ийн халдвар хүн, амьтан, хүрээлэн буй орчин, хүнс, усны эх үүсвэрт илэрвэл халдварыг зогсоох яаралтай арга хэмжээ авах хэрэгтэй Нэг Эрүүл Мэндийн сүлжээ хамтран ажиллаж, халдварын эх үүсвэрийг тогтоон, тохирох хариу алхмуудыг хэрэгжүүлнэ6 Нөхцөл байдлаас хамааран дараах арга хэмжээг авч хэрэгжүүлж болно Хүнсний бүтээгдэхүүнийг зах зээлээс буцаан татах Нийтийг хамарсан вакцинжуулалт, хүн, мал, амьтныг хорхойгүйжүүлэх Аж ахуйн нэгжийн үйл ажиллагааг түр зогсоох Орчны цэвэрлэгээ Мал, амьтдын нүүдэл, хөдөлгөөнийг хязгаарлах Ус, эрүүл ахуйн дэд бүтцийг сайжруулах Томоохон хэмжээний эрүүл мэндийн боловсрол, нийгмийн эрүүл мэндийн мэдээллийг түгээх

Тохиолдол болон дэгдэлтийн хариу арга хэмжээ
Хүн, амьтны ЗГШ-ийн халдварын сэжигтэй тохиолдлуудыг тохиромжтой оношлогооны аргуудаар батлан, шаардлагатай үед эмчилгээ хийнэ Мал, амьтны сэжигтэй тохиолдлууд шинж тэмдгээр (Ж. чацга алдалт, хоолонд дургүй болох, бөөлжилт г.м), буюу мэдэгдэж буй халдварын өртөлтөөр (Ж. гэрт буюу сүрэгт халдвартай амьтан байсан) эзэн эсвэл малын эмчээр илрүүлэгдэж болно Хүний сэжигтэй тохиолдлуудыг мөн дээрх шинж тэмдгүүдээр; бохирлогдсон ус, хүнсний бүтээгдэхүүн, орчны халдварын өртөлтийн хавьтлын илрүүлэлтээр; өвчтэй гэр бүлийн гишүүн, ойрын хавьтлаар дамжуулан илрүүлж болно ЗГШ-ийн нэг халдвар Нэг Эрүүл Мэнд арга хэмжээний стратегиар халдварын тархалтыг дарахгүй бол дэгдэлт болох боломжтой

Халдварын эх үүсвэрийг тогтоох, халдварыг таслан зогсоохын тулд тохиолдлын судалгаа, түүнийг мэдэгдэх маягтын асуултууд ЗГШ-ийн өвөрмөц эрсдэлт хүчин зүйлүүдийг агуулсан байх Нэгдсэн ижил загварын тохиолдол мэдэгдэх маягттай байх нь тархвар судлаач, эрүүл мэндийн ажилтнууд, малын эмч нар олон тохиолдлууд хоорондоо ижил байх буюу ижил өртөлтийн эрсдэлтэй (дэгдэлт) болохыг тогтоох боломж олгоно Тохиолдол мэдэгдэх маягт нь Нэг Эрүүл Мэнд хариу арга хэмжээний хүрээнд мэргэжилтнүүд тоо баримт болон бусад мэдээлийг төрөл бүрийн салбарт цаг алдалгүй, нэг дор хуваалцах боломж олгоно

ЗГШ-ийн тохиолдол, дэгдэлтийн судалгаанд харгалзаж үзэх өртөлтийн категориуд Өвчтөний шинж чанар (амьтныг оролцуулан) Өвчин болон шинж тэмдгүүд Өвдөхөөс хоёр долоо хоногийн өмнө уснаас халдвар авах эрсдэл байсан эсэх Өвдөхөөс хоёр долоо хоногийн өмнө хүнснээс халдвар авах эрсдэл байсан эсэх Өвдөхөөс хоёр долоо хоногийн өмнө шинэ бүтээгдэхүүнээс халдвар авах эрсдэл байсан эсэх Өвдөхөөс хоёр долоо хоногийн өмнө аялал болон олон нийтээс халдвар авах эрсдэл байсан эсэх Өвдөхөөс хоёр долоо хоногийн өмнө хүнээс хүнд болон мал, амьтнаас халдвар авах эрсдэл байсан эсэх A man paints a sign for a butcher's shop in Kibera, Africa's largest slum in Nairobi, Kenya.© 2007 Sean Hawkey, Courtesy of Photoshare

