1. بنام خدا
مقدم همکاران محترم شرکت کننده در کارگاه آموزشی راهنمایی ونظارت بالینی را خیر مقدم عرض می نماییم.

2. کارگاه آموزشی نظارت بالینی
گروه تکنولوژی و گروههای آموزشی
استان آذربایجان شرقی
بهمن ماه 94

3. مقدمه
همه ارگانها و نهادهای دولتی و غیر دولتی نظارت بر حسن انجام وظیفه پرسنل خود را به نحوی سر لوحه کار خود قرار می دهند .
حاصل این ارزشیابی ها ممکن است بر ارتقای شغلی ، تغییر در شرایط مالی و کاری کارمندان ، کیفیت عملکرد و ...آن ها تاثیر مستقیم داشته
باشد .
آموزش و پرورش به عنوان اساسی ترین رکن زیربنایی در کشور از این امر مهم مستثنی نیست .

4. مقدمه
نیاز به نظارت و راهنمایی آموزش در همه زمینه های مربوط به فعالیت های تدریس و یادگیری اجتناب ناپذیر است . این نیاز به ویژه زمانی که آموزش و پرورش دستخوش تغییرات و تحولات بنیادی می شود بیش از هر زمان دیگری احساس می گردد .
در نظام های آموزشی اغلب کشورها ، هدف از قرار دادن نقش نظارت به طور رسمی حل و فصل مسائل و مشکلات آموزشی معلمان و در نتیجه دانش آموزان است .
راهنمایان آموزشی در نظام های آموزشی کشورهای مختلف جهان در موقعیت های مختلف با عناوینی از قبیل معلم راهنما ، معلم سرپرست ، معلم مشاور ، بازرس آموزشی ، هماهنگ کننده برنامه های آموزشی ، مدیر گروه آموزشی و راهنمای آموزشی و ... نامیده شده اند ولی وظیفه اصلی آنان با هر عنوانی که باشند برقراری ارتباط و همکاری حرفه ای با معلمان و کمک به آنان است .

5. مقدمه
صاحبنظران آموزشی معتقدند که دلیل شکست بسیاری از برنامه های اصلاحات آموزشی و مدارس این بوده است که توسط عوامل برون مدرسه ای برنامه ریزی شده بودند(مورفی 1992) و این نوع برنامه ها اغلب به شیوه دستوری و با جهت گیری از بالا به پایین بوده اند(ساراسون 1990). کوالسکی(1994) پیشنهاد می کند که تغییر معنی دار در مدارس زمانی رخ می دهد که این تغییرات از مدرسه شروع شوند.
بدین منظور ذی نفعان مدرسه باید احساس کنند که بخش مهم و مؤثری از تصمیمات و برنامه ها هستند و مشارکت شان فراتر از اجرای برنامه های از پیش تعیین شده می باشد.

6. مهم ترین کارکرد مدیران مدارس و گروههای آموزشی در مدارس
یک سوال ؟
مهم ترین کارکرد مدیران مدارس و گروههای آموزشی در مدارس
چیست؟

7. پاسخ:
1-ارتقاء و بهبود شرایط یاددهی و یادگیری 2-رهبری آموزشی Instructional Leadership

8. آنچه رهبران آموزشی را از رهبران سایر سازمان‌ها متمایز می‌کند :
1-مسئولیت آنها در افزایش تقویت یادگیری دانش‌آموزان.
2-بهبود فرایند یاددهی و یادگیری

9. نقش مدیر و گروههای آموزشی
مدير مدرسه و گروههای آموزشی در نقش رهبري آموزشي بايد معلمان را براي تدريس مطلوب و مؤثر آماده كند و براي كمك به آنها در عملكرد بهتر حضور داشته و منابع و انگيزه هاي لازم براي اقدام مؤثر آنها در كلاس را فراهم كند. اعمال اين سبك، بيش از هر چيز، بهبود روشهاي تدريس و فعاليت هاي ياددهي- يادگيري را به دنبال دارد( لي،2005).
مديران و سر گروهها، به عنوان رهبر آموزشی، باید «معلم معلمان» باشند .

