1. MEDICINSKA RADIOLOGIJA (UVOD)
Damir Štimac

2. Wilhelm Conrad Röntgen
8. Studenog godine otkrio x-zrake (rentgenske zrake)

3. Hand mit rings (prva rtg snimka)
Rentgenske (rtg) zrake, x zrake – x-rays
Rentgenogram (rentgenogram pluća) – x-ray (chest x-ray)

4. Medicinska uporaba – pregled razvitka
Mjesec dana kasnije
Za razliku od drugih otkrića nije korišteno prvo u vojne svrhe
Slijedi:
1942. Prvi A-mod ultrazvuk mozga
1951. Prva B-mod ultrazvučna pretraga (UZV dojki Wild & Reid)
1953. prva tomografija (planografija, zonografija)
1965. prvi mamografski uređaj (CGR)
1966. prvi doppler ultrazvuk
1972. kompjutorizirana tomografija (CT)
1977. prvo snimanje magnetnom rezonancijom (MR)
1998. fuzija PET i CT tehnologije (PET-CT)
2010. fuzija PET i MR tehnologije (PET-MR)
2016. oslikavanje biomarkerima

5. ZNAČENJE RIJEČI
RADIOLOGIJA-ZNANOST O ZRAČENJU MEDICINSKA RADIOLOGIJA-PRIMJENA ZRAČENJA U SVRHU DIJAGNOSTICIRANJA BOLESTI i STANJA U LJUDI OSLIKAVANJE – IMAGING (MR oslikavanje, CT oslikavanje, konvencionalna radiolografija…)

6. RADIOLOŠKE METODE oslikavanja
Radiografija
Konvencionalna radiografija (rtg srca i pluća, kosti, nativna snimka abdomena stojeći, nativna snimka urotrakta)
Dijaskopija (radiografija u stvarnom vremenu - rtg jednjaka i želuca barij/Gastrografin, akt gutanja, irigografija, iv. urografija, HSG, ERCP) – često se rabi kontrastno sredstvo
Posebne radiografske metode:
Mamografija (specijalni radiografski uređaj koji stvara "mekane" rtg zrake – Kv- za snimanje dojki -"tvrde" rtg zrake 120 Kv za snimanje pluća
Angiografska sala – C-luk za snimanje iz svih kutova)
Dentalni rentgenski uređaj – male doze za snimanje pojedinih zuba
Ortopantomogram – tomografski uređaj za snimanje cijele čeljusti

7. RADIOLOŠKE METODE oslikavanja
Ultrazvuk (svih organa)
Obojani doppler (CDI) – pokazuje prokrvljenost organa i tvorbi, te tijek i brzinu krvne struje u žilama
Elastografija (SE, SWE) – pokazuje elastičnost tkiva
Kompjutorizirana tomografija (CT) – struktura unutrašnjih organa
MR (nema ionizirajućeg zračenja!)
Fuzijske metode - PET-CT (x zrake!) i PET-MR

8. RADIOGRAFIJA

9. DIJAGNOSTIČKI RADIOGRAFSKI UREĐAJI
RADIOGRAFSKI DIJASKOPSKI UNIVERZALNI (radiografija+dijaskopija) SPECIJALNI (mamografija, angiografija, dentalni, konvencionalna tomografija-zamjenjuje se CT-om, tomosinteza)

10. PRINCIP NASTANKA RENTGENSKE SNIMKE
RTG SNMKA nastaje na temelju različite apsorpcije x zraka u tijelu. Strukture koje sadrže elemente visokog rednog broja (Ca-kosti, metali) absorbiraju više rtg zraka, manje ih dospijeva na film-manje zacrnjenje filma (na snimci bijelo). Strukture koje sadrže elemente niskog rednog broja (zrak- N2,O2) absorbiraju malo rtg zraka, više ih dospijeva na film-veće zacrnjenje filma (na snimci crno).

11. PRINCIP NASTANKA SNIMKE
Zrak-elementi niskog rednog broja (N2, O 2 ) malo absorbira rtg zrake-jako zacrnjenje filma/detektora-crno
Kost-elementi visokog rednog broja (Ca)-više absorbira rtg zrake –slabo zacrnjenje filma/detektora-bijelo

12. Akvizicija rentgenske snimke
Film (analogno) – bolja razlučivost – finiji detalji
X-zrake – film – razvijačka komora
Detektor (digitalno) – lakša i jeftinija pohrana, bolji kontrast
Kompjutorizirana radiografija - CR x-zrake – fosforna ploča - čitač
Mogu se koristiti na starim uređajima jer su smješteni u kasete
Podložni artefaktima, ograničena tehnologijom
Direktna digitalna radiografija – DDR, DR x-zrake – detektor u uređaju
Stalno se razvija – rezolucija raste – dominantna tehnologije

13. UREĐAJ ZA RADIOGRAFIJU / RTG SNIMKE STOJEĆI / LEŽEĆI

14. GLAVNI DIJELOVI RENDGENSKOG UREĐAJA
RENTGENSKA CIJEV-priključena na el. struju proizvodi elektromagnetske valove malih valnih duljina (λ= cm) i visokih frekvencija (f= Hz) koje su stoga velike energije i prodornosti kroz tkiva.