Ус, Эрүүл ахуй, Ариун цэвэр ба Боловсрол
Нэг Эрүүл Мэнд арга барил нь нэгэн зэрэг хүн, мал, амьтан, орчны бохирдлыг авч үзнэ Хүн, мал, амьтан, орчинд ЗГШ-ийн тархалтаас сэргийлэх шалгарсан зам нь ус, эрүүл ахуй, ариун цэврийн арга хэмжээ юм Уг аргыг гэр, олон нийтийн дунд хэрэглэснээр ЗГШ-ийн тархалтын эргэлтийг таслах, цаашдын халдвараас сэргийлэх юм Local boys wait to pump water in Midnapore, India.© 2015 Krishnasis Ghosh, Courtesy of Photoshare

Ус, Эрүүл ахуй, Ариун цэвэр ба Боловсрол: Ус
Сайжруулсан ундны усны эх үүсвэртэй байх нь дангаараа усыг уух, хоолонд хэрэглэхэд ус нь аюулгүй байхыг баталж чадахгүй Усны эх үүсвэрээс түүнийг хэрэглэх хүртэл замд ус бохирдох олон боломж бий31 Усыг бохирдолгүй байлгахын тулд айлууд усаа зөв хадгалах хэрэгтэй Ус хадгалах савыг тагтай байлгаж, бохир гар, аягаар хутгахгүй байх Ус хадгалах хэсэг болон гал тогооноос мал, амьтдыг хол байлгах Хадгалсан усыг хэрэглэхээс өмнө буцалгаснаар ЗГШ мэтийн эмгэгтөрөгчийн ургалтаас сэргийлнэ

Ус, Эрүүл ахуй, Ариун цэвэр ба Боловсрол: Эрүүл ахуй
Эрүүл ахуйн хүчин чармайлтууд хүрээлэн буй орчин дахь амьтны ялгадасын менежментэд чухал нөлөөтэй Хүн болон бусад амьтдад эрсдэл учруулахгүйн тулд тэжээмэл амьтад, мал, фермийн амьтдын ялгадсыг хүрээлэн буй орчноос зайлуулах хэрэгтэй Хог, хаягдлыг гэрийн ойр орчимд хуримтуулах хэрэггүй бөгөөд энэ нь ялаа, мэрэгчид, гэрийн тэжээмэл амьтад, зэрлэг амьтдыг татах болно. Ингэснээр ЗГШ-ийг хүрээлэн буй орчинд тархалтыг дэмжинэ Goats mill around the latrines at an elementary school in Thionck Essyl, Senegal.© 2006 Sara A. Holtz, Courtesy of Photoshare

Ус, Эрүүл ахуй, Ариун цэвэр ба Боловсрол: Ариун цэвэр
Өдрийн турш бохирдох бүрт нь саван, цэвэр усаар хүн бур гараа угааж хэвших хэрэгтэй. Жишээ нь дараах тохиолдлуудад: Хоол хийхийн өмнө Хооллохын өмнө 00 орсны дараа болон бага насны хүүхдээ бие засуулсны дараа Цэвэрлэгээний дараа, бохир зүйлс барьсны дараа Хүүхдийн хоол бэлдэхийн өмнө Амьтантай харьцсаны дараа Өвчин дамжуулагч байх боломжтой ямар ч зүйлсэд хүрсэн бусад тохиолдлуудад A handwashing station at a home in rural Mwene-Ditu, East Kasai province, Democratic Republic of Congo.© 2014 Amelie Sow-Dia, Courtesy of Photoshare

Ус, Эрүүл ахуй, Ариун цэвэр ба Боловсрол: Ариун цэвэр
Хүүхдүүдийг шороо, бохир тоглоом, мал, амьтны баасаар тогтохыг зөвшөөрөхгүй байх Хүнсний бүтээгдэхүүнийг ялаа, мэрэгч, гэрийн тэжээмэл амьтад ойртохоос сэргийлэн таглаж, хучиж хадгалах Хоол, хүнсийг аюулгүй хэмд хадгалах Хоолыг хангалттай өндөр хэмд боловсруулах Хүнсний бүтээгдэхүүнийг хоол бэлдэх, идэхээс өмнө цэвэр усаар сайтар угаах Хоол идэхэд цэвэр хоолны хэрэгслүүд, аяга, хоол хадгалах сав хэрэглэх ба, бохирлогдсон үед нь амьтад болон орчны бохирдлоос сэргийлэн цэвэр усаар угаах Ялаа, мэрэгчид, бусад амьтдыг дуудахгүйн тулд гэр, түүний ойр орчинг хог, хаягдалгүй цэвэр байлгах

