1. ئەيدىز كېسىلى (AIDS)
مەمەتئىمىن دوكتۇر

2. ئەيدىز كېسىلى AIDS Acquired Immunity Deficiency Syndrome
ئادەم بەدىننىڭ ئىمۇنت كۈچى
( يەنى كېسەلدىن ساقلىنىش كۈچى ) نىڭ
كەم بولىشى ۋە ياكى زەخمىلىنىشى
سەۋەبىدىن كېلىپ چىققان ھەر خىل كېسەللىكلەر
جۇغلانمىسى
AIDS
Acquired Immunity Deficiency Syndrome

3. ( مىليۇن ) كېسىلى بىلەن ئۆلۈپ كەتكەنلەرAIDS
بىلەن يۇقۇملىنىپ ھايات ياشاۋاتقانلار سانى HIV
بىلەن يېڭىدىن يۇقۇملانغانلار سانى HIV
كېسىلى بىلەن ئۆلۈپ كەتكەنلەر سانى AIDS
( مىليۇن ) كېسىلى بىلەن ئۆلۈپ كەتكەنلەرAIDS
( بىلەن يۇقۇملىنىپ ياشاۋاتقانلار ( مىليۇن HIV

4. ئادەم بەدىنىدە ئەيدىز كېسىلىنى
HIV
Human Immunodeficiency Virus
ئادەم بەدىنىدە ئەيدىز كېسىلىنى
پەيدا قىلغۇچى ۋىرۇس
ئىنسانلار ئىمۇنت كەملىكى
ۋىرۇسى دېگەن مەنادا

5. 1μm
0.1μm
HIV

6. بايقالغان ۋىرۇسى ( ئەيدىز ) HIV
سۇيۇقلۇقلىرى بەدەن
1. قان
2. مەنى
3. ئانا سۈتى
4. ئۇمۇرتقا يېلىكى
5. شۆلگەي
6. كۆز يېشى

7. ( ئەيدىز كېسىلى ) ۋىرۇسىنىڭ HIV
تارقىلىشىدىكى ئارىسىدىكى كىشىلەر
ۋاستىلار ئاساسلىق
1. قان
2. مەنى
3. ئانا سۈتى

8. يۇقۇشنىڭ ئاساسلىق يوللىرى
ۋىرۇسى ( ئەيدىز ) HIV
يۇقۇشنىڭ ئاساسلىق يوللىرى
1. جىنسى مۇناسىۋەت يولى ئارقىلىق يۇقۇش
2. زەھەرلىك چىكىملىك چەككۈچىلەر ئارىسىدا بىر يىڭنىنى
ئورتاق ئىشلىتىش ئارقىلىق يۇقۇش
3. قان سېلىش ئارقىلىق يۇقۇش
4. ئانىدىن بالىغا يۇقۇش ( تۇغۇت ۋە ئېمىتىش جەريانىدا )
5. ئورگان ئالماشتۇرۇش ئارقىلىق يۇقۇش
6. چاچ، ساقالنى ئۇستۇر بىلەن ئالغاندا تېرە زەخمىلىنىش

9. ۋىرۇسى يۇقمايدىغان ئەھۋاللار HIV
1. نۇرمال ئالاقە قىلىشتىن ( قۇچاقلىشىش ، كۆرۈشۈش )
2. سۇ ۋە يېمەك - ئىچمەكتىن
3. ئادەتتىكى تۇرمۇش بويۇملىرىدىن
4. مۇنچىدا يۇيۇنۇش ۋە سۇ ئۈزۈش كۆلچىكىدە سۇ ئۈزۈشتىن

10. قاندىكى CD4+ ھۈجەيرە سانى T <200
HIV
1 ~10 يىللىق يوشۇرۇن
مەزگىل
بىلەن HIV
يۇقۇملانغۇچى
ساغلام
ئادەم
ئۆپكە ياللۇغى
تېرە ياللۇغى
ئاشقازان ياللۇغى
ئۈچەي ياللۇغى
ئىچى سۈرۈش
مېڭە ياللۇغى
ھەر خىل ئۆسمە
بەدەننىڭ
ئىمۇنت كۈچى
ئەيدىز
كېسىلى
قاندىكى CD4+ ھۈجەيرە سانى T <200
6 ~20 ئاي ئىچىدە
ئۆلۈپ كېتىش