10. دو کارکرد مهم رهبری آموزشی
نظارت آموزشی
ارزشیابی عملکرد معلمان

11. تفاوت نظارت و ارزشیابی
نظارت و راهنمایی معلم چه تفاوتی با ارزشیابی معلم دارند؟
Teacher Supervision( نظارت و راهنمایی معلم )
Teacher Evaluation (ارزشیابی )

12. معنا و مفهوم ارزشیابی
ارزشیابی معلم یعنی قضاوت جامع در خصوص عملکرد معلم و توانمندی‌ها و شایستگی‌های وی برای اهداف و مقاصد و تصمیم گیریهای پرسنلی از قبیل ادامه فعالیت و اشتغال فرد یا عدم اشتغال. اصلاحات و بهبودها در عملکرد معلم می‌تواند ناشی از این فرایند باشند و ممکن است پیامدهای مورد نیاز را به دنبال داشته باشند، اما خود این فرایند به طور کلی هدف اصلی اش انجام یک قضاوت فراگیر در خصوص کیفیت عملکرد معلم در انجام وظایف آموزشی خودش و دیگر مسئولیتهایی که به آن محول شده است.

13. معنا و مفهوم ارزشیابی
ارزشیابی معلم یک عملکرد ضابطه‌مند قانونی که فقط توسط اشخاصی انجام می‌شود که دارای مجوز مربوطه از طرف آموزش و پرورش هستند. مدیران مدارس رسماً مسئولیت ارزشیابی معلمین را به عهده دارند این مقام رسمی که تصمیم می‌گیرد که این مسئولیت خودش را به افراد دیگری در چارچوب حوزه مدرسه که آنها هم دارای مجوز مربوطه به این کار هستند از قبیل معاونان و ناظران داخلی مدرسه انتقال بدهد.

14. معنا و مفهوم نظارت آموزشی
نظارت بر معلم یعنی ارتقا رشد و توسعه و بالندگی حرفه‌ای معلم که به نوبه خودش به بهبود عملکرد آموزشی و افزایش ضریب آموزشی دانش آموز منجر می‌شود.
نظارت بر معلم هیچ ارتباطی با انجام قضاوتهای جامع در خصوص توانمندی‌ها و شایستگی‌ها و عملکرد معلم ندارد. این عملکرد را می‌توان به کمک افراد مختلفی انجام داد در نقشهای مختلف و رویکردهای مختلف در چارچوب مدرسه از قبیل معلمان‌، مدیران، ناظران و غیره...

15. نقش ارزیاب و ناظر
نقش ارزیاب این است که یک قضاوت و اظهار نظر حرفه‌ای را در رابطه با عملکرد و شایستگی معلم تهیه و ابراز دارد. گرچه ارزیاب ممکن است معلم مربوطه را شناخته و حتی وی را دوست داشته باشد. با این حال ارزیاب می‌بایست درجه‌ای از فاصله گرفتن و دور ماندن را تحمل کند تا بتواند ارزیابی منصفانه‌ای از عملکرد معلم ارائه دهد.در حالی که در نظارت باید ارتباط کاملا دوستانه باید باشد . دیدگاهی که معلمان نسبت به فرایند ارزشیابی دارند، این است که آن موقعیتی است که آنها بایستی بهترین عملکرد لازم را از خود نشان دهند حتی اگراین کار به نفع ارزیاب تمام شود. رویکرد رایج و مرسوم چنین فرایندی این است که هر بلایی که دوست داری سر من بیاور یعنی اینکه حداکثر تلاش خودت را بکن تا بتوانی از من ایراد بگیری

16. دیدگاه معلمان نسبت به ارزشیابی
دیدگاهی که معلمان نسبت به فرایند ارزشیابی دارند، این است که آن موقعیتی است که آنها بایستی بهترین عملکرد لازم را از خود نشان دهند حتی اگراین کار به نفع ارزیاب تمام شود. رویکرد رایج و مرسوم چنین فرایندی این است که هر بلایی که دوست داری سر من بیاور یعنی اینکه حداکثر تلاش خودت را بکن تا بتوانی از من ایراد بگیری. به علت عواقب و پیامدهای منفی که می‌تواند از عملکرد ضعیف در جریان یک فرایند مشاهده ناشی شود آن هم برای اهداف ارزشیابی معلمان معمولاً در چنین وضعیتهایی کمتر ریسک می‌کنند آنها به ندرت نقشی را ایفا می‌کنند که امکان شکست خوردن را دارد. بیشتر محتمل است به سراغ کارهای تمرین کرده قبلی که اتفاقاً جواب خوبی و استقبال خوبی هم گرفته بروند و درسهایی را ارائه بدهند که در طول سال بارها و بارها تکرار کرده‌اند.

