1. Psikologjia si Shkencë
Uni AAB, 11 MARS 2015, Gjakovë
Ligjeruese
Yllka Kuqi Pallaska

2. Çfarë është Psikologjia ?
Brooke Ellison – ceshtje që ngre shumë pyetje për qeniet njerëzore
Motivimi për të kapërcyer vështirësit ?
A e bëjnë të qëndrueshëm tiparet e personalitetit ?
Cdo kush mund të arrijë një gjë të tillë ?
Psë jo të gjithë njërëzit i përballojnë njësoj vështirësitë e tilla ?

3. Psikologjia studion: Jo vetëm sjelljet jo normale
Studim shkencor i proceseve mendore
I sjelljes dhe gjitha aspekteve të saj
Cdo tipar të mendimeve, ndjenjave dhe veprimeve të njeriut

4. Fushat e psikologjisë APA – 54 seksione të psikologjisë
7 nënfushat e psikologjisë
Psikologjia e Zhvillimit
Psikologjia fiziologjike
Psikologjia eksperimentale
Psikologjia e personalitetit
Psikologjia klinike dhe e këshillimit
Psikologjia sociale
Psikologjia industriale / organizative

5. Psikologjia e zhvillimit
Të gjitha aspektet e rritjes e ndryshimit te njeriu
Nga paralindja deri te plakja
Specializimi në stadet e caktuara
Psikologët e fëmijërisë – foshnjat dhe fëmijët
Temperamenti, lidhja(attachment), ndryshimet sipas gjinisë, shoqërimi.
Psikologët e adoleshencës – ndikimi në zhvillim, marrëdëhniet me shokë, me prindër dhe në krijimin e identitetit personal.
Psikologët e ciklit jetësor – sfidat e ndryshimet e moshës së pjekur – martesa, fëmijët, puna, mosha, plakja, vdekja.
Brooke Ellison – adoleshenca, vetmia, paaftesia, optimizmi dhe shpresa, qëndrueshmëria.

6. Psikologjia fiziologjike
Baza biologjike e sjelljeve, mendimeve, emocioneve të njerëzve.
Neuropsikologët – truri dhe sistemi nervor
Psikologët biologë – hormonet, medikamentet psikoaktive dhe ilaqet.
Gjenetistët – ndikimi i trashëgimisë – tek sjelljet normale, sëmundjet, zanafilla e dallimeve gjinore
Brook Ellison – truri dhe trupi – mosfunksionimi i shtyllës kurrizore.

7. Pikologjia Eksperimentale
Proceset bazë psikologjike :
Të nxënit, kujtesën, shqisat, përceptimin, të menduarit, motivimin dhe emocionin.
Brooke Ellison – aftësitë e saj intelektuale ?
Dallimi me studentë të tjerë ?
Kujtesë të jashtëzakonshme ?
Motivimin e jashtëzakonshëm ?
Vërtëtimi i hipotezës së nënës – nga inhibimi i anës së saj fizike – forcimi i anës intelektuale.

8. Psikologjia e personalitetit
Dallimet midis njerëzve
Shoqërueshëmëria, stabiliteti emocional, vlerësimi për veten, prirjet agresive dhe aftësia për të qenë e hapur ndaj përvojave të reja.
Optimistë – pesimistë / të shoqërueshëm – të tërhequr / dallimet gjinore
Brooke Ellison – karakteristikat e saj të personalitetit – a ishin të lindura apo të fituara nga përvoja e saj? a ishte, a do të jetë nesër ?

9. Psikologjia klinike dhe e këshillimit
Psikologu klinik – diagnostifikimin, vlerësimin, shkaqet, trajtimin e crregullimeve psikologjike siq janë depresioni, ankthi etj.
Psikologët e këshillimit – problemet e përditshmërisë dhe të përshtatjes me të cilat ndeshemi të gjithë gjatë jëtës.
Brooke Ellison – përballimi i kufizimit të aftësive të saj – ndihma e psikologut këshillues – si ndihet, cfarë mendon dhe si të përballohet kjo situatë me sa më pak dhimbje.
Motra e Brooke – Kysten – kaloi në një depresion shumë më të rëndë sesa vet Brooke
Kysten – psikologu klinicist

10. Psikologjia sociale Ndikimi i mjedisit, rrethit shoqëror
Tërheqjet ndërpersonale
Qëndrimet, paragjykimet, bindja ndaj autoritetit, normat e grupit, si sillemi kur jemi në rreth social.
Brooke – paragjykimet për njerëzit me paaftësi
Stereotipet si pengesë për ta njohur vërtet dikë
Parimi i Brooke për mosparagjykimin
Disonanca kognitive – refuzimi i ftesës nga Brooke – veprimi bie ndesh me parimet.