15. GLAVNI DIJELOVI RENDGENSKOG UREĐAJA
ZRAČNIK-metalni oklop rtg cijevi s “prozorom” za prolaz rtg zraka SUSTAV ZASLONA (BLENDI) za određivanje širine snopa rtg zraka STATIV-stupovi na kojima stoji cijev (podni, stropni)

16. GLAVNI DIJELOVI RENDGENSKOG UREĐAJA
UPRAVLJAČKI STOL GENERATOR-stvara električnu struju koja pokreće rtg cijev STOL ZA BOLESNIKA-stojeći, ležeći

17. GLAVNI DIJELOVI ANALOGNOG RENDGENSKOG UREĐAJA
REŠETKA (absorbira raspršeno zračenje i propušta primarni/dijagnostički snop do filma/elektronskog pojačala) ELEKTRONSKO POJAČALO (uređaj koji rtg zrake koje su prošle kroz tijelo i rešetku, radi toga umanjenje energije pretvara u sjetlosne zrake koje će registrirati fotografska ili TV kamera) omogućuje rtg snimanja uz smanjeni intenzitet zračenja KASETA (pojačivačka folija i rtg film / fosforna ploča) TV LANAC (dijaskopija)

18. GLAVNI DIJELOVI DIGITALNOG RENDGENSKOG UREĐAJA
REŠETKA (absorbira raspršeno zračenje i propušta primarni/dijagnostički snop do filma/elektronskog pojačala) DETEKTOR (uređaj koji rtg zrake koje su prošle kroz tijelo i rešetku, pretvara u električni signal koji se nakon obrade prikazuje na monitoru ili bilježi u PACSu)

19. DIJASKOPIJA
Snimanje u stvarnom vremenu (real time) – praćenje motiliteta organa (nekad TV lanac, sada digitalno) Potrebna su kontrastna sredstva koja ispunjavaju šuplje organe ili krvne žile (angiografija).

20. DIJASKOPSKI UREĐAJ KOJIM SE UPRAVLJA SE IZ KABINE
IV. UROGRAFIJA, RTG JEDNJAKA I ŽELUCA, IRIGOGRAFIJA, ERCP, HSG
DIJASKOPSKA SLIKA NA EKRANU
PRAĆNJE MOTILITETA OGRANA

21. ERCP
Endoskopska-retrogradna kolangiopankreatografija Gastroskopija duodenoskopija kateteriziranje glavnog žučovoda injiciranje kontrasta u ž. vodove pod kontrolom dijaskopije -za prikaz žučnih vodova npr. kod kamenaca ili tm -u kratkotrajnoj općoj anesteziji na rtg stolu

22. ERCP

23. HSG
Histerosalpingografija Pod kontrolom dijaskopije se kroz postavljen poseban kateter koji zatvara ušće uterusa, u uterus injicira kontrast koji prolazi pod tlakom kroz jajovode u slobodnu trbušnu šupljinu. Dijagnostički i terapijski zahvat kod steriliteta. Prikaz jajovoda i njihove prohodnosti, pod tlakom kontrasta “propuhivanje” jajovoda.

24. HSG

25. IV. UROGRAFIJA
-injiciranje kontrasta u venu bolesnika i snimanje funkcije i morfologije bubrega i kanalnog sistema do punjenja mokraćnog mjehura -bolesnik se priprema prema uputama odjela za radiologiju -na snimanje dolazi s postavljenim venskim putem -poslije pretrage je važna dobra hidracija - ubrazanje eliminacije kontrasta -ne izvodi se kod alergije na kontrast (jod) i kod zatajenja funkcije bubrega (nalaz kreatinina!)

26. IV. UROGRAFIJA

27. POSEBNE VRSTE RADIOGRAFIJE

28. ANGIOGRAFIJA
-Prikazivanje krvnih žila na rentgenskoj snimci pomoću kontrastnog sredstva dijagnostička npr. stenoze ili aneurizme arterija i vena, AV malformacije, AV fistule, tumori … -terapijska-intervencijski zahvati –PTA (perkutana transluminalna angioplastika), stent, aspiracija tromba kod DVT, embolizacija aneurizmi i AVM, kemoembolizacija tumora…. -najčešće se punktira femoralna arterija u preponi preko koje se uvode dijagnostički i terapijski kateteri

29. DIJASKOPSKI UREĐAJ S C-LUKOM ZA ANGIOGRAFIJU
DETEKTOR
RTG CIJEV

30. ANGIOGRAFIJA
-izvodi se u angio-sali pod kontrolom dijaskopije / C luka
-sterilno pokrivanje bolesnika i čišćenje kože prepone po pravilima asepse i antisepse što izvodi med. sestra
-med. sestra tijekom zahvata asistira intervencijskom radiologu –izložena zračenju –obvezno nosi olovnu pregaču, olovni štitnik za štitnjaču, zaštitne naočale dozimetar
-preko olovne pregače sterilni ogrtač
-sterilne rukavice

31. ANGIOGRAFIJA
AAA
PTA + STENT

32. MOBILNI RADIOGRAFSKI UREĐAJ ZA SNIMANJE NPR
MOBILNI RADIOGRAFSKI UREĐAJ ZA SNIMANJE NPR. NA ODJELIMA INTENZIVNE SKRBI, KIRURŠKIM SALAMA…
ZAŠTITA OSOBLJA - OSOBLJE MORA IZAĆI IZ BOLESNIČKE SOBE
ZAŠTITA PACIJENATA – PACIJENTA KOJI SE SNIMA I OSTALIH PACIJENATA U SOBI

33. MAMOGRAFIJA-POSEBNA RTG CIJEV KOJA STVARA “MEKANE” RTG ZRAKE 25-35 Kv

34. DENTALNA RADIOGRAFIJA