1. 29
მონეტარული სისტემა

2. ფულის მნიშვნელობა
ფული ეკონომიკაში არსებული აქტივების სიმრავლეა, რომელთაც ადამიანები რეგულარულად იყენებენ სხვა ადამიანებისგან საქონლისა და მომსახურების შესაძენად.

3. ეკონომიკაში ფულს სამი ფუნქცია აქვს:
ფულის ფუნქციები
ეკონომიკაში ფულს სამი ფუნქცია აქვს:
გაცვლის საშუალება
ღირებულების საზომი
დაგროვების საშუალება

4. ფულის ფუნქციები გაცვლის საშუალება
გაცვლის საშუალება ისაა, რასაც მყიდველები გამყიდველებს აძლევენ საქონლისა და მომსახურების შეძენისას.
ფული გაცვლის საყოველთაოდ მიღებული საშუალებაა.

5. ფულის ფუნქციები ღირებულების საზომი დაგროვების საშუალება
ღირებულების საზომის ფუნქციას ადამიანები ფასების განსაზღვრისა და ვალების აღრიცხვისთვის იყენებენ.
დაგროვების საშუალება
დაგროვების საშუალება ესაა ადამიანების მიერ მსყიდველობითი უნარის აწმყოდან მომავალში გადატანის შესაძლებლობა.
ფული ყველაზე ლიკვიდური აქტივია არსებულ აქტივებს შორის.

6. ფულის სახეობები
საქონლური ფული ეწოდება ისეთ ფულს, რომელიც რეალური ღირებულების მქონე ქონების ფორმას იღებს.
მაგალითად: ოქრო, ვერცხლი, სიგარეტები.
დეკრეტული ან ქაღალდის ფული ეწოდება ფულს რომელსაც რეალური ღირებულება არ აქვს.
მაგალითად: მონეტები, ვალუტა, ანაბრები.

7. ფული ეკონომიკაში
ნაღდი ფული არის საზოგადოების ხელთ არსებული ბანკნოტები და მონეტები.
ანაბრები მოთხოვნამდე - თანხები საბანკო ანგარიშებზე, რომლიდანაც ადამიანებს შეუძლიათ (ჩეკის შევსებით) მოხსნან თანხა დროის ნებისმიერ მომენტში.

8. აშშ ეკონომიკაში ფულის მასის ორი კომპონენტი
მილიარდი $ M2 •
შემნახველი ანაბრები
მოკლევადიანი ანაბრები
ფულის ბაზრის
ორმხრივი ფონდები M1 •
ნაღდი ფული
ანაბრები მოთხოვნამდე
სამგზავრო ჩეკები ’
სხვა საჩეკო დეპოზიტები •
ყველაფერი რაც M1-ში
შედის
Copyright©2003 Southwestern/Thomson Learning

9. საქართველოს ეროვნული ბანკი
საქართველოს ეროვნული ბანკი წარმოადგენ ცენტრალური ბანკის მაგალითს.
მისი მიზანია საბანკო სისტემის მეთვალყურეობა.
ეკონომიკაში არსებული ფულის მასის რეგულირება.
ფასების (ინფლაციის) სტაბილურობის უზრუნველყოფა (აქ არ იგულისხმება ფასების ერთი - მუდმივი დონე)

10. საქართველოს ეროვნული ბანკი
საქართველოს ეროვნული ბანკის სტრუქტურა:
ეროვნული ბანკის საბჭო
საფინანსო ზედამხედველობის სააგენტო
ფინანსური მონიტორინგის სამსახური

11. საქართველოს ეროვნული ბანკი
საქართველოს ეროვნულ ბანკს მართავს ეროვნული ბანკის საბჭო, რომლის ხუთი წევრის კანდიდატურას პრეზიდენტი ირჩევს და პარლამენტი ამტკიცებს.
ეროვნული საბჭოს ხუთი წევრიდან მთავარი ფიგურა საბჭოს პრეზიდენტია, რომელიც:
ხელმძღვანელობს ეროვნული ბანკის პერსონალს, უძღვება საბჭოს სხდომებს და რეგულარულად აბარებს ანგარიშს პარლამენტს ეროვნული ბანკის პოლიტიკის შესახებ.