Ус, Эрүүл ахуй, Ариун цэвэр ба Боловсрол: Боловсрол
Ус, Эрүүл ахуй, Ариун цэврийн боловсрол, ЗГШ-ийн өртөлтөөс сэргийлэх тухайд хүн тус бүрд өөрсдийнх нь онцлог эрсдэлт хүчин зүйлээс нь хамааран, түүнд нь тохирсон мэдээллийг хүргэх хэрэгтэй Бага насны хүүхдүүдэд бохир тоглоом, эд зүйлс амандаа хийхгүй байхыг заах33 Сургуулийн насныхныг гар угаалтуур, савангаар хангаж өгснөөр тэд ариун цэврээ сахиж хэвшинэ At a Peulh camp outside of Bagou, Benin, community health center head Nondichao Sahadou gives a health presentation to mothers and children about the importance of vaccinations. Following the presentation, Sahadou distributed vitamin A and deworming medication to children under the age of 5.© 2006 Rebecca Mrljak, Courtesy of Photoshare

Гэрийн тэжээмэл амьтад эсвэл хооллох, тэжээх, сүүг нь саах, өндгийг нь авах, бэлчээх, төрөлтийг дэмжих, хашаа хороог нь цэвэрлэх, малын баасыг түлш, бордоогоор ашиглах, муулах, эвдэх, хоол бэлдэх зэргээр мал аж ахуйн зорилгоор амьтадтай харьцдаг эмэгтэй, эрэгтэйчүүдэд ЗГШ-ийн өртөлт болон гэр бүлийн гишүүд, амьтад, орчиндоо халдвар тархаахаас сэргийлэх эрүүл мэндийн боловсролын мэдээллийг түгээх хэрэгтэй34 Хүнсний ногоо, жимс ургуулдаг айлууд хөрс, тариаланд цэвэр ус, аюулгүй бордоо хэрэглэн ЗГШ -ээс сэргийлэх талаар сургагдах хэрэгтэй At a rural primary school in Malda, West Bengal, India, children learn appropriate techniques of hand washing using soap from NGO volunteers.© 2015 Birabrata Das, Courtesy of Photoshare

Нийтийн хоол, зах, худалдаанд: Хүнсний бүтээглэхүүнийг ЗГШ-ээр бохирлогдохоос сэргийлдэг гарын ариун цэвэр, хүнс хадгалах аргуудад ажилчид сургагдсан байх Сургууль, цэцэрлэг, өдөр өнжүүлэхэд: Ажиллагаатай жорлон, гар угаалтуур бэлэн байж, хэрэглэгддэг байх хэрэгтэй. Ингэснээр хүүхдүүд ариун цэвэр сахих хэвшилтэй болох ба гэр, сургууль, цэцэрлэгт ЗГШ-ийн дэгдэлтээс сэргийлэх юм35 Эрсдэл бүхий хүн ам: Дархлаа дарангуйлагдсан, жирэмсэн, настай хүмүүс, бага насны хүүхдүүд ЗГШ-ээс хамгаалагдах Бусад эрсдэлт бүлгийнхэн: Тэжээвэр амьтадтай хүмүүс, фермийн ажилчид, бой, нядалгааны газар ажиллагсад, хүн, малын эмч нар ЗГШ-ээс сэргийлэх хөтөлбөр, мэдээллүүдээр хангагдсан байх

Хүн, малын эмч нар: Эрүүл мэндийн боловсролоор дамжуулан хүн, малыг халдвараас сэргийлэх мэдлэгтэй болох Өөрсдийн оршин байгаа газарт голомттой ЗГШ-ийн шинж тэмдгүүдийг мэдэх Зоонозын дэгдэлтийг зогсоохын тулд салбар хооронд харилцах Villagers render fresh meat in Mankhan Soum, Hovd Aimag, Mongolia.© 2004 Mark Rosenwald, Courtesy of Photoshare

Дүгнэлт Өмнө нь ЗГШ-ийн халдвар газарзүйн байрлал, улс төр, ёс заншилаар хягаарлагддаг байсан бол өнөө үед дэлхийн аль ч өнцөгт худалдаа арилжаагаар дамжин хүрэх боломжтой болжээ7 Хүн, малын эрүүл мэндэд заналхийлж буй ЗГШ-ийн халдварыг дан ганц салбарын түвшинд шийдвэрлэх боломжгүй юм. Бид Нэг Эрүүл Мэнд арга замаар ЗГШ-ийг сөрөн зогсох хэрэгтэй A group of boys surround a young girl holding a goat in India.© 2013 Pranab Basak, Courtesy of Photoshare