11. Psikologjia industriale / organizative
Zbatimi i psikologjisë në vendin e punës
Përzgjedhja dhe trajnimi i personelit
Rritja e produktivitetit në punë
Motivimi i punëtorëve
Kush për cka është- për cilën pozitë
Dallimet gjinore konform vendit të punës
Ngritja e moralit të punëtotëve – ndikimi i moralit në produktivitet

12. Zhvillimi i Psikologjisë
Historia e psikologjisë në 3 faza
Shkenca e mendjes
Dekadat e studimit të sjelljes
Revolucioni kognitiv

13. Voluntarizmi ëilhelm ëundt Laboratori i parë në Lajpcig – 1879
Studimi i përvojave Imediate
Kujtesa dhe vëmëndja selektive – objekt i studimit të ëundt
Voluntarizëm – pikëpamja e tij për psikologjinë – vëmendja komandohet nga qëllimet dhe motivet
Vëmendja – përceptimet, mendimet, kujtimet
Përmes laboratorit ëundt e nxori Psikologjinë nga Filozofia dhe e bëri shkencë më vehte

14. Strukturalizmi Edëard Titchener
Nxënës i ëundt - I interesuar në kimi dhe fizikë – elementet komplekse (molekulat), në elemente baze (atomet)
Psikologët duhet të studionin përvojat komplekse duke i zbërthyer në elemente
Bananja – asociacionet e së kaluarës
Vetëdijen – 3 elemente bazë
Ndjesitë fizike – ato që shohim
Ndjenjat – të tilla si pelqimi, mospëlqimi (i bananes)
Imazhe – kujtime të (bananeve) mëparshme
Kontribut në theksin tek përceptimet dhe shqisat

15. Funksionalizmi ëilliams James
Psikologjia – urëlidhëse mes fizilogjisë dhe filozofisë
Ligjeraten e parë në psikologji në Hardëard – 1875
Përceptimet, emocionet dhe përfytyrimet nuk mund të ndahen
Ndërgjegja ecën në rrjedhë të pandalshme
Veprimet tona udhëhiqen nga zakoni

16. Sigmund Frojd – Psikodinamika
Në Vjenë e hapi klinikën e parë private me 1886
Shumë nga sëmundjet mendore janë psikologjike dhe jo fiziologjike – puna me pacientë
Ne motivohemi nga instikte dhe impulse të pakontrolluara që nuk kalojnë kah e vetëdijshmja
E pavetëdijshmja – një kazan që vlon nga dëshirat, përvojat, frikërat, traumat
Shfaqen në formë – ëndërrave, gabime foljore, sim ptomat e sëmundjeve mendore, artet dhe letërsia
Metoda e Asociacionit të lirë

17. Debati rreth Frojdit
Teoria psikodinamike – e debatuar sa teoria evolucioniste e Darvinit
Vlerësimi i teorisë së Frojdit – Prof extraordinarius ne Uni
Ndikimi i Frojdit në shkencën e psikologjisë
Bazat e studimit të personaliteit dhe crregullimeve psikologjike
Teoria e tij debatohet me zjarr
Zbehja e teorisë së tij në fushën e psikologjisë klinike dhe psikoterapisë

18. John B. ëatson dhe B.F. Skinner – Bihejviorizmi
Objekt studimi- ajo cka shihet dhe matet
Sjellja
Jeta mendore – supersticion
Vetëdija – si shpirti
Behavior – sjellje – Pavlov
Mendimet, ndjenjat, vetëdija – ndryshime fizilogjike si reagim i përvojave të akumuluara nga kushtëzimi – të mësuarit
Më jëpni fëmijë dhe unë i bëj cfarë të dua
``Alberti i vogel `` - frika nga miu i bardhë
Skiner – Perforcimi

19. Revolucioni kognitiv Geshtaltët – tërësinë
Humanistët – rëndësia e potencialit njërëzor
Kognitivistët – proceset kognitive janë në themel të sjelljes
Nëse sjelljen e shohim si një central telefoni
Proceset kognitive jane si nje kompjuter modern
CBT – cognitive behavioral therapy
Psikologjia evoulucioniste dhe Pozitiviste

