1. Ólöf J. Kjartansdóttir 20. apríl 2007
Plasma prótein
Ólöf J. Kjartansdóttir
20. apríl 2007

2. 290 protein í plasma fundin
Although the restricted dynamic range of conventional proteomic technology (two-dimensional gels and mass spectometry) has limited its contribution to the list of 289 proteins that have been reported in plasma to date, very recent advances in multidimensional survey techinques promise at least double this number in the near future.
Molecular & Cellular Proteomics 1: , Vitnað í 400x

3. 10 algengustu plasmapróteinin = 90% allra próteina í plasma
Albúmín
IgG
Transferrin
Fibrinogen
IgA
Alfa-2-macroglobulin
IgM
Alfa-1-antitrypsin
C3 complement
Haptoglobin
Flest framleidd í lifur nema immunoglobulin
Albumin: Viðheldur onk. þrýst. Flutningsprótein.
IgG:Monomer, Fjórir undirflokkar, Fer yfir fylgju, Binst mikroorganismum og örvar phagocytosis og neutraliserar toxin baktería, Aukning við vissa sjálfofnæmis-sjúkdóma og langvinnar lifrarbólgur
Transferrin: Glykoprotein sem bindur járn. Framleitt í lifur. Stórt (80kDa). 2 Sértæk bindiset fyrir Fe3+. Affinitet minnkar í súru umhverfi.
Fibrinogen: Zymogen Glykoprotein 340kDa protein framleitt í lifur. Storkukeðjan breytir prothrombini í thrombin sem breytir fibrinogeni í fibrin. Fibrin er fibrillar protein sem fjölliðast og myndar hemostatic plug eða clot ásamt flögum.
IgA: Dimer. Ytri varnir slímhúðar. Ráðandi mótefni í líkamsvökvum. Bindast við sýkla og hefta bindingu (adherence) við yfirborð slímhimna
Alfa-2 macroglobulin: Stórt prótein. Framleitt af lifur. Óvirkjar proteinasa. Hækkar í nephrotic syndrome og diabetes. Lækkar í COPD. Getur valdið amyloid útfellingum í langvarandi nýrnabilun.
IgM: Pentamer, Mótefni myndað snemma í ónæmisviðbrögðum, Hækkun við primary biliary cirrhosis og veiru/parasíta sýkingar
Alfa-1-antitrypsin: Proteasa hindri (serin proteasa og trypsin). Verndar frumur gegn proteösum ónæmiskerfisins, sérstaklega elastasa.
C3 Complement: Klofnar í C3a og C3b sem þáttur alternative complement kerfisins. C3a: Chemotaxis. C3b: sest á sýkla og veldur opsoniseringu.
Haptoglobin: Bindur frítt hemoglobin og er svo tekið upp í reticuloendothelal kerfinu. Lækkar í intravascular hemolytískri anemiu.

4. Rafdráttur Ferð hlaðinna efna í rafsviði Aminosýrur Peptíð Prótein DNA
Hversu langt þau ferðast fer eftir:
Eiginleikum efnanna (yfirborðshleðsla, stærð)
Eiginleikum lausnarinnar (jónaþéttni, pH)

5. Rafdráttur á sermi
Við rafdrátt á sermi dragast próteinin sundur í 5 flokka
Stærsti flokkurinn er albúmín
Globulin
α1 α1-antitrypsin
α2 haptoglobin, α2 macroglobulin
β Transferrin, complement
γ Immunoglobulin (fofr. IgG)
Eftir rafdrátt er gerð mótefnalitun = immunofixation

6. Sjúkdómar sem valda paraproteinemiu
Multiple myeloma
Waldenströms macroglobúlínemía
Heavy chain disease
Góðkynja parapróteinemía

7. Starfsemi Flutningur Viðhalda onkotískum þrýstingi Vökvabundið ónæmi
Ensím
Blóðstorka
Bólguviðbrögð
pH bufferar
Flutningur á lípíðum, hormónum, vítamínum, málmum
Flest mynduð í lifur nema immunogblobulin
Immunoglobulin framleidd af plasma frumum í beinmerg
Styrkur proteina í plasma er 70g/L
4 – 8% hærri í standandi stöðu vegna tilfærslu vatns frá æðum

8. Albúmín 60% plasma proteina (35-50g/L) 12 g framleidd á dag í lifur
21 daga líftími
Onkotískur þrýstingur
Flutningur
pH buffer
Flutningur: hormón, calcium, bilirubin, lyf ofl.

9. Hypoalbuminemia Óeðlileg dreifing Minnkuð framleiðsla Þynning
Albumin flyst yfir í interstitium vegna aukins háræðagegndræpis í akút fasa
Minnkuð framleiðsla
vegna vannæringar, malabsorption eða langt gengins krónísks lifrarsjúkdóms
Þynning
ofvökvun getur valdið hypoalbuminemiu
Óeðlilegur útskilnaður eða niðurbrot
Nephrotic sx, Protein tapandi enteropathiur, bruni, blæðing, catabolískt ástand

10. Transferrin Aðalflutningsprótein járns í plasma
Getur bundið 2 Fe3+ atóm
Hækkar við járnskort
Hækkar í hemochromatosis
Lækkar við næringarskort, lifrarsjúkdóma, bólgusjúkdóma og krabbamein

11. Fibrinogen Factor I Er zymogen form fibrins Final common pathway
Thrombin breytir fibrinogeni í fibrin þar sem orðið hefur áverki á endotheli
Fibrin er fibrillar protein sem fjölliðast og myndar tappa
Fibrinogen bindur líka blóðflögur saman
GPIIb GPIIIb

12. Thrombin klýfur af peptíðkeðjur sem koma í veg fyrir aggregation

13. Fibrinogen Hækkar Lækkar Bráðar sýkingar Estrogengjöf Meðganga DIC
Segaleysandi lyf
Lokastigslifrarbilun
Ath. betur

14. Akút fasa prótein
Þéttni eykst um amk. 25% í plasma við bólgu (akút og króníska)
Sýking
Trauma
Infarct
Inflammatorískur arthritis
Ýmis krabbamein
Ýmis cytokine valda aukinni framleiðslu akút fasa próteina, fofr. Interleukin 6
interleukin (IL)-6,
TNF alpha
IL-1 beta
interferon gamma
TGF-beta.