17. دیدگاه معلمان نسبت به نظارت
نظارت می‌بایست فرصتی باشد برای ریسک کردن و برای تجربه و آزمایش. اغلب امر نظارت می‌تواند معلمان را قادر سازد تا رفتارها و تکنیک‌های جدید را در محیطی کاملاً امن و مطمئن و حمایت‌کننده امتحان و آزمایش کنند. چون در چنین محیطی است که ترس از یک قضاوت منفی در خصوص توانمندنی معلم برطرف می‌شود و معلم می‌تواند به ناظر اجازه دهد تا درسهایی را مشاهده کند که کامل بی‌عیب و نقص نیستند. در واقع معلم ممکن است عامدانه از ناظر بخواهد که درسی را مشاهده کند که معلم با ان دچار مشکل است و امیدوار است. ناظر خود بتواند در جهت بهبود و رفع اشکالات آن به معلم کمک کند.

18. نظارت و راهنمای و اهداف آن
نظارت وراهنمایی معلم شامل فعالیتهایی مختلفی می شود که توسط افراد زیادی چه در کلاس و چه خارج از کلاس درس قابل اجراست در این فصل به مشاهده تدریس بعنوان فعالیت نظارتی کلاس درس می پردازیم که در آن معلم و یک ناظر نقش دارند.
نظارت در کلاس درس اشاره دارد به فرایند مشاهده و تشکیل جلسه ای که رشد شخصی معلم را ورای سطح کنونی عملکردش افزایش می دهد این رشد شامل پرورش تفکر و رشد حرفه ای او در کارش می شود که در نهایت تاثیر مثبتی بر یادگیری دانش آموزان دارد.

19. اهداف نظارت بالینی 1- احیای نقش نظارتی مدیران و معاونین آموزشی
2- ایجاد فرصتی برای دریافت بازخورد درباره تدریس از طرف دیگران
3- کمک به معلم جهت بهبود فرآیند آموزشی و پیشرفت تحصیلی دانش اموزان
4- کمک به معلم در ایجاد نگرش مثبت برای رشد مداوم حرفه ای خود
5- تشخیص و حل مسائل در فرآیند یاددهی و یادگیری
6- ارتقای مهارتهای تدریس

20. چرخه نظارت
فرایندهای نظارت کلاس درس اصولا ریشه در آثار موریس کوگان و رابرت گلدهامر دارد آنها به منظور افزایش یادگیری دانش آموزان به جای رویکرد سلسله مراتبی،رویکرد مبتنی بر همکاری یا مشارکتی را انتخاب کردند که تفکر و بررسی مستمر تدریس در مرکز این چرخه چند مرحله ای قرار دارد .
این چرخه شامل شش مرحله زیر است :
1- آمادگی 2- کنفرانس قبل از مشاهده 3- مشاهده تدریس 4- تحلیل اطلاعات 5- گفتگو پس از مشاهد ه 6- ارزیابی کلی فرایند

21. مهارت های لازم برای نظارت کلاس درس محور
1) اعتماد سازی و برقراری ارتباط مثبت
2) کشف نظام باورهای معلم و استفاده از آنها
3) تشویق به تفکر و پژوهش مستمر در فرایند تدریس
4) جمع آوری اطلاعات نظامدار
5) تفسیر و استفاده از داده ها
6) برگزاری کنفرانس
7) ایجاد جوی که در آن کارگروهی ، همکاری و رشد مستمر ارزشمند باشد

22. 1) اعتماد سازی و برقراری ارتباط مثبت
نظارت و راهنمایی بالینی مستلزم درجه بالایی از اعتماد متقابل بین ناظر و معلم است که در درک ، حمایت و تعهد به رشد و پیشرفت معلمان بازتاب می یابد تا زمانیکه مدارس نتوانند نظارت و راهنمایی را از ارزشیابی تفکیک کنند هیچ یک از این کارکردها به خوبی انجام نمی شود. یکی از مشکلات ناشی از این مسئله آن است که معلمان با بدگمانی و هراس به این نوع نظارت واکنش نشان می دهند به همین دلیل ناظران برای از بین بردن این بدگمانی ها باید توجه خود را بیشتر به ایجاد اعتماد و ارتباط مثبت و روابط میان فردی مناسب معطوف کنند چرا که معلمان نمی توانند از ورود ناظران به کلاس درس خود جلوگیری کنند اما می توانند نگذارند که ناظران از نظام اعتقادی انها مطلع شوند.