12. ئەيدىز كېسىلىنىڭ ئالامەتلىرى
ۋىرۇسى بىلەن يەنى ئەيدىز كېسىلى HIV كىشىلەر
يۇقۇملانغاندىن كېيىن ناھايىتى ئۇزۇن بىر مەزگىلگىچە
. ھېچقانداق كېسەل ئالامىتى بولمايدۇ
ۋىرۇسى بىلەن يۇقۇملىنىشتىن ئەيدىز كېسىلىگە تەرەققىي HIV
قىلغاندىن كېيىن، ئاندىن كېسەل ئالامەتلىرى كۆرۈلۈشكە
.باشلايدۇ
، كېسەل ئەيدىز كېسلىگە تەرەققىي قىلغاندىن كېيىن
بەدەننىڭ ئىمۇنت كۈچى تۆۋەنلەپ ھەر خىل كېسەللەرگە
. ئاسان گىرىپتار بولىدۇ
ئەيدىز كېسىلىنىڭ كېسەل ئالامەتلىرى شۇ بىمارنىڭ
. كېسەللىك ئەھۋالىنىڭ ئوخشىماسلىقىغا ئاساسەن ئوخشاش بولمايدۇ

13. ئەيدىز كېسىلىنىڭ ئالامەتلىرى
1. ھەر خىل تېرە ياللۇغى ۋە تېرە زەخمىلىنىش
2. ئېغىز يارىسى، ئېغىز ياللۇغى
3. كاپوسى ئۆسمىسى ( يامان سۈپەتلىك تېرە راكى )
4. ئۆپكە ياللۇغى
5. قىزىل ئۆڭگەچ ياللۇغى
6. مېڭە، نىرۋا ياللۇغى
7. كۆپ ئەزانىڭ تەبىرىلكورۇز كېسىلى
8. ئېغىر ۋە ئۇزۇنغا سوزۇلغان ئىچى سۈرۈش
9. ئەيدىز بىلەن مۇناسىۋەتلىك روھى كېسەل

14. ئەيدىز كېسىلىنى داۋالاش
ھازىرغىچە ئەيدىز كېسىلىگە ئۈنۈملۈك داۋا يوق.
بىلەن يۇقۇملانغان زامان ۋىرۇسقا قارشى داۋالاش ئېلىپ بېرىش HIV
ئارقىلىق يۇقۇملانغۇچىنىڭ ئەيدىز كېسىلىگە تەرەققىي قىلىشنى
كونتىرول قىلىش، ھازىرغىچە ئەڭ ئۈنۈملۈك بولغان داۋالاش بولۇپ ھېساپلىنىدۇ.
بىلەن يۇقۇملانغۇچى، قانچە بۇرۇن ۋىرۇسقا قارشى داۋالاش ئېلىپ بارسا،HIV
قاندىكى بۇ ۋىرۇسنى شۇنچە ياخشى كونتىرول قىلغىلى؛ يۇقۇملانغۇچىنىڭ
ئەيدىز كېسىلىگە تەرەققىي قىلىش سۈرئىتىنى شۇنچە ئاستىلاتقىلى؛
باشقىلارغا بۇ ۋىرۇسنى يۇقتۇرۇشىنىڭ ئالدىنى ئالغىلى بولىدۇ.
ئەيدىز كېسىلىگە تەرەققىي قىلغاندىن كېيىن ئېلىپ بېرىلىدىغان داۋالاشلار، كېسەل ئالامەتلىرىگە قارىتىلغان داۋالاش بولۇپ، ئەيدىز كېسىلىنى كونتىرول قىلىشقا چوڭ ئۈنۈمى يوق.

15. ئەيدىز كېسىلىنىڭ ئۇيغۇرلار ئارىسىدىكى تارقىلىش ئەھۋالى

16. ۋىرۇس بىلەن يۇقۇملانغانلارنىڭ HIV ئۇيغۇر رايونىدىكى سىستاستىكىلىق مەلۇماتى

17. ئۇيغۇر رايونىدىكى ئەيدىز كېسىلى يۇقۇملانغۇچىلارنىڭ ئەمەلىي سانى ~ كىشى ئارىسىدا بولىشى مۇمكىن

18. ھەر 100000 نوپۇس ئىچىدىكى ئەيدىز يۇقۇمدارلىرىنىڭ مۆلچەردىكى سانى
0.00
50.00
100.00
150.00
200.00
250.00
300.00
350.00
400.00
335
136 77 74 58 57 56 5
تۈركىيە
تاجىكىستان
ئۆزبەكىستان
پاكىستان
پۈتۈن ئىچكىرى ئۆلكە
قازاقىستان
قىرغىزىستان
ئۇيغۇر ئاپتۇنۇم رايونى
2009 – يىلىدىكى سانلىق مەلۇمات

