1. HEMIOTERAPIJOM IZAZVANA MUČNINA I POVRAĆANJE
ANTIEMETICI

2. MUČNINA (lat.Nausea)
Mučnina je subjektivan, neprijatan osećaj koji može prethoditi povraćanju tj. da je mučnina osećaj pretećeg povraćanja
Mučnina je svest o ekscitaciji delova produžene moždine koji su povezani ili su deo centra za povraćanje. Ekscitacija je posledica impulsa usled iritacije u gastointestinalnom traktu, impulsa iz delova mozga povezanih sa kinetozom ili impulsa iz korteksa

3. POVRAĆANJE (lat. Emesis)
Povraćanje (lat. emesis) je refleks izbacivanja sadržaja želudca kroz usta, odnosno način da se gornje partije gastrointestinalnog trakta oslobode sadržaja u momentu kada su njegovi delovi krajnje iritirani, ekscitirani i/ili distenzirani
Distenzija i iritacija duodenuma je naročito jak stimulus koji pokreće akt povraćanja
Uzrok povraćanja je različit i kod povraćanja izazvanog hemioteraijom uvek treba imati na umu i druge uzroke povraćanja (opstrukcija GIT i dr.)

4. ETIOLOGIJA POVRAĆANJA
SISTEM
POREMEĆAJ
NAPOMENA
GASTRINTESTINALNI TRAKT
Bolesti žučnih puteva
Bolesti jestre i pankreasa
Opstrukcija tankog creva
Ulkus
Divertikuloza jednjaka
NERVNI SISTEM
Povećan intrakranijalni pritisak
Bolest moždanica
Tumori
Vrtoglavica
Bolest lavirinta
Sinkopa

5. ETIOLOGIJA POVRAĆANJA
SISTEM
POREMEĆAJ
NAPOMENA
ENDOKRINI SISTEM
Šećerna bolest
Insuficijencija nadbubrežne žlezde
Adrenalne krize
Miksedem
Trudnoća
RESPIRATORNI I
CIRKULATORNI SISTEM
Srčani infarkt
Opšta respiratorna insuficijencija
Insuficijencija cirkulacije u GIT
Upala grla i krajnika
Upala porebrice
Hronični bronhitis

6. ETIOLOGIJA POVRAĆANJA
SISTEM
POREMEĆAJ
NAPOMENA
METABOLIZAM I TROVANJE
Ketoacidoza
Uremija
Lekovi
CITOSTATICI
OPŠTI ANESTETICI
OPIOIDI
Trovanja
Hemijska, biološka
Septička stanja
PSIHA I EMOCIJE
Anoreksija nervoza
Emocionalne krize

7. MEHANIZAM POVRAĆANJA ULAZNI SIGNAL CENTRALNI DEO IZLAZNI SIGNAL
AFERENTNI SENZORNI STIMULUSI
ŽDRELO,JEDNJAK,ŽELUDAC,TANKO CREVO
VAGUSNA I SIMPATIČKA NERVNA VLAKNA
ULAZNI SIGNAL
CENTAR ZA POVRAĆANJE
U PRODUŽENOJ MOŽDINI I U BLIZINI JE AREA POSTREMA I HEMIORECEPTORNA TRIGGER ZONA
HEMIORECEPTORNA “TRIGGER ZONA”
U DNU IV MOŽDANE KOMORE DIREKTNO IZLOŽENA CIRKULACIJI I CEREBROSPINALNOJ TEČNOSTI
STIMULIŠE SE DIREKTNO EMETIČKIM AGENSIMA ILI INDIREKTNO NERVNIM IMPULSIMA
CENTRALNI DEO
MOTORNI IMPULSI IZ CENTRA ZA POVRAĆANJE SE PRENOSE:
NERVNIM VLAKNIMA V, VII, IX, X, XII U GORNJE PARTIJE git
VAGUSNIM I SIMPATIČKIM NERVNIM VLAKNIMA DO NIŽIH PARTIJA GIT
SPINALNIM NERVNIM VLAKNIMA DO DIJAFRAGME I ABDOMINALNIH MIŠIĆA
IZLAZNI SIGNAL

8. AKT POVRAĆANJA Povraćanju prethode: Dubok udah
Otvaranje gornjeg ezofagealnog sfinktera
Zatvaranje glotisa i prestanak disanja
Podizanje mekog nepca ka nazofarinksu
ANTIPERISTALTIKA-retrogradno kretanje sadržaja GIT od ileuma suprotno fiziološkom, opuštanje sfinktera izmešu tankog creva i želudca i želudca i jednjaka
Distenzija gornjih partija GIT, opuštanje gastroezofagealnog sfinktera, simultana kontrakcija dijafragma i abdominalnih mišića što sa svoje strane povećava intragastrični pritisak u osnovi je akta povraćanja

9. AKT POVRAĆANJA

10. AKT POVRAĆANJA

11. MEHANIZMI POVRAĆANJA IZAZVANOG HEMIOTERAPIJOM
Povraćanje indukovano hemioterapijom može biti akutno, odloženo i anticipatorno
Akutno povraćanje se javlja do 24h od primenjene hemitoerapije
Odloženo povraćanje je 24-72h po nekim autorima do 5 dana (120h)
Anticipatorno povraćanje je naučeno i izazvano je slikom, mirisom bolnice i sl. gde je prethodno primenjena terapija
Mehanizam povraćanja izazvanog hemioterapijom nije do kraja razjašnjen, naročito za odloženu mučninu i povraćanje