Номзүй Nabarro D, Wannous C. The potential contribution of livestock to food and nutrition security: the application of the One Health approach in livestock policy and practice. Rev Sci Tech Aug 1;33: Murtaugh MP, Steer CJ, Sreevatsan S, Patterson N, Kennedy S, Sriramarao P. The science behind One Health: at the interface of humans, animals, and the environment. Annals of the New York Academy of Sciences May 1;1395(1):12-32. Torgerson PR, de Silva NR, Fèvre EM, Kasuga F, Rokni MB, Zhou XN, Sripa B, Gargouri N, Willingham AL, Stein C. The global burden of foodborne parasitic diseases: an update. Trends in Parasitology Jan 1;30(1):20-6. Macpherson CN. Human behaviour and the epidemiology of parasitic zoonoses. International journal for parasitology Oct 1;35(11-12): Slifko TR, Smith HV, Rose JB. Emerging parasite zoonoses associated with water and food. International journal for parasitology Nov 1;30(12-13): Smith HV, Caccio SM, Cook N, Nichols RA, Tait A. Cryptosporidium and Giardia as foodborne zoonoses. Veterinary parasitology Oct 21;149(1-2):29-40. Dorny P, Praet N, Deckers N, Gabriel S. Emerging food-borne parasites. Veterinary parasitology Aug 7;163(3): Ismail YA. Prevalence of parasitic contamination in salad vegetables collected from supermarkets and street vendors in Amman and Baqa’a–Jordan. Polish journal of microbiology Jan 1;65(2):201-7. Amorós I, Alonso JL, Cuesta G. Cryptosporidium oocysts and Giardia cysts on salad products irrigated with contaminated water. Journal of food protection Jun;73(6): Choy SH, Al-Mekhlafi HM, Mahdy MA, Nasr NN, Sulaiman M, Lim YA, Surin J. Prevalence and associated risk factors of Giardia infection among indigenous communities in rural Malaysia. Scientific reports Nov 4;4:6909. Erismann S, Diagbouga S, Odermatt P, Knoblauch AM, Gerold J, Shrestha A, Grissoum T, Kaboré A, Schindler C, Utzinger J, Cissé G. Prevalence of intestinal parasitic infections and associated risk factors among schoolchildren in the Plateau Central and Centre-Ouest regions of Burkina Faso. Parasites & vectors Dec;9(1):554. Schär F, Inpankaew T, Traub RJ, Khieu V, Dalsgaard A, Chimnoi W, Chhoun C, Sok D, Marti H, Muth S, Odermatt P. The prevalence and diversity of intestinal parasitic infections in humans and domestic animals in a rural Cambodian village. Parasitology international Aug 1;63(4): Graczyk TK, Grimes BH, Knight R, DA SILVA AJ, Pieniazek NJ, Veal DA. Detection of Cryptosporidium parvum and Giardia lamblia carried by synanthropic flies by combined fluorescent in situ hybridization and a monoclonal antibody. The American journal of tropical medicine and hygiene Feb 1;68(2): Clavel A, Doiz O, Morales S, Varea M, Seral C, Castillo FJ, Fleta J, Rubio C, Gómez-Lus R. House fly (Musca domestica) as a transport vector of Cryptosporidium parvum. Folia parasitologica Jan 1;49(2):163-4. Conn DB, Weaver J, Tamang L, Graczyk TK. Synanthropic flies as vectors of Cryptosporidium and Giardia among livestock and wildlife in a multispecies agricultural complex. Vector-Borne and Zoonotic Diseases Dec 1;7(4): Graczyk TK, Knight R, Gilman RH, Cranfield MR. The role of non-biting flies in the epidemiology of human infectious diseases. Microbes and Infection Mar 1;3(3):231-5. Greenberg B. Flics and disease. Vol. II. II. Biology and disease transmission. Flics and disease. Vol. II. II. Biology and disease transmission