15. Akút fasa prótein CRP Alfa-1-antitrypsin Alfa-2-macroglobulin
Storkuþættir
Fibrinogen, prothrombin, Factor VIII, vWF
Complement
Transferrin
Serum amyloid A
Serum amyloid A = apolipoprotein í tengslum við HDL. Tekur þátt í að flytja cholesterol til lifrar.

16. Sjáum að pr. sem hækkar fyrst er CRP
Það sem gerir CRP góðan marker er hvað það hækkar mikið (alveg hundraðfalt)
normalt 2-3mg/L en í bact sýk. getur það orðið mg/L
CRP hækkar mjög hratt, þetta að ofan gerist á 24 klst
Serum amyloid A væri hægt að nota líka ef til væru betri mæliaðferðir fyrir það
Fibrinogen nær hámarksstyrk 10 dögum eftir áreiti. CRP er orðið eðlilegt þegar sökkið fer að hækka!
Protein sem lækka við bólguviðbrögð
Albumin og transferrin
CRP lækkar tiltölulega hratt líka
Nokkrir sjd þar sem CRP dugar ekki – þá kemur sökkið sterkt inn
CRP vex hratt og hámarksstyrkur eftir klst. <5 mg/L 300 mg/L
Haptóglóbín hækkar seinna nær hámarksstyrk eftir u. þ. b. viku 150% hækkun
Fibrinogen hækkar enn seinna hámarksstyrkur eftir 10 daga, 200% hækkun
Storkuþættir (fibrinogen, protrombín, faktor VIII) og komplement hækka
Albúmín og transferrín lækka

17. CRP
Talið binda phosphocholine  kennsl borin á framandi pathogen og skemmdar frumur
Virkjar complement kerfið
Binst átfrumum
Miðlar frumuáti
Proinflammatory
Getur gert vefjaskaða verri (td. infarct)
CRP-complement complexar eru hækkaðir í RA sj.
Antiinflammatory
Minnkar viðloðun neutrophila við endothelium
Miðlar áti apoptotískra fruma
Phosphocholine = þáttur í myndun phosphatidylcholine

18. CRP Breytileiki í normal CRP gildi hefur ekki Gauss dreifingu
Flestir 3mg/L eða minna
<10mg/L ekki klíníska þýðingu
Fyrir börn gildir að ef CRP > 40 eru 85% líkur á að um bacteríusýkingu sé að ræða
Values between 0.3 and 1.0 mg/dL may reflect minor degrees of inflammation, but may also reflect
- obesity, cigarette smoking, diabetes mellitus, uremia, hypertension, low levels of physical activity, oral hormone replacement therapy, sleep disturbance, chronic fatigue, alcohol consumption, depression, aging, periodontal disease, or other apparently non-inflammatory states [56-58].
Fyrir börn gildir að ef CRP > 40 eru 85% líkur á að um bacteríusýkingu sé að ræða

19. Sökk
Nokkurn veginn óbein mæling á fibrinogen magninu í blóði ef paraprotein er ekki til staðar
Fibrinogen er stórt asymmetrískt protein sem hefur áhrif á RBK þ.a. þau límast saman og falla hraðar
Sökk meira en 100 – bara 3 sjúkdómar?
1. Myeloma
2. Giant cell temporal arteritis
3. Illkynja æxli í nýrum
Tekið blóð og sett í glas með storkuvara og látið standa á borði. RBC falla hraðar = hærra sökk
Í eðlil. einst eru RBC neikvætt hlaðin og hrinda hvort öðru frá sér og falla því hægt
Ef sj. þar sem mikið magn af fibrinogeni
Við flestar indicationir kemur CRP í staðinn fyrir sökk. En ekki alltaf t.d í sj. með myeloma hafa hækkað sökk en ekki CRP
Paraprotein = monoclonal protein. Getur verið heil immunoglobulin eða bara léttar eða þungar keðjur.

20. CRP vs. Sökk CRP vex hratt, hámarksstyrkur eftir 24-48 klst
Aðeins hraði myndunar hefur áhrif á styrk CRP í sermi
Breytingar taka 10 daga að koma fram
Form og fjöldi rauðra blóðkorna, magn immunoglóbúlína, fæða og nýrnastarfsemi hafa áhrif á sökk
Hækkun í CRP og sökki fer oftast saman en ekki alltaf (D. Lupus)
Immunoglob. hafa sömu áhrif á RBC – breyta hleðslu þ.a. þau falla hraðar
Hækkun á sökki
Immunoglobulin
Anemia
Lækkun á sökki
Spherocytosis
Sj. með anemiu hafa oft hækkun á sökki (þ.e. anemian per se veldur hækkun á sökki)
Þegar RBC fækkar þá er meira magn protein per protein sem hefur áhrif á hleðsluna

21. Takk