12. MEHANIZMI POVRAĆANJA IZAZVANOG HEMIOTERAPIJOM
Predloženi mehanizmi povraćanja izazvanog hemioterapijom su:
aktivacija hemioreceptorne triger zone i centra za povraćanje
periferna stimulacija gastrointestinalnog trakta
vestibularni mehanizam
kortikalni mehanizam
promene u percepciji ukusa i mirisa

13. IgRa REcePTora i NeurotrANSmiTera

14. IgRa REcePTora i NeurotrANSmiTera
Oko 30 neurotransmitera od značaja za povraćanje je u area postrema i jedrima centra za povraćanje
Dopamin, serotonin, supstanca P PROEMETOGENI NEUROTRANSMITERI
Endogeni kanabinoidi, enkefalini, γ-aminobuterna kiselina (GABA) ANTIEMETOGENI NEUROTRANSMITERI

15. FAKTORI OD ZNAČAJA ZA PREVENCIJU MUČNINE I POVRAĆANJA IZAZVANIH PRIMENOM HEMIOTERAPIJE
1. EMETOGENI POTENCIJAL ANTINEOPLASTIKA, DOZA, PUT PRIMENE
2. KARAKTERISTIKE BOLESNIKA:
POL
STAROST
PRIDRUŽENE BOLESTI
ISTORIJA KINETOZE
ISTORIJA KONZUMIRANJA ALKOHOLA

16. EMETOGENI POTENCIJAL ANTINEOPLASTIKA
Prema emetogenom potencijalu svi antineoplastici su svrstani u grupe
VISOK RIZIK (preko 90% bolesnika)
UMEREN RIZIK (30-90% bolesnika)
NIZAK RIZIK (10-30% bolesnika)
MINIMALAN RIZIK (manje od 10% bolesnika)

17. EMETOGENI POTENCIJAL ANTINEOPLASTIKA po vrsti
VODIČ MASCC

18. POVRAĆANJE PREMA CTCAE KRITERIJUMIMA (Common Terminology Criteria for Adverse Events)
Neželjeno delovanje je svaki neželjeni ili nenameravani znak, uključujući i abnormalne laboratorijske nalaze, simptom ili oboljenje koji su usko povezani sa primenom leka ili medicinske procedure, a koji se mogu smatrati uzročno-posledičnom vezom
težina neželjenog delovanja se opisuje stepenom odnosno numerički 1-5

19. STEPENI TEŽINE PREMA CTCAE
Stepen 1 blag; asimptomatičan ili blagi simptomi; klinička ili dijagnostička opservacija; nije indikovana nikakva intervencija
Stepen 2 umeren; indikovana minimalna, lokalna ili neinvazivna intervencija; postoji umanjena sposobnost vršenja dela svakodnevnih aktivnosti kuvanje, telefoniranje, kupovina namirnica i odeće, raspolaganje novcem
Stepen 3 težak ili medicinski značajan problem, ali trenutno ne postoji životna ugroženost; indikovana hospitalizacija ili produžena hospitalizacija, ugroženo obavljanje svakodnevnih aktivnosti (oblačenje, hranjenje, upotreba toaleta i dr.)
Stepen 4 životna ugroženost, neophodna medicinska intervencija
Stepen 5 smrt povezana sa neželjenim događajem

20. STEPENI TEŽINE MUČNINA
Common Terminology Criteria for Adverse Events (CTCAE) definiše mučninu kao neprijatan osećaj u stomaku i/ili osećaj pretećeg povraćanja. Stepen težine:
1 označava gubitak apetita bez promena u (eating habits) navikama
2 smanjen unos hrane na usta bez značajnog gubitka težine, dehidratacije ili malnutricije
3 neadekvatan unos kalorija i tečnosti; ishrana pomoću sonde, indikovana totalna parenteralna ishrana ili hospitalizacija

21. STEPENI TEŽINE POVRAĆANJE
Povraćanje je akt izbacivanja sadržaja želudca kroz usta.
Na primeru neželjenog delovanja iz grupe L-GIT i to povraćanje vidi se da:
Gradus 1 označava 1-2 epizode povraćanja u razmaku od 5 minuta u toku 24h
Gradus epizoda/24h i indikovana je nadoknada tečnosti i elektrolita jedan dan
Gradus 3 više od 6 epizoda/24h i indikovana je nadoknada tečnosti i totalna parenteralna ishrana po potrebi duže od 24h
Gradus 4 povraćanje koje ugrožava život zahteva hitnu primenu medicinskih mera
Gradus 5 smrt

22. VODIČI MASCC, NCCN, ASCO
VODIČ MASCC (Multinational Association of Supportive Care in Cancer)
TABELARNI PRIKAZ LEKOVA-ANTIEMETIKA KOJI SE PRIMENJUJU U PREVENCIJI I TERAPIJI HEMIOTERAPIJOM IZAZVANE MUČNINE I POVRAĆANJA U ZAVISNOSTI OD VRSTE PRIMENJENOG ANTIENOPLASTIKA I NJEGOVOG EMETOGENOG POTENCIJALA I U ZAVISNOSTI OD VRSTE POVRAĆANJA (AKUTNO, ODLOŽENO ILI ANTICIPATORNO ILI SVA TRI U KOMBINACIJI)