23. 3) تشویق به تفکر و پژوهش مستمر در فرایند تدریس
در این مرحله ناظر ومعلم این آمادگی را دارند که بر مهارتهای تفکر و پژوهش که قسمت اصلی چرخه نظارت را تشکیل می دهد تمرکز کنند. تحقیق درباره عمل خود، برای تدریس خردمندانه امری حیاتی است زیرا معلم را قادر میکند تا باورها و رفتارهای تدریس خود را با توجه به یادگیری دانش آموزان زیر سوال ببرد. دراین مرحله معلم کار تدریس خود را مورد بررسی قرار می دهد و تفکر خود را طبقه بندی می کند.

24. 4) جمع آوری اطلاعات نظامدار
در این قسمت در باره روشهایی که ناظران به طور منظم با جمع آوری اطلاعات و تفسیر آنها، تفکر و تحقیق مستمر در تدریس را تشویق می کند صحبت می شود .
در طول مشاهده تدریس ناظر یا مربی اطلاعات توصیفی و بدون داوری را جمع آوری می کند . تحلیل این اطلاعات عینی با همکاری یک ناظر به معلمان کمک می کند تا به رفتارهای خودشان بیشتر فکر کنند.

25. 4) جمع آوری اطلاعات نظامدار
ابزارهای جمع آوری داده ها
فنون مشاهده جامع
(ثبت کردن - واقعه نگاری - تحلیل ویدئویی)
2) فن کلام گزینی
3) ابزارهای نمودار دیداری
مانند ثبت مشاهدات محل استقراردرکلاس درس(SCOR )

26. 2) کشف نظام باورهای معلم و استفاده از آنها
نظام باورها شامل ارزشها و عقایدی می شود که رفتار معلم را هدایت می کند ، نظام باورهای معلم شامل نظریه هایی در رابطه با اهداف آموزش و پرورش، برنامه ریزی درسی، انتظارات فردی و گروهی از دانش آموزان، روشهای برتر تربیتی و نظریه هایی درباره عوامل موثر بریادگیری دانش آموزان است.
این نظام از سابقه فردی،تحصیلات رسمی و تجربه کلاسی او نشات گرفته است.

27. 5) تفسیر و استفاده از داده ها
اطلاعات اولیه بدست آمده توسط ناظر، در گام های بعدی باید تلخیص و تفسیر شوند. فرایند تفسیر داده ها شامل : ساخت دهی مجدد درس مشاهده شده، بررسی رفتارها یا الگوهای برجسته تکرار شده، بررسی عملکرد معلم و تاثیر آن در یادگیری دانش آموزان می شود.
بررسی رفتارهای مشکل دار در تدریس،تنها وظیفه آموزگار و ناظر نیست، بلکه تشویق انجام فعالیتهای مثبت تدریس نیز در دستور کار آنها قرار دارد. به عبارت دیگر فرایند تحلیل و تفسیر شامل تقویت، اصلاح یا حذف رفتارهای تکراری تدریس است که در عملکرد حرفه ای معلم دیده می شود.
یکی از مهمترین تصمیماتی که ناظر باید بگیرد این است که چه کسی داده ها را تفسیر کند.

28. 6) برگزاری کنفرانس برگزاری کنفرانس شامل سه مرحله می باشد :
الف - جلسه قبل از مشاهده
ب - جلسه بعد از مشاهده
ج - ارزشیابی چرخه نظارت آموزشی