12. საქართველოს ეროვნული ბანკი
საფინანსო ზედამხედველობის სააგენტო
პასუხისმგებელია ქვეყნის საფინანსო სექტორის (კომერციული ბანკები, სადაზღვეო და საბროკერო კომპანიები, მიკროსაფინანსო ორგანიზაციები) რეგულირებაზე.
ფინანსური მონიტორინგის სამსახური
პასუხისმგებელია უკანონო შემოსავლის ლეგალიზაციის და ტერორიზმის აღკვეთის დაფინანსების ხელშეწყობაზე.

13. საქართველოს ეროვნული ბანკი
ეროვნული ბანკის ძირითადი ამოცანები
ბანკების რეგულირება და საბანკო სისტემის სწორი ფუნქციონირება.
ფასების სტაბილურობის მიღწევა და შენარჩუნება.
განსაზღვრავს მონეტარულ პოლიტიკას ეკონომიკაში არსებული ფულის რაოდენობის, ფულის მიწოდების, კონტროლით.

14. ბანკები და ფულის მიწოდება
ბანკების ქცევას შეუძლია შეცვალოს ეკონომიკაში არსებული ანაბრების რაოდენობა, და, აქედან გამომდინარე ფულის მიწოდებაც.

15. ბანკები და ფულის მიწოდება
როდესაც ბანკები სესხებს გასცემენ, ამით ფულის მიწოდება ეკონომიკაში იზრდება.
ფულის მიწოდებაზე გავლენას ახდენს დეპოზიტზე შეტანილი თანხის რაოდენობა და იმ თანხის რაოდენობა რომელსაც ბანკი სესხის სახით გასცემს.
დეპოზიტები ბანკში არის როგორც ვალდებულებები და აქტივები.

16. ბანკები და ფულის მიწოდება
100-პროცენტიანი რეზერვის საბანკო სისტემა
დავუშვათ ეკონომიკაში მხოლოდ ერთი ბანკია - “პირველი ეროვნული ბანკი”
თუ ამ ბანკის გახსნამდე ფულის მიწოდება იყო 100$, ბანკის გახსნის შედეგად ფულის მიწოდება არ იცვლება და ის ტოლია 100$ რომელიც ინახება მოთხოვნამდე ანგარიშების სახით.
აქტივები
ვალდებულებები
რეზერვები $100.00
დეპოზიტები $100.00

17. ბანკები და ფულის მიწოდება
რეზერვები ეწოდება დეპოზიტებს, რომლებსაც ბანკი იღებს მაგრამ სესხად არ გასცემს.
ნაწილობრივი რეზერვების საბანკო სისტემაში, ბანკები დეპოზიტების გარკვეულ ნაწილს ინახავენ როგორც რეზერვებს, ხოლო დანარჩენს გაასესხებენ.
რეზერვის ნორმა
რეზერვის ნორმა დეპოზიტების ის ნაწილია, რომელსაც ბანკი რეზერვის სახით ინახავს.

18. ბანკები და ფულის მიწოდება
ნაწილობრივი რეზერვების საბანკო სისტემა
დავუშვათ რეზერვის ნორმაა 10%
ფულის მიწოდება ამ შემთხვევაში ტოლია 190$, რომელიც ვალუტისა და მოთხოვნამდე ანგარიშების ჯამის ტოლია, ანუ ბანკმა ფულის მიწოდება გაზარდა.
აქტივები
ვალდებულებები
რეზერვები $10.00
დეპოზიტები $100.00
სესხები $90.00

19. ფულის შექმნა ნაწილობრივ რეზერვების საბანკო სისტემაში
როდესაც ერთი ბანკი გასცემს სესხებს, ეს თანხა როგორც წესი სხვა ბანკის ანგარიშზე აღმოჩნდება.
ამ პროცესის შედეგად იქმნება უფრო მეტი რეზერვები და მეტი სესხები.
როდესაც ბანკები გასცემენ თანხებს სესხების სახით, ფულის მიწოდება იზრდება.