Номзүй Utaaker KS, Myhr N, Bajwa RS, Joshi H, Kumar A, Robertson LJ. Goats in the city: prevalence of Giardia duodenalis and Cryptosporidium spp. in extensively reared goats in northern India. Acta Veterinaria Scandinavica Dec;59(1):86. Ercumen A, Pickering AJ, Kwong LH, Arnold BF, Parvez SM, Alam M, Sen D, Islam S, Kullmann C, Chase C, Ahmed R. Animal feces contribute to domestic fecal contamination: evidence from E. coli measured in water, hands, food, flies, and soil in Bangladesh. Environmental science & technology Jul 20;51(15): Rivero MR, De Angelo C, Nuñez P, Salas M, Motta CE, Chiaretta A, Salomón OD, Liang S. Environmental and socio-demographic individual, family and neighborhood factors associated with children intestinal parasitoses at Iguazú, in the subtropical northern border of Argentina. PLoS neglected tropical diseases Nov 20;11(11):e Morita T, Perin J, Oldja L, Biswas S, Sack RB, Ahmed S, Haque R, Bhuiyan NA, Parvin T, Bhuyian SI, Akter M. Mouthing of soil contaminated objects is associated with environmental enteropathy in young children. Tropical Medicine & International Health Jun 1;22(6):670-8. Reif JS, Wimmer L, Smith JA, Dargatz DA, Cheney JM. Human cryptosporidiosis associated with an epizootic in calves. American Journal of Public Health Nov;79(11): Wang Y, Moe CL, Null C, Raj SJ, Baker KK, Robb KA, Yakubu H, Ampofo JA, Wellington N, Freeman MC, Armah G. Multipathway quantitative assessment of exposure to fecal contamination for young children in low-income urban environments in Accra, Ghana: the SaniPath analytical approach. The American journal of tropical medicine and hygiene Oct 11;97(4): Akoachere JF, Tatsinkou BF, Nkengfack JM. Bacterial and parasitic contaminants of salad vegetables sold in markets in Fako Division, Cameroon and evaluation of hygiene and handling practices of vendors. BMC research notes Dec;11(1):100. Jenkins DJ, Romig T, Thompson RC. Emergence/re-emergence of Echinococcus spp.—a global update. International journal for parasitology Oct 1;35(11-12): Robertson ID, Irwin PJ, Lymbery AJ, Thompson RC. The role of companion animals in the emergence of parasitic zoonoses. International journal for parasitology Nov 1;30(12-13): Bardosh KL, El Berbri I, Ducrotoy M, Bouslikhane M, Ouafaa FF, Welburn SC. Zoonotic encounters at the slaughterhouse: pathways and possibilities for the control of cystic echinococcosis in northern Morocco. Journal of biosocial science Sep;48(S1):S Possenti A, Manzano-Román R, Sánchez-Ovejero C, Boufana B, La Torre G, Siles-Lucas M, Casulli A. Potential risk factors associated with human cystic echinococcosis: systematic review and meta-analysis. PLoS neglected tropical diseases Nov 7;10(11):e Mukaratirwa S, Taruvinga M. A survey on environmental contamination of suburban parks and playgrounds in Harare, Zimbabwe, with canine helminths of zoonotic significance. Journal of the South African Veterinary Association Sep 1;70(3): Schantz PM. Intestinal parasites of dogs and cats in the United States–it’s still a wormy world. Pets, people and parasites, Publication. 1999;1(99):1-2. Shaheed A, Orgill J, Montgomery MA, Jeuland MA, Brown J. Why ‘improved’ water sources are not always safe. Bulletin of the World Health Organization Apr;92(4):283-9. WHO UNICEF Available at: Penakalapati G, Swarthout J, Delahoy MJ, McAliley L, Wodnik B, Levy K, Freeman MC. Exposure to animal feces and human health: A systematic review and proposed research priorities. Environmental science & technology Oct 9;51(20): Solomon F, Belayneh F, Kibru G, Ali S. Vector potential of Blattella germanica (L.)(Dictyoptera: Blattidae) for medically important bacteria at food handling establishments in Jimma town, Southwest Ethiopia. BioMed research international. 2016;2016. Weaver ER, Agius PA, Veale H, Dorning K, Hlang TT, Aung PP, Fowkes FJ, Hellard ME. Water, Sanitation, and Hygiene Facilities and Hygiene Practices Associated with Diarrhea and Vomiting in Monastic Schools, Myanmar. The American journal of tropical medicine and hygiene Aug 3;95(2):

A shepherd leads a herd to grazing pastures in Turkey

Similar presentations

Presentation on theme: "A shepherd leads a herd to grazing pastures in Turkey"— Presentation transcript:

Similar presentations

About project

Feedback

Log in

Auth with social network:

A shepherd leads a herd to grazing pastures in Turkey

Similar presentations

Presentation on theme: "A shepherd leads a herd to grazing pastures in Turkey"— Presentation transcript:

Similar presentations

About project

Feedback