29. 6- الف - جلسه قبل از مشاهده
مرحله قبل از مشاهده موثر کلاس درس، برگزاری کنفرانس قبل از مشاهده می باشد. جلسه یا کنفرانس قبل از مشاهده می تواند به ناظر کمک کند تا پیش فرضی در مورد رفتارها یا افکار معلم در سر نداشته باشد. جلسه قبل از مشاهده ای که خوب اجرا شده باشد دارای سه عنصر می باشد : 1- آمادگی، 2- مرور ذهنی، 3- قرارداد
عنصر آمادگی به ایجاد درک کامل ناظر از درس مورد نظر معلم اشاره دارد. آمادگی فرصتی به معلم می دهد تا از این طریق، ناظر را با فرایندهای برنامه ریزی تکراری، آشنا کند. آمادگی درک متقابل و بررسی مشترک است در مورد اینکه، چگونه درس، با طرح کلی برنامه درسی معلم و تصمیم گیری های آموزشی تطبیق پیدا می کند.
عنصر مرور ذهنی یا تمرین زمانی اتفاق می افتد که ناظر، معلم را درگیر فعالیت واقعی یا ایفای نقش قسمت های انتخاب شده ای از درس می کند. معلم تمرین ذهنی می کند یا به همراه ناظر درس بعدی را تمرین می کند. پیش نمایش غیررسمی، فرصتی را فراهم می آورد برای پیش بینی مشکلات و تعیین عناصر طرح، که ممکن است مبهم باشند و تشخیص نگرانی های معلم در مورد آن درس، قبل از آنکه تدریس شود.
عنصر آخر نشست قبل از مشاهده، قراردادی است که بین معلم و ناظر منعقد می شود. قرارداد انتظارات هردو نفر را راجع به هدف و روش های جمع آوری اطلاعات، روشن و خلاصه می کند.

30. 6- الف - جلسه قبل از مشاهده
چهار بخش گوش دادن فعال که توصیه شده است عبارتند از :
1- ساخت دهی : که برای آشکار کردن نگرانی ها، نیازها و فرایندهای ذهنی معلم مورد استفاده قرار می گیرد.
2- وارسی : که ناظر از این بخش برای استخراج اطلاعات بیشتر از معلم، برون گستری، شفاف سازی و یا توجیه پذیری استفاده می کند.
3- بررسی احساسات : که در این بخش، ناظر عواطف معلم را از طریق بازگویی،تصدیق وتایید می کند. چنین عباراتی فرصت فوق العاده ای را برای ناظر فراهم می کند تا حمایت، احترام و همدردی خود را با نگرانی ها و احساسات معلم نشان دهد.
4- تلخیص : که برای تایید درک متقابل و بیان این مطلب که ناظر ایده های معلم را به درستی متوجه شده است، به کار می رود.

31. 6- الف - جلسه قبل از مشاهده
گوش دادن فعال :
ناظران باید آگاه باشند، در جلسه، استراتژی های فعال گوش دادن را به کارگیرند. استراتژی های فعال گوش دادن، رفتارهایی هستند که معلم از طریق آن نیت صادقانه ناظر را برای شنیدن و درک آنچه در مورد آن سخن می گوید، می فهمد. گوش دادن فعال به سادگی و با بازخور غیرکلامی مانند حالت خوش آمدگویی، ارتباط دیداری متقابل، شروع می شود که لازمه این امر، ملاقات با معلم در فضایی راحت و نشستن در کنار وی، به جای فضایی رسمی، آمرانه و نشستن پشت میز، می باشد.

32. ب ) کنفرانس بعد از مشاهده
برای تجزیه و تحلیل دقیق داده ها و برنامه ریزی استراتژی، نشست یا کنفرانس بعد از مشاهده برگزار خواهد شد. ناظر و معلم دیدگاه های خود را با بحث درمورد استنباط های خود از داده ها مبادله می کنند و اهداف و بازده دانش آموزان از درس را باهم مقایسه می نمایند. مشخصه بارز کنفرانس بعد از مشاهده موفق، همانا بررسی و تصمیم گیری براساس تحلیل و تفسیر داده ها، اندیشیدن معلم درمورد داده ها، تمایل به بسط دادن و آزمایش کردن رویکردهای جایگزین، و تاکید بر شناسایی و تقویت نقاط قوت معلم می باشد. اگر ناظر به تجزیه و تحلیل و دریافت شخصی خود تکیه کند، معلم حق انتخابی ندارد و انتظار می رود که بدون تفکر شخصی و تحقیق درمورد مفروضاتی که بر رفتارش اثر می گذارد، رفتار خود را تغییر دهد ولی اگر معلم « چرایی ؟»( آنچه باید انجام دهد تا اثر مثبتی بر یادگیری دانش آموزان داشته باشد،را درک کند و ارزشمند بداند، تاثیر بیشتری بر یادگیری دانش آموزان خواهد داشت. همچنین می تواند بهتر بر روی عملکرد خود نظارت داشته باشد.