20. ფულის შექმნა ნაწილობრივ რეზერვების საბანკო სისტემაში
ამ პროცესის შედეგად ვღებულობთ
აქტივები
ვალდებულებები
რეზერვები $10.00
დეპოზიტები $100.00
სესხები $90.00
პირველი ეროვნული ბანკი
აქტივები
ვალდებულებები
რეზერვები $9.00
დეპოზიტები $90.00
სესხები $81.00
მეორე ეროვნული ბანკი

21. ფულის შექმნა ნაწილობრივ რეზერვების საბანკო სისტემაში
ამ პროცესის შედეგად ვღებულობთ
საწყისი დეპოზიტი = $100.00
პირველი ბანკის სესხები = $90.00 [0.9 × $100]
მეორე ბანკის სესხები = $81.00 [0.9 × $90]
მესამე ბანკის სესხები = $72.90 [0.9 × $81]
ფულის მთლიანი მიწოდება = $

22. ფულადი მილტიპლიკატორი
რა რაოდენობის ფულს ქმნიან ბანკები ამ პროცესის შედეგად?
ფულადი მულტიპლიკატორი წარმოადგენს იმ თანხას რასაც ბანკები რეზერვების თითოეული დოლარისგან ქმნიან.

23. ფულადი მილტიპლიკატორი
ფულადი მულტიპლიკატორი რეზერვის ნორმის შებრუნებული რიცხვია:
M = 1/R
თუ რეზერვის ნორმაა, R = 20% ანუ 1/5,
ფულადი მულტიპლიკატორია

24. ცენტრალური ბანკის საფინანსო ინსტრუმენტები მონეტარული კონტროლისთვის
ცენტრალური ბანკის განკარგულებაშია მონეტარული კონტროლის სამი ინსტრუმენტი:
ოპერაციები ღია ბაზარზე
სარეზერვო მოთხოვნები
დისკონტირების განაკვეთის ცვლა

25. ცენტრალური ბანკის საფინანსო ინსტრუმენტები მონეტარული კონტროლისთვის
ოპერაციები ღია ბაზარზე
ცენტრალური ბანკი ახორციელებს ოპერაციებს ღია ბაზარზე , როდესაც სამთავრობო ობლიგაციებს ყიდულობს და ყიდის:
როცა ის ყიდულობს სამთავრობო ობლიგაციებს, ფულის მიწოდება იზრდება.
როცა ის ყიდის სამთავრობო ობლიგაციებს, ფულის მიწოდება მცირდება.

26. ცენტრალური ბანკის საფინანსო ინსტრუმენტები მონეტარული კონტროლისთვის
სარეზერვო მოთხოვნები
ცენტრალური ბანკი ფულის მიწოდებაზე გავლენას ახდენს სარეზერვო მოთხოვნების მეშვეობით.
სარეზერვო მოთხოვნები რეზერვის იმ მინიმალურ დონეს განსაზღვრავს, რომელიც ბანკებმა დეპოზიტებზე უნდა შეინახონ.
როდესაც ცენტრალური ბანკს ფულის მიწოდების შემცირება უნდა იგი ზრდის რეზერვის ნორმას.
როდესაც მას ფულის მიწოდების გაზრდა უნდა, პირიქით, ამცირებს.

27. ცენტრალური ბანკის საფინანსო ინსტრუმენტები მონეტარული კონტროლისთვის
დისკონტის განაკვეთი
დისკონტის განაკვეთი ეს არის სარგებლის განაკვეთი იმ სესხებზე, რომლებსაც ცენტრალური ბანკი ბანკებს გამოუყოფს.
დისკონტის განაკვეთის ზრდა ამცირებს ფულის მიწოდებას.
დისკონტის განაკვეთის შემცირება ზრდის ფულის მიწოდებას .

28. ფულის მიწოდების კონტროლისას წარმოქმნილი პრობლემები
ცენტრალური ბანკის კონტროლი ფულის მიწოდებაზე სრულყოფილი არ არის.
ამ მხრივ ცენტრალური ბანკი ორ პრობლემის წინაშე დგას, რომლებიც ჩნდება იმიტომ, რომ ფულის მიწოდებას ნაწილობრივ საბანკო სისტემა ქმნის.
ცენტრალური ბანკი სრულად ვერ აკონტროლებს იმ ფულის რაოდენობას, რომელსაც საოჯახო მეურნეობები დეპოზიტების სახით ბანკებში ინახავენ.
ცენტრალური ბანკი ასევე სრულად ვერ აკონტროლებს იმ თანხებს, რომლებსაც ბანკები გასცემენ.