19. زەھەرلىك چىكىملىك ( خىرويىن ) چەككۈچى ئۇيغۇرلارنىڭ سانى
30,000 ~ 180,000
زەھەرلىك چىكىملىك سودىسى بىلەن شۇغۇللىنىۋاتقان ئۇيغۇرلارنىڭ سانى
20,000 ~25,000
زەھەرلىك چىكىملىك سودىسى بىلەن مۇناسىۋەتلىك ئۇيغۇرلارنىڭ سانى
ئەتراپىدا100,000
زەھەرلىك چىكىملىك سودىسى بىلەن تۇتۇلۇپ قولغا ئېلىنغان ئۇيغۇرلارنىڭ سانى
7,000 ~10,000
2007 – يىلىدىكى سانلىق مەلۇمات

20. زەھەرلىك چىكىملىك ( خىرويىن ) سودىسى بىلەن شۇغۇللىنىۋاتقان ئۇيغۇر ياشلار
زەھەرلىك چىكىملىك (خىرويىن)نى ئۆزلىرىگە ئۇكۇل قىلىپ ئۇرۇۋاتقان ئۇيغۇر ياشلار

21. زەھەرلىك چىكىملىك چەككۈچى ئۇيغۇرلارنىڭ 70% زەھەرلىك چىكىملىكنى ئۆزىگە ئۇكۇل قىلىپ ئۇرۇشقا ئادەتلەنگەن.
بۇ 70% زەھەرلىك چىكىملىكنى ئۇكۇل قىلىپ ئۇرغۇچى ئۇيغۇرلار ئىچىدە تەخمىنەن 61%ى بىر يىڭنىنى ئورتاق ئىشلىتىدىكەن.
بۇ 61% بىر يىڭنىنى ئورتاق ئىشلەتكۈچى ئۇيغۇر ئىچىدە 60% دىن كۆپرەكى ئەيدىز ۋىرۇسى بىلەن يۇقۇملانغان ئىكەن.

22. جوڭگودا پاھىشە بىلەن شۇغۇللىنىش قانۇنغا خىلاپ؛ لېكىن، جوڭگودا پاھىشە بىلەن شۇغۇللىنىدىغانلارنىڭ سانى 5,000,000 دىن ئاشىدۇ بۇلارنىڭ ئىچىدە ئەڭ ئاز دېگەندە 127,000 كىشى ئەيدىز كېىسىلى بىلەن يۇقۇملانغان
2007 – يىلىدىكى سانلىق مەلۇمات

23. ئەيدىز كېسىلى يالغۇز بىر تىببى مەسىلە بولماستىن، بەلكى ئۇ بىر ئىجتىمائىي مەسىلە.
ئەيدىز كېسىلىنىڭ ئۇيغۇرلار ئارىسىدىكى تارقىلىشىدا، يۇقىرىدا تىلغا ئېلىپ ئۆتكەن ئومۇمىيلىققا ئىگە سەۋەبلەردىن باشقا، ئىجتىمائىي سەۋەپلەرمۇ ناھايىتى مۇھىم ئورۇندا تۇرىدۇ.

24. ئەيدىز كېسىلىنىڭ ئۇيغۇرلار ئارىسىدا كۆپ تارقىلىشىنىڭ سەۋەبلىرى
1. ئۇيغۇرلارنىڭ ئەخلاق – پەزىلەت ئۆلچىمىنىڭ بۇزۇلىشى
2. ئۇيغۇرلارنىڭ دىنىي ئىتىقادىنىڭ چەكلىمىگە ئۇچرىشى ۋە سۇسلىشىشى
3. ئۇيغۇرلار ئارىسىدىكى ئىشسىزلىق ۋە باي – كەمبەغەللىك پەرقىنىڭ چوڭېيىپ كېتىشى

25. 4. ئۇيغۇر جەمىئىيتىنىڭ بۇزۇلىشى، يەنى زەھەرلىك چىكىملىك چېكىش، زىنا قىلىش قاتارلىق ھەر خىل ئىجتىمائىي قىلمىشلارنىڭ كۆپىيىشى. 5. قانۇننىڭ مۇكەممەل بولماسلىقى، ئۇيغۇر جەمىئىيىتىدىكى يۇقىرىدا تىلغا ئېلىنغان جىنايى قىلمىشلارنىڭ ئۈنۈملۈك چەكلەنمەسلىكى ۋەياكى ئالاھىدە غەمخورلۇققا ئېرىشىشى.

26. ۋىرۇسى يۇقۇمدارلىرىنىڭ مۇۋاپىق بىر تەرەپHIV6. قىلىنماسلىقى.
7. ئۇيغۇرلارنىڭ ئۆزىنى قوغداش ئېڭىنىڭ تۆۋەن بولىشى،
ۋىرۇسى ۋە ئەيدىز كېسىلى توغرىسىدا ھېچقانداق HIV
چۈشەنچىگە ئىگە بولماسلىقى.
8. ئەيدىز كېسىلىنىڭ ئۇيغۇرلار ئارىسىدا يېتەرلىك دەرىجىدە تەشۋىق قىلىنماسلىقى.