33. ج) ارزشیابی چرخه نظارت آموزشی
بیشتر کنفرانس های بعد از مشاهده، با مرور بر چرخه نظارت به طور صریح، و توافق ناظر و معلم بر سر اهداف آینده برای مشاهده بعدی، خاتمه می یابد.
اگر چرخه نظارت، با صمیمیت و صداقت اجرا شود، ارزشیابی این چرخه روح اعتماد و حس همکاری و حمایت مستمر را تقویت می کند. ناظر و معلم باید هر دو احساس کنند که چرخه نظارت به نفع خود معلم است، معلم متخصص می شود و قادر خواهد بود مشکلات رابه تنهایی و در موقعیت های مشابه آینده، حل کند.

34. سطوح نظارت و راهنمایی بالینی
1) رویکرد غیردستوری
2) رویکرد مشارکتی
3) رویکرد اطلاعاتی دستوری
4) رویکرد کنترل دستوری

35. 1) رویکرد غیردستوری
در منتهی الیه پیوستار نظارت، معلم بر فرایند نظارت و داوری ناظران کنترل دارد. ناظربه عنوان شنونده، روشنی بخش و مشوق متخصص خود راهبر (معلم) عمل می کند. رویکرد غیردستوری اغلب در مربیگری همتا یا با معلمانی که از نظر حرفه ای پاسخگو هستند و همچنین معلمان خودراهبر و معلمان متفکر مورد استفاده قرار می گیرد.

36. 2) رویکرد مشارکتی
مشارکت واقعی یعنی کنش متقابل بین معلم و ناظر، از ویژگی های این رویکرد است. هرکدام از آنها مسئولیت یکسانی در فرایند نظارت دارند. هریک، نظرات و راه هایی را که مشترکا منجر به رفع مشکل می شود ارائه داده و برنامه ای برای آینده تدریس می ریزند. ناظر در فنون مشاهده و تحلیل اطلاعات صاحب نظر است و معلم در برنامه های درسی و نیازهای خاص دانش آموزان مهارت دارد.

37. 3) رویکرد اطلاعاتی دستوری
این روش در مواردی که معلم تجربه کافی نداشته و در حل مشکل دچار سردرگمی شده است، بسیار کاربرد دارد. ناظر دارای تخصص و دانشی است که معلم از آن بهره مند نیست. هدف نظارت تنها رفع مشکل نیست بلکه آموزش مطالبی به معلم در رفع مشکلات احتمالی در آینده نیز جزئی از کار آنهاست. ناظران دانشگاهی، معلمان قبل از خدمت و مربیانی که معلمان تازه کار را آموزش می دهند، بیشتر از این رویکرد استفاده می کنند.

38. 4) رویکرد کنترل دستوری
در انتهای دیگر پیوستار نظارت، درمقابل رویکرد غیر دستوری، رویکرد کنترل دستوری وجود دارد که در آن ناظر به معلم کارهایی را که باید انجام دهد دیکته می کند. در مواردی که معلم طی چندبار نظارت، عملکرد قابل قبولی نداشته باشد، ناظر مجبور به استفاده از تعیین برنامه عمل برای کمک به معلم و بهبود تدریس او می باشد. به عبارت دیگر ناظر به معلم دستور می دهد که برای فراگیری مهارتهای استاندارد، تا یک زمان مشخص تلاش کرده تا نحوه تدریس او بر یادگیری دانش آموزان اثر سوء نداشته باشد.
ناظر همچنین در جلسه بطور محسوس عواقب تدریس او که نمرات ضعیف یکی از آنهاست را به وی تذکر می دهد. در این جلسه همه اختیارات با ناظراست چراکه اوست که به معلم می گوید چه کاری باید انجام دهد

39. ویژگی های ناظر آموزشی ایده آل
- روحیه رازداری داشته باشد و به معلمان احساس آرامش دهد .
- پیش داوری نکند و روشنفکر باشد و از ایده های جدید معلمان حمایت کند .
- اطمینان بخش باشد و از محتوای تعلیم و تربیت و مهارتهای نظارتی آگاه باشد و احترام معلم را به عنوان یک فرد حرفه ای حفظ کند .
طوری رفتار نکند که معلم ، ناظر آموزشی را به عنوان فردی که برای مچ گیری حضور دارد ، تلقی کند .
- همواره در کنار معلم باشد و هدف از نظارت را بهبود کیفیت آموزش و تنها هدایت و راهنمایی بداند نه قضاوت .

40. با تشکر از توجه شما عزیزان