20. Diversiteti njerëzor Diverse – ndryshim, dallim
Kuptimi i dallimeve racore, gjinore, kulturore dhe etnike në mendime dhe sjellje na jep mundësi të marrim masa në uljen e tensioneve dhe konflikteve ndërmjet këtyre grupeve
Paragjykimet
Stereotipet gjinore
Orientimi seksual
Raca – ``hibrid racash`` - perzierja – dallimet fizike
etniciteti - karakteristikat kulturore
Kultura

21. Metodat kërkimore në psikologji
Vëzhgimi në natyrë
Rastet studimore
Pyetësorët
Kërkimet korrelacionale
Kërkimi eksperimental
Kërkimi multimetodë
Rëndësia e përgjedhjes së kampionatit
Etika

22. Vëzhgimi në natyrë
Vëzhgimi i sjelljeve në shkollë, në shtëpi, në vendin e punës, në natyrë, në kafaz.
Sjellja është spontane, e shumëllojshme dhe e natyrshme në krahasim me sjelljen në laborator
Pse disa pacientë me crregullim Bipolar kanë mundësi të përshtaten në vendin e punës më shumë se njerëzit e tjerë ?
Një grup prej 42 njerëz në periudhë 2 vjecare – raportet e mira me kolegët
Mangësitë – nuk mund të maten sjelljet në mënyrë sistematike për intervale të caktuara kohore
Njëanësia e vëzhguesit – paragjykimi lidhur me cështjen që hulumtohet, injorimi i sjelljeve që vëzhguesit i duken si jorelevante për temën e studimit.

23. Rastet studimore
Përshkrim i hollësishëm i një personi apo pak personave.
Dallimi me V në N është se tek kjo medotë përdoren një mori metodash tjera si vëzhgimi, intervistat, vlerësimi në bazë të testeve psikologjike dhe matje të tjera që hulumtuesi i konsideron të nevojshme.
Njëanshmëria si mangësi

24. Pyetësorët Kjo metodë i plotëson 2 të parat
Një grup njerëzish i nënshtrohen pyetësorëve dhe intervistave të administruara drejtëpërdretjë për cështje të caktuara paraprakisht.
Vëmendje në formulim të pyetjeve
A përdorni ndëshkimin fizik për ti edukuar fëmijët tuaj ?
Kur e keni qëlluar për herë të fundit fëmijën tuaj ?
Në cfarë situatash mendoni se mund të qëllohet fëmija ?
Shumica e shqiptarëve e pranojnë se i ndëshkojnë fëmijët e tyre me shpullë, po ju ?

25. Kërkimet korrelacionale dhe eksperimentale
Korrelacion do të thotë se ka lidhje në mesë të 2 dukurive
Kur njëra pëson ngritje, tjetra ngritet ose bie.
Intelegjenca me ngritje të rezultateve në shkollë ose e kundërta
Njerëzit që kalojnë strese të rënda janë të prirur të sëmuhen fizikisht
Metoda Eksperimentale
Eksperimenti – 2 grupe – kontrollues dhe eksperimental
Variablat – e pavarur – sasia e gjumit
e varur – rezultatet në detyrën e kujtesës
Kontrollimi i rezultateve nga dikush tjetër për të mënjanuar njëanësinë
Përzgjedhja e mostrës ( kampionit ) – në gjini, moshë, prejardhje, rezultatet në mësim – të barabarta
Kufizimet dhe cështjet etike

26. Etika – kodi etik i APAsë
Eksperimenti i Milgram me 1963
Mbi të nxënit (bindje ndaj autoritetit)
Pjesëmarrësit duhet të informohen për natyrën e punës kërkimore në gjuhë të qartë dhe të kuptueshme
Studiuesit duhet të dokumentojnë që miratimi i pjesëmarrësit është bërë në kushte të informimit të plotë
Studiuesit duhet të qartësojnë të gjitha risqet, efektet negative apo rrezik për kofidencialitetin
Nëse pjesëmarrësi vlerësohet me pike krediti, duhet të ketë alternativa tjera të barasvlefshme
Pjesëmarrësit nuk duhet të mashtrohen për aspekte të studimit që mund të lëkundin gatishmërinë e tyre për të marrë pjesë.
Mashtrimi për qëllimet e studimit mund të përdoret vetëm në kushtet e nevojës absolute të integritetit të kërkimit